Αρχική Σχέδιο της κύριας έκθεσης της Ολλανδικής εταιρίας HVA με αντικείμενο τη βελτίωση της διαχείρισης υδάτων, αγροτικών καλλιεργειών και αντιπλημμυρικής προστασίας στην Περιφέρεια ΘεσσαλίαςMASTER PLAN WATER MANAGEMENT IN THESSALY IN THE WAKE OF STORM DANIEL How to Address Thessaly’s Water-Related Agricultural ChallengesΣχόλιο του χρήστη Εργαστήριο Υδρολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας | 28 Μαρτίου 2024, 19:54
  • Σχόλιο του χρήστη 'Εργαστήριο Υδρολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας' | 28 Μαρτίου 2024, 19:54

    Σχόλια στο «MASTER PLAN WATER MANAGEMENT IN THESSALY IN THE WAKE OF STORM DANIEL How to Address Thessaly’s Water-Related Agricultural Challenges» από το Εργαστήριο Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Πόρων του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Α. Ένα γενικό Σχόλιο Πριν προβούμε σε οποιαδήποτε κρίση επί του κειμένου «MASTER PLAN WATER MANAGEMENT IN THESSALY IN THE WAKE OF STORM DANIEL How to Address Thessaly’s Water-Related Agricultural Challenges» θα θέλαμε, ως Εργαστήριο Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, να θυμίσουμε ότι τα περισσότερα από τα συμπεράσματα της Έκθεσης σε ό,τι αφορά τουλάχιστον στην Υδρολογία και Υδρογεωλογία της περιοχής μελέτης, όπως και στη Διαχείριση των Υδατικών της Πόρων, τα έχουμε ήδη δημοσιεύσει σε διάφορα επιστημονικά άρθρα και συνέδρια, τα τελευταία είκοσι και πλέον χρόνια, με μεγαλύτερη ανάλυση και πιο διεξοδικές επιστημονικές μεθόδους. Έχουμε από τότε επισημάνει ότι η Θεσσαλία είναι δυστυχώς το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα έλλειψης υδατικής πολιτικής στη χώρα μας, με εντονότατα τα σημάδια της λειψυδρίας λόγω των επί σειρά ετών ελλειμματικών υδατικών ισοζυγίων. Ο θεσσαλικός κάμπος υφίσταται σήμερα τις συνέπειες της μακροχρόνιας επιθετικής πολιτικής, που ακολουθήθηκε μέχρι σήμερα στον τομέα της γεωργίας, όπου τα συνεχόμενα αρνητικά υδατικά ισοζύγια έχουν οδηγήσει στην εξάντληση, εκτός των ανανεώσιμων, και μεγάλου μέρους των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα: • τη μειωμένη απορροή του Πηνειού και την πτώση της κάτω από το οικολογικό όριο πλέον ετησίως, • την αντίστοιχη ποιοτική υποβάθμιση των νερών του (το φαινόμενο των νεκρών ψαριών θέτει με δραματικό τρόπο το πρόβλημα της μετατροπής του Πηνειού σε ένα από τα πλέον βρόμικα ποτάμια της Ευρώπης), • τη σημαντική πτώση της στάθμης των υδροφόρων οριζόντων, ιδιαίτερα στον ανατολικό υδροφορέα (Κάρλας) λόγω της υπεράντλησης, • την υφαλμύρινση που προχωράει σε εκτεταμένο μέτωπο στην Ανατολική Θεσσαλία, από Ριζόμυλο προς Λάρισα και στις πεδιάδες του Αλμυρού και του Βόλου, • εκτός της υφαλμύρινσης, οι καθιζήσεις και οι εδαφικές ρωγμές που παρουσιάζονται κάθε χρόνο είναι αποτέλεσμα και της δραματικής πτώσης των υπόγειων υδροφόρων • τη γενικότερη ποιοτική υποβάθμιση της πλειοψηφίας των υδατικών σωμάτων (με τη νιτρορύπανση να αποτελεί δείκτη σοβαρής περιβαλλοντικής υποβάθμισης) και Επομένως, η περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής και ειδικότερα η κάκιστη εικόνα των δύο υδροφορέων (Ανατολικού-Δυτικού, με έμφαση στον Ανατολικό, της λεκάνης της Κάρλας) με τις τεράστιες πτώσεις στάθμης, είναι γνωστή εδώ και πολλά χρόνια. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τα ζητήματα της ευρύτερης Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων στην περιοχή, όπου με σειρά αναλύσεων που έχουμε εκπονήσει και τεκμηριωμένων επιστημονικά εναλλακτικών προτάσεων, έχουμε αναπτύξει πλήθος εναλλακτικών σεναρίων που σχετίζονται τόσο με την κλιματική αλλαγή αλλά και τη γενικότερη μετεωρολογική αβεβαιότητα, όσο και με τις πιθανές εναλλακτικές χρήσεις γης (και άρα και κατανάλωσης νερού). Τα Σενάρια αυτά στηρίζονται σε μεθόδους και αναλύσεις πολύ βαθύτερες και πιο διεξοδικές από την απλή χρήση του γνωστού μοντέλου EPIC που χρησιμοποίησε η εταιρεία στην παρούσα μελέτη (VOLUME II: WATER MANAGEMENT ORGANISATION), όπως μπορεί να διαπιστώσει ο καθένας αν κάνει μία απλή αναζήτηση στη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία. Από την έως τώρα πλούσια ερευνητική μας δράση στην περιοχή, γίνεται σαφές ότι η διαχείριση των υδατικών πόρων στη Θεσσαλία απαιτεί τον συνυπολογισμό πολλών παραγόντων και συνιστωσών, και πρέπει να συμπεριλάβει τεχνικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές παραμέτρους, εντός του ενιαίου πλαισίου μελέτης, πολλές εκ των οποίων απουσιάζουν από το συγκεκριμένο Master Plan. Τέλος, είναι η εντυπωσιακή η παράλειψη των οδηγιών και της σχετικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικά για την οδηγία 2007/60/ΕΚ για τη διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών και την οδηγία 2000/60/ΕΕ “Πλαίσιο κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων”. Εντύπωση επίσης προκαλεί η απουσία έστω και μίας αναφοράς σε επιστημονικό άρθρο του Εργαστηρίου μας. Β. Παρατηρήσεις στο «MASTER PLAN» Η τεχνική έκθεση δεν συμμορφώνεται με τα πρότυπα της διεθνούς βιβλιογραφίας και τους κανόνες σύνταξης τεχνικών κειμένων, εκδηλώνοντας σοβαρές ανεπάρκειες στην δομή και την παρουσίασή της. Η έλλειψη βιβλιογραφικών αναφορών, η απουσία πινάκων περιεχομένων/πινάκων/γραφημάτων, καθώς και η απουσία πηγών στα γραφήματα και τους πίνακες, αποτελούν ορισμένες από τις κύριες αδυναμίες που καθιστούν την κατανόηση του περιεχομένου δύσκολη για τον αναγνώστη. Επιπλέον, η έλλειψη σαφούς μεθοδολογίας, η οποία δεν δικαιολογείται με βάση τις διεθνείς ερευνητικές πρακτικές και δεν συνοδεύεται από τις απαραίτητες βιβλιογραφικές αναφορές στο κείμενο, αποτελεί πρόσθετο εμπόδιο στην κατανόηση του κειμένου, καθιστώντας την έκθεση δυσνόητη και αναποτελεσματική για τον αναγνώστη. Τα Παραρτήματα Annex 9 και Annex 10 τα οποία παρουσιάζονται στο τεύχος «HVA Master Plan Appendices» πρέπει να ενσωματωθούν στα αντίστοιχα τεύχη της έκθεσης και να παρουσιαστούν αναλυτικά (μεθοδολογία και υλοποίηση) καθώς παρουσιάζουν σημαντικά επιστημονικά θέματα από τα οποία προκύπτουν τα συμπεράσματα της έκθεσης. Η υδρολογική και υδραυλική προσομοίωση των πλημμυρών καθώς και τα διάφορα διαχειριστικά σενάρια αντιμετώπισης των πλημμυρών πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο να αποτελούν τον πυρήνα της μελέτης και να μην περιορίζονται σε σύντομες αναφορές στα παραρτήματα, προκειμένου να αποφεύγονται αμφιβολίες σχετικά με τις χρησιμοποιούμενες μεθοδολογίες. Γ. Συγκεκριμένα σχόλια ως προς τις μεθοδολογίες που ακολουθούνται στο Master Plan. VOLUME I: FLOOD DEFENSE INFRASTRUCTURES 1. Σελ. # 50. Figure 10. Selected locations for water retention in mountainous areas of Thessaly. Δεν διευκρινίζονται τα γεωγραφικά δεδομένα (π.χ. ανάλυση DEM και παραγώγων αρχείων) καθώς και τα κριτήρια (π.χ. υδρολιθολογικά, υδρογεωλογικά, γεωλογικά κριτήρια, κριτήρια πρόσβασης σε υπάρχοντα οδικά δίκτυα) που χρησιμοποιηθήκαν. Στην έκθεση αναφέρεται μόνο η κλίση και συγκεκριμένα: «These chosen sites result from a meticulous process involving the delineation of upstream catchments and consideration of valley and gully slopes»). Ποια είναι η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε για την παραγωγή του Σχήματος με τα φράγματα ανάσχεσης και πως πιστοποιείται/αξιολογείται η αξιοπιστία των προτεινόμενων φραγμάτων ανάσχεσης; Πως υπολογίστηκε το κόστος κατασκευής και ποια είναι η επίδραση που έχουν στη μείωση του πλημμυρικού κινδύνου στην ευρύτερη περιοχή; Σχόλια στο Παράρτημα 9 (Annex #9) που παρουσιάζεται στο τεύχος «HVA Master Plan Appendices»: 2. Design Rainfall (Σελ. 81). Δεν αναφέρεται καθόλου η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την καταιγίδα σχεδιασμού. Ποια είναι η βροχομετρική βάση δεδομένων και πως υπολογίστηκε η επιφανειακή βροχόπτωση; Η εκτίμηση μίας καταιγίδας σχεδιασμού για ολόκληρη την περιοχή της Θεσσαλίας (10500 km2) είναι προβληματική και πρέπει να αποφεύγεται η χρήση της. Ο Πίνακας 19 αναφέρει την εκτίμηση θεωρητικών κατανομών στην ημερήσια (ή 24-ωρη;;) βροχόπτωση χωρίς να πραγματοποιείται στατιστικός έλεγχος επάρκειας των κατανομών. Από τα παραπάνω συνάγεται ότι ο μη-ακριβής προσδιορισμός της καταιγίδας σχεδιασμού δεν μπορεί να αποδώσει το χωροχρονική κατανομή της βροχόπτωσης στην περιοχή μελέτης και οι επακόλουθες υδρολογικές και υδραυλικές προσομοιώσεις εγείρουν ερωτηματικά ως προς την αξιοπιστία των αναλύσεων και των τελικών προτάσεων. 3. Hydrological Modelling (Σελ. 82). Δεν αναφέρεται καθόλου η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την υδρολογική προσομοίωση. Καμία αναφορά στο υδρολογικό μοντέλο και τις μεθόδους που ακολουθήθηκαν για την εκτίμηση του φαινομένου βροχής-απορροής καθώς και στην εκτίμηση των παραμέτρων του μοντέλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μη αναφορά στη μεθοδολογία και εφαρμογή της μεθοδολογίας δυσχεραίνει τη κριτική θεώρηση της μελέτης και εγείρει αμφιβολίες ως προς την αξιοπιστία των υδρολογικών και υδραυλικών προσομοιώσεων και των τελικών συμπερασμάτων της μελέτης. 4. Hydraulic Modelling (Σελ. 82). Οι υδραυλικές προσομοιώσεις βασίζονται στο ψηφιακό μοντέλο εδάφους WorldDEM με ανάλυση φατνίου 30m το οποίο όμως δεν ενδείκνυται για υδραυλικές προσομοιώσεις (Horritt κ.ά., 2006; Md Ali κ.ά., 2015; Muthusamy κ.ά., 2021; Saksena & Merwade, 2015; Xu κ.ά., 2021). Τα υδατορέματα (αναχώματα, κοίτες όχθες ποταμών) δεν βασίζονται σε τοπογραφικές αποτυπώσεις αλλά σε απλουστευμένες προσεγγίσεις ορθογωνικών διατομών. Επίσης, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την υδροδυναμική προσομοίωση δεν αναφέρει αναλυτικά τον τρόπο εφαρμογής (π.χ. αρχικές και οριακές συνθήκες, υπολογιστικό σχήμα και πλέγμα προσομοίωσης, χρονικό βήμα, σφάλματα προσομοίωσης). Δεν αναφέρονται στοιχεία σχετικά με τα σφάλματα της προσομοίωσης Πως αξιολογούνται οι υδραυλικές προσομοιώσεις; Στατιστικά κριτήρια για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του υδραυλικού μοντέλου πρέπει να ενσωματωθούν στην ανάλυση. 5. Θέσεις προτεινόμενων ταμιευτήρων/φραγμάτων: Figure 63. Πως προέκυψε η θέση για τους 23 προτεινόμενους ταμιευτήρες/φράγματα; Δεν αναφέρεται καθόλου στο κείμενο η μεθοδολογία της οριοθέτησης των προτεινόμενων θέσεων. Ο πίνακας 20 βασίζεται σε υπολογισμένες παροχές 1000-ετίας σύμφωνα με τα σχόλια 2 και 3. Άρα τα δεδομένα του Πίνακα 20 θεωρητικά βασίζονται στο μετριασμό των ακραίων πλημμυρογραφημάτων. Ποια είναι η συμπεριφορά των προτεινόμενων ταμιευτήρων σε συνθήκες πλήρωσης της ανώτατης στάθμης τους; Πόσο βοηθούν τα δεδομένα του Πίνακα 20 στον μετριασμό του κινδύνου πλημμύρας στην συνολική περιοχή; Με βάση τα ανωτέρω δεν υπάρχει συγκριτική αξιολόγηση των 23 θέσεων ως προς την απόδοση τους σε σχέση με το μετριασμό του πλημμυρικού κινδύνου στην περιοχή μελέτης ώστε να δημιουργηθεί ιεράρχηση υλοποίησης έργων προτεραιότητας. VOLUME III: EARLY WARNING AND CRISIS MANAGEMENT 6. Η συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζει τις γενικές αρχές των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και ουσιαστικά κάνει μια ανασκόπηση στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης χωρίς να εισέρχεται σε συγκεκριμένες μελέτες/δράσεις/προτάσεις χρήσιμες για την περιοχή μελέτης της Θεσσαλίας (π.χ. προτεινόμενες θέσεις εγκατάστασης μετεωρολογικών/υδρομετρικών σταθμών, προδιαγραφές τηλεμετρίας, συστήματος online monitoring and cloud services, επιχειρησιακά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης πλημμυρών με τα επιμέρους modules (πχ. συστήματα υδρομετεωρολογικής βραχυπρόθεσης και μεσοπρόθεσμης πρόγνωσης με συνδυασμένη υδρολογική και υδροδυναμική πρόγνωση πλημμυρών). Βιβλιογραφία Horritt, M. S., Bates, P. D., & Mattinson, M. J. (2006). Effects of mesh resolution and topographic representation in 2D finite volume models of shallow water fluvial flow. Journal of Hydrology, 329(1), 306–314. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2006.02.016 Md Ali, A., Solomatine, D. P., & Di Baldassarre, G. (2015). Assessing the impact of different sources of topographic data on 1-D hydraulic modelling of floods. Hydrology and Earth System Sciences, 19(1), 631–643. https://doi.org/10.5194/hess-19-631-2015 Muthusamy, M., Casado, M. R., Butler, D., & Leinster, P. (2021). Understanding the effects of Digital Elevation Model resolution in urban fluvial flood modelling. Journal of Hydrology, 596, 126088. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2021.126088 Saksena, S., & Merwade, V. (2015). Incorporating the effect of DEM resolution and accuracy for improved flood inundation mapping. Journal of Hydrology, 530, 180–194. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2015.09.069 Xu, K., Fang, J., Fang, Y., Sun, Q., Wu, C., & Liu, M. (2021). The Importance of Digital Elevation Model Selection in Flood Simulation and a Proposed Method to Reduce DEM Errors: A Case Study in Shanghai. International Journal of Disaster Risk Science, 12(6), 890–902. https://doi.org/10.1007/s13753-021-00377-z