Οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), μέρος της Ατζέντας 2030, υιοθετήθηκαν από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) το 2015 και αποτελούν κάλεσμα και αυτοδέσμευση των χωρών για έναν νέο τρόπο συμβίωσης και κατοίκησης του πλανήτη. Περιγράφουν ως κοινό προορισμό όλων την εξάλειψη της φτώχειας και των ανισοτήτων, την προστασία του περιβάλλοντος και την προαγωγή της ειρήνης και της ευημερίας, θέτοντας ως χρονικό ορόσημο επίτευξης το 2030. Με σημείο αναφοράς την Ατζέντα 2030 και τους 17 Στόχους, όλες οι χώρες έκτοτε καταθέτουν στον ΟΗΕ εκθέσεις, εν είδει ήπιου απολογισμού, που αποτυπώνουν την πρόοδό τους σε επίπεδο πολιτικών αλλά και ορισμένων κοινώς αποδεκτών δεικτών μέτρησης. Οι εκθέσεις κατατίθενται εθελοντικά από τις χώρες, όποτε εκείνες επιλέξουν, και παρουσιάζονται στο High Level Political Forum.
Η Ελλάδα κατέθεσε την πρώτη έκθεση το 2018. Η παρούσα Έκθεση Εθελοντικής Αξιολόγησης της Ελλάδας ως προς τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης καταρτίστηκε από την Προεδρία της Κυβέρνησης με ευθύνη της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού. Είναι η δεύτερη Έκθεση για τη χώρα αλλά η πρώτη που αναρτάται για δημόσια διαβούλευση και ενημέρωση.
Η διαβούλευση επέχει κεντρικό ρόλο στην Έκθεση του 2022, καθώς γίνεται ολοένα και πιο σαφής στις σύγχρονες κυβερνήσεις η διαπίστωση ότι για την επίτευξη των Στόχων δεν αρκεί μια σειρά μέτρων πολιτικής αλλά απαιτείται η κινητοποίηση όλων των πόρων της κοινωνίας. Η Έκθεση Εθελοντικής Αξιολόγησης του 2022 έχει ουσιαστικά παραχθεί μέσα από τρεις κύκλους διαβουλεύσεων. Ο πρώτος ήταν με όλη την Κυβέρνηση προκειμένου να επιλεγούν οι χαρακτηριστικές πολιτικές που υλοποιούνται ή σχεδιάζονται και δείχνουν τη βούληση και τα μέσα της χώρας για να πλησιάσει τους Στόχους. Ο δεύτερος κύκλος ήταν με πλειάδα κοινωνικών εταίρων και φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών οι οποίοι κατέθεσαν την εκτίμησή τους για τον βαθμό εμβάθυνσης των Στόχων στην ελληνική κοινωνία καθώς και προτάσεις και καλές πρακτικές επίτευξής τους. Ο τρίτος και ευρύτερος κύκλος είναι ο τρέχων: η ανάρτηση του Σχεδίου της Έκθεσης σε δημόσια διαβούλευση. Είναι επιθυμία της Κυβέρνησης τόσο η συμμετοχή των φορέων και των πολιτών στην Έκθεση όσο και η ενημέρωσή τους για τους ΣΒΑ και τις κοινωνικές διαδικασίες που τους αφορούν.
Η δομή των σχετικών εκθέσεων προκύπτει από οδηγίες του ΟΗΕ. Είναι κυρίως απολογιστικές, σε μία από τις 6 επίσημες γλώσσες του, με στόχο να περιγράψουν την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε μια χώρα από την προηγούμενη έκθεσή της. Έχουν επίσης ένα πιο μικρό προγραμματικό τμήμα, ενδεικτικό της συνέχειας των δεσμεύσεων της χώρας στο άμεσο μέλλον. Το παρόν Σχέδιο είναι στα Αγγλικά καθώς είναι ακόμα ένα κείμενο σε εξέλιξη έως την κατάθεσή του στις αρχές Ιουνίου 2022.
Κάθε έτος ο ΟΗΕ αναδεικνύει κάποιους Στόχους στους οποίους αποδίδεται έμφαση κατά την παρουσίαση. Το 2022 έμφαση δίνεται στους Στόχους: 4 -Ποιοτική Εκπαίδευση, 5 – Ισότητα Φύλων, 14 – Ζωή στο Νερό, 15 -Ζωή στη Στεριά και 17-Συνεργασία για τους ΣΒΑ. Φέτος θα έχει επίσης βαρύτητα στη συζήτηση η ανάκαμψη των χωρών από την πανδημία του κορωνοϊού και οι τρόποι δημιουργίας νέων μοντέλων λειτουργίας και συνύπαρξης, όχι απλώς επιστροφής σε μη επιτυχημένα προηγούμενα.
Το Σχέδιο Έκθεσης που δημοσιοποιείται εδώ, περιγράφει τις επιλογές της Ελλάδας για ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης που δεν αφήνει κανέναν πίσω από το 2018 έως και το 2021. Περιλαμβάνει τις σημαντικότερες εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα. Μεγάλη σημασία αποδίδεται στους θεσμούς, τόσο εκείνους που δημιουργούν το θεμέλιο για την παρακολούθηση της πορείας της Χώρας όπως το Επιτελικό Κράτος όσο και σε εκείνους που συνδέονται με την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, ιδίως του ΣΒΑ 16. Εντός του θεσμικού περιβάλλοντος εμπίπτουν και εμβληματικές νομοθετικές πρωτοβουλίες που βελτιώνουν σημαντικά τις προϋποθέσεις για την επίτευξη των ΣΒΑ όπως και συνεργασίες για τον ίδιο σκοπό. Αξιόλογη θέση επίσης επέχουν τα εργαλεία επίτευξης και τα εθνικά πλαίσια που υποστηρίζουν τους 17 Στόχους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα βιώσιμης ανακατεύθυνσης είναι το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με προϋπολογισμό 31δις ευρώ για δράσεις πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, κοινωνικής ανάπτυξης και συνοχής και μετασχηματισμού της οικονομίας. Εξίσου σημαντικές είναι και οι δεσμεύσεις της κυβέρνησης στα ετήσια Ενοποιημένα Σχέδια Κυβερνητικής Πολιτικής, το Εθνικό Σχέδιο Μεταρρυθμίσεων και τη σειρά Εθνικών Σχεδίων Δράσης για βασικές παραμέτρους της κοινωνικής δικαιοσύνης και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.
Το τμήμα της αναφοράς των επιμέρους πολιτικών είναι, εύλογα, το μεγαλύτερο και το πιο βαρύνον καθώς αποδίδει την πιο γλαφυρή εικόνα για τη δέσμευση και την πορεία κάθε χώρας προς τη βιώσιμη ανάπτυξη. Στην παρούσα έκθεση επελέγη να αντιστοιχηθούν οι πολιτικές προς κάθε Στόχο που κυρίως προάγουν, προκειμένου να καταστούν πιο συγκεκριμένα τα βήματα προς την κατεύθυνσή του. Η δομή αυτή δημιουργεί και μία εύχρηστη βάση για τους μελλοντικούς απολογισμούς της Χώρας. Δηλώνεται εντούτοις σε κάθε πολιτική, όλο το φάσμα στόχων και υποστόχων που υπηρετεί, στο πνεύμα ακριβώς των 17 ΣΒΑ που δεν είναι «παράλληλοι» μεταξύ τους αλλά διασυνδέονται και αλληλοτροφοδοτούνται στον μέγιστο βαθμό.
Μία νέα διάσταση της παρούσας Έκθεσης είναι και η ενσωμάτωση σε αυτήν της οπτικής των μεγαλύτερων κοινωνικών εταίρων και φορέων της κοινωνίας των πολιτών. Δυναμικοί θεσμικοί φορείς κατέθεσαν τις απόψεις τους οι οποίες παρατίθενται τόσο σε περίληψη εντός του κειμένου όσο και αυτούσια σε παράρτημα το οποίο θα προστεθεί πριν την υποβολή στον ΟΗΕ. Στο παρόν Σχέδιο διατίθενται ως παραρτήματα (i) το σετ δεικτών μέτρησης προόδου ανά ΣΒΑ που καταρτίζεται από την ΕΛΣΤΑΤ βάσει διεθνών καταλόγων δεικτών και (ii) η περιγραφή της σχετικής δράσης των ερευνητικών κέντρων της Χώρας. Τα δύο παραρτήματα παρατίθενται ενημερωτικά.
Η κατάρτιση της Έκθεσης, δεν αποσκοπεί στην εξιδανίκευση της εικόνας μιας χώρας αλλά συνιστά άσκηση αποτύπωσης και διερεύνησης τόσο των δυνατών σημείων της όσο και των αδύναμων που χρήζουν προσοχής. Είναι, ωστόσο, αξιοσημείωτο ότι η παρούσα Έκθεση φανερώνει ότι η Ελλάδα διαγράφει πορεία προς τη σωστή κατεύθυνση με πολλούς δείκτες Βιώσιμης Ανάπτυξης να σημειώνουν είτε μεγάλη είτε μικρή αλλά σταθερή πρόοδο, ενίοτε και καλύτερα από πολλές χώρες της Ε.Ε. Μεταξύ των θετικών αποτελεσμάτων που καταγράφονται είναι η μείωση της φτώχειας και της ανεπαρκούς κατοικίας, η μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων, η μείωση της ανεργίας, ο δραστικός περιορισμός της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης, η σχεδόν καθολική πρόσβαση σε υποδομές υγιεινής, η αύξηση της συμμετοχής γυναικών σε επαγγελματικές θέσεις ευθύνης, η αύξηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην κατανάλωση ρεύματος, ο σημαντικός περιορισμός εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και η σημαντική μείωση στα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα και στις ανθρωποκτονίες.
Στην Έκθεση αναφέρονται, ασφαλώς, και διαχρονικά ζητούμενα σε σχέση με τους ΣΒΑ, πολλά παλαιότερα ακόμα και της οικονομικής κρίσης, όπου τα μέτρα πολιτικής χρήζουν ενίσχυσης ή και αναθεώρησης όπως οι πολύ χαμηλοί δείκτες δημογραφικής ανανέωσης του πληθυσμού, η υψηλή ανεργία των γυναικών και των νέων, οι ανισότητες μεταξύ των φύλων, η ανάγκη ενίσχυσης του δημοσίου συστήματος υγείας που κατέστη σαφής με την πανδημία, η ανάγκη επιτάχυνσης της ανταπόκρισης της Δικαιοσύνης στα ζητήματα της κοινωνίας και της οικονομίας και η διαχρονικά αργή διευθέτηση της διαχείρισης των απορριμμάτων με βιώσιμο τρόπο. Η Κυβέρνηση έχει καταγράψει τις επίμονες συστημικές προκλήσεις και ανταποκρίνεται με στοχευμένα εθνικά σχέδια δράσης, μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις όπως είναι το εθνικό σχέδιο για την ισότητα των φύλων και το επικείμενο για τη νεολαία, η αναδιοργάνωση της δικαιοσύνης, η ενίσχυση της δημόσιας υγείας, η στήριξη της εργασίας και της επιχειρηματικότητας γυναικών και νέων και η επιτάχυνση του εκσυγχρονισμού της διαχείρισης απορριμμάτων.
Η Ελλάδα καταθέτει στον ΟΗΕ την παρούσα Έκθεση Εθελοντικής Αξιολόγησης στη συμβολή τριών κρίσεων. Σε μία χρονική στιγμή που φέρει ακόμα τα ίχνη των συνεπειών της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, με επιπρόσθετο το βάρος στους τομείς της υγείας και της οικονομίας από την ενεργή ακόμα πανδημία και στην οποία εκδηλώνεται ένα νέο κύμα παγκόσμιων προκλήσεων και ανησυχίας από τον εν εξελίξει πόλεμο σε εδάφη της ευρωπαϊκής ηπείρου. Στέκεται, εντούτοις, με αποφασιστικότητα σε ένα σημείο ανασυγκρότησης, με σαφή βούληση να επιτύχει τη βιωσιμότητα, την συμπερίληψη και την ανθεκτικότητα και με τη βεβαιότητα ότι χρειάζεται για αυτό τη συνεργασία όλων των κοινωνικών δυνάμεων. Η συμβολή φορέων και πολιτών στην παρούσα διαβούλευση είναι, για αυτό, ευπρόσδεκτη και σημαντική.