Αθήνα 21/7/2016
ΑΠΟΨΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΠΕ
(Γενικά και ειδικότερα για τον τομέα ασφάλειας και υγείας στην εργασία)
Μετά από προϋπηρεσία 27 ετών αδιάλειπτα στον ελεγκτικό τομέα της επιθεώρησης ασφάλειας και υγείας στην εργασία, παραθέτω τις ακόλουθες απόψεις-προτάσεις.
Τη δεκαετία του 90 και πριν την ίδρυση του ΣΕΠΕ, ο «παιδαγωγικός ρόλος» της Επιθεώρησης που εφαρμοζόταν τότε σχεδόν αποκλειστικά, οδήγησε τις υπηρεσίες της, σε πλήρη απαξίωση μέχρι του σημείου παρ' ολίγον διάλυσής τους.
Στήθηκαν μηχανισμοί “δήθεν εκπαίδευσης” σε θέματα ασφάλειας και υγείας από ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες δυστυχώς ενέπλεξαν στη λειτουργία τους ικανούς επιθεωρητές, οι οποίοι έχασαν τον προσανατολισμό τους μεταξύ “εκπαίδευσης” και ελέγχου. Η πραγματική εκπαίδευση των εργαζομένων γίνεται στον τόπο εργασίας τους, στους εξοπλισμούς που χειρίζονται και στις εργασιακές πρακτικές που ακολουθούν και όχι σε αίθουσες διδασκαλίας με «ανάλυση» της εργατικής νομοθεσίας.
Σήμερα, 2016, κανείς δεν πιστεύει σοβαρά ότι οι εργοδότες έχουν άγνοια για τη λήψη των μέτρων ασφάλειας και υγείας στην εργασία, όταν υποχρεώνονται να έχουν τεχνικό ασφαλείας ακόμη και για έναν εργαζόμενο ή κατά παράδοξο τρόπο να εκτελούν οι ίδιοι τις υπηρεσίες τεχνικού ασφαλείας κατόπιν εκπαίδευσης. Μεγάλος αριθμός σοβαρών εργατικών ατυχημάτων δεν αναγγέλλονται στο ΣΕΠΕ, κυρίως αυτά που οφείλονται σε παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας και όλα όσα συμβαίνουν σε αδήλωτους εργαζόμενους. Αντίστοιχη αν όχι περισσότερη ενημέρωση έχουν οι εργοδότες από τους λογιστές τους, για τις υποχρεώσεις τους, σχετικά με τις εργασιακές σχέσεις. Ο ενημερωτικός ρόλος της Επιθεώρησης προς τους πολίτες (εργοδότες-εργαζόμενους) γίνεται σε καθημερινή βάση από τις υπηρεσίες της, με κάθε μέσο, προφορικά, εγγράφως και ηλεκτρονικά.
Η διαδικασία της επιθεώρησης στον τομέα ασφάλειας και υγείας δεν στοχεύει στην επιβολή άμεσων κυρώσεων, εκτός των περιπτώσεων σοβαρών-θανατηφόρων ατυχημάτων που προκλήθηκαν από έλλειψη μέτρων ασφάλειας από τον εργοδότη ή σε περιπτώσεις άμεσου κινδύνου για την ζωή των εργαζομένων, αλλά ακολουθεί τη διαδοχική σειρά (έλεγχος-επανέλεγχος-συμμόρφωση-κυρώσεις).
Το ΣΕΠΕ από την ίδρυση του και μέχρι σήμερα λειτουργεί ως “εικονικός ελεγκτικός μηχανισμός”, ταλαντευόμενος μεταξύ της επικοινωνιακής προβολής εν είδει βιτρίνας της ΚΥ του Υπουργείου από την μία και της πραγματικής ελεγκτικής διαδικασίας από την άλλη, οφειλόμενη σε άοκνες και επίμονες προσπάθειες μερίδας επιθεωρητών του. Οι τελευταίες αυτές προσπάθειες δεν αρκούν για να ανατρέψουν, ένα σταθερά δομημένο και ανατροφοδοτούμενο επί δεκαετίες σύστημα υπαλλήλων οι οποίοι ουσιαστικά “διοικούν” το ΣΕΠΕ και το Υπουργείο, με πελατειακό προσανατολισμό, αναξιοκρατία, άγνοια για τις διαδικασίες που διέπουν τον ελεγκτικό μηχανισμό του ΣΕΠΕ και πλήρη αδιαφορία για την ορθή και αποτελεσματική λειτουργία του.
Τα στατιστικά στοιχεία του ΣΕΠΕ περιγράφουν γενικά τη λειτουργία του, αλλά λόγω της ελλειμματικής ελεγκτικής διαδικασίας που ακολουθείται, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αποτυπώσουν “κοινωνικές συμπεριφορές”, όπως συμμορφώσεις εργοδοτών, τον ακριβή αριθμό εργατικών ατυχημάτων, τα πραγματικά ποσοστά της αδήλωτης-μαύρης εργασίας.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ILO, ετησίως 2,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι πεθαίνουν από εργατικά ατυχήματα ή επαγγελματικές ασθένειες εκ των οποίων πάνω από 350000 οφείλονται σε θανάσιμους τραυματισμούς, 313 εκατομμύρια εμπλέκονται σε μη θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα και 160 εκατομμύρια παθαίνουν μη θανατηφόρες επαγγελματικές ασθένειες. Καμιά οικονομική κλίμακα δεν μπορεί να αντισταθμίσει την απώλεια της ανθρώπινης ζωής, τη μείωση του προσδόκιμου ζωής και της ποιότητάς της, μετά από σοβαρά ατυχήματα. Εντούτοις το κόστος άμεσο και έμμεσο των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται από την ILO, σε 2800 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, που αντιστοιχεί στο 4% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Δυστυχώς στη χώρα μας δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για το συνολικό κόστος των εργατικών ατυχημάτων ενώ για τις επαγγελματικές ασθένειες τα στοιχεία είναι ανύπαρκτα. Από πρόσφατες εκτιμήσεις της ILO, η αδήλωτη εργασία στη χώρα μας υπολογίζεται στο 25% του ΑΕΠ δηλ περίπου 45 δισεκατομμύρια ευρώ. Η αλληλεπίδραση των δύο τομέων, της ασφάλειας και της υγείας με τις εργασιακές σχέσεις δημιουργεί βρόχο ανάδρασης ο οποίος δεν λειτουργεί αθροιστικά αλλά πολλαπλασιαστικά. Στη σημερινή αρνητική εκδοχή του δημιουργεί τεράστιους κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων και εκτινάσσει στα ύψη τα κόστη της εθνικής μας οικονομίας. Αντίθετα η σύγχρονη καταπολέμησή τους με ταυτόχρονη δράση και των δύο πυλώνων της Επιθεώρησης Εργασίας δημιουργεί πολλαπλασιαστικά οφέλη όχι μόνο για τους εργαζόμενους. Μελέτες πρόσφατες έχουν δείξει ότι η επένδυση από τους εργοδότες στην ασφάλεια και υγεία στην εργασία με πραγματικούς όρους (βελτίωση εξοπλισμού εργασίας, εργονομία) δίνουν επενδυτική απόδοση στις επιχειρήσεις 1 προς 2,2 αυξάνουν τη βιωσιμότητά τους και τις κάνουν περισσότερο ανταγωνιστικές.
Οι ικανότητες και οι δεξιότητες των επιθεωρητών δεν κρίνονται από το ελάχιστο προαπαιτούμενο που είναι η γνώση της εργατικής νομοθεσίας. Εξαρτώνται άμεσα από την προϋπάρχουσα εμπειρία στους ελέγχους αλλά και από εγγενή χαρακτηριστικά όπως θάρρος, ψυχραιμία, επιμονή, οξυδέρκεια, ικανότητα λήψης αποφάσεων σε σύντομο χρόνο και ενδεχομένως σε εχθρικό περιβάλλον.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η βελτίωση των συνθηκών που παρέχουν ασφάλεια και υγεία στους εργαζόμενους και ο περιορισμός του εκτεταμένου φαινομένου της αδήλωτης-μαύρης εργασίας στη χώρα μας, δεν αντιμετωπίζονται με αυξομειώσεις στην τιμή των προστίμων για παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας. Ήδη μεγάλο ποσοστό εργοδοτών για να αποφύγουν τα πρόστιμα έχουν μετατρέψει την αδήλωτη εργασία σε ψευδώς δηλωμένη εργασία μερικής απασχόλησης ή εκ περιτροπής εργασία σε ποσοστά περίπου ισοδύναμα,ή σε αυτοαπασχόληση και έχουν εξασφαλίσει την «γρήγορη έξοδο» των παράνομα εργαζόμενων προτού γίνουν αντιληπτοί από τα κλιμάκια των επιθεωρητών, ενώ για τον τομέα της ασφάλειας και της υγείας αντίστοιχο ποσοστό «καλύπτεται» πίσω από τον αποτυχημένο στη λειτουργία του θεσμό, του τεχνικού ασφάλειας και του ιατρού εργασίας, από αμφίβολης αξίας στην πλειοψηφία τους «γραπτών εκτιμήσεων επαγγελματικού κινδύνου», μη επενδύοντας στην πραγματική ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων και παράλληλα δεν αναγγέλλεται από τους εργοδότες στο ΣΕΠΕ, μεγάλο ποσοστό εργατικών ατυχημάτων, κατά παράβαση της εργατικής νομοθεσίας.
Πρέπει να αναζητηθεί το προφανές που είναι η οργάνωση και η ορθή μεθοδολογία εφαρμογής της ελεγκτικής διαδικασίας, η οποία μέχρι σήμερα όπως αναφέρθηκε συμπυκνώνει όλες τις παθογένειες της δημόσιας διοίκησης.
ΔΟΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΕΠΕ
1. Συμπλήρωση του κενού στη διοικητική ιεραρχία του ΣΕΠΕ μεταξύ του επικεφαλής πολιτικού προϊσταμένου και των διευθυντών με την τοποθέτηση δύο Γενικών Επιθεωρητών (Ασφάλειας και Υγείας-Εργασιακών Σχέσεων), με κριτήρια την μεγάλη εμπειρία, ικανότητες και δεξιότητες στην ελεγκτική διαδικασία της επιθεώρησης.
2. Αναβάθμιση της υπηρεσίας των Ειδικών Επιθεωρητών με επαναφορά της λειτουργίας της στο πεδίο ελέγχων για το οποίο προορίζεται, που είναι η εκτέλεση εσωτερικών ελέγχων για ενδεχόμενες διαπιστώσεις παραλείψεων, παράτυπων ή έκνομων λειτουργιών των υπηρεσιών του ΣΕΠΕ και ενδεχόμενη υποστήριξή τους σε προκύπτοντα σύνθετα και δύσκολα στην επίλυσή τους προβλήματα της επιθεώρησης. Η ενασχόλησή τους με κοινούς ελέγχους υποβαθμίζει το έργο τους και δημιουργεί εμπλοκές στη λειτουργία των περιφερειακών υπηρεσιών Γι αυτόν τον λόγο απαιτούνται η μέγιστη δυνατή εμπειρία και ικανότητες στις διαδικασίες της επιθεώρησης για την στελέχωση της υπηρεσίας αυτής. Θα πρέπει οι θέσεις προϊσταμένων τμήματος των Ειδικών Επιθεωρητών να μετατραπούν σε αντίστοιχες προϊσταμένων διεύθυνσης για την αύξηση του κύρους της υπηρεσίας, αλλά και για την ισοδύναμη λειτουργία τους.
3. Προσθήκη στις δύο Δ/νσεις Προγραμματισμού και Συντονισμού της ΚΥ του ΣΕΠΕ δύο τμημάτων ανά διεύθυνση,με υπαλλήλους αντίστοιχων ειδικοτήτων, ένα υποστήριξης του πληροφοριακού συστήματος ΟΠΣ και το άλλο καθορισμού και παρακολούθησης των ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών για την αποτελεσματική λειτουργία του ΣΕΠΕ.
4. Δημιουργία ισάριθμων και ισοδύναμων στην τοπική αρμοδιότητα, διευθύνσεων και τμημάτων, των περιφερειακών υπηρεσιών ασφάλειας και υγείας και εργασιακών σχέσεων, με εκ νέου μελέτη για την κατανομή τους στην επικράτεια.
5. Κατάργηση των τμημάτων συντονισμού των περιφερειακών διευθύνσεων του ΣΕΠΕ, μη απαραίτητων μετά την εφαρμογή του ΟΠΣ και αντικατάστασή τους με τοπικά τμήματα τουλάχιστον ίσου ή μεγαλύτερου αριθμού, που θα εξυπηρετήσουν την καλύτερη λειτουργία του ελεγκτικού έργου.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΕΠΕ
1. Διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια του ΣΕΠΕ.
2. Καθορισμός στρατηγικών μεσοπρόθεσμων στόχων του ΣΕΠΕ και αντίστοιχων ετήσιων επιχειρησιακών στόχων, με πλήρη καταγραφή ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών προκειμένου να περιγραφεί με ακρίβεια το έργο του ΣΕΠΕ και να μετρηθούν τα αποτελέσματα από τις διαδικασίες της επιθεώρησης. Οι δείκτες είτε δεν υπάρχουν, είτε είναι γενικοί και δεν μπορούν να αποτυπώσουν το έργο του ΣΕΠΕ και τα αποτελέσματα που προκύπτουν από αυτό.
3. Απλούστευση διαδικασιών στο ΣΕΠΕ η οποία παρά το ομώνυμο έργο του ΕΣΠΑ δεν έγινε ποτέ, παρά τις προτάσεις μας για αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, το οποίο με τεράστια γραφειοκρατία και άχρηστη πληροφορία, παρεμποδίζει το ελεγκτικό έργο των επιθεωρητών. Η μη απλούστευση των διαδικασιών επιβάρυνε το πληροφοριακό σύστημα του ΣΕΠΕ και το κατέστησε πολύπλοκο.
4. Αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου που αφορά τον γενικό κώδικα για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία ν 3850/2010, με κύρια στόχευση την απλούστευση των διαδικασιών και κυρίως στα θέματα (αναγγελιών ΤΑ και ΙΕ- απαιτούμενων προσόντων- ειδικοτήτων – αριθμού εργαζομένων για την εφαρμογή των θεσμών ΤΑ, ΙΕ - εργοδότη ως τεχνικού ασφαλείας- κατηγοριοποίησης επικινδυνότητας επιχειρήσεων – ελέγχου ΕΞΥΠΠ – ΕΣΥΠΠ – έρευνας και διαχείρισης εργατικών ατυχημάτων – διαδικασιών εκπαίδευσης από επιθεωρητές – επιβολής προστίμων και τρόπου υπολογισμού τους κ.α) και επέκταση των αλλαγών αυτών σε πιο εξειδικευμένες νομοθεσίες που αφορούν την ασφάλεια και υγεία στην εργασία.
5. Συγκρότηση για τις αλλαγές του νομοθετικού πλαισίου ομάδων εργασίας που να απαρτίζονται από έμπειρους επιθεωρητές ασφάλειας και υγείας και τεχνικούς- υγειονομικούς υπαλλήλους της ΚΥ του Υπουργείου.
6. Οριοθέτηση και διαχωρισμός των επιθεωρητών που θα ασκούν μόνον ελεγκτικό έργο, από τους υπαλλήλους τεχνικούς και υγειονομικούς της ΚΥ του Υπουργείου και τους επιθεωρητές της ΚΥ του ΣΕΠΕ που θα ασκούν ενημερωτικό-εκπαιδευτικό-ερμηνευτικό της νομοθεσίας και υποστηρικτικό των περιφερειακών υπηρεσιών έργο σε θέματα ασφάλειας και υγείας, πάντα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών που ανήκουν , χωρίς συμμετοχή τους στα κλιμάκια ελέγχου και μετά από αίτησή όλων των υπαλλήλων για την ένταξή τους σε μια από τις δύο κατηγορίες.
7. Ενασχόληση των επιθεωρητών που ασκούν ελεγκτικό έργο μόνο με την αποκλειστική διεκπεραίωσή του, αποδέσμευσή τους από γραφειοκρατικές διαδικασίες οποιασδήποτε μορφής και αποκλεισμός τους από την εκπαίδευση εργοδοτών, εργαζομένων σε επιχειρήσεις, τεχνικών ασφάλειας και ιατρών εργασίας ως διαδικασία ασύμβατη με το ελεγκτικό έργο για όσο διάστημα το ασκούν. Μετά από διάστημα ενός έτους θα είναι δυνατή η μετακίνηση ενός υπαλλήλου από την μία κατηγορία στην άλλη, μετά από αίτησή του.
8. Ενίσχυση της γραμματειακής υποστήριξης στις υπηρεσίες που ασκούν ελεγκτικό έργο κατά προτεραιότητα, καθώς και της υλικοτεχνικής υποδομής που σχετίζεται με το πληροφοριακό σύστημα του ΣΕΠΕ και απλούστευση των διαδικασιών που αφορούν τις μετακινήσεις των επιθεωρητών.
9. Αύξηση του αριθμού των επιθεωρητών που διενεργούν ελέγχους με κάθε πρόσφορο τρόπο (μετατάξεις, αποσπάσεις, προσλήψεις) υπαλλήλων με τα προβλεπόμενα από τον οργανισμό προσόντα για την άμεση ένταξή τους στην κατηγορία των εκτελούντων ελέγχους επιθεωρητές. Ταχύρρυθμη θεωρητική εκπαίδευσή τους στις υπηρεσίες που τοποθετούνται και άμεση έξοδος για ελεγκτική διαδικασία με έναν έμπειρο επιθεωρητή ώστε να διπλασιαστούν τα κλιμάκια ελέγχου.
10. Απεμπλοκή των επιθεωρητών ασφάλειας και υγείας από καθήκοντα ασύμβατα προς τις αρμοδιότητές και τη μεθοδολογία ελέγχου τους. (αδήλωτη- ανασφάλιστη εργασία).
11. Κατάργηση της δέσμιας αρμοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων ,τουλάχιστον για τους επιθεωρητές ασφάλειας και υγείας γιατί δημιουργεί ανισοβαρείς υποδείξεις στο δελτίο ελέγχου.
12. Συγκρότηση κοινών κλιμακίων επιθεωρητών ασφάλειας και υγείας και εργασιακών σχέσεων για στοχευμένους ελέγχους σε επιχειρήσεις μεγάλης επικινδυνότητας από πλευράς συνθηκών εργασίας και υψηλής πιθανότητας να βρεθούν αδήλωτοι –ανασφάλιστοι εργαζόμενοι.
Κατά την εκτίμησή μου ο χρόνος που διατίθεται σήμερα για ελεγκτικό έργο είναι το 10% έως 20% του συνολικού χρόνου εργασίας των επιθεωρητών, λόγω της μεγάλης γραφειοκρατίας και της λανθασμένης κατανομής των μη ελεγκτικών διαδικασιών. Αν εφαρμοστούν οι αναφερόμενες προτάσεις σε συνδυασμό με την πλήρη εφαρμογή του πληροφοριακού συστήματος του ΣΕΠΕ χωρίς τα «γραφειοκρατικά βαρίδια» που του έχουν προστεθεί και η διαδικασία των συστηματικών ελέγχων, πολύ γρήγορα κατά την γνώμη μου το ποσοστό του ωφέλιμου ελεγκτικού χρόνου θα ανέβει στο 80% και παράλληλα η αξιοπιστία και το κύρος της Επιθεώρησης Εργασίας.
Όταν οι εργοδότες καταλάβουν ότι «υπάρχει» Επιθεώρηση Εργασίας και οι εργαζόμενοι ελεγκτικός μηχανισμός που τους υποστηρίζει στην εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας, θα έχει επιτευχθεί ο πρώτος και κυριότερος στόχος της αναβάθμισης του ΣΕΠΕ.
Αθήνα 21/7/2016 ΑΠΟΨΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΠΕ (Γενικά και ειδικότερα για τον τομέα ασφάλειας και υγείας στην εργασία) Μετά από προϋπηρεσία 27 ετών αδιάλειπτα στον ελεγκτικό τομέα της επιθεώρησης ασφάλειας και υγείας στην εργασία, παραθέτω τις ακόλουθες απόψεις-προτάσεις. Τη δεκαετία του 90 και πριν την ίδρυση του ΣΕΠΕ, ο «παιδαγωγικός ρόλος» της Επιθεώρησης που εφαρμοζόταν τότε σχεδόν αποκλειστικά, οδήγησε τις υπηρεσίες της, σε πλήρη απαξίωση μέχρι του σημείου παρ' ολίγον διάλυσής τους. Στήθηκαν μηχανισμοί “δήθεν εκπαίδευσης” σε θέματα ασφάλειας και υγείας από ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες δυστυχώς ενέπλεξαν στη λειτουργία τους ικανούς επιθεωρητές, οι οποίοι έχασαν τον προσανατολισμό τους μεταξύ “εκπαίδευσης” και ελέγχου. Η πραγματική εκπαίδευση των εργαζομένων γίνεται στον τόπο εργασίας τους, στους εξοπλισμούς που χειρίζονται και στις εργασιακές πρακτικές που ακολουθούν και όχι σε αίθουσες διδασκαλίας με «ανάλυση» της εργατικής νομοθεσίας. Σήμερα, 2016, κανείς δεν πιστεύει σοβαρά ότι οι εργοδότες έχουν άγνοια για τη λήψη των μέτρων ασφάλειας και υγείας στην εργασία, όταν υποχρεώνονται να έχουν τεχνικό ασφαλείας ακόμη και για έναν εργαζόμενο ή κατά παράδοξο τρόπο να εκτελούν οι ίδιοι τις υπηρεσίες τεχνικού ασφαλείας κατόπιν εκπαίδευσης. Μεγάλος αριθμός σοβαρών εργατικών ατυχημάτων δεν αναγγέλλονται στο ΣΕΠΕ, κυρίως αυτά που οφείλονται σε παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας και όλα όσα συμβαίνουν σε αδήλωτους εργαζόμενους. Αντίστοιχη αν όχι περισσότερη ενημέρωση έχουν οι εργοδότες από τους λογιστές τους, για τις υποχρεώσεις τους, σχετικά με τις εργασιακές σχέσεις. Ο ενημερωτικός ρόλος της Επιθεώρησης προς τους πολίτες (εργοδότες-εργαζόμενους) γίνεται σε καθημερινή βάση από τις υπηρεσίες της, με κάθε μέσο, προφορικά, εγγράφως και ηλεκτρονικά. Η διαδικασία της επιθεώρησης στον τομέα ασφάλειας και υγείας δεν στοχεύει στην επιβολή άμεσων κυρώσεων, εκτός των περιπτώσεων σοβαρών-θανατηφόρων ατυχημάτων που προκλήθηκαν από έλλειψη μέτρων ασφάλειας από τον εργοδότη ή σε περιπτώσεις άμεσου κινδύνου για την ζωή των εργαζομένων, αλλά ακολουθεί τη διαδοχική σειρά (έλεγχος-επανέλεγχος-συμμόρφωση-κυρώσεις). Το ΣΕΠΕ από την ίδρυση του και μέχρι σήμερα λειτουργεί ως “εικονικός ελεγκτικός μηχανισμός”, ταλαντευόμενος μεταξύ της επικοινωνιακής προβολής εν είδει βιτρίνας της ΚΥ του Υπουργείου από την μία και της πραγματικής ελεγκτικής διαδικασίας από την άλλη, οφειλόμενη σε άοκνες και επίμονες προσπάθειες μερίδας επιθεωρητών του. Οι τελευταίες αυτές προσπάθειες δεν αρκούν για να ανατρέψουν, ένα σταθερά δομημένο και ανατροφοδοτούμενο επί δεκαετίες σύστημα υπαλλήλων οι οποίοι ουσιαστικά “διοικούν” το ΣΕΠΕ και το Υπουργείο, με πελατειακό προσανατολισμό, αναξιοκρατία, άγνοια για τις διαδικασίες που διέπουν τον ελεγκτικό μηχανισμό του ΣΕΠΕ και πλήρη αδιαφορία για την ορθή και αποτελεσματική λειτουργία του. Τα στατιστικά στοιχεία του ΣΕΠΕ περιγράφουν γενικά τη λειτουργία του, αλλά λόγω της ελλειμματικής ελεγκτικής διαδικασίας που ακολουθείται, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αποτυπώσουν “κοινωνικές συμπεριφορές”, όπως συμμορφώσεις εργοδοτών, τον ακριβή αριθμό εργατικών ατυχημάτων, τα πραγματικά ποσοστά της αδήλωτης-μαύρης εργασίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ILO, ετησίως 2,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι πεθαίνουν από εργατικά ατυχήματα ή επαγγελματικές ασθένειες εκ των οποίων πάνω από 350000 οφείλονται σε θανάσιμους τραυματισμούς, 313 εκατομμύρια εμπλέκονται σε μη θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα και 160 εκατομμύρια παθαίνουν μη θανατηφόρες επαγγελματικές ασθένειες. Καμιά οικονομική κλίμακα δεν μπορεί να αντισταθμίσει την απώλεια της ανθρώπινης ζωής, τη μείωση του προσδόκιμου ζωής και της ποιότητάς της, μετά από σοβαρά ατυχήματα. Εντούτοις το κόστος άμεσο και έμμεσο των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται από την ILO, σε 2800 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, που αντιστοιχεί στο 4% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Δυστυχώς στη χώρα μας δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για το συνολικό κόστος των εργατικών ατυχημάτων ενώ για τις επαγγελματικές ασθένειες τα στοιχεία είναι ανύπαρκτα. Από πρόσφατες εκτιμήσεις της ILO, η αδήλωτη εργασία στη χώρα μας υπολογίζεται στο 25% του ΑΕΠ δηλ περίπου 45 δισεκατομμύρια ευρώ. Η αλληλεπίδραση των δύο τομέων, της ασφάλειας και της υγείας με τις εργασιακές σχέσεις δημιουργεί βρόχο ανάδρασης ο οποίος δεν λειτουργεί αθροιστικά αλλά πολλαπλασιαστικά. Στη σημερινή αρνητική εκδοχή του δημιουργεί τεράστιους κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων και εκτινάσσει στα ύψη τα κόστη της εθνικής μας οικονομίας. Αντίθετα η σύγχρονη καταπολέμησή τους με ταυτόχρονη δράση και των δύο πυλώνων της Επιθεώρησης Εργασίας δημιουργεί πολλαπλασιαστικά οφέλη όχι μόνο για τους εργαζόμενους. Μελέτες πρόσφατες έχουν δείξει ότι η επένδυση από τους εργοδότες στην ασφάλεια και υγεία στην εργασία με πραγματικούς όρους (βελτίωση εξοπλισμού εργασίας, εργονομία) δίνουν επενδυτική απόδοση στις επιχειρήσεις 1 προς 2,2 αυξάνουν τη βιωσιμότητά τους και τις κάνουν περισσότερο ανταγωνιστικές. Οι ικανότητες και οι δεξιότητες των επιθεωρητών δεν κρίνονται από το ελάχιστο προαπαιτούμενο που είναι η γνώση της εργατικής νομοθεσίας. Εξαρτώνται άμεσα από την προϋπάρχουσα εμπειρία στους ελέγχους αλλά και από εγγενή χαρακτηριστικά όπως θάρρος, ψυχραιμία, επιμονή, οξυδέρκεια, ικανότητα λήψης αποφάσεων σε σύντομο χρόνο και ενδεχομένως σε εχθρικό περιβάλλον. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η βελτίωση των συνθηκών που παρέχουν ασφάλεια και υγεία στους εργαζόμενους και ο περιορισμός του εκτεταμένου φαινομένου της αδήλωτης-μαύρης εργασίας στη χώρα μας, δεν αντιμετωπίζονται με αυξομειώσεις στην τιμή των προστίμων για παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας. Ήδη μεγάλο ποσοστό εργοδοτών για να αποφύγουν τα πρόστιμα έχουν μετατρέψει την αδήλωτη εργασία σε ψευδώς δηλωμένη εργασία μερικής απασχόλησης ή εκ περιτροπής εργασία σε ποσοστά περίπου ισοδύναμα,ή σε αυτοαπασχόληση και έχουν εξασφαλίσει την «γρήγορη έξοδο» των παράνομα εργαζόμενων προτού γίνουν αντιληπτοί από τα κλιμάκια των επιθεωρητών, ενώ για τον τομέα της ασφάλειας και της υγείας αντίστοιχο ποσοστό «καλύπτεται» πίσω από τον αποτυχημένο στη λειτουργία του θεσμό, του τεχνικού ασφάλειας και του ιατρού εργασίας, από αμφίβολης αξίας στην πλειοψηφία τους «γραπτών εκτιμήσεων επαγγελματικού κινδύνου», μη επενδύοντας στην πραγματική ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων και παράλληλα δεν αναγγέλλεται από τους εργοδότες στο ΣΕΠΕ, μεγάλο ποσοστό εργατικών ατυχημάτων, κατά παράβαση της εργατικής νομοθεσίας. Πρέπει να αναζητηθεί το προφανές που είναι η οργάνωση και η ορθή μεθοδολογία εφαρμογής της ελεγκτικής διαδικασίας, η οποία μέχρι σήμερα όπως αναφέρθηκε συμπυκνώνει όλες τις παθογένειες της δημόσιας διοίκησης. ΔΟΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΕΠΕ 1. Συμπλήρωση του κενού στη διοικητική ιεραρχία του ΣΕΠΕ μεταξύ του επικεφαλής πολιτικού προϊσταμένου και των διευθυντών με την τοποθέτηση δύο Γενικών Επιθεωρητών (Ασφάλειας και Υγείας-Εργασιακών Σχέσεων), με κριτήρια την μεγάλη εμπειρία, ικανότητες και δεξιότητες στην ελεγκτική διαδικασία της επιθεώρησης. 2. Αναβάθμιση της υπηρεσίας των Ειδικών Επιθεωρητών με επαναφορά της λειτουργίας της στο πεδίο ελέγχων για το οποίο προορίζεται, που είναι η εκτέλεση εσωτερικών ελέγχων για ενδεχόμενες διαπιστώσεις παραλείψεων, παράτυπων ή έκνομων λειτουργιών των υπηρεσιών του ΣΕΠΕ και ενδεχόμενη υποστήριξή τους σε προκύπτοντα σύνθετα και δύσκολα στην επίλυσή τους προβλήματα της επιθεώρησης. Η ενασχόλησή τους με κοινούς ελέγχους υποβαθμίζει το έργο τους και δημιουργεί εμπλοκές στη λειτουργία των περιφερειακών υπηρεσιών Γι αυτόν τον λόγο απαιτούνται η μέγιστη δυνατή εμπειρία και ικανότητες στις διαδικασίες της επιθεώρησης για την στελέχωση της υπηρεσίας αυτής. Θα πρέπει οι θέσεις προϊσταμένων τμήματος των Ειδικών Επιθεωρητών να μετατραπούν σε αντίστοιχες προϊσταμένων διεύθυνσης για την αύξηση του κύρους της υπηρεσίας, αλλά και για την ισοδύναμη λειτουργία τους. 3. Προσθήκη στις δύο Δ/νσεις Προγραμματισμού και Συντονισμού της ΚΥ του ΣΕΠΕ δύο τμημάτων ανά διεύθυνση,με υπαλλήλους αντίστοιχων ειδικοτήτων, ένα υποστήριξης του πληροφοριακού συστήματος ΟΠΣ και το άλλο καθορισμού και παρακολούθησης των ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών για την αποτελεσματική λειτουργία του ΣΕΠΕ. 4. Δημιουργία ισάριθμων και ισοδύναμων στην τοπική αρμοδιότητα, διευθύνσεων και τμημάτων, των περιφερειακών υπηρεσιών ασφάλειας και υγείας και εργασιακών σχέσεων, με εκ νέου μελέτη για την κατανομή τους στην επικράτεια. 5. Κατάργηση των τμημάτων συντονισμού των περιφερειακών διευθύνσεων του ΣΕΠΕ, μη απαραίτητων μετά την εφαρμογή του ΟΠΣ και αντικατάστασή τους με τοπικά τμήματα τουλάχιστον ίσου ή μεγαλύτερου αριθμού, που θα εξυπηρετήσουν την καλύτερη λειτουργία του ελεγκτικού έργου. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΕΠΕ 1. Διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια του ΣΕΠΕ. 2. Καθορισμός στρατηγικών μεσοπρόθεσμων στόχων του ΣΕΠΕ και αντίστοιχων ετήσιων επιχειρησιακών στόχων, με πλήρη καταγραφή ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών προκειμένου να περιγραφεί με ακρίβεια το έργο του ΣΕΠΕ και να μετρηθούν τα αποτελέσματα από τις διαδικασίες της επιθεώρησης. Οι δείκτες είτε δεν υπάρχουν, είτε είναι γενικοί και δεν μπορούν να αποτυπώσουν το έργο του ΣΕΠΕ και τα αποτελέσματα που προκύπτουν από αυτό. 3. Απλούστευση διαδικασιών στο ΣΕΠΕ η οποία παρά το ομώνυμο έργο του ΕΣΠΑ δεν έγινε ποτέ, παρά τις προτάσεις μας για αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, το οποίο με τεράστια γραφειοκρατία και άχρηστη πληροφορία, παρεμποδίζει το ελεγκτικό έργο των επιθεωρητών. Η μη απλούστευση των διαδικασιών επιβάρυνε το πληροφοριακό σύστημα του ΣΕΠΕ και το κατέστησε πολύπλοκο. 4. Αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου που αφορά τον γενικό κώδικα για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία ν 3850/2010, με κύρια στόχευση την απλούστευση των διαδικασιών και κυρίως στα θέματα (αναγγελιών ΤΑ και ΙΕ- απαιτούμενων προσόντων- ειδικοτήτων – αριθμού εργαζομένων για την εφαρμογή των θεσμών ΤΑ, ΙΕ - εργοδότη ως τεχνικού ασφαλείας- κατηγοριοποίησης επικινδυνότητας επιχειρήσεων – ελέγχου ΕΞΥΠΠ – ΕΣΥΠΠ – έρευνας και διαχείρισης εργατικών ατυχημάτων – διαδικασιών εκπαίδευσης από επιθεωρητές – επιβολής προστίμων και τρόπου υπολογισμού τους κ.α) και επέκταση των αλλαγών αυτών σε πιο εξειδικευμένες νομοθεσίες που αφορούν την ασφάλεια και υγεία στην εργασία. 5. Συγκρότηση για τις αλλαγές του νομοθετικού πλαισίου ομάδων εργασίας που να απαρτίζονται από έμπειρους επιθεωρητές ασφάλειας και υγείας και τεχνικούς- υγειονομικούς υπαλλήλους της ΚΥ του Υπουργείου. 6. Οριοθέτηση και διαχωρισμός των επιθεωρητών που θα ασκούν μόνον ελεγκτικό έργο, από τους υπαλλήλους τεχνικούς και υγειονομικούς της ΚΥ του Υπουργείου και τους επιθεωρητές της ΚΥ του ΣΕΠΕ που θα ασκούν ενημερωτικό-εκπαιδευτικό-ερμηνευτικό της νομοθεσίας και υποστηρικτικό των περιφερειακών υπηρεσιών έργο σε θέματα ασφάλειας και υγείας, πάντα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών που ανήκουν , χωρίς συμμετοχή τους στα κλιμάκια ελέγχου και μετά από αίτησή όλων των υπαλλήλων για την ένταξή τους σε μια από τις δύο κατηγορίες. 7. Ενασχόληση των επιθεωρητών που ασκούν ελεγκτικό έργο μόνο με την αποκλειστική διεκπεραίωσή του, αποδέσμευσή τους από γραφειοκρατικές διαδικασίες οποιασδήποτε μορφής και αποκλεισμός τους από την εκπαίδευση εργοδοτών, εργαζομένων σε επιχειρήσεις, τεχνικών ασφάλειας και ιατρών εργασίας ως διαδικασία ασύμβατη με το ελεγκτικό έργο για όσο διάστημα το ασκούν. Μετά από διάστημα ενός έτους θα είναι δυνατή η μετακίνηση ενός υπαλλήλου από την μία κατηγορία στην άλλη, μετά από αίτησή του. 8. Ενίσχυση της γραμματειακής υποστήριξης στις υπηρεσίες που ασκούν ελεγκτικό έργο κατά προτεραιότητα, καθώς και της υλικοτεχνικής υποδομής που σχετίζεται με το πληροφοριακό σύστημα του ΣΕΠΕ και απλούστευση των διαδικασιών που αφορούν τις μετακινήσεις των επιθεωρητών. 9. Αύξηση του αριθμού των επιθεωρητών που διενεργούν ελέγχους με κάθε πρόσφορο τρόπο (μετατάξεις, αποσπάσεις, προσλήψεις) υπαλλήλων με τα προβλεπόμενα από τον οργανισμό προσόντα για την άμεση ένταξή τους στην κατηγορία των εκτελούντων ελέγχους επιθεωρητές. Ταχύρρυθμη θεωρητική εκπαίδευσή τους στις υπηρεσίες που τοποθετούνται και άμεση έξοδος για ελεγκτική διαδικασία με έναν έμπειρο επιθεωρητή ώστε να διπλασιαστούν τα κλιμάκια ελέγχου. 10. Απεμπλοκή των επιθεωρητών ασφάλειας και υγείας από καθήκοντα ασύμβατα προς τις αρμοδιότητές και τη μεθοδολογία ελέγχου τους. (αδήλωτη- ανασφάλιστη εργασία). 11. Κατάργηση της δέσμιας αρμοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων ,τουλάχιστον για τους επιθεωρητές ασφάλειας και υγείας γιατί δημιουργεί ανισοβαρείς υποδείξεις στο δελτίο ελέγχου. 12. Συγκρότηση κοινών κλιμακίων επιθεωρητών ασφάλειας και υγείας και εργασιακών σχέσεων για στοχευμένους ελέγχους σε επιχειρήσεις μεγάλης επικινδυνότητας από πλευράς συνθηκών εργασίας και υψηλής πιθανότητας να βρεθούν αδήλωτοι –ανασφάλιστοι εργαζόμενοι. Κατά την εκτίμησή μου ο χρόνος που διατίθεται σήμερα για ελεγκτικό έργο είναι το 10% έως 20% του συνολικού χρόνου εργασίας των επιθεωρητών, λόγω της μεγάλης γραφειοκρατίας και της λανθασμένης κατανομής των μη ελεγκτικών διαδικασιών. Αν εφαρμοστούν οι αναφερόμενες προτάσεις σε συνδυασμό με την πλήρη εφαρμογή του πληροφοριακού συστήματος του ΣΕΠΕ χωρίς τα «γραφειοκρατικά βαρίδια» που του έχουν προστεθεί και η διαδικασία των συστηματικών ελέγχων, πολύ γρήγορα κατά την γνώμη μου το ποσοστό του ωφέλιμου ελεγκτικού χρόνου θα ανέβει στο 80% και παράλληλα η αξιοπιστία και το κύρος της Επιθεώρησης Εργασίας. Όταν οι εργοδότες καταλάβουν ότι «υπάρχει» Επιθεώρηση Εργασίας και οι εργαζόμενοι ελεγκτικός μηχανισμός που τους υποστηρίζει στην εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας, θα έχει επιτευχθεί ο πρώτος και κυριότερος στόχος της αναβάθμισης του ΣΕΠΕ.