• Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) στο πλαίσιο της ανοιχτής δημόσιας διαβούλευσης για την «Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Αιτούντων Άσυλο και Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας», σάς καταθέτει τις προτάσεις της. Λαμβάνοντας υπόψη ότι: (α)σύμφωνα με το Σύνταγμα της Χώρας, οι αιτούντες άσυλο και οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, όπως κάθε άτομο με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, «έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας» (άρθρο 21-παρ. 6), (β)σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες: -κατά την ανάπτυξη και εφαρμογή νομοθεσίας και πολιτικών, τα συμβαλλόμενα μέρη, ήτοι συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας, πρέπει να συμβουλεύονται και να εμπλέκουν ενεργά τους αιτούντες άσυλο και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, όπως κάθε άτομο με αναπηρία ή χρόνια πάθηση, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών αιτούντων άσυλο και δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, μέσω των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους (άρθρο 4-παρ. 3), -οι γυναίκες και τα κορίτσια αιτούσες άσυλο ή δικαιούχες διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, όπως οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, λόγω βίας, τραυματισμού ή κακοποίησης, παραμέλησης ή αμελούς μεταχείρισης, κακομεταχείρισης ή εκμετάλλευσης και πως το κράτος πρέπει να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να διασφαλίζει την πλήρη ανάπτυξη, προαγωγή και ενίσχυσή τους (προοίμιο-σημείο π, άρθρο 6), -τα παιδιά αιτούντες άσυλο και οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, όπως κάθε παιδί με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, πρέπει να απολαμβάνουν πλήρως όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες (προοίμιο-σημείο ρ, άρθρο 7), -η προσβασιμότητα στο φυσικό, δομημένο και ηλεκτρονικό περιβάλλον και η ανεμπόδιστη πρόσβαση στην πληροφορία και επικοινωνία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ένταξη των αιτούντων άσυλο και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία/ή και χρόνιες παθήσεις -όπως σε κάθε άτομο με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση- στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή και στην πλήρη άσκηση από αυτούς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών (προοίμιο-σημείο φ, άρθρο 9), - είναι απαραίτητη η λήψη όλων των απαιτούμενων μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία και ασφάλεια των αιτούντων άσυλο και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία/ή και χρόνιες παθήσεις -όπως σε κάθε άτομο με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση- σε καταστάσεις κινδύνου (άρθρο 11), - η αναγνώριση του δικαιώματος των αιτούντων άσυλο και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία/ή και χρόνιες παθήσεις -όπως σε κάθε άτομο με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση- στην ελεύθερη απόφαση σχετικά με τον αριθμό και τη χρονική απόσταση απόκτησης των παιδιών καθώς και η πρόσβαση σε κατάλληλες για την ηλικία τους πληροφορίες και εκπαίδευση αναπαραγωγικού και οικογενειακού προγραμματισμού διασφαλίζεται και παρέχεται σε ίση βάση με τον υπόλοιπο πληθυσμό (άρθρο 23), - η αναγνώριση του δικαιώματος των αιτούντων άσυλο και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία/ή και χρόνιες παθήσεις -όπως σε κάθε άτομο με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση- στην εκπαίδευση πραγματοποιείται χωρίς διακρίσεις και βάσει των ίσων ευκαιριών σε όλα τα επίπεδα τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης (άρθρο 24), - η πλειονότητα των αιτούντων άσυλο και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, όπως η πλειονότητα των ατόμων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού και πως το κράτος πρέπει να διασφαλίζει την πρόσβασή τους στα προγράμματα κοινωνικής προστασίας και μείωσης της φτώχειας (προοίμιο-σημείο τ, άρθρο 28), - η συλλογή στατιστικών και ερευνητικών δεδομένων για τους αιτούντες άσυλο και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, όπως για κάθε άτομο με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση και εφαρμογή πολιτικών που προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους (άρθρο 31), (γ)στις Τελικές Παρατηρήσεις και Συστάσεις της Επιτροπής επί της αρχικής έκθεσης της Ελλάδας, οι οποίες δημοσιεύτηκαν στις 29.10.2019 , η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες στην αρχική έκθεση της Ελλάδος: -εκφράζει την ανησυχία της για (β) «Την έλλειψη αποτελεσματικής εφαρμογής των υφιστάμενων προτύπων για την ισότητα και τη μη-διάκριση, συμπεριλαμβανομένης της πρόβλεψης συγκεκριμένων μέτρων και εξατομικευμένης στήριξης, ιδιαίτερα στους τομείς της εκπαίδευσης των παιδιών με αναπηρία και της προστασίας των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών με αναπηρία» (παρ.7), και συνιστά (γ) «Να θεσπίσει τη δευτερογενή νομοθεσία που προβλέπεται στο Άρθρο 74 του νόμου 4488/2017 ώστε να εγγυηθεί την ίση μεταχείριση και να απαγορεύσει τις διακρίσεις κατά των ατόμων με αναπηρία στους τομείς της εκπαίδευσης και της παροχής αγαθών και υπηρεσιών» (παρ.8), -εκφράζει την ανησυχία της για (β) «Την ανεπάρκεια των μέτρων που έχουν ληφθεί για τον εντοπισμό των ατόμων με αναπηρία που είναι αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και άτομα που βρίσκονται σε καταστάσεις που προσομοιάζουν με αυτή του πρόσφυγα (…) καθώς επίσης και για τη διασφάλιση της πρόσβασής τους στην υγειονομική περίθαλψη, σε κατάλληλα καταλύματα, σε βασικές εγκαταστάσεις, σε προστασία και ασφάλεια, και για τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων για την παροχή εξατομικευμένης στήριξης, όπως η προσωπική βοήθεια, ιδιαίτερα σε σχέση με τις γυναίκες και τα παιδιά με αναπηρία» (παρ. 15) και συνιστά (β) «Να διασφαλίσει άμεσα ότι η αξιολόγηση της ευαλωτότητας των ατόμων με αναπηρία, και ιδιαίτερα των παιδιών με αναπηρία, που είναι πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και άτομα σε καταστάσεις που προσομοιάζουν με αυτή του πρόσφυγα πραγματοποιείται συστηματικά με την άφιξη τους στο συμβαλλόμενο Κράτος, από εκπαιδευμένο προσωπικό και με βάση το δικαιωματικό μοντέλο προσέγγισης της αναπηρίας και με συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ταυτοποίηση των ατόμων με αναπηρία», και (γ) «Να διασφαλίσει την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία, και ιδίως των παιδιών με αναπηρία, που είναι πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και άτομα σε καταστάσεις που προσομοιάζουν με αυτή του πρόσφυγα, στην κοινωνική προστασία, τις βοηθητικές τεχνολογίες, την πληροφόρηση και τις επαρκείς υπηρεσίες, και ιδιαίτερα στην ασφαλή στέγαση, σε υποδομές υγιεινής και ιατρικής φροντίδας, (…). Να εγγυηθεί άμεσα ότι οι συνθήκες στις εγκαταστάσεις υποδοχής σέβονται την αξιοπρέπεια των ατόμων με αναπηρία, (…)» (παρ.16), -η Επιτροπή συνιστά επίσης «να λάβει αποτελεσματικά μέτρα ώστε να διασφαλίσει ότι οι συνθήκες διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία (…) στα κέντρα υποδοχής και κράτησης για πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο, και άτομα σε καταστάσεις που προσομοιάζουν με αυτή του πρόσφυγα, σέβονται την αξιοπρέπεια των ατόμων με αναπηρία και συμμορφώνονται με τις διατάξεις του Άρθρου 15 της Σύμβασης. (…)» (παρ. 25), -εκφράζει την ανησυχία της επειδή (α) «Η πρόσβαση στην εκπαίδευση (…) των προσφύγων, αιτούντων άσυλο και μεταναστών παιδιών με αναπηρία είναι εξαιρετικά περιορισμένη» και συστήνει στο Κράτος (α) «Να υιοθετήσει και να εφαρμόσει μια συνεκτική στρατηγική για τη συμπεριληπτική εκπαίδευση (…)» (παρ. 34), (δ)σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 62 του ν.4488/2017 (με τον οποίο θεσπίστηκαν οι «κατευθυντήριες – οργανωτικές διατάξεις υλοποίησης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες»), «τα διοικητικά όργανα και οι αρχές οφείλουν να εντάσσουν τη διάσταση της αναπηρίας σε κάθε δημόσια πολιτική, διοικητική διαδικασία, δράση, μέτρο και πρόγραμμα της αρμοδιότητάς τους με στόχο την εξάλειψη, αποκατάσταση και αποτροπή ανισοτήτων μεταξύ ατόμων με και χωρίς αναπηρίες», (ε)σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρο 66 του ν. 4488/2017, «(…)ύστερα από δημόσια διαβούλευση με αναγνωρισμένες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις του αναπηρικού κινήματος, με άτομα και με ομάδες ατόμων που έχουν εύλογο ενδιαφέρον για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, εξειδικεύονται οι τρόποι ενημέρωσης, τα εργαλεία και τα μέσα ευαισθητοποίησης, καθώς και το περιεχόμενο των παρεμβάσεων (…)», (στ)το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία το οποίο αποτελεί κατεξοχήν εφαρμογή της επιτελικής λειτουργίας του κράτους, (ζ)στη βάση της αρχής της ίσης μεταχείρισης, η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, αποκατάστασης, διημέρευσης, ημερήσιας φροντίδας, δημιουργικής απασχόλησης, ειδικής αγωγής, ειδικής εκπαίδευσης καθώς και σε παροχές σε χρήμα ή/και σε είδος που δίνονται από το κράτος στους πολίτες με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις πρέπει να παρέχονται και σε κάθε αιτούντα άσυλο και δικαιούχο διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση και κάθε αιτών άσυλο και δικαιούχο διεθνούς προστασίας γονέα ή/και οικογένεια που έχει τουλάχιστον ένα προστατευόμενο μέλος με αναπηρία ή/και με χρόνια πάθηση, (η)τον ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ (ΕΕ) 2021/1060 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 24ης Ιουνίου 2021 για τον καθορισμό κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ταμείο Συνοχής, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας, και δημοσιονομικών κανόνων για τα εν λόγω Ταμεία και για το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το Μέσο για τη Χρηματοδοτική Στήριξη της Διαχείρισης των Συνόρων και την Πολιτική των Θεωρήσεων», στον οποίο προβλέπονται τα ακόλουθα: - στην παρ. 1 του άρθρου 8 «Εταιρική Σχέση και πολυεπίπεδη διακυβέρνηση», αναφέρεται ότι «Για τη συμφωνία εταιρικής σχέσης και για κάθε πρόγραμμα, κάθε κράτος μέλος οργανώνει και υλοποιεί συνολική εταιρική σχέση σύμφωνα με το θεσμικό και νομικό του πλαίσιο και λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των Ταμείων. Η εν λόγω εταιρική σχέση περιλαμβάνει τουλάχιστον τους ακόλουθους εταίρους: α) τις περιφερειακές, τοπικές, αστικές και άλλες δημόσιες αρχές· β) τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους· γ) σχετικούς φορείς που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών, όπως περιβαλλοντικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις, και φορείς που είναι υπεύθυνοι για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης, των θεμελιωδών δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες, της ισότητας των φύλων και της καταπολέμησης των διακρίσεων· […]», -στην παρ. 3 του άρθρου 9 «Οριζόντιες αρχές», αναφέρεται ότι «Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να αποτρέψουν κάθε διάκριση λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού κατά την προετοιμασία, υλοποίηση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των προγραμμάτων, καθώς και κατά την υποβολή των σχετικών εκθέσεων. Ειδικότερα, η προσβασιμότητα για τα άτομα με αναπηρίες λαμβάνεται υπόψη σε όλα τα στάδια της προετοιμασίας και της υλοποίησης των προγραμμάτων», -στην παρ. 1 του άρθρου 73 «Επιλογή πράξεων από τη Διαχειριστική Αρχή», αναφέρεται ότι «Για την επιλογή των πράξεων, η διαχειριστική αρχή καταρτίζει και εφαρμόζει κριτήρια και διαδικασίες που δεν εισάγουν διακρίσεις, είναι διαφανή, εξασφαλίζουν την πρόσβαση από άτομα με αναπηρίες, διασφαλίζουν την ισότητα των φύλων, και λαμβάνουν υπόψη τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, και την ενωσιακή πολιτική στον τομέα του περιβάλλοντος, σύμφωνα με το άρθρο 11 και το άρθρο 191 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ.», (θ) στην Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη Αιτούντων Άσυλο και Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας διαπιστώνεται/διαπιστώνονται: - η απουσία αναφορών στα ως άνω θεσμικά και κανονιστικά πλαίσια, - η έλλειψη διασφάλισης των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους στην πλειοψηφία των δράσεων, - η χρήση ορολογίας βάσει της ιατρικής προσέγγισης της αναπηρίας, η Ε.Σ.Α.μεΑ. προτείνει οριζόντια τα εξής: 1) Την πρόβλεψη ότι η αξιολόγηση της αναπηρίας θα πραγματοποιείται με την άφιξη των ατόμων στη Χώρα, από εκπαιδευμένο προσωπικό με βάση το δικαιωματικό μοντέλο προσέγγισης και υπό συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές οι οποίες θα αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αναπηρίας ή/και χρόνιας πάθησης και όχι γενικά την ευαλωτότητα. 2) Τη διασφάλιση της διάχυσης της διάστασης της αναπηρίας και της προσβασιμότητας στο σύνολο της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Αιτούντων Άσυλο και Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας μέσω της συμπερίληψης αναφοράς που θα διασφαλίζει καθολικά στις δράσεις την προσβασιμότητα σε υποδομές, υπηρεσίες (φυσικές και ηλεκτρονικές) και την αρχή της μη διάκρισης λόγω αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης (π.χ. παροχή εύλογων προσαρμογών και ζωντανής βοήθειας). 3)Την προσθήκη ειδικής ενότητας αναφερόμενης αποκλειστικά στους αιτούντες άσυλο και στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειές τους καθώς και στις ιδιαίτερες συνθήκες που βιώνουν και στα εμπόδια με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι. Στην ενότητα αυτή πρέπει: α) να περιλαμβάνονται μέτρα/δράσεις που θα στοχεύουν στην άρση των εμποδίων και στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης των αιτούντων άσυλο και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της εργασίας/απασχόλησης, συνοδευόμενα από ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα και επαρκείς πηγές χρηματοδότησης, και β) η πρόβλεψη για πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, αποκατάστασης, διημέρευσης, ημερήσιας φροντίδας, δημιουργικής απασχόλησης, ειδικής αγωγής, ειδικής εκπαίδευσης καθώς και σε παροχές σε χρήμα ή/και σε είδος που δίνονται από την πολιτεία στους πολίτες με αναπηρία ή/και με χρόνια πάθηση θα παρέχονται και σε κάθε αιτούντα άσυλο ή δικαιούχο διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και με χρόνια πάθηση και κάθε αιτούντα άσυλο και δικαιούχο διεθνούς προστασίας γονέα ή/και οικογένεια που έχει τουλάχιστον ένα προστατευόμενο μέλος με αναπηρία ή/και με χρόνια πάθηση». 4)Τη συμπερίληψη πρόβλεψης δημιουργίας δεικτών για τους αιτούντες άσυλο και δικαιούχους διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις και συλλογής στατιστικών στοιχείων. 5)Τη συμπερίληψη πρόβλεψης που να αφορά στη συνεργασία με το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ. αφενός λόγω της έλλειψης στατιστικών στοιχείων και δεικτών για τα άτομα με αναπηρία ή/και χρόνιες και ειδικότερα για τους αιτούντες άσυλο και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, αφετέρου λόγω της απαίτησης της παρ. 3 του άρθρου 68 του ν.4488/2017, στην οποία αναφέρεται ότι: «Η Ελληνική Στατιστική Αρχή και οι υπηρεσίες και φορείς που περιλαμβάνονται στο Ελληνικό Στατιστικό Σύστημα αναπτύσσουν, παράγουν και διαδίδουν σύμφωνα με τις αρχές του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος και την κείμενη νομοθεσία επίσημες στατιστικές σχετικά με τα ΑμεΑ, καθώς και με τα εμπόδια που αυτά αντιμετωπίζουν κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους. Για τους σκοπούς του σχεδιασμού των ως άνω στατιστικών και της διάχυσης των παραγόμενων δεδομένων τελούν σε διαβούλευση με το Παρατηρητήριο για τα Θέματα Αναπηρίας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.)». 6)Τη συμμετοχή της Ε.Σ.Α.μεΑ. ως φορέα παρακολούθησης της ενταξιακής πορείας καθώς αφενός αποτελεί την τριτοβάθμια οργάνωση εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους, και συνεπώς και των αιτούντων άσυλο και δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους, αφετέρου κοινωνικό εταίρο της ελληνικής Πολιτείας. 7)Την προσθήκη πρόβλεψης καθολικής εκπαίδευσης αναφορικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους των αιρετών και υπηρεσιακών Στελεχών των Υπουργείων, των διοικήσεων των δομών φιλοξενίας και των Οργανώσεων που παρέχουν στέγαση, ψυχοκοινωνική, ιατρική, νομική υποστήριξη σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία & Χρόνιες Παθήσεις, ΙΝ-ΕΣΑμεΑ. 8)Την προσθήκη πρόβλεψης δράσεων ευαισθητοποίησης του γενικού και ειδικού κοινού στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους σε συνεργασία με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.).