Kατά την τελευταία 20ετία, το εθνικό ενεργειακό σύ¬στημα εξελίχθηκε σύμφωνα τόσο με τα μεγέθη της οικο¬νομικής ανάπτυξης όσο και με τις νέες καταναλωτικές συνήθειες που υιοθετήθηκαν. Παρατηρήθηκε μια τάση για διαρκή αύξηση της ζήτησης ενέργειας σε όλους τους τομείς κατανάλωσης, η οποία επηρέασε την ανάπτυξη του ενεργειακού συστήματος.
Το υψηλό επίπεδο χρήσης συμβατικών καυσίμων τόσο για την παραγωγή ηλεκτρισμού όσο και για την κατανά¬λωση σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του ελληνικού ενεργειακού μίγ¬ματος. Η αξιοποίηση του λιγνίτη, αποτέλεσε στρατηγική επιλογή, παρά τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις, κα¬θώς μέχρι σήμερα αποτελεί το βασικό μας εγχώριο καύ¬σιμο. Το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας κυριαρχείται επίσης, από εισαγόμενους υδρογονάνθρακες και κυρίως πετρελαϊκά προϊόντα και λιγότερο φυσικό αέριο.
Η μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές καυσί-μων και οι μη προβλέψιμες και κυρίως μη ελεγχόμενες μεταβολές στην τιμή τους, επιφέρουν ένα σημαντικό παράγοντα αβεβαιότητας στο σχεδιασμό ενεργειακών πολιτικών αλλά και στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδια-σμού.
Η υιοθέτηση κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών στον τομέα της ενέργειας και κυρίως σε σχέση με τις απαιτήσεις για περιορισμό των εκπομπών αέριων ρύπων του θερμοκη-πίου έχει ήδη επηρεάσει το εθνικό ενεργειακό σύστημα. Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια επιτυγχάνεται μια ολο¬ένα και αυξανόμενη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας τόσο στην ηλεκτροπαραγωγή, όσο και στην τελική χρήση ενέργειας, ενώ ήδη έχουν εφαρμοστεί μέτρα και πολιτικές για την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας.
Ο ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΟΣ
Εξωγενείς παράγοντες όπως η αύξηση στις τιμές καυσί¬μων και η οικονομική κρίση επηρεάζουν άμεσα και δραστικά την ενεργειακή κατανάλωση, διαμορφώνοντας ένα δυναμικό πεδίο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο σχεδιασμό του ενεργειακού συστήματος. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στο Σχήμα 1, όπου η τελική κατανάλωση αρχίζει να μειώνεται ήδη από το 2007 και μετά καταλήγοντας σε συνολική μείωση 12% για την περίοδο 2007-2010, πλησιάζοντας έτσι τα επίπεδα των αρχών της προηγούμενης δεκαετίας.
Σχήμα 1 Εξέλιξη της τελικής κατανάλωσης ενέργειας συνολικά και κατά τομέα για την περίοδο 1990-2010
[1]
Παρά τη μείωση που έχει σημειωθεί στη ζήτηση ενέρ¬γειας λόγω των εξωγενών αυτών παραγόντων, υπάρχει μεγάλο δυναμικό ενεργειακής αποδοτικότητας. Κι αυτό διότι η κατανάλωση ενέργειας στην Ελλάδα βασίζεται κατά συντριπτικό ποσοστό σε συμβατικά καύσιμα και μάλιστα ρυπογόνα, ενώ οι συνήθεις τεχνολογίες που εφαρμόζονται στους περισσότερους τομείς επιτυγχάνουν σχετικά χαμηλή ενεργειακή απόδοση. Επισημαίνεται ότι οι ΑΠΕ, παρά τη δυναμική τους παρουσία, συνεχίζουν να καταλαμβάνουν μικρό μερίδιο, ενώ η διείσδυση του φυσικού αερίου, του πιο περιβαλλοντικά φιλικού συμβατικού καυσίμου, παραμένει περιορισμένη και επικεντρώνεται κυρίως στη χρήση του για παραγωγή ηλεκτρισμού.
ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ, ΕΝΑΣ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ηλεκτρισμός αναμένεται να είναι από τους πλέον καθοριστικούς τομείς για την επί-τευξη των στόχων του 20-20-20, επικεντρώνονται σε αυ-τόν κατά μεγάλο βαθμό οι πολιτικές και οι μεσοπρόθε-σμοι στόχοι, οι οποίοι αφορούν στη μείωση των εκπο-μπών αερίων θερμοκηπίου, την αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ και την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέρ-γειας.
Ιδιαίτερα για τον τομέα του ηλεκτρισμού, παρά την προσωρινή μείωση της ζήτησης λόγω της οικονομικής κρίσης, μακροπρόθεσμα αναμένεται σημαντική αύξησή της (ηλεκτροκίνηση στις μεταφορές, αντλίες θερμότητας, κλπ). Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας βασίζεται μέχρι σήμερα κυρίως σε λιγνίτη, αλλά με μειούμενα ποσοστά, ενώ τα τελευταία χρόνια αυξάνεται το μερίδιο του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή και σε δεύτερο βαθμό το μερίδιο των ΑΠΕ, όπου έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο τα υδροηλεκτρικά και τα αιολικά πάρκα και ακολουθούν τα φωτοβολταϊκά.
Στα νησιά η παραγωγή ηλεκτρισμού μέχρι σήμερα γίνε¬ται κυρίως με πετρελαϊκούς σταθμούς, κατάσταση που αναμένεται να αλλάξει στο δεύτερο μισό της τρέχουσας δεκαετίας όταν ολοκληρωθούν οι διασυνδέσεις των Κυκλάδων και της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα, οι οποίες θα δώσουν και περαιτέρω δυνατότητες αξιοποί-ησης του μεγάλου τοπικού δυναμικού ΑΠΕ. Κατά την επόμενη δεκαετία οι διασυνδέσεις μπορούν να επεκταθούν ώστε να καλύψουν το σύνολο των νησιών του Αιγαίου καθώς και σημαντικό αριθμό υπεράκτιων αιολικών πάρκων που μπορεί να αναπτυχθούν.