Αρχική Θεατρικές Επιχορηγήσεις1. Πλαίσιο οικονομικού προγραμματισμούΣχόλιο του χρήστη Χριστιάνα Γαλανοπούλου | 9 Μαρτίου 2011, 15:58
  • Σχόλιο του χρήστη 'Χριστιάνα Γαλανοπούλου' | 9 Μαρτίου 2011, 15:58

    Το σύστημα των επιχορηγήσεων είναι μόνο ένα μέρος της πολιτιστικής πολιτικής για το θέατρο και το χορό. Αυτή η στοχευμένη πολιτιστική πολιτική θα έπρεπε να είναι το αντικείμενο της διαβούλευσης και όχι μόνο το σύστημα χρηματοδότησης. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι για να έχουμε αποτελέσματα μακροπρόθεσμα πρέπει να αρχίσουμε αμέσως να επενδύουμε στη σύγχρονη πολιτιστική μας παραγωγή σε όλους τους τομείς, όχι μόνο στο θέατρο. Άλλωστε πουθενά το πολιτιστικό περιβάλλον δεν αναπτύσσεται σε στεγανά, οι χώροι επικοινωνούν μεταξύ τους και οι διαχωρισμοί έχουν καταρριφθεί προ πολλού. Ίσως προτού ανοιχθεί το θέμα σε δημόσια διαβούλευση θα μπορούσε να έχει γίνει ο διάλογος με τους ανθρώπους του χώρου, με όσους εμπλέκονται επαγγελματικά και πρέπει ο λόγος τους να βαρύνει περισσότερο από το λόγο αυτών που δρέπουν τους καρπούς του έργου τους. Στην ημερίδα που διοργάνωσε στις 8 Ιανουαρίου η Κίνηση Μαβίλη διαγράφηκε ολοκάθαρα η ανάγκη γι' αυτόν το διάλογο και φάνηκε πόσο παραγωγικός θα μπορούσε να είναι. Αλλά ακόμα και έτσι ο διάλογος είναι πάντα χρήσιμος. Κάποια σχόλια αναφέρονται στη δημόσια διαβούλευση ως ακύρωση του έργου ανθρώπων που τους είχε ανατεθεί κατά καιρούς να κάνουν τις προτάσεις τους για να αναμορφωθεί το σύστημα. Η αλήθεια είναι ότι αυτό συμβαίνει στην Ελλάδα συνεχώς και σε όλους τους τομείς. Αλλά η ευθύνη γι' αυτό δεν βαρύνει μόνο αυτούς που αγνοούν το έργο των προηγούμενων, αλλά και τους ίδιους τους εμπλεκόμενους που δέχονται να αγνοούνται. Θεωρώντας πως πρέπει επιτέλους να σταματήσει αυτό το λάθος, τα άτομα που αποτελούσαν τη γνωμοδοτική επιτροπή χορού του ΕΚΕΘΕΧ, η οποία είχε κάνει τις προτάσεις της για μια ολοκληρωμένη και συνολική αναθεώρηση του συτήματος των επιχορηγήσεων και είχε την τύχη να δει να εφαρμόζεται και να μπορέσει να το βελτιώσει μέσα σε διάτημα δύο περιόδων, θα θέσουν υπόψιν του Υπουργού, των συμβούλων του και της Διεύθυνσης Θεάτρου και Χορού όλο το απαραίτητο υλικό που χρειάζεται να μελετηθεί ώστε η διερεύνηση των λύσεων να μην αρχίζει πάντα από το μηδέν. Μια βασική διαφοροποίηση που εφαρμόστηκε μετά από μελέτη ανάλογων χρηματοδοτικών συστημάτων σε άλλες χώρες, ήταν ότι το σύστημα των επιχορηγήσεων από σύστημα επιβράβευσης ("κάνε εσύ την παράστασή σου και αν είναι καλή μπορεί κάτι να πάρεις") μετατράπηκε σε σύστημα υποβολής προτάσεων. Με αυτό τον τρόπο το κράτος αναλαμβάνει την ευθύνη της υποστήριξης συγκεκριμένων καλλιτεχνικών προτάσεων και αυτό του δίνει τη δυνατότητα, αν το αποφασίσει, σταδιακά να εμπλακεί ως συμπαραγωγός, όπως συμβαίενι για παράδειγμα με το Κέντρο Κινηματογράφου. Αυτή είναι μια αλλαγή που εμπεριέχει ρίσκο, αλλά είναι μια πολύ σημαντική και αναπόφευκτη αλλαγή, γι' αυτό είναι καλύτερα να την αποδεχτούμε και να την προκαταλάβουμε καθορίζοντας τους όρους με τους οποίους θα συμβεί σταδιακά, δίνοντας έτσι τον απαραίτητο χρόνο στο σύνολο των εμπλεκομένων να προσαρμοστούν. Το σύστημα συμπαραγωγής προϋποθέτει μια ολοκληρωμένη πολιτιστική πολιτική που θα αποφαζίζει πού θα επενδύσει, τι ρίσκα θα πάρει, τι θα υποστηρίξει και τι όχι. Ωστόσο, αργά ή γρήγορα έρχεται η στιγμή που γίνεται σαφές ότι δεν μπορούν όλες οι ανάγκες να καλυφθούν από ένα και μοναδικό κονδύλι. Το κονδύλι των επιχορηγήσεων έχει να κάνει με την υποστήριξη της καλλιτεχνικής παραγωγής, δεν μπορεί με τα ίδια χρήματα θα θέλουμε να καλύψουμε και τις ανάγκες της προώθησης της παραγωγής στο εξωτερικό, τις περιοδείες, την έρευνα, και γενικά ό,τι προκύψει. Αν κανείς αποσφασίσει να βάλει μια τάξη στο σύστημα χρηματοδότησης και να βρεθούν δίκαιες λύσεις για όλα, σύντομα ανακύπτει το ερώτημα τι γίενται με τους καλλιτέχνες που δεν βρίσκονται πια στην αιχμή του δόρατος, έχουν υπάρξει όμως αυτοί στη δουλειά των οποίων πατά η σημερινή αιχμή του δόρατος (γιατί τίποτα δεν γεννιέται χωρίς προγόνους). Επίσης πώς υποστηρίζεται η μεγάλη και ακριβή παραγωγή σημαντικών καλλιτεχνών που η χώρα τους χρειάζεται, οι οποίοι μπορούν να βρουν μεγάλα ποσά χρηματοδότησης από αλλού. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπορούν να έχουν ως συμπαραγωγό και το κράτος; Όλα αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις που θα επιτρέπουν την εμπλοκή του κράτους ως συμπαραγωγού, άρα ως επενδυτή, ο οποίος θα μπορεί να ανακυκλώνει τα ποσά που επενδύει σε παραγωγές πιο εδραιωμένων θιάσων, που θα βγάλουν τα χρήματά τους, για να τα ξαναεπενδύσει με άλλους όρους σε μικρές ερευνητικές παραγωγές οι οποίες αλλιώς δεν θα μπορούσαν να γίνουν και που χωρίς αυτές ο καλλιτεχνικός χώρος δεν μπορεί να εξελιχθεί. Το σύστημα υποβολής προτάσεων εξασφαλίζει επίσης ότι μπορεί να θεσμοθετηθεί και να τηρηθεί ένα σταθερό χρονοδιάγραμμα υποβολής-κρίσης-ανακοίνωσης αποτελεσμάτων-εκταμιεύσεων. Εξασφαλίζει επίσης τη δυνατότητα θεσμοθέτησης κατηγοριών προτάσεων (π.χ. καλλιτεχνική έρευνα, νέα παραγωγή, αναβίωση ρεπερτορίου, περιοδεία στην περιφέρεια, περιοδεία στο εξωτερικό), κάτι που επιτρέπει επίσης και τη χρονολογική αποσύνδεση των καταληκτικών ημερομηνιών υποβολής ανά κατηγορία (π.χ. οι προτάσεις για περιοδεία κατατίθενται μέχρι τον Απρίλιο ενώ οι προτάσεις για νέα παραγωγή μέχρι τον Οκτώβριο του προηγούμενου έτους για παραγωγή που θα γίνει μέσα στο επόμενο). Η καθιέρωση της κατηγορίας της καλλιτεχνικής έρευνας, η δυνατότητα δηλαδή ο καλλιτέχνης ή η ομάδα να χρησιμοποιήσει ένα μικρότερο κονδύλι για την εξέλιξή του και για την εμβάθυνση στο θέμα του, στην τεχνική του, στη μεθοδολογία του, χωρίς να είναι απαραίτητη η κατάληξη σε παράσταση σ' αυτό το στάδιο, ήταν μια εντελώς καινοτόμα πρόταση της γνωμοδοτικής επιτροπής χορού του ΕΚΕΘΕΧ και εφαρμόστηκε για δύο χρόνια με εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Η χρηματοδότηση τέτοιου είδους έρευνας κοστίζει ελάχιστα, δίνει ισχυρά κίνητρα και ωθεί το χώρο στην ανάπτυξη ευνοώντας την καλλιτεχνική ανταλλαγή και την ανανέωση των καλλιτεχνικών δυνάμεων. Μια σημαντική καινοτομία που εφαρμόστηκε στην τελευταία προκήρυξη χορού του ΕΚΕΘΕΧ, ήταν ότι είχαν καθοριστεί συγκεκριμένα ποσά για τα οποία μπορούσε ο αιτών να κάνει την πρότασή του (διαφορετικά ποσά για έρευνα, για μικρής, μεσαίας ή μεγαλύτερης κλίμακας παραγωγή και για περιοδεία). Έτσι απαλείφεται κάθε συσχετισμός του ποσού της χρηματοδότησης με την επιβράβευση και εξασφαλίζεται η δικαιοσύνη και η διαφάνεια των αποφάσεων, αφού η επιτροπή μπορεί να εγκρίνει μόνο συγκεκριμένα ποσά. Ο αιτών αναλαμβάνει την ευθύνη να κάνει την πρότασή του για το συγκεκριμένο ποσό που μπορεί η παραγωγή του να διεκδικήσει, και δεν βρίσκεται μπροστά στο ενδεχόμενο να έχει ζητήσει ένα ποσό και να του εγκριθεί τελικά κάτι πολύ μικρότερο ή μηδαμινό (για να πάρουν όλοι κάποια ψίχουλα και τελικά να μη μπορεί κανείς να κάνει σωστά τη δουλειά του). Κάθε σύστημα χρηματοδότησης αναπτύσσει και ένα σύστημα αξιολόγησης των προτάσεων βάσει κριτηρίων, τα οποία πρέπει να αναφέρονται στην προκήρυξη, ώστε ο αιτών να ξέρει πώς θα αξιολογηθεί. Σε ιστότοπους χρηματοδοτικών οργανισμών άλλων χωρών (π.χ. Arts Council of England http://www.artscouncil.org.uk/publication_archive/criteria-arts-council-england-regular-funding/ και http://www.artscouncil.org.uk/information-sheet/understanding-the-assessment-criteria-and-overview-grants-for-the-arts/) υπάρχουν προσβάσιμες στον καθένα ολόκληρες σελίδες με τα κριτήρια και επεξηγήσεις ώστε να τα καταλαβαίνουν όλοι. Σ' αυτά συνυπολογίζονται διάφοροι παράγοντες όπως η καλλιτεχνική πορεία της ομάδας ή του καλλιτέχνη, το προτεινόμενο έργο, η πρόταση για την καλλιτεχνική του διαπραγμάτευση, η επιλογή των συνεργατών, οικονομικοί παράγοντες και πολλά άλλα. Ο αναλυτικός προϋπολογισμός είναι και αυτός μέρος της πρότασης και απαιτείται να είναι ορθολιγικός και να καλύπτει έξοδα όπως η ασφάλιση των συνεργατών, η καταβολή των νόμιμων κρατήσεων κλπ. Φυσικά στο καλλιτεχνικό έργο εμπλέκονται και αισθητικοί παράγοντες, που πολλές φορές είναι δύσκολο να αναλυθούν σαφώς, αλλά και αυτοί μπορούν να αποτελούν ένα ποσοστό της συνολικής εικόνας της πρότασης και όχι το αποκλειστικό κριτήριο. Αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος αξιολόγησης είναι η ξεκάθαρη και διαφανής απάντηση που δικαιούται ο κάθε αιτών, είτε είναι θετικό, είτε είναι αρνητικό το αποτέλεσμα της αξιολόγησης - κάτι που επίσης είχε εφαρμοστεί από την γνωμοδοτική επιτροπή χορού του ΕΚΕΘΕΧ. Στην απάντηση αυτή, που θα πρέπει να απευθύνεται προσωπικά στον κάθε αιτούντα, θα πρέπει να επεξηγείται επαρκώς η απόφαση που ελήφθη για την πρότασή του, βάσει των κριτηρίων που έχουν τεθεί στην προκήρυξη. Κάθε χρηματοδοτικό σύστημα αναπτύσσει επίσης ένα σύστημα παρακολούθησης της διαδικασίας παραγωγής και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της συγχρηματοδότησης. Αναπτύσσει επίσης ένα σύστημα αξιολόγησης του ίδιου του συστήματος, ώστε να μπορεί να αναπροσαρμόζεται και να βελτιώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του χώρου. Το σύστημα της ανταπόδοσης προς τον πολίτη, που χρηματοδοτεί εν μέρει με τη φορολόγησή του όλα αυτά, είναι κάτι που επίσης πρέπει να μελετηθεί και να εξασφαλιστεί. Ακόμα και αν το εισιτήριο στις παραστάσεις επιβάλλεται, μπορούν να βρεθούν τρόποι ένα μέρος από αυτό να επιστρέφει στην καλλιτεχνική παραγωγή (όπως εφαρμόζεται και στον κινηματογράφο), ένα συγκεκριμένο ποσοστό από τη φορολογία των εμπορικών θιάσων να επιστρέφει επίσης στην παραγωγή, και ένα σύστημα δράσεων να εξασφαλίζει κάποια δωρεάν πρόσβαση του κοινού στο καλλιτεχνικό έργο των επιχορηγούμενων. Για παράδειγμα ανοιχτες πρόβες work in progress, ανοιχτές συζητήσεις με τους δημιουργούς, ανοιχτές παρουσιάσεις έρευνας που έχει χρηματοδοτηθεί. Είναι ηλίου φαεινότερον ότι η σταθερότητα στη χρηματοδότηση και μια πολιτιστική πολιτική με μακροπρόθεσμους στόχους είναι τα εκ των ων ουκ άνευ για την καλλιτεχνική ανάπτυξη του τόπου. Είναι επίσης ολοφάνερο ότι κανένα χρηματοδοτικό σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά αν δεν αναπτυχθεί ολόκληρο το σύστημα υποδομών που είναι απαραίτητο για να λειτουργήσει σωστά όλο το τοπίο που εμπλέκεται με την καλλιτεχνική παραγωγή, από την καλλιτεχνική εκπαίδευση μέχρι τον εμπορικό χώρο. Ένα υγιές τοπίο περιλαμβάνει, εκτός από τους καλλιτέχνες, θεσμούς, υποδομές, οργανισμούς, κέντρα μελέτης, φεστιβάλ, γραφεία παραγωγής ή προώθησης και όλο αυτό το δίκτυο χωρίς το οποίο η καλλιτεχνική παραγωγή δεν μπορεί να υπάρξει.