Αρχική Αναδιάρθρωση Πολιτικής Προστασίας - Εθνικός Μηχανισμός Εναέριας Διάσωσης και ΑεροδιακομιδώνΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ – ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ Ν. 4662/2020 Άρθρο 30 Επιτροπή Διενέργειας Ελέγχων – Αντικατάσταση άρθρου 42 ν. 4662/2020Σχόλιο του χρήστη Παναγιώτα Πετρόγλου, Δικηγόρος | 29 Νοεμβρίου 2023, 00:23
  • Σχόλιο του χρήστη 'Παναγιώτα Πετρόγλου, Δικηγόρος' | 29 Νοεμβρίου 2023, 00:23
    Το βλέπω Θετικά/Αρνητικά:  

    O “καθαρισμός” αποτελεί εργασία συντήρησης σε υδατορέματα (χωρίς ουσιαστική αλλοίωση της φυσικής διαμόρφωσής τους) και δεν φέρει την ίδια τεχνική υπόσταση ενός έργου διευθέτησης/αντιπλημμυρικής προστασίας [1]. Για το λόγο αυτό σύμφωνα με τους τους όρους των σχετικών διακηρύξεων [2], στο πλαίσιο των καθαρισμών: α) απαγορεύονται οι παρεμβάσεις στη διατομή των ρεμάτων και η διατάραξη της φυσικής διαμόρφωσης του εδάφους, β) δεν επιτρέπεται κοπή και απομάκρυνση υγιών δέντρων που βρίσκονται στα πρανή και την κοίτη των ρεμάτων. Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται μόνον η κοπή και απομάκρυνση μη υγιών δέντρων, όπου αυτό είναι απαραίτητο, κατόπιν σχετικής άδειας από το Δασαρχείο και με την προϋπόθεση ότι θα κόβονται σε ύψος 0,40 μ από το φυσικό έδαφος (ανεξάρτητα από την περίμετρο του κορμού τους) και ο κορμός θα απομακρύνεται, η δε ρίζα θα παραμένει στη θέση της για να μη διαταραχθεί η συνοχή του εδάφους, γ) στην κοίτη και τα πρανή η κοπή/το κλάδεμα δενδρυλλίων επιτρέπεται σε ύψος 0,40μ από την επιφάνεια του φυσικού εδάφους ενώ ορίζεται ότι η χαμηλή κατεστραμμένη βλάστηση δεν θα απομακρύνεται σε περίπτωση που κριθεί επικίνδυνο να διαταραχθεί η φυσική διαμόρφωση του εδάφους, δ) για την προστασία του οικοσυστήματος, τα έργα καθαρισμού σε υδατορέματα συνίσταται, ειδικά σε προστατευόμενες περιοχές (π.χ. NATURA) να εκτελούνται χειρωνακτικά ή με ελαφριά μηχανήματα έργων. [3] Η Ένωση Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (Ε.Μ.Δ.Υ.Δ.Α.Σ.) Αττικής [4], με αφορμή τον επικείμενο «καθαρισμό» στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, συνιστά ο καθαρισμός: • να περιορίζεται στα σημεία όπου απαιτείται (κυρίως στα τεχνικά διέλευσης) και όχι αδιακρίτως σε όλο το μήκος του ποταμού • να περιορίζεται στην απομάκρυνση μπάζων, απορριμμάτων και εμποδίων εντός της κοίτης και στην παρόχθια ζώνη, χωρίς επέμβαση στα πρανή του ρέματος (παρέμβαση που τροποποιεί την υδραυλική λειτουργία του ρέματος) και χωρίς πλήρη αποψίλωση και κοπή δέντρων από την κοίτη, τα πρανή και την παρόχθια ζώνη, • να γίνεται κατά το δυνατόν με ήπια μέσα και χωρίς τη χρήση βαρέος τύπου ερπυστριοφόρων χωματουργικών μηχανημάτων. Με τη διάταξη του άρθρου 30 του Σ/Ν δίνεται η δυνατότητα χαρακτηρισμού από τον Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας των καθαρισμών σε υδατορέματα περιοχής υψηλής επικινδυνότητας πλημμυρικού κινδύνου, όπως είναι το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας και ο Ερασίνος στην Αττική με βάση τα οικεία Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας, ως κατεπειγόντων και άμεσης υλοποίησης με αποτέλεσμα την εξαίρεση από την υποχρέωση περιβαλλοντικής αδειοδότησης κατά την περ. α της παρ. 2α του άρθρου 1 του ν. 4014/2011 (ΦΕΚ Α΄209 Α΄/21.9.2011), όπως τροποποιήθηκε με το  άρθρο 3 Ν. 4964/2022. Η διάταξη αυτή μετέφερε στην εθνική έννομη τάξη την διάταξη του άρθρου 1 παρ.3 της Οδηγίας 2011/92, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 2014/52. Ορίζει ότι εξαιρούνται από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης τα έργα και οι δραστηριότητες που απαιτούνται αποκλειστικά για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών πολιτικής προστασίας, σύμφωνα με το άρθρο 25 του ν. 4662/2020 (Α’ 27), εάν η εφαρμογή της περιβαλλοντικής αδειοδότησης έχει δυσμενείς συνέπειες στους σκοπούς του έργου και της δραστηριότητας. Η εκτίμηση της συνδρομής των προϋποθέσεων εξαίρεσης γίνεται με την υποβολή αίτησης από τον φορέα του έργου ή της δραστηριότητας, που συνοδεύεται από έκθεση τεκμηρίωσης, στην αρμόδια περιβαλλοντική αρχή, η οποία αποφαίνεται εντός δεκαπέντε (15) ημερών. Κατ’ αρχήν πρέπει να τονιστεί ότι σύμφωνα με πάγια νομολογία του ΔΕΕ οι εξαιρέσεις από τον γενικό κανόνα προηγουμένης εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικά (ΔΕΕ υπόθ. Bolzano C-435/97). Εξάλλου, σύμφωνα με το Έγγραφο καθοδήγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της εξαίρεσης του άρθρου 1 παρ.3 της Οδηγίας 2011/92, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52 [5], η εξαίρεση για λόγους πολιτικής προστασίας καλύπτει μόνο τα έργα που εξυπηρετούν την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών πολιτικής προστασίας, όχι τα έργα που εισάγουν μέτρα που αποσκοπούν στην πρόληψη τέτοιων περιστατικών. Η εξαίρεση θα ήταν γενικά δικαιολογημένη μόνο εάν το έκτακτο περιστατικό που οδήγησε στο έργο δεν μπορούσε να προβλεφθεί ή, στην περίπτωση που μπορούσε να προβλεφθεί, το έργο δεν μπορούσε να έχει αναληφθεί νωρίτερα Για παράδειγμα, ένα αντιπλημμυρικό έργο θα μπορούσε να θεωρηθεί μέτρο για την αντιμετώπιση πιθανού έκτακτου περιστατικού επαρκώς επείγοντος ώστε να δικαιολογείται η επίκληση της εξαίρεσης, αν ήταν αδύνατο να αναληφθεί νωρίτερα. Ωστόσο, αν στην ίδια τοποθεσία έχουν προκληθεί πλημμύρες πολλές φορές και το έργο αποτελεί καθυστερημένο μέτρο που λαμβάνεται για την αποτροπή πιθανής μελλοντικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης, τότε δεν είναι δικαιολογητέα η εξαίρεση. Πλην όμως, το άρθρο 30 του Σ/Ν προβλέποντας δυνατότητα εξαίρεσης από περιβαλλοντική αδειοδότηση για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών πολιτικής προστασίας πέραν των ορίων της εξαίρεσης, που επιτρέπεται από την Οδηγία, όπως αυτή ερμηνεύεται αυθεντικά από το ΔΕΕ και υπό το φως του ως άνω Εγγράφου Καθοδήγησης της Ε.Ε., παραβιάζει τη γενική αρχή του ενωσιακού δικαίου περί του ότι τα κράτη μέλη πρέπει να απέχουν από τη θέσπιση διατάξεων ικανών να θέσουν σοβαρά σε κίνδυνο την υλοποίηση του επιδιωκομένου από την οδηγία αυτή αποτελέσματος (ΔΕΕ, Inter-Environnement Wallonie, C-129/96, σκ. 45, ΔΕΕ, C-144/04, Mangold, σκ. 67), και μάλιστα ανεξαρτήτως του αν ο επίμαχος κανόνας του εθνικού δικαίου, που θεσπίστηκε μετά τη θέση σε ισχύ της οικείας οδηγίας, αποσκοπεί ή όχι στη μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο της οδηγίας αυτής (ΔΕΕ, Mangold, C-144/04, σκ. 68). Εξάλλου, με τη διάταξη του άρθρου 30 του Σ/Ν σε περίπτωση χαρακτηρισμού από τον Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας των καθαρισμών ως κατεπειγόντων και άμεσης υλοποίησης, οι «αδειοδοτικές απαιτήσεις» δύνανται να εγκρίνονται από την ίδια τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Διεύθυνση Τεχνικών Έργων και Περιβάλλοντος), αντί των καθ’ ύλην αρμοδίων για τα έργα και τις δραστηριότητες Α1 υποκατηγορίας Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΔΙΠΑ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (οι ΑΕΠΟ είναι αποφάσεις Υπουργού ΠΕΝ) και για τα έργα και δραστηριότητες Α2 υποκατηγορίας των υπηρεσιών περιβάλλοντος των οικείων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων (οι ΑΕΠΟ είναι αποφάσεις των Γενικών Γραμματέων), όπως προβλέπεται από το νόμο 4014/2011. Πλην όμως είναι προφανές ότι η Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας στερείται, άλλως υπολείπεται της απαραίτητης τεχνογνωσίας επί περιβαλλοντικών ζητημάτων των ως άνω αρμόδιων περιβαλλοντικών αρχών, με αποτέλεσμα να μη διασφαλίζεται το πρακτικό αποτέλεσμα της Οδηγίας 2011/92, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52. Εξάλλου, το άρθρο 30 του Σ/Ν παραλείποντας ρητή αναφορά στην Οδηγία 2014/52 παραβιάζει τη διάταξη του άρθρου 2 παρ.1 εδ. β΄ της Οδηγίας 2014/52, που ορίζει ότι οι νομοθετικές διατάξεις που υιοθετούνται σε συμμόρφωση προς την Οδηγία πρέπει να περιέχουν παραπομπή στην οδηγία αυτή ή συνοδεύονται από παρόμοια παραπομπή κατά την επίσημη δημοσίευσή τους. Σε κάθε περίπτωση, η κοπή των δέντρων ως προληπτικό μέσο αντιπλημμυρικής προστασίας συνιστά σχέδιο, που υπόκειται τόσο σε περιβαλλοντική αδειοδότηση υπό τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις όσο και σε δέουσα εκτίμηση ως προς τις επιπτώσεις τους βάσει του άρθρου  6 παρ. 3 πρώτη περίοδος της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, που δεν προβλέπει καμία εξαίρεση όσον αφορά τα μέτρα που υπαγορεύει η εθνική νομοθεσία για την πρόληψη γεγονότων πολιτικής προστασίας (αντιπλημμυρική προστασία, πυρόσβεση) (πρβλ. ΔΕΕ, Προτάσεις της Γενικής Εισαγγελέως Juliane Kokott, 13.07.2023, C‑434/22, AS «Latvijas valsts meži»). Στην Ελλάδα, η εμπειρία των τελευταίων ετών έχει δείξει ότι στο όνομα των «καθαρισμών» για λόγους αντιπλημμυρικής προστασίας συντελούνται εκτεταμένες κοπές δέντρων από την κοίτη, τα πρανή και την παρόχθια ζώνη, με ή και χωρίς άδεια δασαρχείου (βλ. πρόσφατα στον Κραυσίδωνα στο Βόλο και στον Αγγίτη στις Σέρρες), αλλοιώσεις στην φυσική κοίτη (βλ. πρόσφατα Δαδιά και παλιότερα στο Λούρο, για την οποία διατάχθηκε η διενέργεια κατεπείγουσας προκαταρκτικής εξέτασης από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου), ακόμη και η πλήρης αποψίλωση από φυτική βλάστηση της κοίτης, των πρανών και της παρόχθιας ζώνης καθ’ όλο το μήκος του ποταμού (βλ. αντιπλημμυρικά έργα στον Πηνειό πριν τον ΙΑΝΟ και τον επικείμενο καθαρισμό του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας σε μήκος 17 χλμ., ανεξάρτητα από το έργο διευθέτησης, καθώς και του ποταμού Ερασίνου και του Ρέματος Αγίου Γεωργίου στη Βραυρώνα Αττικής). Όπως παρατηρεί ο Θάνος Γιαννακάκης, Συντονιστής δράσεων για λύσεις βασισμένες στη φύση WWF Ελλάς [6]: «Μετά το 2017-2018 σημαντικά κονδύλια κατευθύνονται προς τις Περιφέρειες της χώρας ώστε να γίνουν έργα καθαρισμού των ποταμών. Τα έργα αυτά γίνονται με το πρόσχημα του κατεπείγοντος λόγω πολιτικής προστασίας και με απαλλαγή της υποχρέωσης για οποιαδήποτε περιβαλλοντική αδειοδότηση. Από τότε, όλες οι τοπικές αρχές έχουν επιδοθεί σε ένα «κυνήγι μαγισσών» με στόχο την αποξήλωση της βλάστησης από τις κοίτες των ποταμών με την, εσφαλμένη νοοτροπία ότι τα καλάμια και τα δέντρα μειώνουν την παροχετευτική ικανότητα των ποταμών και αυξάνουν την στάθμη του νερού με αποτέλεσμα τον πλημμυρισμό των παρακείμενων εκτάσεων. Οι καθαρισμοί γίνονται μη επιλεκτικά, με μεγάλα εκσκαφτικά μηχανήματα και ολική απογύμνωση της κοίτης και απόξεση του εδάφους. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αντίθετο από το επιδιωκόμενο, καθώς διευκολύνεται η αύξηση της ταχύτητας του νερού, η αύξηση της διάβρωσης της κοίτης των ποταμών και τελικά η δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων λόγω νερού αλλά και φερτών υλικών λίγο μετά τις παρεμβάσεις. Παράλληλα, οι πρακτικές αυτές συντελούν στην απώλεια βιοποικιλότητας και στη σοβαρή -κατά περίπτωση- διατάραξη των οικολογικών λειτουργιών». Η διάταξη του άρθρου 30 του Ν/Σ διαπνέεται από μια τέτοια παρωχημένη και αποτυχημένη εκεί που εφαρμόστηκε λογική. Οι καθαρισμοί, όπως και τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας, οφείλουν να γίνονται με όρους αειφορίας. Ήδη στον απόηχο των πλημμυρών στη Θεσσαλία, οι Ολλανδοί Εμπειρογνώμονες και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων τάσσονται υπέρ των λύσεων των βασισμένων στη φύση για τον μετριασμό των πλημμυρών στην Ελλάδα. «Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος». [8] [1] Έγγραφο υπ’ αρ. πρωτ. 7187/07.10.2019 Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, https://dasarxeio.com/wp-content/uploads/2019/10/7187_2019.pdf [2] «Διακήρυξη για τη Σύμβαση Παροχής Υπηρεσιών «ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΡΕΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (23-25)», https://www.patt.gov.gr/wp-content/uploads/2023/07/230728_diakiriksi.pdf : [3] Βλ. υπό 1. [4] Ε.Μ.Δ.Υ.Δ.Α.Σ. Αττικής, ανακοίνωση 8.11.2023 «Διάσωση του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας», https://www.emdydas.gr/images/stories/news/9.11.2023_%CE%91_%CE%A0_5359_%CE%94%CE%B9%CE%AC%CF%83%CF%89%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A1%CE%AD%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%A1%CE%B1%CF%86%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82.pdf [5] Ανακοίνωση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2019/C386/05, Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με την εφαρμογή εξαιρέσεων βάσει της οδηγίας για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (οδηγία 2011/92/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/52/ΕΕ) — άρθρο 1 παράγραφος 3 και άρθρο 2 παράγραφοι 4 και 5, παρ.2.5 και 2.6, https://publications.europa.eu/resource/cellar/4411800d-06bb-11ea-8c1f-01aa75ed71a1.0005.03/DOC_1 : [6] Θεσσαλία: η επόμενη μέρα, 26.09.2023, https://www.wwf.gr/?uNewsID=11818466 [7] Εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 13.11.2023: «Ανοίξτε τα ποτάμια. Ξεχάστε τα φράγματα», https://www.kathimerini.gr/society/562723102/anoixte-ta-potamia-xechaste-ta-fragmata-to-porisma-gia-tis-plimmyres-sti-thessalia/ [8] ΕΤΕπ, 17.11.2023: «Με τη φύση ως σύμμαχο και όχι ως αντίπαλο - Λύσεις που βασίζονται στη φύση για τον μετριασμό των πλημμυρών στην Ελλάδα»: «….Ήρθε η ώρα στην Ελλάδα να υιοθετηθούν λύσεις βασισμένες στη φύση. Οι φετινές πλημμύρες θα μπορούσαν να αποτελέσουν κρίσιμο σημείο καμπής στην προσέγγιση που υιοθετεί η περιφέρεια όσον αφορά τον σχεδιασμό για τον μετριασμό των πλημμυρών. «Πριν από τις τελευταίες πλημμύρες, οι αρχές και οι ενδιαφερόμενοι φορείς με τους οποίους συνομιλούσαμε άκουγαν και άρχιζαν να αντιλαμβάνονται τη διαφορά που θα μπορούσαν να επιφέρουν οι προσεγγίσεις που βασίζονται στη φύση» λέει ο Juraj Jurik, διευθυντής υποδομών και φύσης στο ίδρυμα Global Infrastructure Basel. «Θεωρώ ότι πλέον μπορούν πραγματικά να δουν πόσο διαφορετικά θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί τα πράγματα και πόσο μικρότερη θα μπορούσε να είναι η ζημία. Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος και να προσπαθήσουμε για μια καλύτερη ανοικοδόμηση αυτή τη φορά», https://www.eib.org/en/stories/nature-based-solutions-flood-greece?lang=el