Υπουργείο Δικαιοσύνης | Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

Σχόλιο του χρήστη 'Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας' | 7 Ιανουαρίου 2025, 18:00

Μόνιμος Σύνδεσμος

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και της δευτερογενούς θυματοποίησης των επιζωσών ΚΑΙ των παιδιών τους "περνάει" μέσα από το Σύστημα Προστασίας Παιδιών - που η Ελλάδα ΔΕΝ ΕΧΕΙ. ___________________________________________________________________________ Το βασικό πρόβλημα είναι ότι ΔΕΝ έχουμε διακριτό Σύστημα Προστασίας Παιδιών (CPS-Child Protection Services σε άλλες χώρες), με αποκλειστικές αρμοδιότητες: • την παραλαβή και διερεύνηση κάθε αναφοράς (ακόμα και απλής υποψίας) για κακοποίηση παιδιού ή έκθεσή του σε ακατάλληλες ή επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης • την τεκμηρίωση ή μη της αναφοράς • την άμεση λήψη μέτρων προστασίας και την παρακολούθηση της εφαρμογής τους • την παροχή θεραπευτικών και/ή υποστηρικτικών υπηρεσιών στο παιδί και στα μη κακοποιητικά μέλη της οικογένειάς του, εφόσον χρειάζεται o το παιδί λαμβάνει σχεδόν όλες τις υπηρεσίες στο Σπίτι του Παιδιού από επαγγελματίες που είτε εργάζονται εκεί, είτε καλούνται για να παρέχουν τις υπηρεσίες τους • τον συντονισμό των (προ)ανακριτικών και δικαστικών διαδικασιών και την παροχή απαραίτητων στοιχείων (π.χ. κατάθεση παιδιού, αποτελέσματα ιατρικών και άλλων εξετάσεων, καταθέσεις και/ή Εκθέσεις επαγγελματιών που παρείχαν υπηρεσίες) o το παιδί συμμετέχει σε αυτές τις διαδικασίες στο Σπίτι του Παιδιού, στο οποίο προσέρχονται οι επαγγελματίες που απαιτείται να εμπλακούν και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η συμμετοχή του παιδιού όμως γίνεται με απόλυτα προστατευμένο τρόπο, καθώς δεν έρχεται σε επαφή με κανένα από τα προαναφερθέντα άτομα, βρίσκεται σε διαφορετικό δωμάτιο και αλληλεπιδρά μόνο με την/τον ειδικά καταρτισμένη/-ο επαγγελματία που υλοποιεί την ανακριτική δικανική συνέντευξη. Τα Εθνικά Σχέδια Δράσης θα τα σχεδίαζε-υλοποιούσε/συντόνιζε-αξιολογούσε-τροποποιούσε αυτή η Αρχή ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – τώρα έχουμε διάχυση της ευθύνης σε όλα τα Υπουργεία και έναν αόρατο συντονισμό [που δεν περιγράφεται πουθενά]. Δηλαδή η Προστασία Παιδιών εξακολουθεί να μην είναι αρμοδιότητα κανενός ΦΟΡΕΑ… και επομένως μπορούμε άνετα να εξακολουθήσουμε να ισχυριζόμαστε ότι κάποιος (άλλος) φορέας δεν έκανε αυτό που έπρεπε (το οποίο όμως δεν είναι ΠΟΥΘΕΝΑ καταγεγραμμένο) και για αυτό η «υπόθεση» δεν προχώρησε όπως έπρεπε… ΤΙΣ συνέπειες όμως των παραλείψεων, των παραβάσεων καθήκοντος, των εσφαλμένων ενεργειών (που μπορεί να οφείλονται σε έλλειμμα εκπαίδευσης, άγνοια, αδιαφορία ή ακόμα και να έχουν διαπραχθεί με δόλο) τις υφίστανται καθημερινά τα παιδιά και οι άνθρωποι που νοιάζονται για την ψυχική υγεία, την προστασία και την ευημερία τους (μητέρες των παιδιών στη συντριπτική πλειονότητά τους). Στην Ελλάδα, όταν αναφερόμαστε στην προστασία παιδιών το μόνο σημείο αναφοράς είναι η Εισαγγελία Ανηλίκων: οποιαδήποτε ενέργεια (διερευνητική ή προστατευτική) χρειάζεται εισαγγελική παραγγελία (ανάθεση-διεξαγωγή κοινωνικής έρευνας ή πραγματογνωμοσύνης-σύνταξη έκθεσης-αξιολόγηση αποτελεσμάτων από Εισαγγελέα - Εισαγγελική παραγγελία για το επόμενο βήμα κ.ο.κ.). Διαδικασίες δηλαδή γραφειοκρατικές και πολύ χρονοβόρες που μέχρι να εκτελεστεί το κάθε βήμα περνούν μήνες και στη διάρκεια των ετών που μεσολαβούν από την καταγγελία έως ότου να αποφασίσει η Δικαιοσύνη εάν έχει διαπραχθεί αδίκημα ή έως ότου καταφέρει η Αστυνομία να «δέσει» την υπόθεση: • τα παιδιά που κακοποιούνται παραμένουν απροστάτευτα, εκτεθειμένα στον ίδιο ή και σε μεγαλύτερο κίνδυνο μόλις ο δράστης αντιληφθεί ότι το παιδί μίλησε • οι δράστες έχουν όλη την ευχέρεια να εξαφανίσουν τα όποια αποδεικτικά στοιχεία • τα άτομα που έκαναν την καταγγελία εκτίθενται σε πολλαπλούς κινδύνους και δεν έχουν καμία προστασία, παρά την υποχρέωση που δίνει ο Νόμος σε όλες/-ους μας να αναφέρουμε τα αυτεπάγγελτα διωκόμενα αδικήματα και, πολύ πρόσφατα την υποχρέωση επαγγελματιών (αρ. 23, Ν.3500/2006) η οποία, φυσικά, θα ακολουθήσει την υφιστάμενη οδό διερεύνησης Επιπλέον, οι Εισαγγελικές παραγγελίες δίνονται σε επαγγελματίες που δεν είναι διασφαλισμένο ότι έχουν την επάρκεια να εκτελέσουν τα συγκεκριμένα έργα που τους παραγγέλλονται, ειδικά όταν αφορούν σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και ιδιαίτερα όταν τα παιδιά είναι μικρής ηλικίας. Το πιο συνηθισμένο τέτοιο παράδειγμα είναι η Ομάδα Προστασίας Ανηλίκων (Ο.Π.Α.) κάθε Δήμου που, θεωρητικά, αποτελείται από Κοινωνικές/-ούς Λειτουργούς που διαθέτουν επάρκεια για να διεξάγουν κοινωνικές έρευνες κατόπιν εντολής Εισαγγελέα Ανηλίκων: εκτός από το γεγονός πως τόσο εξειδικευμένο προσωπικό δεν υπάρχει σε κανένα Δήμο, δεν υπάρχουν καθορισμένα εργαλεία, χρονοδιάγραμμα ή διαδικασία για την διερεύνηση, την επικοινωνία με την Εισαγγελία ή τα επόμενα βήματα. ___________________________________________________________________________ Καταθέσεις, παιδοψυχιατρικές πραγματογνωμοσύνες και εξέταση συνθηκών διαβίωσης Παρότι η νομοθεσία (Ν.4478/2017 και Υπ. Απόφ. 7320/2019) προβλέπει συγκεκριμένη μεθοδολογία, δομημένο πρωτόκολλο δικανικής συνέντευξης με ανήλικα θύματα και μάρτυρες κακοποίησης, ειδικό χώρο που πρέπει να πληροί συγκεκριμένες προδιαγραφές (Σπίτι του Παιδιού) και ειδικά καταρτισμένες/-ους εξειδικευμένες/-ους επαγγελματίες για την εξέταση παιδιών-θυμάτων και μαρτύρων, αυτή παραβιάζεται συστηματικά. Το παιδί υποβάλλεται σε υπερβολικά πολλές ανωμοτί εξετάσεις, πραγματογνωμοσύνες και κοινωνικές έρευνες, οι οποίες διεξάγονται σε διάφορα χρονικά διαστήματα, σε ακατάλληλους χώρους και από επαγγελματίες που δεν είναι διασφαλισμένο ότι έχουν την απαιτούμενη επάρκεια. Επιπλέον, λόγω της ανυπαρξίας επίσημης διαδικασίας για αναφορά και διερεύνηση της υποψίας σεξουαλικής κακοποίησης, οι γονείς που υποπτεύονται σεξουαλική παραβίαση μικρού παιδιού αναγκάζονται, πριν προβούν σε καταγγελία, να προσφύγουν σε ιδιώτη παιδοψυχίατρο/ψυχολόγο και/ή ιατροδικαστή. Πολύ συχνά οι Εκθέσεις δεν καταλήγουν σε βέβαιο συμπέρασμα ενώ δεν είναι καθόλου σπάνιο να εμφανίζονται εκ διαμέτρου αντίθετα συμπεράσματα σε διαφορετικές Εκθέσεις πραγματογνωμόνων, και/ή Τεχνικών Συμβούλων (που ενδέχεται να εξέτασαν το παιδί ή να εμφανιστούν μόνο στο δικαστήριο ως μάρτυρες εμπειρογνωμοσύνης για να αμφισβητήσουν τα συμπεράσματα των πραγματογνωμόνων). Αυτό στην δικαστηριακή πρακτική δημιουργεί πολλά προβλήματα καθώς το δικαστικό σύστημα απαιτεί από το άτομο που καταγγέλλει να τεκμηριώνει την καταγγελία, πράγμα το οποίο είναι συνήθως αδύνατον στην σεξουαλική κακοποίηση και ιδιαίτερα των μικρών παιδιών. ΓΙΑ ΑΥΤΟ (σε άλλες χώρες) ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΑΙΔΙΩΝ. Σε περίπτωση που ο καταγγελλόμενος είναι ο γονιός, η διαταχθείσα παιδοψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη ή κοινωνική έρευνα μπορεί να μην διεξαχθεί εάν δεν συναινεί, ενώ όταν είναι σε διάσταση, διεξάγεται με την συμμετοχή μόνο του άλλου γονιού. Δεν υφίσταται καμία συνέπεια για την παρεμπόδιση της διερεύνησης. Το ίδιο συμβαίνει και όταν ο ένας γονιός καλείται από Εισαγγελέα Ανηλίκων για συστάσεις κατόπιν παραπόνων που υπέβαλλε ο άλλος γονιός (συνήθως η μητέρα) – είναι στη διακριτική του ευχέρεια το εάν θα προσέλθει και δεν υφίσταται καμία συνέπεια σε περίπτωση μη προσέλευσης. Η προσέγγιση από τις Υπηρεσίες που έχουν λάβει εισαγγελική εντολή για πραγματογνωμοσύνη ή κοινωνική έρευνα, γίνεται συχνά χωρίς κανένα σεβασμό και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες και το πρόγραμμα παιδιών-μητέρας αλλά ούτε και οι οικονομικές δυνατότητές της (π.χ. όταν πρέπει να μετακινηθεί η ίδια και 2-3 παιδιά σε άλλη πόλη ή να πάρει άδεια από τη δουλειά της). Η μητέρα λαμβάνει ένα τηλεφώνημα που την «διατάσσει» να παρουσιαστεί (με παιδιά ή χωρίς) σε ένα, ήδη προκαθορισμένο, ραντεβού. Όσες δεν έχουν δικηγόρο, δεν λαμβάνουν ποτέ, ακόμη και όταν το ζητούν, έγγραφη ενημέρωση για την διαδικασία ή τους λόγους που διατάχθηκε και δεν τους κοινοποιείται η Έκθεση. Παρότι προβλέπεται βιντεοσκόπηση της δικανικής συνέντευξης του παιδιού αυτό συνήθως δεν γίνεται για τεχνικούς λόγους. Επομένως, δεν μπορεί να ελεγχθεί η μεθοδολογία, η συμπεριφορά ή η επάρκεια του επαγγελματία/πραγματογνώμονα. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τον τρόπο με τον οποίο οι Δικαστές/-ριες των πολιτικών δικαστηρίων επικοινωνούν με το κάθε παιδί για να καθορίσουν το βέλτιστο συμφέρον του, ούτε και προβλέπεται βιντεοσκόπηση ή, έστω, ηχογράφηση της συγκεκριμένης διαδικασίας: ως εκ τούτου, κάθε δικαστής/τρια μπορεί να θέτει ερωτήσεις και να καταλήγει σε συμπεράσματα τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στα στερεότυπα και τις μεροληπτικές αντιλήψεις της/του [που, ως γνωστόν, έχουν τη δύναμη να διαστρεβλώσουν όχι μόνο αυτό που θυμόμαστε αλλά και αυτό που αντιλαμβανόμαστε!] Και, επιπλέον, έχει την δυνατότητα να αρνηθεί ότι αυτά συνέβησαν σε περίπτωση που τολμήσει ο γονιός να αμφισβητήσει την περιγραφή που περιλαμβάνεται στην απόφαση… ___________________________________________________________________________ Άλλα προβλήματα Διίστανται οι απόψεις για το τι είναι δικονομικά επιβεβλημένο όταν γίνεται καταγγελία υποψίας για κακοποίηση μικρού παιδιού, σε ηλικία που δεν μπορεί να μπορεί να περιγράψει με σαφήνεια τι του έχει συμβεί – μπορεί προανακριτικά να εξεταστεί το παιδί από πραγματογνώμονα χωρίς να ενημερωθεί το άτομο που κατηγορείται ώστε να έχει δυνατότητα να ορίσει τεχνικό/-ή σύμβουλο που θα παρίσταται στην εξέταση του παιδιού; Εάν αυτό είναι δικαίωμα του καταγγελλόμενου, τότε πως διασφαλίζεται ότι στο μεσοδιάστημα δεν θα εξαφανίσει τυχόν πειστήρια του εγκλήματος; Η βραδύτητα με την οποία κινούνται οι Αρχές έχει ως αποτέλεσμα να ασκούνται διώξεις μετά από μεγάλα χρονικά διαστήματα και/ή ενώ έχουν ασκηθεί διώξεις να μην κατάσχονται οι ηλεκτρονικές συσκευές των υπόπτων, να υποβάλλονται τα παιδιά σε πολλαπλές πραγματογνωμοσύνες επειδή οι καταγγελλόμενοι ή κατηγορούμενοι θέτουν ζήτημα παραβίασης των δικαιωμάτων τους. Το κόστος όλων των νομικών διαδικασιών οφείλει να επωμιστεί το άτομο που έκανε την καταγγελία, τόσο σε ότι αφορά την υποστήριξη της κατηγορίας όσο και στις μελλοντικές εγκλήσεις και αγωγές που θα υποβάλλει εναντίον του το καταγγελλόμενο άτομο, για συκοφαντική δυσφήμιση και/ή ψευδή καταμήνυση και, από το 2021, έχει προστεθεί και η διεκδίκηση γονικής μέριμνας εξαιτίας γονεϊκής αποξένωσης: η μεθοδολογία των δραστών είναι πανομοιότυπη των SLAPP (Strategic lawsuit against public participation) αφού μοναδικός στόχος δεν είναι να κερδίσουν τις υποθέσεις αλλά να τρομοκρατήσουν τα θύματα για να αποσύρουν τις καταγγελίες τους ή να τα τιμωρήσουν που τις έκαναν. Φαντάζει αδιανόητο να θυματοποιείται δευτρογενώς 2-3-4 φορές ένα κακοποιημένο παιδί επειδή τόλμησε ο μη-βίαιος γονιός, για να το προστατεύσει, να καταγγείλει την κακοποίησή του χωρίς να μπορεί να φέρει τις αποδείξεις… ___________________________________________________________________________ Λογοδοσία δικαστικών λειτουργών Δεν υπάρχει καθώς η διαδικασία αναφοράς είναι ασαφής, κοστοβόρα και με άγνωστα βήματα για τη διερεύνηση, το αποτέλεσμα και τις κυρώσεις που ίσως επιβληθούν.