Άρθρο 6

Η εξοικονόμηση ενέργειας ως βασική απαίτηση στο σχεδιασμό, τη κατασκευή, τη χρησιμοποίηση, τη συντήρηση και σε βάθος χρόνου ανακύκλωση των υλικών κατασκευής ενός κτιρίου, είναι αναμφίβολα μία εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση.
Όταν η κοινωνία μας βρίσκεται αντιμέτωπη με ισχυρές δυνάμεις που αποσκοπούν αποκλειστικά στο άμεσο ή έστω στο βραχυχρόνιο κέρδος, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να σχεδιαστούν πολιτικές με γνώμονα τις επιπτώσεις που θα έχουν αυτές οι πολιτικές σε μερικές δεκαετίες ή και πολύ αργότερα.
Επειδή όμως κάποια στιγμή, οι δεκαετίες περνάνε, και οι άνθρωποι σαν άτομα ή σαν ομάδες ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα αποτελέσματα, θετικά ή αρνητικά, των επιλογών των προηγούμενων γενεών, κρίνεται σκόπιμο, στο βαθμό που αντιλαμβανόμαστε κάποια λάθη ή κάποιες ορθές πρακτικές παλαιοτέρων γενεών, να μεριμνήσουμε για ένα καλύτερο παρόν, διατηρήσιμο και για τις επόμενες γενεές.
Στα πλαίσια αυτά, γίνονται οι παρακάτω προτάσεις μηδενικού κόστους, που εξασφαλίζουν της μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, τον περιορισμό των ενεργειακών απωλειών και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης αλλά και του χρόνου ζωής των κτιρίων και ταυτόχρονα δίνεται μία πολύ ουσιαστική ώθηση στην Πράσινη Ανάπτυξη της χώρας μας αφού θα κινητοποιηθεί η οικοδόμηση αειφορικών κατοικιών χαμηλού ενεργειακού αποτυπώματος, παραδοσιακού και τουριστικά αξιοποιήσιμου προφίλ, με 100% φυσικά εγχώρια οικοδομικά υλικά.
Τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, τον περιορισμό των ενεργειακών απωλειών και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων είναι:
1. Κατάργηση της διπλοτοιχίας στα εξωτερικά κελύφη των κτιρίων (Παράρτημα Α).
2. Ελάχιστο φάρδος στοιχείων εξωτερικής τοιχοποιίας ύψους <3 m, σε κτίρια με φέροντα σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα, ή μεταλλικό ή ξύλινο, τα 25 cm. Για δομικά στοιχεία από πηλό ελάχιστης πυκνότητας 1000 kgr/m κατηγορίας 1 σύμφωνα με ΕΝ 771 υψηλής θερμοσυσσωρευτικής ικανότητας ελάχιστο επιτρεπόμενο φάρδος 18 cm. Επιπρόσθετα στις παραπάνω τοιχοποιίες, απαιτείται και εξωτερική θερμομόνωση η οποία να καλύπτει ομοιόμορφα το σκελετό και τα στοιχεία τοιχοποιίας σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο νέο κανονισμό θερμομόνωσης. Η επιφάνεια που καταλαμβάνει το σύστημα της εξωτερικής θερμομόνωσης δεν προσμετράται στο συντελεστή δόμησης.
3. Στο παραπάνω σύστημα τοιχοποιίας επιτρέπεται αντί δεύτερης επίστρωσης εξωτερικού σοβά η επικόλληση διακοσμητικών υλικών, κεραμικών ή άλλων με μέγιστο επιτρεπόμενο φάρδος 15 mm.
4. Στη περίπτωση που είναι επιθυμητή η επένδυση της πρόσοψης του κτιρίου με πέτρα, στο σκελετό από σκυρόδεμα θα πρέπει να τοποθετείται εξωτερική θερμομόνωση 5 cm. Η εξωτερική τοιχοποιία θα πρέπει να κατασκευάζεται με δομικά στοιχεία από πηλό ελάχιστης πυκνότητας 1000 kgr/m κατηγορίας 1 σύμφωνα με ΕΝ 771 και φάρδους τοιχοποιίας 30 cm εις τρόπον ώστε να έρχονται «πρόσωπο» με την εξωτερική θερμομόνωση του σκελετού. Κατά τη κατασκευή της τοιχοποιίας θα πρέπει να τοποθετούνται τα προβλεπόμενα από τον κανονισμό ανοξείδωτα τζινέτια εξωτερικά, για την αγκύρωση της επένδυσης από πέτρα.
5. Στην κατασκευή κτιρίων μέχρι μέγιστο 3 ορόφων συμπεριλαμβανομένου του υπογείου, με φέρουσα εξωτερική άοπλη, διαζωματική ή οπλισμένη τοιχοποιία κατά το άρθρο 9 του Ευρωκώδικα 8, με δομικά στοιχεία από πηλό ελάχιστης πυκνότητας 1000 kgr/m κατηγορίας 1 σύμφωνα με ΕΝ 771, η με δομικά στοιχεία από πηλό καθέτων οπών σύμφωνα με ΕΝ 771, με ελάχιστο φάρδος φέρουσας τοιχοποιίας 50 cm, αφαιρείται από το συντελεστή δόμησης η επιφάνεια της τοιχοποιίας.
6. Ελάχιστο επιτρεπόμενο φάρδος μεσοτοιχιών κτιρίων με ενδιάμεσο σενάζ, όπου τοποθετούνται ηλεκτρολογικές ή/ και υδραυλικές εγκαταστάσεις, 12 cm(εξαιρουμένου του σοβά).
7. Ελάχιστο επιτρεπόμενο φάρδος μεσοτοιχιών κτιρίων όπου τοποθετούνται υδραυλικές εγκαταστάσεις από τη μία πλευρά της τοιχοποιίας και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις από την άλλη πλευρά της τοιχοποιίας όπως συμβαίνει σε μεσοτοιχίες μεταξύ λουτρών και υπνοδωματίων τα 18 cm (εξαιρουμένου του σοβά).

Τα κίνητρα αυτά, μπορούν να θεσμοθετηθούν άμεσα είτε σαν Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης του άρθρου 6 του παρόντος υπό διαβούλευση νομοσχεδίου του ΥΠΕΚΑ για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, είτε και σαν διευκρινιστικές εγκύκλιοι της Γενικής Διεύθυνσης Πολεοδομίας.

Με εκτίμηση

Ιωάννης Γκύλλης
Εθνικός εκπρόσωπος στον καταρτισμό των Ευρωπαϊκών προδιαγραφών μονάδων τοιχοποιίας από πηλό (ΕΝ 771).

Παράρτημα Α

Έχει υπολογιστεί ότι στα κτίρια ξοδεύεται το 40% της ενέργειας που καταναλώνουμε στην ΕΕ.
Σύμφωνα με τη Eurostat ο δείκτης ενεργειακής κατανάλωσης της Ελλάδας είναι 127, δηλαδή καταναλώνουμε 27% περισσότερη ενέργεια από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Το μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας που καταναλώνουμε στα κτίρια αφορά τη δημιουργία θερμικής άνεσης στον εσωτερικό χώρο των κτιρίων.
Σε διάφορες μελέτες που έχουν δημοσιευτεί τα τελευταία χρόνια, η κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση των κτιρίων στην Ελλάδα ξεπερνάει την αντίστοιχη στη Σουηδία κατά 67%, την αντίστοιχη στη πλούσια σε πετρέλαια Δανία κατά 100% παρά το πολύ ευνοϊκότερο κλίμα.
Η ενέργεια που καταναλώνουμε για θέρμανση το χειμώνα και για κλιματισμό το καλοκαίρι ποικίλει ανάλογα με τη γεωγραφική θέση και το τοπικό κλίμα.
Ανεξάρτητα του αν πρόκειται για διαμέρισμα πολυκατοικίας ή μονοκατοικία τα δύο σημαντικότερα στοιχεία που επηρεάζουν τη κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια είναι οι τοιχοποιίες και τα ανοίγματα (πόρτες/ παράθυρα) και ο συνδυασμός τους.
Είναι προφανές ότι όσο πιο σωστά είναι κατασκευασμένο το εξωτερικό κέλυφος της οικοδομής, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η εξοικονόμηση ενέργειας.
Από τη δεκαετία του 1970 που πρωτομπήκαν στην οικοδομή τα ελαφρά μονωτικά υλικά μέχρι και σήμερα που υποτίθεται ότι έχουμε αντιληφθεί τις τραγικές συνέπειες της απερισκεψίας και της απληστίας μας και «μονώνουμε» τα πάντα, οι οικοδομές στην Ελλάδα εξακολουθούν στη συντριπτική πλειοψηφία τους να είναι ενεργειακές χαβούζες.
Η βασική αιτία για αυτό είναι οι εξωτερικές διπλοτοιχίες και τα συρόμενα κουφώματα.
Υπολογίζεται ότι με «δίστρωτες τοιχοποιίες» κτίζεται περισσότερο από 90% των οικοδομών στη χώρα, ενώ το «κεκτημένο» των συρόμενων κουφωμάτων ενδιάμεσα στην υποτίθεται μονωμένη διπλή τοιχοποιία, αφορά κύρια το λεκανοπέδιο Αττικής, όπου όμως ζει ο μισός πληθυσμός της χώρας.
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι τοιχοποιίες αυτές είναι παράνομες καθώς με ένα ή περισσότερους τρόπους δεν είναι πληρούν τις απαιτήσεις των Ευρωκωδίκων 6 & 8 που αναφέρονται στις τοιχοποιίες και τις αντισεισμικές κατασκευές αντίστοιχα.
Πολύ απλά, ο Ευρωκώδικας 8 προβλέπει ότι το ελάχιστο φάρδος μίας μονής (μονόστρωτης) τοιχοποιίας ύψους 16,7 cm ενώ σε περίπτωση διπλής τοιχοποιίας (δίστρωτης), το ελάχιστο φάρδος της κάθε τοιχοποιίας δεν επιτρέπεται να είναι 17 cm και σωστά τοποθετημένα στην εξωτερική πλευρά της τοιχοποιίας κουφώματα.
Οι διπλοτοιχίες με τα συρόμενα κουφώματα δεν προσφέρουν παρά ελάχιστη προστασία κατά του θορύβου.

6. Εξοικονόμηση ενέργειας και συγκράτηση θερμότητας
Η εξοικονόμηση ενέργειας αναφέρεται στη κατανάλωση ενέργειας για τη κατασκευή και τη συντήρηση των κτιρίων, ενώ η συγκράτηση θερμότητας αναφέρεται στη κατανάλωση ενέργειας για τη θέρμανση και τον κλιματισμό για τη δημιουργία θερμικής άνεσης στους εσωτερικούς χώρους των κτιρίων.
Η πολύ μεγάλη αστάθεια των λεπτών φύλλων των τοιχοποιιών φάρδους 6 & 9 cm, ενώ δεν συνεισφέρει καθόλου σε κάποια εξοικονόμηση κόστους κατά τη κατασκευή, δημιουργεί προϋποθέσεις ασύμμετρα υψηλού κόστους συντήρησης στη προσδοκώμενη διάρκεια ζωής της οικοδομής.
Στη περίπτωση ρηγμάτωσης ή κατάρρευσης της τοιχοποιίας, συνέπεια μικρής ή μέτριας έντασης σεισμικής καταπόνησης, το κόστος αποκατάστασης περιλαμβάνει εκτός από τα τούβλα το σοβά και το βάψιμο, τις υδραυλικές και ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις που εμπεριέχονται στη τοιχοποιία, καθώς και τα έξοδα διαβίωσης των ενοίκων εκτός της επισκευαζόμενης οικοδομής.
Στη περίπτωση σεισμικών καταπονήσεων μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας, αυτό που διακυβεύεται έχει άπειρα μεγαλύτερη σημασία.
Έχει διαπιστωθεί τόσο εργαστηριακά στις σεισμικές τράπεζες των εργαστηρίων οικοδομικής τεχνολογίας, όσο και με επιτόπιες μετρήσεις αντισεισμικής συμπεριφοράς κτιρίων με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού, (ΙΤΣΑΚ), ότι οι μονόστρωτες τοιχοποιίες φάρδους τουλάχιστον 25 cm διπλασιάζουν την αντοχή των πλαισίων από οπλισμένο σκυρόδεμα των κτιρίων, τόσο κατά την ένταση όσο και κατά τη διάρκεια σεισμικών καταπονήσεων.
Το όφελος από τη μη κατάρρευση των κτιρίων σε μεγάλο σεισμό ενεργειακά και οικονομικά είναι τεράστιο, ενώ από την άποψη της διαφύλαξης ανθρώπινων ζωών, ανυπολόγιστο.
Όσον αφορά τη συγκράτηση θερμότητας, οι πανελλήνιες επιδόσεις στη κατασπατάληση ενέργειας για θέρμανση και κλιματισμό, μιλούν από μόνες τους για την αποδοτικότητα του επικρατούντος συστήματος δήθεν μόνωσης με διπλοτοιχία.
Όπως προαναφέρθηκε, το σύστημα της διπλής τοιχοποιίας με μόνωση ενδιάμεσα είναι ειδικά σχεδιασμένο για να καταστρατηγείται στη πράξη κάθε βασική κτιριοδομική απαίτηση.
Αλλά ακόμη και αν κατασκευαζόταν σύμφωνα με όλες τις προδιαγραφές, και πάλι θα υστερούσε σε όλες τις βασικές απαιτήσεις της οδηγίας 89/106 σε σύγκριση με τη μονόστρωτη τοιχοποιία και κυρίως στη συγκράτηση θερμότητας.
Ο λόγος είναι ο εξής.
Όταν μονώνουμε το κέλυφος ενός κτιρίου, στην ουσία αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να εμποδίσουμε τη μετάδοση της ενέργειας από το χώρο με το υψηλότερο ενεργειακό δυναμικό (το χειμώνα το εσωτερικό του κτιρίου), προς το χώρο με το χαμηλότερο ενεργειακό δυναμικό.
Δεδομένου ότι η ενέργεια μεταδίδεται ταχύτατα σε κάθε ευκαιρία, αν δεν έχουμε κάποιο τρόπο να την ενταμιεύσουμε από τη πλευρά που θέλουμε, διαφεύγει και χάνεται ταχύτατα κάθε φορά που ανοίγουμε κάποια πόρτα ή ένα παράθυρο.
Ο βέλτιστος τρόπος που χρησιμοποιείται από την ανθρωπότητα από τις απαρχές του πολιτισμού σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης για την ενταμίευση της θερμότητας είναι το θερμοσυσσωρευτικό κέλυφος.
Είναι γνωστό σε όσους έχουν βρεθεί σε ένα παραδοσιακό χωριάτικο σπίτι με χοντρά ντουβάρια ότι δεν χρειάζεται κανένα κλιματισμό το καλοκαίρι, ενώ θερμαίνεται με μία σόμπα ή ένα τζάκι το χειμώνα.
Η θερμοσυσσώρευση είναι πιο ουσιαστικός παράγοντας εξοικονόμησης ενέργειας από τη θερμομόνωση.
Ο συνδυασμός τους βέβαια είναι το καλύτερο.
Όπως εξ’ άλλου κάνουν και σε όλες τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες όπου μονώνουν με εξωτερική θερμομόνωση τις μονόστρωτες τοιχοποιίες τους παρ’ όλο που δεν υποφέρουν από σεισμούς όπως εμείς στην Ελλάδα.
Ένα επιπλέον πλεονέκτημα που προσφέρει η εξωτερική θερμομόνωση μονόστρωτης σε αντιδιαστολή με την εσωτερική μόνωση διπλοτοιχίας, είναι η μελλοντική δυνατότητα αντικατάστασης του ελαφρού μονωτικού υλικού δεδομένης της μικρής διάρκειας ζωής του.
Το ελαφρό μονωτικό υλικό εξωτερικά, ενισχύει την θερμοσυσσωρευτική ικανότητα του βαρέως κελύφους εσωτερικά.
Δεδομένου ότι η θερμοσυσωρευτική ικανότητα του πηλού που είναι το καλύτερο θερμοσυσσωρευτικό υλικό, εξαρτάται γραμμικά από τη μάζα του, όσο μεγαλύτερη μάζα από πηλό έχει η τοιχοποιία, τόσο μεγαλύτερη είναι η εξοικονόμηση ενέργειας του κτιρίου.
Σε σύγκριση με άλλες παραμέτρους της κατανάλωσης και εξοικονόμησης ενέργειας, όπως είναι ο μηχανολογικός εξοπλισμός των συστημάτων θέρμανσης ή κλιματισμού οι λαμπτήρες φωτισμού, οι οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, που με κάποιο συγκριτικά ανεκτό κόστος μπορούν να αντικατασταθούν με νέα, σύγχρονα και πιο αποδοτικά, τα κελύφη των οικοδομών είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντικατασταθούν καθώς περιέχουν και ηλεκτρικά, και υδραυλικά δίκτυα.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί η πολύ μεγάλη σημασία που έχει να τοποθετούνται τα κουφώματα στο εξωτερικό μέρος της τοιχοποιίας, προκειμένου να είναι δυνατή η εκμετάλλευση της θερμοσυσσωρευτικής ικανότητας του κελύφους εσωτερικά.
Τέλος η ικανότητα εξισορρόπησης της υγρασίας που έχει ο πηλός συνεισφέρει, πάλι ανάλογα με τη μάζα του, στην εσωτερική ποιότητα κλίματος αλλά και στη διάρκεια ζωής του σκελετού από οπλισμένο σκυρόδεμα, αποτρέποντας ή αναβάλλοντας την αφύγρανση του τσιμέντου.

Συνοψίζοντας τα πλεονεκτήματα της μονόστρωτης τοιχοποιίας με δομικά στοιχεία από πηλό, έναντι της διπλοτοιχίας, έχουμε:
• Μεγαλύτερη σταθερότητα σε μεγαλύτερη διάρκεια χρόνου και βελτιωμένη μηχανική αντοχή σε όλη τη γκάμα των σεισμών.
• Μεγαλύτερη πυρασφάλεια
• Μεγαλύτερη προστασία από το θόρυβο
• Καλύτερο κλίμα εσωτερικού χώρου
• Σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα.
• Σημαντικά μειωμένο κόστος συντήρησης.
• Σημαντικά αυξημένο προσδόκιμο ζωής του κτιρίου.

Μοναδικό μειονέκτημα της μονόστρωτης τοιχοποιίας είναι κάποια τετραγωνικά εκατοστά μικρότερος εσωτερικός χώρος.
Και επειδή η πράξη απέδειξε ότι τα τετραγωνικά αυτά εκατοστά είναι αρκετά σημαντικά ώστε να υπερκεράσουν όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα, προτείνεται η κατάργηση της διπλής τοιχοποιίας δεδομένου ότι η σωστή εφαρμογή της σύμφωνα με τον Ευρωκώδικα 8 θα δημιουργούσε τοιχοποιίες ελάχιστου φάρδους 34 cm με υποδεέστερα χαρακτηριστικά από αυτά της προτεινόμενης μονόστρωτης τοιχοποιίας συνολικού φάρδους (με τους σοβάδες) 27cm.

Όποιος θα ήθελε να υποστηρίξει ότι ο τρόπος που κατασκευάζονται τα τελευταία 25 χρόνια τα κελύφη των κτιρίων στην Ελλάδα είναι τεχνικά και ενεργειακά σωστός, παρακαλείται να το κάνει στα πλαίσια της δημόσιας αυτής διαβούλευσης.
Το ότι είναι ο πιο οικονομικά προσοδοφόρος για τον εργολάβο κατασκευαστή, δεν αμφισβητείται.