9.2.1.Στρατηγικές Κατευθύνσεις και Στόχοι
Την τελευταία δεκαετία, τα συστήματα υγείας αντιμετωπίζουν μεγάλες προκλήσεις, αποτέλεσμα του αυξημένου φορτίου των χρονίων νοσημάτων και της πολυνοσηρότητας, της γήρανσης του πληθυσμού, αλλά και των αυξημένων απαιτήσεων των πολιτών για μείωση των ανισοτήτων και την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έρευνα της Ε.Ε., το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα ανήλθε το 2017 στα 81,5 έτη, κατά τι μεγαλύτερο από το μέσο όρο της Ε.Ε. (80,6 έτη)[1] [1], που ωστόσο παραμένει μικρότερο από τα 83 έτη που είναι το προσδόκιμο για τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Επιπλέον, η φυσική μεταβολή γεννήσεων και θανάτων της Ελλάδας παρουσιάζει αρνητικό πρόσημο (-5.948 για το 2017), ενώ μετά την ηλικία των 65 ετών τα δύο τρίτα του πληθυσμού συνοδεύονται από κάποιου είδους αναπηρία[2] [2]. Την πολυνοσηρότητα του ελληνικού πληθυσμού επιβαρύνουν επιπροσθέτως αποτρέψιμες, μη μεταδοτικές ασθένειες, οι οποίες οφείλονται σε παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία, που παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά στην Ελλάδα.
Σημαντική πρόκληση αποτελεί επίσης η άνιση κατανομή των πόρων και του προσωπικού υγείας στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Οι υγειονομικές εγκαταστάσεις, ο ιατρικός εξοπλισμός και το προσωπικό παρουσιάζουν μεγάλη συγκέντρωση στις αστικές περιοχές και ελλιπή εξυπηρέτηση των περιοχών της επαρχίας, γεγονός που συμβάλλει σε ένα υψηλό ποσοστό μη ικανοποιούμενων αναγκών για ιατρική περίθαλψη.
Παράλληλα, επισημαίνεται πως οι ραγδαίες ψηφιακές και τεχνολογικές εξελίξεις, σε συνδυασμό με την ψηφιακή ωρίμανση του πληθυσμού σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις προσδοκίες των πολιτών σε σχέση με την πρόληψη ασθενειών και την παροχή περίθαλψης. Οι πολίτες πλέον επιθυμούν την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών υγείας, εξατομικευμένων και προσαρμοσμένων στις προσωπικές τους ανάγκες. Όσον αφορά την Ελλάδα, η χώρα υπολείπεται του μέσου όρου της Ε.Ε. σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας, με αποτέλεσμα το 2019 μόλις το 10% του πληθυσμού να χρησιμοποιεί υπηρεσίες υγείας και περίθαλψης που παρέχονται διαδικτυακά[3] [3]. Για τον λόγο αυτό, είναι πλέον επιβεβλημένη η διεύρυνση της παροχής ψηφιοποιημένων υπηρεσιών υγείας, που θα απευθύνονται και θα ενισχύουν το σύνολο του πληθυσμού, ενώ ταυτόχρονα θα υποστηρίζουν συγκεκριμένες ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες, όπως τους χρόνια πάσχοντες, τους ηλικιωμένους και τους πολίτες με κινητικά προβλήματα, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα άμεσης και εύκολης επικοινωνίας μέσω του διαδικτύου με επαγγελματίες υγείας. Επιπλέον, οι ψηφιακές αυτές υπηρεσίες θα καταπολεμήσουν τη γραφειοκρατία στον τομέα της υγείας, τις άσκοπες μετακινήσεις των ασθενών, τη μεταφορά χειρογράφων και την επανάληψη των εξετάσεων, ενώ προάγουν τη διαφάνεια και καταπολεμούν τη διαφθορά.
Δεδομένης της παρούσας, πρωτόγνωρης κατάστασης που έχει προκληθεί από την πανδημία COVID-19, η πολιτεία αρχικά στόχευσε στον περιορισμό της έκθεσης του πληθυσμού στον ιό και οι πολίτες ακολούθησαν μια σειρά μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Ταυτόχρονα, μέσω ταχύτατων παρεμβάσεων για την εξασφάλιση πόρων, προσωπικού και οργανωσιακής βελτίωσης, αυξήθηκε και συνεχίζει να αυξάνεται η ικανότητα και η ετοιμότητα του συστήματος υγείας. Παράλληλα, πλήθος νομοθετικών παρεμβάσεων ρύθμισαν θέματα της καθημερινής ζωής των πολιτών και λειτουργιών του κράτους. Στον τομέα της Υγείας η πολιτεία ανταποκρίθηκε με ευελιξία, θέτοντας σε παραγωγική λειτουργία την άυλη συνταγογράφηση, το Μητρώο Ασθενών COVID-19 καθώς και πλήθος άλλων υπηρεσιών και διευκολύνσεων. Στη κρίσιμη φάση που ακολουθεί, αυτή της επιστροφής στην κανονικότητα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τυχόν εξάρσεων της επιδημίας θα πρέπει να εποπτεύονται και να αξιολογούνται στενά παράλληλα με τα δεδομένα της διεθνούς ερευνητικής κοινότητας. Για το σκοπό αυτό, το ερευνητικό και επιστημονικό δυναμικό βρίσκεται σε ετοιμότητα στη διάθεση της πολιτείας, για την υλοποίηση ψηφιακών εργαλείων καθώς και για την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων για την ιχνηλάτηση επαφών, την αποτίμηση επιδημιολογικού κινδύνου και άλλες εφαρμογές. Αυτό είναι κάτι που επιβεβαιώνεται από την ποιότητα των συμμετοχών Ελλήνων επιστημόνων σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς και προκλήσεις σχετικά με λύσεις για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού. Ειδικότερα, η υποστήριξη περιβάλλοντος επιστημονικών προκλήσεων αναφορικά με τον COVID-19, με σκοπό την ταχεία αξιοποίηση των αποτελεσμάτων τους, αποτελεί ένα νέο δυναμικό μέσο (Πρωτοβουλίες Ψηφιακής Καινοτομίας ενάντια στον Κορονοϊό #GreeceVsVirus, Διαγωνισμός Ανάδειξης Καινοτόμων Ιδεών #COVIDhackGR, κ.ά[4] [4]) άμεσης ανταπόκρισης στις καινούργιες συνθήκες που επιφέρει ο κορονοϊός στην υγεία των πολιτών και τη λειτουργία της κοινωνίας.
Η ψηφιακή στρατηγική για την Υγεία ακολουθεί τις διεθνείς και ευρωπαϊκές πρακτικές και προωθεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό του Υπουργείου Υγείας, των εποπτευόμενων φορέων του καθώς και του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) στο σύνολό του. Οι στόχοι αυτής της στρατηγικής περιλαμβάνουν τους ακόλουθους:
- Βελτίωση της ψηφιακής εμπειρίας του πολίτη στην Υγεία, μέσα από την ανάπτυξη νέων ψηφιακών υπηρεσιών και την – παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας.
- Διακυβέρνηση της Ψηφιακής Υγείας, μέσα από τη δημιουργία θεσμοθετημένου πλαισίου λειτουργίας των ψηφιακών υπηρεσιών υγείας.
- Διακυβέρνηση των εθνικών προδιαγραφών ηλεκτρονικής υγείας, μέσα από το Εθνικό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας στην Υγεία και Πιστοποίηση Ιατρικών Εφαρμογών.
- Αναβάθμιση υποδομών ηλεκτρονικής υγείας στα σημεία παροχής υπηρεσιών υγείας, μέσα από την αναβάθμιση της ψηφιακής ωριμότητας των μονάδων υγείας με σκοπό τη παροχή ποιοτικών υπηρεσιών.
- Διασφάλιση της ιδιωτικότητας και της προστασίας των δεδομένων υγείας από κακόβουλη και άσκοπη χρήση.
- Δικτύωση όλων των κοινωνικών εταίρων στην ηλεκτρονική υγεία με σκοπό τη συνεχή διαβούλευση.
- Προώθηση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας στην ηλεκτρονική υγεία, μέσα από την εισαγωγή νέων καινοτόμων τεχνολογιών στο εθνικό σύστημα υγείας
Σε συμφωνία με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, στόχευση αποτελούν η αξιοποίηση βέλτιστων πρακτικών στη δημιουργία εθνικού πλαισίου διαλειτουργικότητας, ακολουθώντας το ευρωπαϊκό Refined e-Health Interoperability Framework (reEIF[5] [5]), η αξιοποίηση των τεχνικών προδιαγραφών που προτείνονται από την Ε.Ε.[6] [6] και η επέκταση των ψηφιακών υπηρεσιών προς τους πολίτες, χτίζοντας λύσεις που αξιοποιούν το ευρωπαϊκό πρότυπο ανταλλαγής δεδομένων ιατρικού φακέλου (EHRxFormat[7] [7]) τηρώντας τις απαραίτητες εγγυήσεις διασφάλισης της προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Σημαντική μεταρρύθμιση αποτελεί η στροφή προς τις ψηφιακές διαδικασίες και την οργάνωση του συστήματος Υγείας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν μακροχρόνιες αδυναμίες. Οι δράσεις αυτές θα εντατικοποιηθούν και θα διευρυνθούν περαιτέρω, προκειμένου οι υπηρεσίες υγείας και περίθαλψης να καταστούν περισσότερο ανθεκτικές, προσβάσιμες και αποτελεσματικές για τους πολίτες.
Επισημαίνεται πως η παραγωγή μεγάλου όγκου δεδομένων, η πρόσβαση σε αυτά καθώς και η ανάλυσή τους είναι συνυφασμένα με τον ψηφιακό μετασχηματισμό στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης. Συγκεκριμένα, όπως υπερθεματίζει και η Ε.Ε.[8] [8], τα δεδομένα στο χώρο της υγείας αποτελούν νευραλγικό στοιχείο, καθώς δύνανται να βελτιώσουν την ευημερία εκατομμυρίων πολιτών και να αλλάξουν τον τρόπο παροχής των υπηρεσιών υγείας και περίθαλψης, μέσω της εξατομικευμένης ιατρικής, της έγκαιρης ανίχνευσης μολυσματικών εστιών και της επίσπευσης της ανάπτυξης φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Για το λόγο αυτό τίθεται σε προτεραιότητα η διαμόρφωση πλαισίου και δράσεων για την αξιοποίηση των δεδομένων υγείας.
9.2.2. Έργα
Ενίσχυση του συστήματος Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης
Παρότι το σύστημα της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης αποτελεί ένα από τα πλέον ολοκληρωμένα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο κύκλος της συνταγογράφησης παραμένει ελλιπής, γιατί η πληροφορία της εκτέλεσης των εξετάσεων (εργαστηριακών και απεικονιστικών) δεν ενημερώνει το σύστημα της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης. Για το λόγο αυτό είναι επιβεβλημένη η επίσπευση της διαλειτουργικότητας του ανωτέρω συστήματος με τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες του ΕΟΠΥΥ.
Αντίστοιχα αναγκαία είναι η ανάπτυξη διαλειτουργικότητας και διεπαφών με τα πληροφοριακά συστήματα των νοσοκομείων, για τη συμπερίληψη στο σύστημα συνταγογράφησης των φαρμάκων που συνταγογραφούνται σε αυτά.
Στο πλαίσιο των μέτρων για τη μείωση των κινδύνου περαιτέρω διασποράς του κορωνοϊού COVID-19 και παράλληλα για τη διευκόλυνση των πολιτών τέθηκε με επιτυχία σε παραγωγική λειτουργία η άυλη συνταγογράφηση φαρμάκων[9] [9], η οποία διακινείται και εκτελείται αποκλειστικά ψηφιακά, καθιστώντας μη απαραίτητη την εκτύπωση συνταγών. Στην ίδια κατεύθυνση είναι επιβεβλημένο να προωθηθούν το άυλο παραπεμπτικό για εξετάσεις καθώς και η άυλη συνταγή για την προμήθεια αναλωσίμων (π.χ. ταινίες μέτρησης σακχάρου).
Σε συνέχεια της άυλης συνταγής, και με σκοπό την άμεση επικοινωνία με τον πολίτη για τη γνωστοποίηση συνταγογραφήσεων που πραγματοποιούνται καθώς και την αποστολή ειδοποιήσεων από το σύστημα της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, είναι επίσης αναγκαίο να αναπτυχθούν εφαρμογές για προσωπικές φορητές συσκευές και κινητά τηλέφωνα με σκοπό την αποφυγή της κοστοβόρας χρήσης SMS.
Ολοκλήρωση του Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας
Ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ) οφείλει να περιέχει το ατομικό ιστορικό υγείας του λήπτη υπηρεσιών υγείας καθώς και δεδομένα, εκτιμήσεις και πληροφορίες κάθε είδους σχετικά με την κατάσταση και την κλινική εξέλιξη του προσώπου αυτού, ως ασθενούς, καθ’ όλη τη διαδικασία περίθαλψής του. Το περιεχόμενο του ΑΗΦΥ θα πρέπει να τηρείται ισοβίως και να είναι ενιαίο και υποχρεωτικό σε εθνικό επίπεδο.
Στην παρούσα κατάσταση ο ΑΗΦΥ ενημερώνεται από το σύστημα της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, έχει ενεργοποιηθεί για μικρό ποσοστό πολιτών και ο βαθμός ενημέρωσής του από γιατρούς επαγγελματίες υγείας είναι πολύ χαμηλός, λειτουργώντας πρωτίστως ως εργαλείο καταγραφής μιας ιατρικής επίσκεψης σε κάποιο φορέα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας του Δημοσίου.
Στον ΑΗΦΥ θα τηρούνται το συνοπτικό ιστορικό υγείας, σύμφωνα με το πρότυπο του international patient summary (EN17269), ένα αποθετήριο εγγράφων που περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τα εξιτήρια των νοσοκομείων, τα αποτελέσματα εργαστηριακών και ακτινοδιαγνωστικών εξετάσεων καθώς και τις εκτελεσμένες ιατρικές συνταγές φαρμάκου. Παράλληλα, μέσω του ΑΗΦΥ θα διασφαλίζεται η πρόσβαση σε αναλυτικά δεδομένα περιστατικών υγείας (έγγραφα, πορίσματα, ιατρικές εικόνες). Ο ΑΗΦΥ θα υποστηρίζει επίσης κεντρικούς καταλόγους μεταδεδομένων (metadata), κωδικοποιήσεων και ονοματολογιών για την αναζήτηση ιατρικών και άλλων πληροφοριών.
Ο ΑΗΦΥ θα διασφαλίζει την προστασία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων υγείας του ασθενούς μέσω του κατάλληλου σχεδιασμού τηρώντας υψηλές προδιαγραφές τεχνικών και οργανωτικών μέτρων σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.
Αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών στα νοσοκομεία και αξιολόγηση ψηφιακών υποδομών υγείας
Τα Νοσοκομεία αποτελούν βασικούς πυλώνες της στρατηγικής για την Ψηφιακή Υγεία, αφού θα είναι σημαντικοί τροφοδότες του Εθνικού Ιατρικού Φακέλου ενώ, παράλληλα, θα κληθούν να υποστηρίξουν και πολλές άλλες στρατηγικές επιλογές όπως η εισαγωγή των DRGs, η εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων κ.α. Οι δράσεις για την ψηφιακή αναβάθμιση των Νοσοκομείων περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Ανάπτυξη Ιατρικών Πληροφοριακών Συστημάτων (Clinical Information Systems) ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα Νοσοκομεία θα διαθέτουν επαρκή συστήματα, ικανά να υποστηρίξουν τη στρατηγική για την Ψηφιακή Υγεία. Αποφεύγοντας οριζόντιες, μονοπωλιακές δράσεις, τα Νοσοκομεία θα ενισχυθούν ώστε να αναπτύξουν Ιατρικά Πληροφοριακά Συστήματα προσαρμοσμένα σε πρότυπα και προδιαγραφές διαλειτουργικότητας.
- Αναβάθμιση των υποδομών με έμφαση σε θέματα α) δικτύων (ενσύρματων και ασύρματων) β) αξιοποίησης φορητών συσκευών γ) κυβερνοασφάλειας.
- Στελέχωση των υπηρεσιών Πληροφορικής των Νοσοκομείων, αναβάθμιση του ρόλου τους και ενίσχυση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού τους. Συγκεκριμένα, προτείνεται εξειδικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης (επιπέδου μεταπτυχιακού τίτλου, κατά τα πρότυπα του NHS Academy) για τα στελέχη Πληροφορικής των Νοσοκομείων, ώστε να δημιουργηθεί ο πυρήνας των ανθρώπων που θα υποστηρίξει ενεργά την Εθνική Στρατηγική για την Ψηφιακή Υγεία (Digital Leaders). Μέσω της δράσης αυτής ενισχύεται και ο άξονας ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού και των δεξιοτήτων του.
Επέκταση και ανάπτυξη των μητρώων ασθενών (Patient Registries)
Η ανάπτυξη μητρώων ασθενών παίζει καθοριστικό ρόλο για την ολοκλήρωση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας που επιτελείται στο σύστημα υγείας. Ως εκ τούτου, σε άμεση ανταπόκριση της ανάγκης που παρουσιάστηκε με την πρόσφατη πανδημία, τέθηκε σε λειτουργία[10] [10] το Μητρώο Ασθενών COVID-19. Επισημαίνεται πως τα μητρώα ασθενών αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο για τη χάραξη πολιτικών υγείας, με στόχο τη διασφάλιση της ταχύτερης διάγνωσης, της βέλτιστης θεραπείας, της αποτελεσματικότερης παρακολούθησης των ασθενών, αλλά και της πλέον αποδοτικής διαχείρισης των πόρων για την υγεία. Επιπλέον θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα, ώστε τα Eθνικά Mητρώα Aσθενών (Hellenic National Registries) να μπορούν να διαλειτουργούν με τα αντίστοιχα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, καθώς και με διεθνή μητρώα (π.χ. Μητρώο συλλογής δεδομένων αποτελεσματικότητας και ασφάλειας από τη χρήση CAR-T cells θεραπειών), τηρώντας απαρέγκλιτα το ισχύον θεσμικό πλαίσιο περί προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Βελτίωση της ποιότητας, της διαλειτουργικότητας και της πρόσβασης σε δεδομένα που αφορούν την υγεία
Παρά το σημαντικό τους ρόλο, τα δεδομένα που συγκεντρώνει ο τομέας της υγείας δεν είναι εύκολα προσβάσιμα, λόγω του ότι τα συστήματα που τηρούν τηv πληροφορία δεν διαλειτουργούν και παράλληλα, σε πολλές περιπτώσεις, η ποιότητα τους δεν επιτρέπει την αποτελεσματική χρήση τους. Αυτό επιβάλλεται να αλλάξει με την εισαγωγή στοχοθετημένων οριζόντιων πρωτοβουλιών στον τομέα της υγείας:
- Η υλοποίηση του εθνικού πλαισίου διαλειτουργικότητας για την Υγεία. Μέσω αυτού θα παρέχεται αποτελεσματική διακυβέρνηση της διαλειτουργικότητας στον τομέα της υγείας, επιδιώκοντας, για την υιοθέτηση και εφαρμογή προτύπων, την εισαγωγή μιας ενιαίας αρχιτεκτονικής συστημάτων για τη διαλειτουργικότητα καθώς και την τυποποίηση των ροών πληροφορίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων αναφορικά με τυπικές μελέτες περίπτωσης στο χώρο της υγείας.
- Η βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων του τομέα, η οποία θα επιτευχθεί αξιοποιώντας τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των μητρώων και των βάσεων δεδομένων στο χώρο της υγείας, χρησιμοποιώντας διαδεδομένα πρότυπα και ενιαίες κωδικοποιήσεις.
Βελτίωση της ασφάλειας των πληροφοριών του τομέα της υγείας και διαχείριση της συγκατάθεσης του πολίτη για την πρόσβαση στα δεδομένα του
Με σκοπό τη βελτίωση της ασφάλειας των συστημάτων που φιλοξενούν δεδομένα και παρέχουν υπηρεσίες στον τομέα της υγείας, θα επισπευσθεί η διαπίστευση κατά ISO/IEC 27000 της HΔΙΚΑ, του ΕΟΠΥΥ και των φορέων υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ληφθούν οι διαπιστεύσεις, προς την υλοποίηση όλων των αναγκαίων παρεμβάσεων για τη βελτίωση της κυβερνοασφάλειας σε συστήματα και διαδικασίες των φορέων αυτών.
Είναι δικαίωμα του πολίτη να διατηρεί τον έλεγχο των δεδομένων του, να έχει ο ίδιος πρόσβαση και να παρέχει με ασφάλεια τη συγκατάθεσή του σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε αυτά από τρίτους. Λαμβάνοντας επιπλέον υπόψη την απαίτηση για αυξημένη προστασία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων υγείας, θα αντιμετωπιστεί ως εθνική υποδομή η ηλεκτρονική αυθεντικοποίηση και η πρόσβαση σε δεδομένα υγείας από τους επαγγελματίες υγείας και τους πολίτες μέσω της νέας ταυτότητας. Επίσης ως μέρος σχετικής εθνικής υποδομής θα αντιμετωπιστεί και η διαχείριση της συγκατάθεσης του χρήστη αναφορικά με την πρόσβαση σε δεδομένα υγείας από τρίτους.
Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα για Νοσοκομειακές Μονάδες
Το έργο αφορά την ανάπτυξη ενός Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος για τα Νοσοκομεία, με σκοπό την υποστήριξη όλων των παρεχόμενων υπηρεσιών. Το σύστημα θα περιλαμβάνει όλα τα παρεχόμενα δεδομένα που αφορούν στις υπηρεσίες υγείας που παρέχονται σε ασθενείς για τη βελτίωση της διαχείρισης των υπηρεσιών νοσηλείας και θεραπείας. Το σύστημα θα βοηθήσει τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να ελέγχουν περιστατικά υγείας μέσω της πρόσβασης στα δεδομένα των ασθενών από πολλαπλά επίπεδα του συστήματος υγείας. Το έργο θα βοηθήσει επίσης τη διαλειτουργικότητα μέσω της ενοποίησης δεδομένων σε όλο το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, ανεξάρτητα από το σημείο προέλευσης ή αποθήκευσης των δεδομένων και θα επιτρέπει στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να αποκτήσουν εύκολη πρόσβαση στα δεδομένα ασθενών που έχουν συγκεντρωθεί από πολλαπλές πηγές, να τα μοιραστούν με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και να παράγουν έγκαιρα τις απαραίτητες συνταγές καθώς και πρωτόκολλα θεραπείας.
Παροχή διασυνοριακών ψηφιακών υπηρεσιών υγείας
H Ελλάδα συμμετέχει στη νέα υποδομή ψηφιακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας (eHDSI), που παρέχεται στο πλαίσιο συμφωνιών του Ευρωπαϊκού Δικτύου Υγείας, με σκοπό την παροχή διασυνοριακών υπηρεσιών υγείας. Στόχος του έργου είναι μετά από σχετικές παρεμβάσεις στο σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης και στον Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας να τεθούν σε παραγωγική λειτουργία η υπηρεσία εκτέλεσης συνταγών σε τρίτη χώρα καθώς και η πρόσβαση στο συνοπτικό ιστορικό ασθενή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Ανάπτυξη στελεχών και ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων των επαγγελματιών υγείας για την παροχή προσωποκεντρικής περίθαλψης
Προκειμένου για την παροχή προσωποκεντρικής περίθαλψης προτείνονται δράσεις αναφορικά με την ενίσχυση και την αξιολόγηση της ετοιμότητας των μονάδων υγείας με ψηφιακά εργαλεία. Στην κατεύθυνση αυτή, είναι αναγκαία η ανάπτυξη ειδικευμένων στελεχών (digital leaders) που θα ηγούνται των προσπαθειών για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του συστήματος υγείας και θα στοχεύουν στη διείσδυση και χρηστική αποδοχή ψηφιακών υπηρεσιών και εφαρμογών από τους φορείς υγείας. Παράλληλα, η εξασφάλιση ανθρώπινου δυναμικού κατάλληλα καταρτισμένου στη χρήση ψηφιακού ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη ικανοποιητικού αποτελέσματος. Για το λόγο αυτό προβλέπεται η ανάπτυξη ενός πυλώνα εκπαίδευσης με δράσεις αφενός
- Στην ενσωμάτωση, κατάρτιση και επανεκπαίδευση στελεχών τα οποία θα εργάζονται στο περιβάλλον των μονάδων και των οργανισμών υγείας, με σκοπό να εισαγάγουν συστήματα και διαδικασίες, εφαρμόζοντας κεντρικές πολιτικές και σχεδιασμούς για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του τομέα και αφετέρου.
- Σε στοχευμένες ενέργειες κατάρτισης του υγειονομικού προσωπικού και των επαγγελματιών υγείας στην αξιοποίηση ψηφιακού ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, τη χρήση νέων συστημάτων και την εφαρμογή ψηφιακών μεθόδων και διαδικασιών.
Επέκταση του εθνικού δικτύου τηλεϊατρικής
Στόχος της πρότασης είναι η ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας όλων των κατοίκων της χώρας, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας τους.
Το Εθνικό Δίκτυο Τηλεϊατρικής καλύπτει πλέον το σύνολο σχεδόν της νησιωτικής χώρας και προς το παρόν περιορίζεται σε επικοινωνία ιατρού προς ιατρό (υπηρεσίες τηλε-εμπειρογνωμοσύνης – tele-expertise). Προτείνεται αφενός η γεωγραφική εξάπλωσή του στις δυσπρόσιτες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας αφετέρου η επέκτασή του σε επικοινωνία μεταξύ ιατρού – ασθενή. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην τηλεπαρακολούθηση ευπαθών ομάδων και χρονίως πασχόντων, για την υποστήριξή τους μέσω προσωπικών συσκευών και την αυτοεξυπηρέτησή τους σε ότι αφορά μετρήσεις που αφορούν την υγεία τους και τη λήψη της αγωγής τους.
Παράλληλα, προτείνεται η επέκταση των υπηρεσιών Τηλεσυμβουλευτικής (που αναπτύχθηκε αρχικά για την παρακολούθηση των ασθενών COVID 19 σε κατ’ οίκον περιορισμό) στην παρακολούθηση χρονίως πασχόντων. Ιδιαίτερα χρήσιμη θα είναι η εφαρμογή στο πεδίο της Ψυχιατρικής – Παιδοψυχιατρικής.
Τέλος, προτείνεται ο σχεδιασμός και η υλοποίηση συστήματος Online Consultation, προσβάσιμου μέσω φορητών συσκευών, μέσω του οποίου οι πολίτες (χωρίς σοβαρά προβλήματα υγείας) θα μπορούν να περιγράφουν την κατάσταση της υγείας τους και να λαμβάνουν αυτοματοποιημένα συμβουλές υγείας, με στόχο τον περιορισμό των επισκέψεων στις Μονάδες Υγείας και την αποσυμφόρηση των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών.
Παροχή προηγμένων δικτυακών – υπολογιστικών υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους σε Νοσοκομειακές Μονάδες
Για την ενίσχυση των υποδομών διασύνδεσης και των υπολογιστικών πόρων των νοσοκομειακών μονάδων, θα πραγματοποιηθούν: α) η διασύνδεση σε δίκτυο οπτικών ινών του συνόλου των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας, β) η προμήθεια και εγκατάσταση περισσότερων από 4.500 νέων σημείων ασύρματης πρόσβασης (WiFi) εντός των χώρων των ωφελούμενων νοσοκομείων, γ) η παροχή υπηρεσίας εφεδρικής αποθήκευσης των δεδομένων, που παράγουν οι απεικονιστικές συσκευές των ωφελούμενων νοσοκομείων στο Κέντρο Δεδομένων για την Υγεία, στο Ηράκλειο Κρήτης, δ) η επέκταση του Κέντρου Δεδομένων για την Υγεία ώστε να καλύψει τις απαιτήσεις των νέων ωφελούμενων νοσοκομείων, ε) η δημιουργία καταλόγων χρηστών για το προσωπικό των επιλέξιμων νοσοκομείων, στ) η παροχή υπηρεσίας για την πρόσβαση του επιστημονικού προσωπικού των νοσοκομείων στην υπηρεσία διαδανεισμού ιατρικών άρθρων και ζ) η στοχευμένη αναβάθμιση των τοπικών δικτύων των νοσοκομείων.
Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες για το Εθνικό Σύστημα Αιμοδοσίας
To εν λόγω έργο αφορά την επέκταση της λειτουργικότητας του Εθνικού Μητρώου Αιμοδοτών, ώστε να καλύπτεται το σύνολο των απαιτήσεων διαχείρισης της αιμοδοσίας σε εθνικό επίπεδο. Μεταξύ άλλων, μέσω του συστήματος θα παρέχονται ταυτότητες εθελοντών αιμοδοτών στους εθελοντές αιμοδότες και επίσης διαλειτουργικότητα με τους εγκατεστημένους αναλυτές αίματος (όπου υπάρχει τέτοια δυνατότητα). Θα υποστηρίζεται επίσης η ανταλλαγή στοχευμένης πληροφορίας μεταξύ των υπηρεσιών αιμοδοσίας, των κέντρων αίματος και του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας αλλά και μεταξύ των νοσοκομείων και των υπηρεσιών αιμοδοσίας όσον αφορά τη διαχείριση των μεταγγιζόμενων ασθενών. Τέλος, θα αναπτυχθούν ηλεκτρονικές υπηρεσίες ενιαίας εξυπηρέτησης πολιτών/ασθενών στις υπηρεσίες αιμοδοσίας, με έμφαση στους πολυμεταγγιζόμενους ασθενείς.
Από-υλοποίηση υποβολών Παρόχων Υπηρεσιών Υγείας στον ΕΟΠΥΥ
To έργο αφορά την ηλεκτρονική υποβολή παραπεμπτικών από τον ενδιαφερόμενο με σκοπό την άμεση έγκριση/αποδοχή από τον ελεγκτή. Η εκκαθάριση θα πραγματοποιείται άμεσα και η ροή διοικητικής εξυπηρέτησης αποφορτίζεται ελαχιστοποιώντας τα βήματα και το συνολικό χρόνο ολοκλήρωσης της διαδικασίας. Κατά την υλοποίηση θα αξιοποιηθούν δυνατότητες που προσφέρονται από προσωπικές φορητές συσκευές και κινητά τηλέφωνα, η χρήση ραβδοκώδικα (barcode, QR-codes) και οπωσδήποτε το σχήμα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης που θα παρέχεται μέσω της νέας ταυτότητας.
Νέο σύστημα διαχείρισης Φαρμακείων ΕΟΠΥΥ και διανομή φαρμάκων υψηλού κόστους κατ’ οίκον
Μέσω του έργου θα παρασχεθεί κεντρικό σύστημα διαχείρισης των φαρμακείων του ΕΟΠΠΥ με λειτουργίες που θα περιλαμβάνουν την κεντρική διαχείριση των παραγγελιών, την αυτόματη παραγγελιοληψία, την κεντρική διαχείριση των αποθεμάτων με παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, καθώς και τη διαχείριση των τιμολογίων και των πληρωμών. Παράλληλα, μέσω του έργου θα πραγματοποιηθεί ανασχεδιασμός και υλοποίηση της διαδικασίας προγραμματισμού και παράδοσης σκευασμάτων κατ’ οίκον, καθώς και της διαδικασίας προγραμματισμού ραντεβού για την παραλαβή φαρμάκων με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση των ασφαλισμένων που επισκέπτονται τα φαρμακεία ΕΟΠΥΥ.
Ψηφιοποίηση διαδικασίας απόδοσης δαπανών αιμοκαθαρόμενων και πολυμεταγγιζόμενων ασθενών
Οι ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, όπως είναι οι νεφροπαθείς και οι πολυμεταγγιζόμενοι, δικαιούνται αποζημίωση για τις μετακινήσεις τους (και των συνοδών τους), όταν μετακινούνται σε μεγάλες αποστάσεις μέχρι τα κατά τόπους ιατρικά κέντρα και νοσοκομεία. Σήμερα για την αποζημίωση δαπανών μετακίνησης προσκομίζονται τα παραστατικά δαπάνης σε έντυπη μορφή, τα οποία θα πρέπει να συμπίπτουν, τόσο με τις ημέρες αιμοκάθαρσης όσο και με το χρόνο διενέργειας των αιμοκαθάρσεων. Ενδεικτικά, για το έτος 2019 καταγράφηκαν 148.671 αιτήματα δικαιούχων για απόδοση δαπανών μετακίνησης. Για τους παραπάνω λόγους είναι αναγκαία η ψηφιοποίηση της αίτησης απόδοσης δαπανών μετακίνησης αιμοκαθαρόμενων και πολυμεταγγιζόμενων ασθενών, προκειμένου αυτοί ή οι συνοδοί τους να μην υποχρεούνται να υποβάλλουν τα σχετικά αιτήματα με φυσική παρουσία. Στόχος είναι τόσο η καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη όσο και η μείωση του διοικητικού κόστους διαχείρισης και εξυπηρέτησης των αιτήσεων.
Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Υγείας Ενόπλων Δυνάμεων (ΟΠΣΥΕΔ)
Σκοπός του έργου είναι η αναβάθμιση του Συστήματος Υγείας των Ενόπλων Δυνάμεων με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας. Για το λόγο αυτό, μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Υγείας των Ενόπλων Δυνάμεων (ΟΠΣΥΕΔ) θα αναβαθμιστούν οι δικτυακές υποδομές των αντίστοιχων Υγειονομικών Υπηρεσιών, θα διασυνδεθούν οι κόμβοι των στρατιωτικών νοσοκομείων και θα αναβαθμιστεί το Κέντρο Συλλογής Δεδομένων (ΚΣΔ). Παράλληλα θα απλουστευθούν/ ηλεκτρονικοποιηθούν διαδικασίες λειτουργίας και παροχής υπολογιστικών υπηρεσιών ώστε να καθίσταται απρόσκοπτη η συλλογή, επεξεργασία, αποθήκευση και διαχείριση των δεδομένων σε 24ωρη βάση.
Ολοκληρωμένο Σύστημα Φροντίδας Ογκολογικών-Αιματολογικών Ασθενών
Στόχος της δράσης είναι η υποστήριξη των ασθενών με καρκίνο από τη στιγμή της διάγνωσης μέχρι την θεραπεία και την αποκατάσταση.
Ενδεικτικά θα περιλαμβάνει:
- Μητρώο Ογκολογικών Ασθενών που θα περιλαμβάνει το συνολο των πληροφοριών που είναι απαραίτητες για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την αντιμετώπιση της νόσου (ιστολογικές, απεικονιστικές, αιματολογικές και άλλες εξετάσεις, πρακτικά χειρουργικών επεμβάσεων, σχήματα θεραπείας κ.λ.π.)
- Διαμόρφωση Σχήματος Θεραπείας σύμφωνα με τα ισχύοντα Θεραπευτικά Πρωτόκολλα και παρακολούθηση της εξέλιξής της θεραπείας
- Υποστήριξη του ασθενή στην αναζήτηση της Μονάδας Υγείας που θα του παρέχει την κατάλληλη θεραπεία (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία) στον κατάλληλο χρόνο.
- Υποστήριξη των Μονάδων Υγείας με ψηφιακά συστήματα που υποστηρίζουν τη διαδικασία προετοιμασίας και χορήγησης χημειοθεραπείας με στόχο την ασφαλή χορήγηση του κατάλληλου κυτταροτοξικού φαρμάκου στον ασθενή αλλά και την ασφάλεια των χρηστών (ιατρών, φαρμακοποιών, νοσηλευτών) που συμμετέχουν στη διαδικασία προετοιμασίας της θεραπείας.
- Τηλεπαρακολούθηση των ασθενών μέσω mobile app.
Ψηφιακή Μεταρρύθμιση Επείγουσας Φροντίδας Υγείας
Στόχος της δράσης είναι η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών στα ΤΕΠ με έμφαση στη μείωση του χρόνου παραμονής του ασθενούς στο χώρο του ΤΕΠ
Ενδεικτικά θα περιλαμβάνει:
- Προτυποποίηση ροών εργασίας Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών
- Ψηφιοποίηση των πρότυπων ροών και υποστήριξη της εφαρμογής τους με ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών, ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και χωροταξικές παρεμβάσεις
- Ψηφιακή αναβάθμιση ΕΚΑΒ (on line επικοινωνία με τα ασθενοφόρα, ενημέρωση του Νοσοκομείου για την άφιξη περιστατικού, ενημέρωση σε πραγματικό χρόνο για την αναμονή στα ΤΕΠ και την πληρότητα κλινών των Νοσοκομείων)
- Mobile App για την ενημέρωση του πολίτη σε πραγματικό χρόνο για την προβλεπόμενη αναμονή ανά Νοσοκομείο ώστε να επιλέξει βέλτιστα το Νοσοκομείο που θα κατευθυνθεί.
Ενιαίο Σύστημα Διαχείρισης Ραντεβού για Δομές ΠΦΥ και Εξωτερικά Ιατρεία Νοσοκομείων
Στόχος είναι η διαμόρφωση μιας ενιαίας πλατφόρμας ηλεκτρονικού και τηλεφωνικού ραντεβού σε εθνικό επίπεδο που θα επιτρέπει:
- Την ορθότερη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων του συστήματος και τη μείωση των χρόνων αναμονής
- Τη διευκόλυνση του πολίτη στην αναζήτηση του ραντεβού παρέχοντάς του εικόνα της συνολικής διαθεσιμότητας ραντεβού στην ειδικότητα και τη γεωγραφική περιοχή που τον ενδιαφέρουν
- Την κατάργηση των υπέρογκων χρεώσεων των πολιτών για τηλεφωνικές κλήσεις (υπάρχει πλήθος καταγγελιών τόσο από πολίτες όσο και από το Συνήγορο του Πολίτη και το Συνήγορο του Καταναλωτή).
Για την επίτευξη των ανωτέρω προτείνεται
- η επέκταση του υπάρχοντος συστήματος Ηλεκτρονικού Ραντεβού (που εξυπηρετεί σήμερα μέρος των δομών ΠΦΥ) στα Εξωτερικά Ιατρεία των Νοσοκομείων, ώστε, μέσα από ένα ενιαίο περιβάλλον, ο πολίτης να έχει στη διάθεσή του όλες τις εναλλακτικές προτάσεις ραντεβού, για να κάνει τη βέλτιστη επιλογή
- η διαμόρφωση νέου συμβατικού πλαισίου για τηλεφωνικές υπηρεσίες κλεισίματος ραντεβού με την ελάχιστη δυνατή οικονομική επιβάρυνση για τον πολίτη (αστική χρέωση)
- η επέκταση στα ραντεβού για Διαγνωστικές Εξετάσεις (π.χ. απεικονιστικές)
Παρεμβάσεις για τη βελτίωση της Οικονομικής Διαχείρισης των Νοσοκομείων
- Ανάπτυξη προηγμένων συστημάτων αποθηκών (Warehouse Management) σε ευθυγράμμιση με τις αντίστοιχες δράσεις της ΕΚΑΠΥ.
- Ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης Ιατροτεχνολογικού Εξοπλισμού (Μητρώο Ιατροτεχνολογικού Εξοπλισμού, παρακολούθηση συμβάσεων, έλεγχος κόστους συντηρήσεων κ.λ.π.)
- Πραγματική λειτουργία της Αναλυτικής Λογιστικής.
Παρατηρητήριο Πληροφοριών Υγείας
Για την ορθότερη και ταχύτερη αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης προωθείται η σύσταση μιας ευέλικτης και τεχνικά καταρτισμένης δομής, η οποία θα είναι επιφορτισμένη με το έργο του εντοπισμού ψευδών πληροφοριών γύρω από ιατρικά ζητήματα και θέματα υγείας, με έμφαση στη νόσο COVID-19. Η δομή αυτή θα υποστηρίζεται τόσο από μία ηλεκτρονική πλατφόρμα συλλογής, οργάνωσης και εκτίμησης της αξιοπιστίας πληροφοριών που βρίσκονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσο και από μία ομάδα εμπειρογνωμόνων στοχεύοντας στην ορθή αξιολόγηση της αξιοπιστίας πληροφοριών.
Πίνακας 18: Έργα Τομέα Υγείας
Πηγή: Ιδία επεξεργασία
[1] [11] https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/state/docs/chp_gr_greece.pdf
[2] [12] http://iobe.gr/docs/research/RES_05_A_22042019_REP_GR.PDF [13]
[3] [14] https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/scoreboard/greece
[4] [15] https://covidhackgr.gov.gr, https://crowdhackathon.com/antivirus/, https://www.covid19response. gr/
[5] [16]Refined eHealth Interoperability Framework – ReEIF https://ec.europa.eu/health//sites/health/files/ehealth/docs/ev_20151123_co03_en.pdf [17]
[6] [18] EU Decision on the adoption of 27 IHE profiles under the MSP regulation No 1025/2012 https://eur- lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=OJ:JOL_2015_199_R_0011
[7] [19] EHRxFormat – Commission Recommendation of 6.2.2019 on a European Electronic Health Record exchange format (Text with EEA relevance), C(2019) 800 final. https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/recommendation-european-electronic-health-record-exchange-format [20]
[8] [21] Βλ., COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS
on enabling the digital transformation of health and care in the Digital Single Market; empowering citizens and building a healthier society, COM/2018/233 final
[9] [22] ΠΝΠ 20.03.2020, (ΦΕΚ Α 68/20-03-2020).
[10] [23] ΠΝΠ 30.3.2020, (ΦΕΚ Β 1390/2020).