Η Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Κατάρτιση (ΣΕΚ) εντάσσεται στην στρατηγική για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση(ΕΕΚ) που καταρτίσθηκε υπό το συντονισμό του Υπουργείου Παιδείας και υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Απρίλιο του 2016. Στη στρατηγική για την ΕΕΚ προβλέπεται η μεταρρύθμιση στη ΣΕΚ.
Υφιστάμενη κατάσταση-Πρόσφατες εξελίξεις
Τα προγράμματα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ) παρέχονται από τα αδειοδοτημένα από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ), Κέντρα Διά βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ), βάσει του νόμου 4093/2012, σε αντικατάσταση των «παλαιών» Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ). Κέντρα Διά Βίου Μάθησης μπορούν να δημιουργηθούν από οποιαδήποτε επιχείρηση πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου. Τα ΚΔΒΜ μπορούν να δραστηριοποιηθούν σε όποια περιφέρεια επιλέξουν και σε όποιο θεματικό πεδίο επιθυμούν οι εκπρόσωποί τους, ανεξαρτήτως των θεματικών πεδίων στα οποία δύναται να δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της τυπικής ή μη τυπικής εκπαίδευσης.
Την ίδια περίοδο (2012) εισήχθηκε η μεθοδολογία/σύστημα των Επιταγών Κατάρτισης (training voucher), το οποίο κυριάρχησε έως το 2016. Το σύστημα αυτό αναφέρεται στη λειτουργία ενός συστήματος παροχής και διαχείρισης υπηρεσιών επαγγελματικής κατάρτισης που προσφέρει τη δυνατότητα στους άμεσα ωφελούμενους/ανέργους να λαμβάνουν υπηρεσίες κατάρτισης από αδειοδοτημένα ΚΔΒΜ/ παρόχους κατάρτισης, σύμφωνα με προκαθορισμένες μονάδες τιμολόγησης των εν λόγω υπηρεσιών.
Στο πλαίσιο αυτό εκδίδεται πρόσκληση προς το σύνολο των ενδιαφερομένων (ομάδες ωφελουμένων ανέργων και αδειοδοτημένα ΚΔΒΜ). Οι ενδιαφερόμενοι άνεργοι εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους με την υποβολή ατομικής αίτησης συμμετοχής και εφ’ όσον κριθούν δικαιούχοι της επιταγής κατάρτισης σύμφωνα με τα κριτήρια μοριοδότησης που έχουν περιγραφεί στην πρόσκληση μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα, βάσει δηλ. προσωπικών κριτηρίων (όπως επιλέγουν και τη συμμετοχή τους στην πρόσκληση) το ΚΔΒΜ από το οποίο θα λάβουν τις υπηρεσίες κατάρτισης που δικαιούνται.
Ως προς την δυνατότητα άσκησης της δραστηριότητας των ΚΔΒΜ κυριάρχησαν οι κτηριακές προδιαγραφές έναντι των ποιοτικών με συνέπειες αφ’ ενός τον κατακερματισμό του συστήματος μέσω του πολλαπλασιασμού των Κέντρων δια βίου μάθησης (έχουν πλέον ανέλθει σε περίπου 2.500) και την υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών κατάρτισης. Περαιτέρω η υλοποίηση των προγραμμάτων κατάρτισης εντός του νέου πλαισίου σημαδεύτηκε, τουλάχιστον σε πρώτο στάδιο, από φαινόμενα παρελκυστικών πρακτικών για την προσέλκυση των κατόχων της επιταγής κατάρτισης από τα ΚΔΒΜ λόγω της δημιουργίας συνθηκών αυξημένου ανταγωνισμού και από την υποχώρηση των δημόσιων φορέων (π.χ. ΚΔΒΜ τοπικής αυτοδιοίκησης, Πανεπιστημίων κλπ), οι οποίοι αντιπροσωπεύονται με ελάχιστο ποσοστό στον τομέα της παροχής της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Ως προς τα παρεχόμενα προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, ελλείψει συστήματος διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας ο σχεδιασμός βασίστηκε σε αδρές προτεραιότητες χωρίς τη δυνατότητα εξειδίκευσης σε συνάρτηση με τη δυναμικότητα των κλάδων, των επαγγελμάτων, των επιχειρήσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, τον κόσμο της εργασίας καθώς και τα επαγγελματικά περιγράμματα.
Περαιτέρω, η κατάρτιση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών αποτελούσε υποχρέωση των παρόχων κατάρτισης βάσει γενικών προδιαγραφών.
Η πιστοποίηση γνώσεων και δεξιοτήτων προβλέφθηκε αποκλειστικά για προγράμματα που σχετίζονται με δεξιότητες στη χρήση ΤΠΕ και εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας (τα οποία κατά κανόνα δεν περιλαμβάνουν πρακτική άσκηση) καθώς το θεσμικό πλαίσιο πιστοποίησης των προσόντων των καταρτιζομένων, αρμοδιότητα του ΕΟΠΠΕΠ, δεν ολοκληρώθηκε.
Ωστόσο κατά το 2016, εφαρμόστηκαν καινοτομίες ως προς το σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων κατάρτισης από την Ειδική Υπηρεσία «Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Τομέα Απασχόλησης και Κοινωνικής Οικονομίας» (ΕΔ ΕΣΠΑ ΑπΚΟ), οι οποίες δύναται να λειτουργήσουν ως βάση για τον επιδιωκόμενο ανασχεδιασμό.
Συγκεκριμένα:
Ενισχύθηκε ο κλαδικός χαρακτήρας των προγραμμάτων κατάρτισης, αξιοποιώντας παράλληλα τα πρώτα ευρήματα του Μηχανισμού Διάγνωσης των Αναγκών της Αγοράς Εργασίας
Καταρτίστηκε ενιαίο εκπαιδευτικό περιεχόμενο των προγραμμάτων ως προς το θεωρητικό μέρος ανά αντικείμενο κατάρτισης και κλάδο οικονομικής δραστηριότητας σε συνάρτηση με επαγγελματικά περιγράμματα από τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους συμπράττοντες φορείς στο πλαίσιο μνημονίων συνεργασίας
Ενισχύθηκε ο ρόλος της συμβουλευτικής στην κατεύθυνση των ευρημάτων της διεθνούς βιβλιογραφίας σε σχέση με την Επαγγελματική Συμβουλευτική/Δια βίου Συμβουλευτική και Επαγγελματικό Προσανατολισμό μέσω της εισαγωγής ατομικών συνεδριών, της παροχής της συμβουλευτικής από πιστοποιημένα Στελέχη του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π) και της δημιουργίας νέου υποσυστήματος στο πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης των δράσεων κατάρτισης
Προωθήθηκε η κουλτούρα ευρύτερης και πολυεπίπεδης συνεργασίας με φορείς και οργανισμούς με αρμοδιότητες που τέμνονται στο πεδίο της αντιμετώπισης της ανεργίας
Προωθήθηκε η σύνδεση της κατάρτισης με την πιστοποίηση γνώσεων και δεξιοτήτων πέραν αυτών που σχετίζονται με την πληροφορική και την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας
Ενισχύθηκε η διαλειτουργικότητα μεταξύ του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των δράσεων κατάρτισης και άλλων συστημάτων/βάσεων δεδομένων όπως με της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών και την ΗΔΙΚΑ (Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης ΑΕ).
Προκλήσεις-επόμενες δράσεις
Για την αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου της επαγγελματικής κατάρτισης έχουν ξεκινήσει ενέργειες με κύριο γνώμονα τη ριζική μεταρρύθμιση και την αναβάθμισή της. Οι στόχοι και οι βασικές αρχές οργάνωσης του νέου συστήματος επαγγελματικής κατάρτισης θα στηρίζεται στην ανάπτυξη ενός ανοικτού συστήματος, δομικά στοιχεία του οποίου θα είναι τα εξής:
ο επιτελικός, σχεδιαστικός και ελεγκτικός ρόλος της πολιτείας και των θεσμοθετημένων οργάνων της να θέτουν τους στόχους, το πλαίσιο, τις διαδικασίες και να εποπτεύουν τόσο τις εισροές (συστήματα πιστοποίησης, δομών, εκπαιδευτών, επαγγελματικών περιγραμμάτων, προγραμμάτων σπουδών) όσο και τις εκροές, δηλαδή την πιστοποίηση των καταρτιζομένων που συμμετέχουν στα προγράμματα.
η σύνδεση των προγραμμάτων κατάρτισης με τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας μέσα από το μηχανισμό διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο
η διερεύνηση των δυνατοτήτων επέκτασης των αρμόδιων φορέων παροχής κατάρτισης και των μεταξύ τους συνεργειών
η διασφάλιση της ποιότητας η οποία θα διατρέχει το σύνολο του συστήματος: εκπαιδευτές, προγράμματα σπουδών, εκπαιδευτικό υλικό, υποδομές, διαδικασίες πιστοποίησης και αξιολόγησης.
η διαφάνεια και αναγνωρισιμότητά του από τους ανέργους που θα μπορούν να κτίσουν την προσωπική και επαγγελματική τους εξέλιξη, μέσα από ένα αξιόπιστο σύστημα πιστοποίησης προσόντων.
Για την επίτευξη των ανωτέρω στόχων έχουν δρομολογηθεί οι ακόλουθες ενέργειες:
έχει συσταθεί Ειδική Επιτροπή από τα Υπουργεία Εργασίας και Παιδείας και εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων με αντικείμενο:
την επανεξέταση και αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης και ειδικότερα των όρων και των προϋποθέσεων για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας των παρόχων κατάρτισης, δηλαδή των Κέντρων δια Βίου Μάθησης 1 και 2.
την ολοκλήρωση θεσμικού πλαισίου συστήματος πιστοποίησης των εκροών της ΣΕΚ
το πλαίσιο ποιότητας της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης.
έχει συσταθεί Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού με στόχο του την παροχή συμβουλών και επιστημονικής καθοδήγησης για μείζονος σημασίας θέματα που σχετίζονται με το σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής στο πλαίσιο της προώθησης της γνώσης, της βιώσιμης ανάπτυξης, της αξιοποίησης των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, της προαγωγής της απασχόλησης χωρίς αποκλεισμούς και εν γένει τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και την απασχόληση. Αποτελεί γνωμοδοτικό όργανο προς τον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και συμμετέχουν σε αυτό, μεταξύ άλλων εκπρόσωποι Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, του Υπουργείου Παιδείας του Υπουργείου Εργασίας, Υπουργείου Οικονομικών, ΟΑΕΔ, κοινωνικών εταίρων.
Παρέχεται τεχνική βοήθεια από την Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (Structural Reform Support Service –SRSS). Ειδικότερα, η τεχνική βοήθεια από την SRSS αφορά στη αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου πιστοποίησης και αξιολόγησης των παρόχων κατάρτισης.
Ο στόχος είναι η πλήρης αναμόρφωση του συστήματος κατά τρόπο που ισορροπημένα και με κατά το δυνατόν απλά, σαφή, ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια, θα ελέγχει την ποιότητα των εκπαιδευτικών δομών, τόσο κατά την πιστοποίηση/αδειοδότησή τους, όσο και κατά την συνεχή αξιολόγησή τους. Οι αρχές και οι διατάξεις του νέου θεσμικού πλαισίου που θα αναπτυχθεί θα τελούν σε πλήρη συμβατότητα με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Διασφάλισης της Ποιότητας στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (CQAF in VET), τις κατευθύνσεις του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τη Διασφάλιση της Ποιότητας στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και τη Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18ης Ιουνίου του 2009, σχετικά με τη δημιουργία ευρωπαϊκού πλαισίου αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση.
Στο πλαίσιο του έργου θα γίνει αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης για το Ευρωπαϊκό πλαίσιο ποιότητας και των Πρακτικών άλλων χωρών μελών και θα διαμορφωθεί το πλαίσιο κατευθύνσεων των αλλαγών. Ακολούθως θα παρασχεθεί υποστήριξη στη διαδικασία της διαβούλευσης, επεξεργασία προτάσεων, σύνταξη νομοσχεδίου και αιτιολογικής έκθεσης για την θέσπιση ενιαίου Συστήματος Πιστοποίησης φορέων και δομών επαγγελματικής κατάρτισης. Τέλος, θα συνταχθούν οι κανονιστικές πράξεις και τα κατευθυντήρα έγγραφα για την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου.
Περαιτέρω θα δρομολογηθούν ενέργειες ως προς:
τη συγκρότηση ειδικής δομής/δικτύου διαμεσολάβησης για την προσέγγιση και κινητοποίηση των NEETs
τη δημιουργία ενός νέου σύγχρονου συστήματος πιστοποίησης Συμβούλων Επαγγελματικού Προσανατολισμού / Σταδιοδρομίας με γνώμονα το υφιστάμενο επαγγελματικό περίγραμμα που θα οδηγήσει στην ανασυγκρότηση του Μητρώου Στελεχών ΣΥΥ.