Υπουργείο Δικαιοσύνης | Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

Σχόλιο του χρήστη 'Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας' | 7 Ιανουαρίου 2025, 03:25

Μόνιμος Σύνδεσμος

Προτείνουμε την κατάργηση Α. της Ποινικής Διαμεσολάβησης στις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας (Κεφάλαιο Δ΄ του Ν. 3500/2006) Β. της ΥΑΣΔ και των υποχρεωτικών διαμεσολαβήσεων (που προβλέπει ο Ν.4800/2021) σε υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου όταν μεταξύ των δύο μερών υπάρχει ή είχε υπάρξει ενδοοικογενειακή βία _________________________________________________________________________ Α. Προτείνεται να καταργηθεί η Ποινική Διαμεσολάβηση από τον Ν.3500/2006 επειδή: • όλες οι διαδικασίες αποκαταστατικής δικαιοσύνης προϋποθέτουν ισορροπία ισχύος των δύο εμπλεκόμενων μερών: αντίθετα, στην ενδοοικογενειακή βία παρατηρείται έντονη ανισορροπία ισχύος μεταξύ δράστη-θύματος. Αυτό μπορεί όχι μόνο να οδηγήσει το θύμα να αποδεχτεί την έναρξη ποινικής διαμεσολάβησης (από φόβο για τυχόν αντίποινα ή για την υλοποίηση απειλών και εκβιασμών που σχετίζονται με την ευημερία και την επιμέλεια κοινών τέκνων) αλλά και να το εκθέσει σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο από αυτόν στον οποίο ήδη βρίσκεται –ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει καμία εποπτεία της τήρησης των όρων ποινικής διαμεσολάβησης και καμία κύρωση για τις παραβιάσεις τους. Επιπλέον αυτή η πρακτική εκπέμπει ξεκάθαρα το μήνυμα προς δράστες και θύματα πως πρόκειται για μία διαδικασία που στοχεύει να μην καταστεί ο δράστης υπόλογος για τις πράξεις του ενώ ταυτόχρονα απαλλάσσει το δικαστικό σύστημα από υποθέσεις που δεν θεωρεί «ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ» εγκλήματα αλλά «οικογενειακή» υπόθεση ή διένεξη. • η ενδοοικογενειακή βία ΕΙΝΑΙ παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν είναι προσωπική διένεξη που μπορεί να διευθετηθεί με την παρέμβαση ενός "αμερόληπτου" τρίτου (Εισαγγελέα ή Ανακριτικού Υπαλλήλου). ΑΝΤΙΘΕΤΑ πρόκειται για συνειδητή επιλογή του δράστη, η οποία μάλιστα έχει τα χαρακτηριστικά ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ, ενώ το θύμα ΔΕΝ είναι συνυπεύθυνο με τον δράστη για την κακοποίηση που υφίσταται. Επιπρόσθετα, ο τρόπος με τον οποίο υλοποιείται η διαδικασία διερεύνησης της έναρξης ποινικής διαμεσολάβησης μέχρι σήμερα, ασκεί πιέσεις στο θύμα να την αποδεχτεί καθιστώντας την πολλές φορές υποχρεωτική, γεγονός που παραβιάζει το Άρθρο 48, παρ. 1 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Με άλλα λόγια όταν ο/η Εισαγγελέας ή η Αστυνομία καλεί, προτρέπει ή πιέζει το θύμα να αποδεχτεί την έναρξη της Ποινικής Διαμεσολάβησης, πολλά θύματα θεωρούν ότι δεν μπορούν να απαντήσουν αρνητικά, ιδιαίτερα εάν δεν έχουν εκ των προτέρων ενημερωθεί αναλυτικά για τη διαδικασία, τους πιθανούς όρους καθώς και τη δυνατότητά τους να αρνηθούν. Πολλές φορές καλούνται στο Α.Τ. ταυτόχρονα με τον δράστη ή «σύρονται» εκβιαζόμενες ή απειλούμενες από αυτόν να δηλώσουν την βούληση υπαγωγής της υπόθεσης σε Ποινική Διαμεσολάβηση, χωρίς κανείς να ενδιαφέρεται (ή να γνωρίζει πως) να διερευνήσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες προσέρχονται. Σημειώνεται δε ότι οι επιζώσες ενδοοικογενειακής βίας που αποδέχονται την έναρξη ποινικής διαμεσολάβησης χωρίς να διαθέτουν νομική εκπροσώπηση δεν λαμβάνουν καμία έγγραφη ή, έστω προφορική, ενημέρωση για τους ακριβείς όρους που έχουν τεθεί, για τα χρονικά διαστήματα, ή για τις ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβούν για να ενημερωθεί Εισαγγελέας ποινικής δίωξης για την παραβίαση των όρων ή για την έκθεση των ίδιων και των παιδιών τους σε κίνδυνο. ___________________________________________________________________________ Β. Χρειάζεται να καταργηθεί η ΥΑΣΔ και όλες οι υποχρεωτικές διαμεσολαβήσεις (που προβλέπει ο Ν.4800/2021) σε αστικές υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου, όταν μεταξύ των δύο μερών υπάρχει ή είχε υπάρξει ενδοοικογενειακή βία Λαμβάνοντας υπόψη: - το Άρ. 48, παρ. 1 του Ν.4531/2018 (Σύμβαση Κων/πολης), με την οποία η χώρα μας οφείλει να «απαγορεύσει τις υποχρεωτικές εναλλακτικές διαδικασίες επίλυσης των διαφορών» μεταξύ δράστη-θύματος για «όλες τις μορφές βίας που καλύπτονται από το πεδίο εφαρμογής της παρούσας Σύμβασης» - το Άρ. 31 της Σύμβασης της Κων/πολης (Ν.4531/2018), με την οποία η χώρα μας οφείλει να διασφαλίζει «ότι κατά τον καθορισμό της επιμέλειας και των δικαιωμάτων επίσκεψης των παιδιών, θα λαμβάνονται υπόψη τα περιστατικά βίας που καλύπτονται από το πεδίο εφαρμογής της παρούσας Σύμβασης» (παρ. 1) και «ότι η άσκηση οποιωνδήποτε δικαιωμάτων επίσκεψης ή επιμέλειας δεν θίγει τα δικαιώματα και την ασφάλεια του θύματος ή των παιδιών» (παρ. 2) - το Άρ. 1514 Α.Κ., παρ. 2 (όπως τροποποιήθηκε από το Άρ. 8 του Ν.4800/ 2021), με βάση το οποίο εξαιρούνται της διαμεσολάβησης οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας συνάγεται πως μια μητέρα, θύμα ενδοοικογενειακής βίας από τον πατέρα των παιδιών της, η οποία καταθέτει Αγωγή για ζητήματα γονικής μέριμνας, επιμέλειας, και/ή διατροφής παιδιών, ΔΕΝ είναι υποχρεωμένη να παραστεί σε ΥΑΣΔ, μαζί με τον δράστη ενδοοικογενειακής βίας. Εντούτοις, από την ψήφιση του Ν.4800/2021 έως σήμερα, δεν έχει πουθενά καθοριστεί τι είδους έγγραφο πρέπει να κατατεθεί, αντί του πρακτικού ΥΑΣΔ, προκειμένου να μην κηρυχθεί απαράδεκτη η Αγωγή της και, για αυτό, όλα τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας ΥΠΟΧΡΕΩΝΟΝΤΑΙ να συμμετέχουν σε τουλάχιστον μία συνεδρία (ΥΑΣΔ) μαζί με τον δράστη, γεγονός που παραβιάζει το άρθρο 48 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Το ίδιο πρέπει να διασφαλίζεται και για όλες τις διαμεσολαβήσεις που καθιστά υποχρεωτικές ο Ν.4800/2021. ___________________________________________________________________________ Η GREVIO, στην Έκθεση Αξιολόγησης της Ελλάδας, εντοπίζει αυτά τα προβλήματα σε σχέση με την εφαρμογή του άρθρου 48 (Απαγόρευση των υποχρεωτικών εναλλακτικών διαδικασιών επίλυσης της διαφοράς ή επιβολής ποινής) της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης: διατυπώνει τις ανησυχίες της για τη ραγδαία αύξηση του αριθμού υποθέσεων που υπήχθησαν σε διαδικασία ποινικής διαμεσολάβησης το 2021, για την απουσία κυρώσεων στους δράστες και μέτρων προστασίας στα θύματα αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο υλοποιούνται τόσο η ποινική διαμεσολάβηση όσο και η αστική στις υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου μεταξύ δράστη-θύματος. Ακολουθούν σε πιστή μετάφραση οι παρατηρήσεις της GREVIO (παρ. 242 -247) και η επείγουσα σύσταση που διατυπώνει προς την Ελλάδα (παρ. 248 στο: https://www.coe.int/en/web/istanbul-convention/greece) 242. Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει δύο είδη διαδικασιών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών: την ποινική διαμεσολάβηση μεταξύ θύματος και δράστη σε πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας & τη διαμεσολάβηση σε αστικές υποθέσεις, όπως οι διαδικασίες διαζυγίου, συμπεριλαμβανομένων των διαφωνιών σχετικά με τη ρύθμιση της επιμέλειας και της επικοινωνίας με τα παιδιά. 243. Ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία προβλέπει έναν μηχανισμό αποκαταστατικής δικαιοσύνης που αναφέρεται ως ποινική διαμεσολάβηση. Ο μηχανισμός περιλαμβάνει τη συναίνεση θύματος και δράστη για να ανασταλεί η δίωξη υπό τον όρο ότι ο δράστης: α) υπόσχεται να μην διαπράξει καμία πράξη ενδοοικογενειακής βίας στο μέλλον και μετακομίζει από την οικογενειακή εστία για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, εφόσον το ζητήσει το θύμα, β) συμμετέχει σε πρόγραμμα δραστών/πρόγραμμα συμβουλευτικής και γ) αποκαθιστά, αν είναι δυνατόν, τις συνέπειες των πράξεών του και παρέχει οικονομική αποζημίωση στο θύμα. Μόνο ένα τμήμα του συνόλου των υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας υπάγονται σε διαμεσολάβηση, αν και η τάση για υπαγωγή σε διαμεσολάβηση αυξάνεται, όπως υποδεικνύουν τα ποσοστά: 17% επί του συνόλου των υποθέσεων το 2019, 21,7% το 2020 και 33,4% το 2021. Η GREVIO σημειώνει ότι δεν υπάρχει εξήγηση για αυτή την αύξηση των υποθέσεων που παραπέμπονται σε διαμεσολάβηση. 244. Η/Ο Εισαγγελέας επιβλέπει την ποινική διαμεσολάβηση στις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας. Στην πράξη όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις, η Αστυνομία αναλαμβάνει την επικοινωνία τόσο με τα θύματα όσο και με τους δράστες. Παρόλο που η GREVIO σημειώνει ότι αυτές οι διαδικασίες επίλυσης δεν είναι υποχρεωτικές και ενδέχεται να οδηγήσουν σε θετικά αποτελέσματα για τα θύματα, ανησυχεί από τις πληροφορίες που τέθηκαν υπόψη της και υπογραμμίζουν την έλλειψη επαρκών εγγυήσεων για την προστασία του θύματος από δευτερογενή θυματοποίηση, εκφοβισμό και αντίποινα. Για παράδειγμα, η GREVIO άκουσε για περιπτώσεις στις οποίες το θύμα και ο δράστης κλήθηκαν ταυτόχρονα στο αστυνομικό τμήμα για διαμεσολάβηση. Επιπλέον, οι εισαγγελείς δεν διαθέτουν τυποποιημένα πρωτόκολλα για να εντοπίζουν τις περιπτώσεις όπου τα θύματα εξαναγκάζονται σε διαμεσολάβηση. 245. Η GREVIO δεν βρήκε ενδείξεις ή δεδομένα για περιπτώσεις δραστών που, στο πλαίσιο της διαμεσολάβησης, έφυγαν από την κοινή κατοικία ή κατέβαλαν αποζημίωση στο θύμα. Ως εκ τούτου, η συμμετοχή σε προγράμματα δραστών φαίνεται να είναι η μόνη ισχύουσα συνέπεια μιας συμφωνίας διαμεσολάβησης. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, από τους δράστες που παραπέμπονται σε συμβουλευτικές υπηρεσίες, μόνο ένα μικρό ποσοστό ολοκληρώνει το πρόγραμμα. 246. Σε περίπτωση που, κατά τη διάρκεια τριών ετών, ο δράστης αποτύχει να συμμορφωθεί με τον μηχανισμό διαμεσολάβησης, η ποινική δίωξη αρχίζει εκ νέου. Η GREVIO ανησυχεί από πληροφορίες που δείχνουν ότι, στην πράξη, η μη συμμόρφωση με τους όρους της διαμεσολάβησης δεν επιφέρει κυρώσεις. Συνεπώς, ο δράστης έχει ελάχιστο κίνητρο να συμμετέχει σε συμβουλευτικά ή άλλα προγράμματα. Όσον αφορά το θύμα, εκτός του ότι διαψεύδονται οι προσδοκίες της για αποκατάσταση, είναι πιθανό να εμπλακεί, αρκετά χρόνια μετά τα συμβάντα, σε ποινικές διαδικασίες με αβέβαιες συνέπειες. Χωρίς καμία εγγύηση για επιτυχή και εκτελεστή επίλυση της υπόθεσης, οι γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας εκτίθενται έτσι σε υψηλό κίνδυνο δευτερογενούς θυματοποίησης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαμεσολάβησης. 247. Τέλος, ο Αστικός Κώδικας περιλαμβάνει υποχρεωτική διαμεσολάβηση, με εξαίρεση τις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας. Ωστόσο, η διαθεσιμότητα και η χρήση της διαμεσολάβησης σε διαδικασίες διαζυγίου χωρίς καμία εξέταση του ιστορικού της κυριαρχίας και της κακοποίησης στη σχέση εγείρει ανησυχίες. Στην πράξη, η εξαίρεση από την υποχρεωτική διαμεσολάβηση εφαρμόζεται εάν το θύμα θέσει την κακοποίηση υπόψη του δικαστηρίου και προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία, ενώ το είδος των αποδεικτικών στοιχείων που απαιτούνται παραμένει ασαφές. Επείγουσα Σύσταση 248. Η GREVIO ενθαρρύνει έντονα τις Ελληνικές Αρχές να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι η χρήση της διαμεσολάβησης σε περιπτώσεις βίας κατά των γυναικών βασίζεται στον πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων, των αναγκών και της ασφάλειας των θυμάτων. Ειδικότερα, η διαμεσολάβηση θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο με γυναίκες θύματα βίας που είναι σε θέση να αποφασίσουν ελεύθερα αν θα δεχθούν ή θα αρνηθούν τη διαδικασία. Οι Ελληνικές Αρχές θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι αστυνομικοί, οι εισαγγελείς, οι διαμεσολαβητές/-βήτριες και όλα τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης λαμβάνουν ειδικές κατευθυντήριες γραμμές και εκπαίδευση που εστιάζουν στα έμφυλα δυναμικά της ενδοοικογενειακής βίας και στον αντίκτυπό της στην ικανότητα των θυμάτων να εισέλθουν σε μια διαδικασία διαμεσολάβησης επί ίσοις όροις με τον δράστη.