Αρχική Ανακύκλωση-βελτίωση αποβλήτωνΆρθρο 01: Υποχρεωτική χωριστή συλλογή τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων συσκευασίαςΣχόλιο του χρήστη Ευάγγελος Τερζής | 8 Δεκεμβρίου 2014, 09:14
  • Σχόλιο του χρήστη 'Ευάγγελος Τερζής' | 8 Δεκεμβρίου 2014, 09:14

    Η παράγραφος 4.4 της του Καθοδηγητικού Εγγράφου (Guidance on the interpretation of key provisions of Directive 2008/98/EC on waste) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρει: «Ο συνδυασμός των όρων «τεχνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό», περιγράφει τις προϋποθέσεις για τα κράτη μέλη είναι, σε διαφορετικό βαθμό, υποχρεούνται να δημιουργήσει χωριστή συλλογή σύμφωνα με τα άρθρα 10 και 11, χωρίς προαπαιτούμενα. Η διατύπωση εισήχθη στην οδηγία 2008/98/ΕΚ [Οδηγία Πλαίσιο για τα Απόβλητα] χωρίς προηγούμενα παραδείγματα της νομοθεσίας για τη διαχείριση των αποβλήτων της ΕΕ. «Τεχνικώς εφικτό» σημαίνει ότι η χωριστή συλλογή μπορεί να υλοποιηθεί μέσω ενός συστήματος που έχει αναπτυχθεί τεχνικά και αποδειχθεί ότι λειτουργεί στην πράξη. «Περιβαλλοντικά εφικτό» θα πρέπει να γίνει κατανοητό, έτσι ώστε η προστιθέμενη αξία των οικολογικών οφελών δικαιολογούν πιθανές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της χωριστής συλλογής (π.χ. πρόσθετες εκπομπές από τις μεταφορές). «Οικονομικά εφικτό» αναφέρεται σε χωριστή συλλογή που δεν προκαλεί υπερβολικό κόστος σε σύγκριση με τη μεταχείριση του μη διαχωρισμένου ρεύματος των αποβλήτων, λαμβάνοντας υπόψη την προστιθέμενη αξία της ανάκτησης και της ανακύκλωσης και της αρχής της αναλογικότητας». Η καθοδήγηση αυτή υποδηλώνει ότι η φράση «τεχνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό» χρησιμοποιείται στην οδηγία ως όρος της επιστήμης και της τεχνικής, την εισαγωγή της αρχής της αναλογικότητας και απαιτώντας ένα εξελιγμένο πλαίσιο με γνώμονα την άσκηση κρίσης, εξισορροπώντας (μεταξύ άλλων) τις θετικές και αρνητικές περιβαλλοντικές και οικονομικές συνέπειες της χωριστής συλλογής. Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται εδώ με σαφήνεια ως όρος της επιστήμης και της τεχνικής, και κανένας μέχρι σήμερα δεν έχει προτείνει ότι θα πρέπει να υπάρχει απόκλιση από την οδηγία 2008/98/ΕΚ σε σχέση με αυτό. Δεν υπάρχει τίποτα στην οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα που να δείχνει ότι επιδιώκει να περιορίσει τη μορφή και τις μεθόδους συλλογής και μεταφοράς. Αντίθετα, με τον συνήθη τρόπο, υποχρεώνει τα κράτη μέλη να «λάβουν μέτρα» (ή, μερικές φορές, "τα αναγκαία μέτρα" ή "κατάλληλα" μέτρα) προς διάφορους σκοπούς και στόχους, χωρίς προαπαιτούμενα και το άρθρο 40 επιβάλλει στο κράτος μέλος να «θέτουν σε ισχύ τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που είναι αναγκαίες για να συμμορφωθούν με την οδηγία», και πάλι χωρίς κανένα περιορισμό. Ήταν και είναι ανοικτό για την Ελλάδα να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία στο πλαίσιο που έχει ήδη δημιουργηθεί από την υφιστάμενη νομοθεσία, η οποία επιτρέπει σε μια τοπική αρχή για να καθοριστεί εντός της ζώνης κατά πόσον η χωριστή συλλογή είναι τεχνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό, επιβάλλονται από την Υπηρεσία Περιβάλλοντος, μέσω της συμμόρφωσης, να σταματήσει και αποκατάσταση ανακοινώσεις, και τελικά μέσω της ποινικής διαδικασίας (βλέπε παράγραφο 31 ανωτέρω). Δεδομένης της ανάγκης να εξεταστούν οι ιδιαίτερες συνθήκες της συλλογής, είναι απολύτως κατανοητό ότι η πρωταρχική λειτουργία λήψης αποφάσεων έχει δοθεί στις αυτοδιοικητικές αρχές, οι οποίες είναι μοναδικά σε θέση να λάβουν υπόψη τις τοπικές συνθήκες. Το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΚΑ «Ενίσχυση της ανακύκλωσης και βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων» δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση στις 19 Νοεμβρίου, στο μεγαλύτερο τμήμα του, τροποποιεί τη λειτουργία των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), δηλαδή των μη κερδοσκοπικών ανώνυμων εταιρειών που ιδρύονται από επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα, αλλά και δήμους, για να διαχειρίζονται την ανακύκλωση συσκευασιών και επιβάλλει υποχρεωτικά τη χωριστή συλλογή γυαλιού, χαρτιού, πλαστικού και μετάλλου. Η πρόβλεψη αυτή της κοινοτικής νομοθεσίας (άρθρο 11, οδηγία 2008/98/ΕΚ) είχε ενσωματωθεί προ διετίας στην ελληνική νομοθεσία (ν.4042/2014) και πρέπει να εφαρμοστεί μέσα στο 2015. Τα επιθυμητά αποτελέσματα (ποσοστά ανάκτησης, ανακύκλωσης και εκτροπής) μπορούν να επιτευχθούν με μίγμα δράσεων που περιλαμβάνει: - Προγράμματα Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) - Συλλογικά Συστήματα Διαχείρισης με συμμετοχή των παραγωγών και των καταναλωτών - Μονάδες Επεξεργασίας Στερεών Αποβλήτων που ανακτούν συγκεκριμένα υλικά - Μονάδες Διαχείρισης συγκεκριμένων ρευμάτων αποβλήτων που συλλέγονται διακριτά και μεγιστοποιούν την επαναχρησιμοποίηση και ανάκτηση υλικών. Το ποιο μίγμα δράσεων ακολουθείται κάθε φορά έχει να κάνει με παραμέτρους όπως το ανεκτό κόστος διαχείρισης, τα συστήματα χρηματοδότησης έργων που είναι διαθέσιμα, οι τοπικές κοινωνικές συνθήκες, ο χρονικός ορίζοντας για την επίτευξη των στόχων, το διοικητικό σύστημα, η τοπική κουλτούρα και η ιστορία της διαχείρισης των αποβλήτων. Η εμπειρία μέχρι σήμερα έχει αποδείξει ότι υπάρχουν πολλά μίγματα που μπορούν να πετύχουν τα ίδια σχεδόν αποτελέσματα, διαφέρουν όμως δραστικά μεταξύ τους στις παραπάνω παραμέτρους. Ο πιο χαρακτηριστικός ίσως διαχωρισμός μιγμάτων είναι μεταξύ των συστημάτων που απαντώνται κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη και βασίζονται στην μαζική θερμική επεξεργασία των αποβλήτων σε συνδυασμό με δράσεις ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών και στα συστήματα που απαντώνται κυρίως στη Νότια Ευρώπη και βασίζονται σε διακριτή διαχείριση του οργανικού κλάσματος, βιολογικές επεξεργασίες και δράσεις ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών. Και βέβαια, κάθε σχέδιο διαχείρισης έχει και την οικονομική διάσταση, που αφορά το κόστος διαχείρισης με το οποίο επιβαρύνονται οι πολίτες. Το κόστος αυτό οφείλει να περιλαμβάνει τόσο το άμεσο χρηματοοικονομικό κόστος (κατασκευής, λειτουργίας, αποσβέσεις κ.λπ.) όσο και τα λεγόμενα εξωτερικά κόστη που σχετίζονται με την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κάθε δραστηριότητας. Η εμπειρία από τις χώρες της ΕΕ που έχουν ανεπτυγμένα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων, που περιλαμβάνουν όλα τα συστατικά που προαναφέρθηκαν, δείχνει ότι σε τελική ανάλυση ως προς την οικονομική διάσταση, συστήματα που πετυχαίνουν περίπου τα ίδια αποτελέσματα έχουν περίπου το ίδιο κόστος, ανεξάρτητα από το ποιο ακριβώς είναι το μίγμα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά τη διαχείριση του οργανικού κλάσματος. Αν το βάρος δοθεί στη Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) και τη διακριτή διαχείρισή του τότε το μεγάλο κόστος βρίσκεται στο σύστημα προσωρινής αποθήκευσης συλλογής και μεταφοράς και σχετικά μικρότερο στο κόστος επεξεργασίας του, εφόσον είναι προδιαλεγμένο. Αν όμως το βάρος δοθεί στην κατασκευή μονάδας επεξεργασίας του οργανικού, με η χωρίς διαχωρισμό του, τότε μικραίνει το κόστος προσωρινής αποθήκευσης συλλογής και μεταφοράς και μεγαλώνει το κόστος επεξεργασίας. Και στις δύο περιπτώσεις, το συνολικό κόστος διαχείρισης είναι περίπου το ίδιο. Ούτε η οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, ως θέμα του νόμου, απαιτεί μια συγκεκριμένη αρχή να λάβει μια απόφαση όσον αφορά την πρακτικότητα για ολόκληρη την περιοχή που καλύπτει, ή για οποιαδήποτε συγκεκριμένη περιοχή. Είτε ξεχωριστή συλλογή είναι τεχνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό εξαρτάται από μια άσκηση εξισορρόπησης, που είναι τόσο σοφιστικέ και συγκεκριμένα πλαίσια. Οι σχετικοί παράγοντες θα είναι διαφορετικοί (και, βεβαίως, θα προσελκύσουν διαφορετικό βάρος) σε ένα κέντρο της πόλης από την πιο αραιοκατοικημένη ύπαιθρο, και μπορεί επίσης να είναι διαφορετική μέσα στο ίδιο το κέντρο της πόλης ή εντός της ίδιας αραιοκατοικημένης περιοχής. Κάποιος μπορεί να φανταστεί περιστάσεις ιδιότυπη συλλογή (ίσως απομακρυσμένες νοικοκυριά), όπου η άσκηση της αξιολόγησης της πρακτικής εφαρμογής της χωριστής συλλογής θα απαιτήσει μια ιδιαίτερα συγκεκριμένη, αν όχι και μοναδική, εξέταση των σχετικών παραγόντων. Δεδομένου ότι το Κείμενο Κατευθύνσεων σε σχέση με την οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα τονίζει: «Στην πρακτική εφαρμογή και την επιβολή, ειδικές περιστάσεις και το πλαίσιο της κατάστασης διαχείρισης των αποβλήτων, καθώς και τις απαιτήσεις της νομοθεσίας, θα πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη.» Πράγματι, ως θέμα του νόμου, όπως προαναφέρθηκε, η δοκιμασία για την τεχνική, περιβαλλοντική και οικονομική πρακτικότητα, όχι μόνο επιτρέπει, αλλά απαιτεί την εξέταση των ιδιαίτερων συνθηκών συλλογής. Ως εκ τούτου, συμπερασματικά σχετικά με το ζήτημα της χωριστής συλλογής, η οδηγία, σαφώς και αναμφισβητήτως, αφήνει την απόφαση ως προς το ρεαλισμό στις εθνικές αρχές κάθε κράτους μέλους: και η Ελλάδα έχει αφήσει τέτοιες αποφάσεις στις αυτοδιοικητικές αρχές, που μπορούν να ελέγχονται ως προς την εφαρμογή τους από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης. Είναι, σαφώς και αναμφισβητήτως, η μόνη ρεαλιστική πορεία. Με βάση τα στοιχεία, είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι η χωριστή συλλογή των τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων είναι εφικτή σχεδόν σ’ όλες τις περιστάσεις της συλλογής, σε ολόκληρη σχεδόν την Ελληνική επικράτεια. Σε κάθε συγκεκριμένη όμως περίπτωση, αν η χωριστή συλλογή είναι τεχνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό είναι ένα θέμα να αξιολογηθεί κα εφαρμοσθεί από την αρμόδια αυτοδιοικητικές αρχές. Δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ με την εκ νόμου υποχρεωτική συλλογή. Όταν μάλιστα διακρίνονται μια σειρά ασάφειες όπως για περιοχές που είναι δυνατόν να εξαιρεθούν αιτείται την εξαίρεση το ΣΕΔ αλλά υπεύθυνοι για την χωριστή συλλογή είναι οι ΟΤΑ και ταυτόχρονα την ευθύνη για την επίτευξη των ποσοτικών στόχων για την ανάκτηση και ανακύκλωση των αποβλήτων των συσκευασιών, έχουν τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ) συσκευασιών