Άρθρο 1
Σκοπός
Σκοπός της παρούσας Ενότητας είναι η αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη διοίκηση, τη διαχείριση, την αξιοποίηση και την εποπτεία κοινωφελών περιουσιών, κληρονομιών υπέρ του Δημοσίου, σχολαζουσών κληρονομιών και δωρεών προς το Δημόσιο, η δημιουργία ενός ιδρύματος ειδικού σκοπού για τη διαχείριση και εκκαθάριση αδρανών κοινωφελών ιδρυμάτων και αυτοτελών περιουσιών, κληρονομιών υπέρ του Δημοσίου και σχολαζουσών κληρονομιών, καθώς και η θέσπιση φορολογικών κινήτρων. Ειδικότερα, επιδιώκονται:
α) η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών και των φορέων προς το Δημόσιο, μέσω της ψηφιακής ιχνηλασιμότητας, της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της αποτελεσματικότητας κατά την εκπλήρωση κοινωφελών σκοπών,
β) η διασφάλιση της βούλησης των διαθετών και δωρητών και η βέλτιστη αξιοποίηση της κοινωφελούς περιουσίας, καθώς και των κληρονομιών υπέρ του Δημοσίου, προς εκπλήρωση των σκοπών τους,
γ) η διευκόλυνση και περαιτέρω ανάπτυξη της φιλανθρωπικής δράσης και της κοινωνικής προσφοράς, που ασκείται μέσω της διάθεσης περιουσιών για την εκπλήρωση κοινωφελών σκοπών,
δ) η αξιοποίηση ακινήτων κοινωφελών περιουσιών, σύμφωνα με τη βούληση του διαθέτη ή του δωρητή,
ε) η αντιμετώπιση του προβλήματος της αδράνειας κοινωφελών ιδρυμάτων και περιουσιών, με τη θέσπιση και λειτουργία ενός καινοτόμου μηχανισμού ενεργοποίησης και αξιοποίησής τους,
στ) η έγκαιρη πληροφόρηση του Δημοσίου για την κλήση του ως κληρονόμου ή κληροδόχου και η καθιέρωση συγκεκριμένης και σύντομης διαδικασίας για την οριστικοποίηση του εξ αδιαθέτου κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου και την εκκαθάριση της σχολάζουσας κληρονομίας, προς ενίσχυση της ασφάλειας του δικαίου και των συναλλαγών, και
ζ) η απλοποίηση και ψηφιοποίηση της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων δωρεών προς τον δημόσιο τομέα και η παροχή κινήτρων προς προσέλκυση και διευκόλυνση των δωρεών.
Άρθρο 2
Αντικείμενο
Αντικείμενο της παρούσας Ενότητας είναι:
α) η δημιουργία Ηλεκτρονικού Μητρώου Κοινωφελών Περιουσιών (Η.Μ.ΚΟΙ.Π.), για την ανάρτηση και επεξεργασία δεδομένων, σχετικά με τη διοίκηση και τη λειτουργία των κοινωφελών περιουσιών,
β) η σύσταση ιδρύματος ειδικού σκοπού για την προσωρινή ή οριστική διοίκηση, διαχείριση και αξιοποίηση αδρανών κοινωφελών ιδρυμάτων και αυτοτελών περιουσιών, την προσωρινή διαχείριση, αξιοποίηση και εκκαθάριση περιουσιών χωρίς διοίκηση ή εκτελεστή διαθήκης, την προσωρινή διαχείριση και εκκαθάριση περιουσιών που διατέθηκαν υπέρ του Δημοσίου, καθώς και των σχολαζουσών κληρονομιών,
γ) η θέσπιση κανόνων για την αποτελεσματικότερη διοίκηση, διαχείριση, εκκαθάριση και αξιοποίηση των κοινωφελών περιουσιών και των κληρονομιών υπέρ του Δημοσίου,
δ) η ρύθμιση των όρων και διαδικασιών αξιοποίησης ακινήτων κοινωφελών περιουσιών
ε) η θέσπιση κανόνων για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας κοινωφελών ιδρυμάτων και αυτοτελών περιουσιών, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι κοινωφελείς σκοποί τους,
στ) η εισαγωγή ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τον εντοπισμό, την καταγραφή, την επεξεργασία, τη διαχείριση και την παρακολούθηση των σχολαζουσών κληρονομιών του Δημοσίου,
ζ) η θέσπιση σύντομης διοικητικής διαδικασίας για την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου,
η) η θέσπιση πλαισίου διαχειριστικού ελέγχου,
θ) η θέσπιση κινήτρων και η απλοποίηση της διαδικασίας πραγματοποίησης δωρεών προς το Δημόσιο.
Άρθρο 3
Πεδίο εφαρμογής
- H παρούσα Ενότητα εφαρμόζεται αποκλειστικά στις κοινωφελείς περιουσίες, με την επιφύλαξη της παρ. 2, στις κληρονομίες και στις δωρεές υπέρ του Δημοσίου, καθώς και στις σχολάζουσες κληρονομίες.
- Δεν υπάγονται στην παρούσα Ενότητα:
α) Κοινωφελή ιδρύματα που έχουν εξαιρεθεί από την εφαρμογή του α.ν. 2039/1939 (Α΄ 455) και του Κώδικα κοινωφελών περιουσιών και σχολαζουσών κληρονομιών (ν. 4182/2013, Α΄ 185), τα οποία διέπονται αποκλειστικά από την ιδρυτική τους πράξη και τον Οργανισμό τους. Τα κοινωφελή ιδρύματα του προηγούμενου εδαφίου υπέχουν μόνο υποχρέωση εγγραφής και ανάρτησης στοιχείων, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 5 και το άρθρο 6, και δύναται να χαρακτηρίζονται αδρανή, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 65.
β) Αλλοδαπά ιδρύματα ή εμπιστεύματα (trust) ή κάθε είδους αλλοδαπές νομικές οντότητες ή περιουσίες, που λειτουργούν σύμφωνα με τη νομοθεσία άλλων κρατών και δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα με κοινωφελείς σκοπούς, σύμφωνα με την περ. ι) του άρθρου 4.
γ) τα νομικά πρόσωπα της παρ. 1 του άρθρου 99 του ν. 5239/2025 (Α΄ 178) και τα προνοιακά ιδρύματα του ν. 2345/1995 (Α΄ 213).
Τα ιδρύματα, οι περιουσίες, οι νομικές οντότητες και τα εμπιστεύματα του προηγούμενου εδαφίου δεν αποκτούν πραγματική έδρα ή εγκατάσταση στην Ελλάδα, εκ του γεγονότος ότι δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα ή διατηρούν γραφεία και υπηρεσίες ή απασχολούν προσωπικό ή τα πρόσωπα της διοίκησής τους διαμένουν στη χώρα και λαμβάνουν αποφάσεις για τη διαχείρισή τους στην Ελλάδα.
Άρθρο 4
Ορισμοί
Για τους σκοπούς της παρούσας Ενότητας ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:
α) «Αυτοτελής περιουσία»: σύνολο περιουσιακών στοιχείων, που διατίθενται με δικαιοπραξία εν ζωή ή αιτία θανάτου, υπέρ υφιστάμενου νομικού προσώπου, με επιδιωκόμενο κοινωφελή σκοπό που προσδιορίζεται επαρκώς και είναι διαφορετικός ή ειδικότερος από αυτόν που επιδιώκει το υφιστάμενο νομικό πρόσωπο, χωρίς να καθορίζεται ιδιαίτερος τρόπος διοίκησης.
β) «Εγκριτική απόφαση»: η κοινή υπουργική απόφαση της παρ. 1 του άρθρου 42, με την οποία το κοινωφελές ίδρυμα αποκτά νομική προσωπικότητα και εγκρίνεται ο οργανισμός του.
γ) «Ενεργή αυτοτελής περιουσία»: Η αυτοτελής περιουσία που δεν έχει χαρακτηρισθεί αδρανής και δεν έχει ανατεθεί η προσωρινή διοίκησή της στον Φορέα, σύμφωνα με το άρθρο 67.
δ) «Ενεργό ίδρυμα»: Το κοινωφελές ίδρυμα που δεν έχει χαρακτηρισθεί αδρανές και δεν έχει ανατεθεί η προσωρινή διοίκησή του στον Φορέα, σύμφωνα με το άρθρο 67.
ε) «Εποπτεύουσα αρχή»: Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Eιδικά στα ενεργά κοινωφελή ιδρύματα και στις ενεργές αυτοτελείς περιουσίες η εποπτεία ασκείται και από τις κατά τόπο αρμόδιες Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, με βάση την έδρα της διοίκησής τους.στ) «Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών (Η.Μ.ΚΟΙ.Π.)»: το ηλεκτρονικό μητρώο για την υποστήριξη του θεσμικού πλαισίου διοίκησης και λειτουργίας κάθε κοινωφελούς περιουσίας, το οποίο ενημερώνεται από τα όργανα διοίκησης αυτών για κάθε ενέργεια και πράξη, στην οποία προβαίνουν.
ζ) «Ιδρυτική πράξη»: το συμβολαιογραφικό έγγραφο ή η διάταξη τελευταίας βούλησης του ιδρυτή ή διαθέτη, αντίστοιχα, με την οποία αφιερώνεται περιουσία για την επίτευξη ορισμένου κοινωφελούς σκοπού.
η) «Κοινωφελές ίδρυμα»: σύνολο περιουσίας αφιερωμένο, σύμφωνα με την ιδρυτική του πράξη, στην εξυπηρέτηση κοινωφελούς σκοπού, το οποίο έχει αποκτήσει νομική προσωπικότητα.
θ) «Κοινωφελής περιουσία»: το κοινωφελές ίδρυμα, η αυτοτελής περιουσία και κάθε άλλο σύνολο περιουσίας που διατίθεται με δικαιοπραξία εν ζωή ή αιτία θανάτου υπέρ του Δημοσίου ή άλλου νομικού ή φυσικού προσώπου, για την εκτέλεση κοινωφελούς σκοπού.
ι) «Κοινωφελής σκοπός»: κάθε σκοπός που αποβλέπει στην ικανοποίηση αναγκών του κοινωνικού συνόλου ή μέρους αυτού, χωρίς ιδιωτικό κέρδος. Περιλαμβάνει σκοπούς κοινωνικής πρόνοιας, υγείας, παιδείας, επιστήμης, πολιτισμού, αθλητισμού και προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και κάθε άλλον σκοπό ευρύτερου κοινωνικού ενδιαφέροντος.
ια) «Πιστοποιημένος ελεγκτής κοινωφελών περιουσιών»: ορκωτός ελεγκτής λογιστής ή ελεγκτική εταιρεία, που είναι εγγεγραμμένος/η στο Μητρώο Πιστοποιημένων Ελεγκτών Κοινωφελών Περιουσιών του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
ιβ) «Πρότυπος Κανονισμός Κοινωφελών Ιδρυμάτων»: ο Κανονισμός που προβλέπεται στην παρ. 1 του άρθρου 121 και εφαρμόζεται συμπληρωματικά με την παρούσα Ενότητα.
ιγ) «Φορέας»: Το ίδρυμα ειδικού σκοπού με την επωνυμία «Ίδρυμα Διαχείρισης και Εκκαθάρισης Κληρονομιών και Αδρανών Κοινωφελών Περιουσιών» του άρθρου 7.