Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Στράτος Καμπούρης – Γεν. Διευθυντής Alpha MENTOR' | 26 Μαΐου 2011, 13:58

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Καθώς εξελίσσεται η διαδικασία της διαβούλευσης, πληθαίνουν οι συμμετοχές με ουσιαστικό λόγο, παρατηρήσεις και προτάσεις, επικεντρωμένες στην υδατοκαλλιέργεια και το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. Παράλληλα –και σε αυτές τις συμμετοχές- διατυπώνοντας άμεσες και έμμεσες κρίσεις και σχόλια, που εκδηλώνουν είτε ανησυχίες και εκτιμήσεις για την αποτελεσματικότητα του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ., είτε ερωτηματικά και καταγγελτικές παρατηρήσεις για το τι κρύβεται «από πίσω», «τι πάει να αποκαταστήσει», κ.λ.π. Αναλόγως των επιχειρημάτων και της εμπειρίας που έχει ο καθένας, της αντίληψης για βασικές έννοιες, -«δημοκρατία», «περιβάλλον», «χωροταξικός σχεδιασμός», «ανάπτυξη»- και των προσδοκιών που έχει σε σχέση με το στενό του περιβάλλον, τοποθετείται. Σ’ αυτό το πλαίσιο όλες οι τοποθετήσεις είναι ειλικρινείς. Από τη συζήτηση έχουν αναδειχθεί ορισμένα βασικά ζητήματα, των οποίων η προσέγγιση και η εφαρμογή των κατευθύνσεων του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. –από το προσωπικό των υπηρεσιών που θα εμπλακούν στις αδειοδοτήσεις των μονάδων και των φορέων που θα γνωμοδοτήσουν- θα κρίνει και σε σημαντικό βαθμό, την αποτελεσματικότητα του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. 1.«Τουρισμός ή υδατοκαλλιέργεια;» μια αντιπαράθεση, η οποία δεν ευνοεί και δεν αποδέχεται ούτε την αντίληψη του χωροταξικού σχεδιασμού, ούτε του σχεδιασμού για την οικονομική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Στο παραπάνω ερώτημα, απαντώ προφανώς και τουρισμός και υδατοκαλλιέργεια και αλιεία και άλλες χρήσεις. Και προτεραιότητα σε ποια χρήση; Το κλειδί στα ερωτήματα αυτά, έχει να κάνει με τις αξίες χρήσης σε κάθε περίπτωση και στην προστιθέμενη αξία που δημιουργούν αυτές οι χρήσεις. Προφανώς στις θέσεις όπου κυριαρχεί η υψηλή –σε υποδομή, αριθμό και αξία- τουριστική δραστηριότητα, αυτή θα υπερτερεί. Ομοίως σε περιοχές χαμηλής ζήτησης –υποβαθμισμένη υποδομή, τουρισμός ημέρας (διημέρευση, διάσχιση περιοχής) περιορισμένη παραγόμενη αξία- προτεραιότητα θα έχουν άλλες χρήσεις. Οι προτάσεις του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. προτείνουν και κατηγοριοποιούν τις «Περιοχές Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών» και στη διατύπωση αντίστοιχων προτάσεων έχει ανάγκη η διαβούλευση και όχι αντιπαραθέσεων του τύπου «έξω οι ιχθυοκαλλιέργειες από …….», ή «η περιοχή μας είναι τουριστική και δεν συμβιβάζεται με την ιχθυοκαλλιέργεια». Σε κάθε περίπτωση, οι κατευθύνσεις του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. πρέπει να είναι καθαρές, χωρίς περιθώρια παρερμηνειών, ώστε την επόμενη ημέρα εφαρμογής του να προκύπτει ένα ασφαλέστερο θεσμικά περιβάλλον, για τη χωροταξική οργάνωση των υδατοκαλλιεργειών στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτό που επιτρέπει ο καθένας στον εαυτό του, να διαχειριστεί τα περιουσιακά του στοιχεία με τον καλύτερο τρόπο, πρέπει να το απαιτήσει από την Πολιτεία, δηλαδή τη βέλτιστη αξιοποίηση του εθνικού πλούτου και των ανταγωνιστικών της πλεονεκτημάτων. 2.«Υποστήριξη των μεγάλων επιχειρήσεων του κλάδου για μια ακόμη φορά;..» χρησιμοποιείτε τον χωροταξικό σχεδιασμό για να καλυφθεί η μέχρι σήμερα «παράνομη», «ασύδοτη» συμπεριφορά τους;….. «γι’ αυτό εξαφανίσατε τις μικρές μονάδες;», κ.α. συναφή σχόλια που έχουν εμφανισθεί στη διαβούλευση και συναντώ στην καθημερινότητά μου. Αυτή η κριτική έχει αντικειμενικό υπόβαθρο, είτε γιατί πράγματι ο συντριπτικά μεγάλος αριθμός των μονάδων έχει περάσει σε 5-6 ομίλους και ο πολίτης έχει ταυτίσει την ιχθυοκαλλιέργεια με αυτές τις επιχειρήσεις που συναντά στην περιοχή του, είτε γιατί στην αγορά κυριαρχούν προϊόντα αυτών των επιχειρήσεων. Παράλληλα, ελλείψεις ή αστοχίες στα κείμενα της διαβούλευσης –και εννοώ τα παραρτήματα με πίνακες και χάρτη- όπου απουσιάζουν ως Π.Α.Υ. θέσεις που ήδη δραστηριοποιούνται μικρές επιχειρήσεις υδατοκαλλιέργειας, ενισχύει αυτές τις «υπόνοιες» και τα ερωτήματα. Αυτό που ωστόσο έχει κύρια αξία, είναι ότι αυτή η ιχθυοκαλλιέργεια –με τα όποια αρνητικά και προβλήματα - συνέβαλλε καθοριστικά στην ανταγωνιστική θέση της Ελληνικής Υδατοκαλλιέργειας. Η διατήρηση και ενίσχυση αυτής της θέσης –με ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά- πρέπει να αποτελεί βασικό και μόνιμο αναπτυξιακό στόχο της Πολιτείας. 2.α. Οι εμπειρίες, τα συμπεράσματα και η αξιολόγηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, προφανώς και έχουν αναφορά τις μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, αφού αυτές κυριαρχούν. Οι αναφορές σε δικαστικές αποφάσεις, διαμάχες και προβλήματα νομιμότητας –από τη σχετικά καλή εικόνα που έχω- κυρίως οφείλονται σε έλλειψη θεσμικού πλαισίου και σε δεύτερο και μικρότερο επίπεδο σε παραβίαση των όρων αδειοδότησης και λειτουργίας. Η απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, που δεν επιτρέπει τις σημειακές χωροθετήσεις, αναφέρεται στην ανάγκη καθορισμού ζωνών για την εγκατάσταση μονάδων υδατοκαλλιέργειας. Σε αυτή την απόφαση, στηρίχθηκαν και άλλες δικαστικές αποφάσεις ακύρωσης χωροθέτησης μονάδων ή άρνησης υπηρεσιών να χωροθετήσουν νέες μονάδες. Η επιβολή διοικητικών πράξεων για τις χερσαίες εγκαταστάσεις των μονάδων υδατοκαλλιέργειας, κυρίως οφείλονται στην απουσία θεσμικού πλαισίου και απουσίας καθορισμού χρήσεων και όχι παραβίασης όρων λειτουργίας. Η σκοπιμότητα και η ανάγκη Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. είναι προφανής και η συμμετοχή στη διαβούλευση πρέπει να στοχεύει στη βελτίωση των αδυναμιών και των ελλείψεων του. Την απουσία έως σήμερα ενιαίου θεσμικού πλαισίου για την υδατοκαλλιέργεια και την απουσία χωροταξικού σχεδιασμού, με βεβαιότητα πλήρωσαν περισσότερο οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις του κλάδου. Θεωρώ αναγκαίο και για την ουσία (δηλ. της συνέχισης της επιχειρηματικής δραστηριότητας) και για τον αποκαθορισμό προθέσεων και άρση οποιονδήποτε υπονοιών (δηλ. της «επιλογής εξαφάνισης των μικρών μονάδων») και στα πλαίσια αξιόπιστης εφαρμογής του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. (αξιολόγηση και επαναξιολόγηση σε βάθος χρόνου των Π.Α.Υ.), να συμπεριληφθούν ως Π.Α.Υ. και οι περιοχές που δραστηριοποιούνται ήδη ή έχει χωροθετηθεί λειτουργία μικρών μονάδων. 2.β. Με δεδομένη –έως σήμερα- την απουσία αναπτυξιακής πολιτικής για την Ελληνική Υδατοκαλλιέργεια, παραμένει το ερώτημα, αν το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. μπορεί να συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση. Αν οι κατευθύνσεις του χωροθετικού προτύπου, θα διαφοροποιήσουν το παραγωγικό αντικείμενο με νέα ποιοτικά προϊόντα με υψηλή εμπορική αξία, αν θα αυξηθεί το παραγόμενο προϊόν και ποιοι θα είναι οι φορείς ανάπτυξης αυτής της επιχειρηματικότητας. Η ιχθυοκαλλιέργεια με τη μεγάλη οικονομική και παραγωγική βάση, συνεχώς βελτιώνει την παραγωγική διαδικασία και παρακολουθεί τις τεχνολογικές εξελίξεις, βελτιώνοντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προϊόντος και εισάγοντας επιλεκτικά μεθόδους και μέσα (βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια, βιοδιασπόμενες τροφές, κ.α.), ωστόσο η μεγάλη δομή σε έκταση και δυναμικότητα (των μεγάλων επιχειρήσεων του κλάδου) περιορίζει την ευελιξία τους και η συμπίεση του κόστους παραγωγής περιορίζει τις δυνατότητες να επιχειρούν στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και νέων κοστοβόρων μεθόδων. Αυτή η δυνατότητα, δηλαδή της ευελιξίας στον πειραματισμό και την αναπροσαρμογή στην παραγωγική διαδικασία (αντικείμενο, μέθοδος) είναι πλέον πρόσφορη για τις μικρές επιχειρήσεις του κλάδου, οι οποίες μπορούν να επιχειρούν σε νέα είδη και μεθόδους με χαμηλότερο ρίσκο. Αναλογικά παραδείγματα από άλλους κλάδους (γαλακτοκομικά, οινοποιεία, οπωροκηπευτικά, κ.λ.π) αναδεικνύουν τη δυνατότητα παραγωγής νέων ποιοτικών προϊόντων από μικρές επιχειρήσεις συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ανταγωνιστικότητα των κλάδων τους. Η διατύπωση ότι οι βυθιζόμενοι ιχθυοκλωβοί, δοκιμάστηκαν για τα δικά μας είδη ιχθύων (τσιπούρα, λαβράκι) και δεν είχαν ικανοποιητικά αποτελέσματα, είναι μάλλον άστοχη και δημιουργεί κλίμα απόρριψης τους. Οι εγκαταστάσεις ανοιχτής θάλασσας θα παρείχαν νέες δυνατότητες χωροθέτησης μονάδων –σε προσήνεμες θαλάσσιες περιοχές, τόσο στην παράκτια ηπειρωτική ζώνη, όσο και στην ανοιχτή θάλασσα- και ενδεχομένως καλύτερα αποτελέσματα για βαθυπελαγικά (φαγκρί, λιθρίνι), πελαγικά (μαγιάτικο) και επιβενθικά (επινέφελοι) είδη, τα οποία έχουν περιληφθεί στα Μεσογειακά επιτρεπόμενα είδη σε κατά καιρούς εγκυκλίους και η δυνατότητα αυτή παραμένει αναξιοποίητη. Και βεβαίως, θα διευκόλυναν τη συμβατότητα χρήσεων σε περιοχές με έντονες συγκρούσεις. Το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. πρέπει να καθορίσει κίνητρα για την ανάπτυξη αντίστοιχων εγκαταστάσεων, ώστε να διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις –και οι μικρές- να αναπτύξουν αντίστοιχες εγκαταστάσεις. 2.γ. Η Ελληνική Υδατοκαλλιέργεια έχει ανάγκη από τη διεκδίκηση νέων αγορών (νέα προϊόντα, νέα μερίδια) και το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ., μπορεί να συμβάλλει με τον καθορισμό κινήτρων. Ήδη έχουν δρομολογηθεί δύο μεγάλα επενδυτικά σχέδια εκτροφής γαρίδας (το ένα έχει υπαχθεί στον Αναπτυξιακό Νόμο, το άλλο βρίσκεται στη διαδικασία των αδειοδοτήσεων) και υπάρχει ενδιαφέρον και αναζήτηση και για άλλα είδη. Tα κίνητρα –πέρα των οικονομικών κινήτρων, που δεν είναι υπόθεση του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ.- θα μπορούσαν να είναι ο βαθμός προτεραιότητας και της πρώτης επιλογής για χωροθέτηση: α. μονάδων εντατικής εκτροφής νέων ειδών ιχθύων (τα οποία δεν έχουν εισαχθεί στην παραγωγική διαδικασία έως σήμερα) με εγκαταστάσεις ανοιχτής θάλασσας (βυθιζόμενοι ιχθυοκλωβοί). β. Mονάδων εκτροφής μαλακίων νέων ειδών, εντατικής μορφής. Η υδατοκαλλιέργεια μαλακίων δεν απαιτεί τη χορήγηση τροφής και έχει πολύ περιορισμένη ποσότητα απεκκρίσεων. Ο διηθηματικός τρόπος πρόσκτησης τροφής, τα καθιστά φυσικά φίλτρα, ενισχύοντας τις διεργασίες που συντελούνται στο θαλάσσιο περιβάλλον. γ. Mονάδων εκτατικής ή ημιεντατικής μορφής (δηλ. με περιορισμένη και υπό προϋποθέσεις χορήγηση τροφής) ειδών ιχθύων και άλλων θαλασσίων υδρόβιων οργανισμών. Υπάρχουν φυσικά διαμορφωμένες παράκτιες περιοχές, με ιδιαιτέρως πλούσια ενδιαιτήματα (και λόγω των χαρακτηριστικών τους, πράσινη απόχρωση νερού, θολερότητα, πολύ μαλακό υπόστρωμα, που αποτρέπουν και δεν ενθαρρύνουν την κολύμβηση), στην ηπειρωτική ζώνη και σε νησιά. δ. Mονάδων εκτροφής σε εσωτερικά υφάλμυρα οικοσυστήματα (λιμνοθάλασσες, αύλακες, κανάλια με κατάλληλη διευθέτηση) ημιεντατικής μορφής. Η κατάλληλη διαχείριση αυτών των φυσικών παραγωγικών συστημάτων, παρέχει εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα. Είναι ενδεικτική η περίπτωση ημιεντατικής μορφής μονάδας -σε διευθετημένες χωμάτινες δεξαμενές- να διαθέτει τσιπούρα και λαβράκι σε τιμές 8,00€ και 9,00€, όταν η αντίστοιχη της εντατικής υδατοκαλλιέργειας είναι 4,00-4,50€ και 4,50-5,00€. Δεδομένου των περιοχών εγκατάστασης αντίστοιχων μονάδων, είναι σκόπιμη η διατύπωση συμβατότητας με γη υψηλής παραγωγικότητας (και όχι απαγόρευσης), εφόσον δεν αλλάζει η χρήση –πρωτογενής τομέας- και η παραγόμενη αξία είναι υψηλότερη. Αυτού του τύπου οι μονάδες έχουν χαμηλότερου κόστους επένδυση, προϊόντα με υψηλή ζήτηση και βεβαίως χαμηλότερες αποδόσεις, και δεν προσελκύουν –τουλάχιστον αυτή την περίοδο- τις μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου. 2.δ. Αναπτύσσεται ένας προβληματισμός και συζήτηση, τόσο για τη χωροθέτηση μονάδων εντός Π.Ο.Α.Υ. …. «θα τρέξουν και θα δεσμεύσουν τις χωροθετήσεις Π.Ο.Α.Υ. οι μεγάλες επιχειρήσεις» …… «ποια Π.Ο.Α.Υ. συμφερόντων μεγάλων επιχειρήσεων, θα επιτρέψει την εγκατάσταση μικρής μονάδας» …… «ποιος μικρός παραγωγός θα πάει να επενδύσει σε τέτοιες περιοχές; Ποιος θα τον αφήσει;» Ερωτήματα που άλλοι θα χαρακτήριζαν υπερβολικά και χωρίς αντικείμενο, άλλοι εύλογα και υπαρκτά. Το ζητούμενο από το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ. είναι να καθορίσει κατευθύνσεις και να παρέχει δυνατότητες μιας πολυεπίπεδης ανάπτυξης της Ελληνικής Υδατοκαλλιέργειας, χωρίς αποκλεισμούς. Στην κατεύθυνση αυτή, θα μπορούσαν να εξειδικευθούν οι κατευθύνσεις προτεραιότητας και πρώτης χωροθέτησης μονάδων: - εντατικές και ημιεντατικές καλλιέργειες νέων ειδών ιχθύων και μαλακίων, σε περιοχές κατηγορίας Β και Γ, - ημιεντατικές και εκτατικές καλλιέργειες όλων των ειδών υδρόβιων οργανισμών, σε περιοχές κατηγορίας Γ, - εντατικές καλλιέργειες ιχθυοκαλλιεργειών, με εγκαταστάσεις ανοιχτής θάλασσας, σε περιοχές Γ και Ε, - ημιεντατικών καλλιεργειών, νέων ειδών ιχθύων και μαλακίων σε περιοχές κατηγορίας Δ, - νέα είδη ιχθύων, μαλακίων, άλλων υδρόβιων οργανισμών με συμβατικές μεθόδους ή με εφαρμογή εγκαταστάσεων ανοιχτής θάλασσας, σε περιοχές κατηγορίας Ε, - εντατικών, ημιεντατικών και εκτατικών μορφών καλλιέργειας, σε περιοχές κατηγορίας Δ και Ε, υπό τις προϋποθέσεις: o παράλληλης παραγωγικής δραστηριότητας με δράσεις αλιευτικού τουρισμού για Δ, o παράλληλης παραγωγικής δραστηριότητας με δράσεις αλιευτικού τουρισμού και άλλες πρόσθετες προϋποθέσεις (μόνιμοι κάτοικοι, ηλικία έως 40 ετών, κ.α.), για Ε.