Μετανάστευσης και Ασύλου

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΜΕΤΑδραση' | 1 Φεβρουαρίου 2022, 13:22

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Η ΜΕΤΑδραση καλωσορίζει μια πρώτη προσπάθεια κατάρτισης Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων. Εντούτοις το προτεινόμενο σχέδιο θα μπορούσε να είναι πιο συνοπτικό, συγκεκριμένο, με ουσιαστικές και εφικτές προτάσεις καθώς και χρονοδιαγράμματα υλοποίησης. Ειδικότερα, σε πολλά σημεία απλώς περιγράφονται προβλήματα τα οποία “πρέπει να διευθετηθούν”, ενώ δεν φαίνεται να δίνεται έμφαση καθόλου στα προβλήματα που προκύπτουν από τις αλληλοκαλύψεις των δράσεων, καθώς και στη βελτίωση του συντονισμού μέσω της ανάπτυξης κατάλληλων εργαλείων. Θετικά σημεία της Εθνικής Στρατηγικής αποτελούν η ανάληψη μέριμνας για τα ασυνόδευτα παιδιά που ενηλικιώνονται (18-21) και η αναγκαιότητα χορήγησης ενός είδους καθεστώτος για τα παιδιά που απορρίπτονται από τη διαδικασία ασύλου. Θετικό επίσης αποτελεί, παρά την τεράστια καθυστέρηση, η πρόθεση δημιουργίας ενός αποτελεσματικού μοντέλου επιτροπείας ασυνόδευτων ανηλίκων. Εντούτοις, υπάρχει έντονη ανησυχία ότι και το επόμενο μοντέλο επιτροπείας ενδέχεται να μην είναι αποτελεσματικό. Είναι ιδιαίτερα λυπηρό το γεγονός ότι δεν λαμβάνονται υπόψη προτάσεις για την υποστήριξη και ορθή λειτουργία των Δομών Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, προτάσεις οι οποίες προωθήθηκαν από το 2017 και επανειλημμένα το 2019 και 2020 από τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Τέλος, παρά τη φιλότιμη προσπάθεια ανάδειξης του προβλήματος πρόσβασης στην εκπαίδευση και ένταξης σε προγράμματα κατάρτισης και απασχόλησης, θεωρούμε ότι η Ειδική Γραμματεία θα έπρεπε να είναι ουραγός των Υπουργείων Παιδείας και Εργασίας. Χρειάζεται, ωστόσο προσοχή στον εκ νέου κατακερματισμό αρμοδιοτήτων και συστήνουμε ιδιαίτερη προσοχή καθώς πολλές από τις προτάσεις είναι ανεδαφικές και εκτός ελληνικής πραγματικότητας, συνεπώς και δύσκολα εφαρμόσιμες. Τα ασυνόδευτα παιδιά θα πρέπει να εντάσσονται σε προγράμματα που αφορούν όλα τα παιδιά προσφύγων και μεταναστών σε όλα τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ακολουθούν σχόλια και προτάσεις σε συγκεκριμένα σημεία και θεματικές του Σχεδίου: Ειδικότερα: Πυλώνας 1- διασφάλιση της παροχής ολοκληρωμένης προστασίας και προώθηση των δικαιωμάτων των παιδιών Αναφορικά με την υφιστάμενη κατάσταση/διοικητική κράτηση Το κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής στο παρόν σημείο αναφέρεται στη σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1989) καθώς και τις αποφάσεις κατά Ελλάδος σχετικά με την κράτηση ανηλίκων, ωστόσο αναφέρει ως ιδιαίτερο τύπο διαμονής την κράτηση, λόγω αύξησης ροών. Αφενός στην Εθνική Στρατηγική γίνεται εμφανές σε πολλά σημεία μια προσπάθεια προστασίας νεαρών ενηλίκων 18-21 ετών, ωστόσο στο κομμάτι της διοικητικής κράτησης, δεν λαμβάνεται καμία σχετική πρωτοβουλία, ουσιαστικά ωθώντας τους νεαρούς ενηλίκους να δηλώνουν μικρότεροι προκειμένου να τύχουν ιδιαίτερης υποστήριξης. Προτείνουμε αφενός την κατάργηση οποιουδήποτε είδους διοικητικής κράτησης για ανηλίκους και νεαρούς ενήλικες και εφαρμογή των σχετικών ευνοϊκών διατάξεων στο σύνολο του αναφερόμενου στην Εθνική Στρατηγική πληθυσμού, ήτοι ασυνόδευτοι ανήλικοι και νεαροί ενήλικοι 18-21 ετών. Αναφορικά με τις διαδικασίες διαπίστωσης ανηλικότητας Χαιρετίζουμε τη βελτίωση στις συστάσεις της Ειδικής Γραμματείας ως προς την προσφυγή σε ιατρικές εξετάσεις ως τρίτη λύση για τη διαπίστωση ανηλικότητας ωστόσο χρειάζεται αφενός να υπάρξει ιδιαίτερη φροντίδα στην τήρηση των αναφερόμενων για σημεία όπου ήδη διαπιστώνονται δυσκολίες ή και ανεπάρκειες, στη διεξαγωγή των πρωτοκόλλων για τη διαπίστωση ανηλικότητας. Χρειάζεται να προσαρμοστούν και να συστηματικοποιηθούν οι εκπαιδεύσεις του εμπλεκόμενου στη διαδικασία προσωπικού, με την εφαρμογή δικλείδων ασφαλείας αναφορικά με τη μη ύπαρξη υποκειμενικών αποφάσεων και να προσαρμοστεί το πλαίσιο στην πλέον ευρέως αποδεκτή συνθήκη, ότι οι παρούσες ιατρικές μέθοδοι διαπίστωσης ανηλικότητας, δεν μπορούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια την ηλικία ενός ατόμου, αλλά μόνο κατά προσέγγιση, και κατ’ επέκταση θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με την αντίστοιχη δυσπιστία. Επιπρόσθετα, το ζήτημα της συναίνεσης στη διαδικασία, θα πρέπει να τονιστεί και να διασφαλιστεί, με ταυτόχρονη διασφάλιση ότι ο/η ανήλικος/η έχει ενημερωθεί πλήρως σε γλώσσα που κατανοεί, ενισχύοντας την συμμετοχή στην απόφαση και κάνοντας τον/ην κοινωνό της πληροφορίας και της απόφασης. Η παρουσία Εξουσιοδοτημένων Εκπροσώπων κατά τη διαδικασία διαπίστωσης ανηλικότητας είναι απαραίτητη για την διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος των ανηλίκων. Τέλος, θετική κρίνεται η ένταξη ιδιωτών εξειδικευμένων ιατρών, οι οποίοι προτείνεται να μην επιλέγονται βάση χρηματοδοτικού προγράμματα: προτείνεται η δημιουργία πλατφόρμας στην οποία να μπορούν να ενταχθούν ιδιώτες ιατροί μετά από σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση υπό την εποπτεία της Ειδικής Γραμματείας. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αποφυγή περιπτώσεων διαφθοράς και έκδοσης λανθασμένων εκτιμήσεων ανηλικότητας. Δράση 2.1.1: Δημιουργία μηχανισμού εντοπισμού και παραπομπής Η ΜΕΤΑδραση έχει επισημάνει εδώ και αρκετούς μήνες την κακή πρακτική του Μηχανισμού καταγραφής των άστεγων παιδιών της Ειδικής Γραμματείας από τα αστυνομικά τμήματα. Πρόκειται για μια εντελώς αντίθετη πρακτική στις φιλικές προς τα παιδιά διαδικασίες και δεν μπορεί να επιβαρύνεται συνεχώς η αστυνομία με αρμοδιότητες που δεν είναι δικές της. Περιμέναμε στην Εθνική Στρατηγική να προβλέπεται η δημιουργία παραρτημάτων ενταγμένα στην ΥΠΥΤ για την καταγραφή των ασυνόδευτων ανηλίκων. Δράση 2.1.2: Δημιουργία δομών επείγουσας φιλοξενίας Η ΜΕΤΑδραση χαιρετίζει την κατάργηση της ιδέας δημιουργίας επειγουσών δομών φιλοξενίας παιδιών χωρητικότητας 100 παιδιών. Εντούτοις, είναι ακατανόητη η δημιουργία τόσων δομών επείγουσας φιλοξενίας, όταν υπάρχουν εκατοντάδες θέσεις κενές σε υπάρχουσες δομές φιλοξενίας και ημιαυτόνομης διαβίωσης. Πιστεύουμε ότι τα κονδύλια που έχουν εξασφαλιστεί για τη δημιουργία και τη λειτουργία αυτών των δομών θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη των υπαρχουσών δομών φιλοξενίας. Τέλος, δεν διαφαίνεται διαφορά, πέρα από την υποχρέωση ένταξης των παιδιών στο σχολικό πλαίσιο, στη λειτουργία των δομών φιλοξενίας και των επειγουσών δομών. Στόχος 3: Ενίσχυση της δυναμικότητας του συστήματος στέγασης της χώρας Γενικότερα όσων αφορά το διαχωρισμό των δομών φιλοξενίας, επικρατεί μια ασάφεια μεταξύ των κέντρων και των δομών, των μακροχρόνιων και βραχυπρόθεσμων, των επειγουσών κ.α. Είναι λυπηρό ότι για ακόμα μια φορά δεν προβλέπεται ότι σε δομές που λειτουργούν στα σύνορα η δυνατότητα φιλοξενίας ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας, δεν είναι ξεκάθαρος ο σκοπός των επειγουσών δομών και το διάστημα παραμονής των παιδιών σε αυτές. Είναι θετική η πρόβλεψη στα ημιαυτόνομα διαμερίσματα να διαμένουν παιδιά που πρόκειται να μείνουν στην Ελλάδα. Προτείνεται ειδική συζήτηση για τον καθορισμό των διαφόρων τύπων δομών προκειμένου να αποφευχθεί κάθε σύγχυση και να δημιουργηθεί ένα ξεκάθαρο μοντέλο διαμονής των α.α. προς το βέλτιστο συμφέρον τους. Τέλος, είναι καιρός να γίνει η λήψη των απαραίτητων ενεργειών προκειμένου να αξιοποιηθούν ιδρύματα που φιλοξενούν παιδιά που έχουν δημιουργηθεί και συντηρούνται από τις περιουσίες μεγάλων δωρητών, πολλά εν των οποίων διαθέτουν δεκάδες άδειες θέσεις. Αναφορικά με την Επιτροπεία και την Εκπροσώπηση ανηλίκων- Σε αρκετά σημεία της Εθνικής Στρατηγικής σημειώνεται το κενό της παρουσίας Επιτρόπου. Ενδεικτικά, είναι απαραίτητη η παρουσία επιτρόπου από την πρώτη στιγμή της άφιξης των ασυνόδευτων ανηλίκων στη χώρα, με σχετική ενημέρωση από το Λιμενικό. Παράλληλα, χρειάζεται να υπάρξει ένας ενιαίος και σαφώς καθορισμένος ρόλος επιτρόπου και να μην υπάρχει σύγχυση με εναλλακτικούς ρόλους (βλ. Εκπρόσωπος). Προτείνεται η δημιουργία του εντεταλμένου επιτρόπου, έννοια που μπορεί να καλύψει και τις δύο περιγραφόμενες αρμοδιότητες. Η ΜΕΤΑδραση από το 2014 εισήγαγε στην πράξη με την υποστήριξη ΕΟΧ και Ιδρύματος Μποδοσάκη από το 2014 και μόλις το 2019 ζητήθηκε υλοποιεί προγράμματα Επιτροπείας και Εκπροσώπησης ασυνόδευτων ανηλίκων, ενώ από το 2019 βρίσκεται σε στενή συνεργασία με το κράτος προκειμένου να εκπαιδεύσει και προετοιμάσει τους αρμόδιους φορείς. Το ίδιο σκοπεύουμε να κάνουμε και από εδώ και στο εξής συμβάλλοντας όσο περισσότερο μπορούμε στο δύσκολο αυτό έργο που έχουν οι Επίτροποι Ασυνόδευτων Παιδιών. Τέλος, και καθώς δεν υπάρχει αξιοποίηση της τεχνογνωσίας των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών προτείνουμε την κάθε δύο μήνες συνάντηση ανταλλαγής καλών πρακτικών και συζήτησης ζητημάτων με την Ειδική Γραμματεία. 1.1.2. Ανάπτυξη και καθιέρωση μιας πρότυπης διαδικασίας για την αναγνώριση ότι ένας ανήλικος είναι ασυνόδευτος ή χωρισμένος Αναφορικά με τις μεθόδους διαπίστωσης του εάν ο ανήλικος είναι ή δεν είναι ασυνόδευτος, χρειάζεται να αναφερθεί η υποχρεωτική παρουσία επιτρόπου καθ’ όλη την διαδικασία. Δεν είναι σαφής ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των παρατηρητών. Δράση 3.1. Ανάπτυξη ενός εθνικού “οικο”-συστήματος φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανηλίκους μέσω της καθιέρωσης ενός αποτελεσματικού συστήματος παραπομπών και του στρατηγικού σχεδιασμού τοποθετήσεων Αναφορικά με τις δομές επείγουσας φιλοξενίας: εκτός από τα παραπάνω σχόλια θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι ασφαλείς ζώνες δημιουργήθηκαν προσωρινά το 2016 και προτείνεται η οριστική κατάργηση τους από την Εθνική Στρατηγική. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να προβλεφθεί ρητά ότι στην περιοδική αξιολόγηση του βέλτιστου συμφέροντος του ασυνόδευτου ανηλίκου να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του αναφορικά με το σημείο της τοποθέτησής του, όπως άλλωστε προβλέπεται και από τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (άρθρο 3 παρ.1). Αυτό είναι κρίσιμο, προκειμένου να περιοριστεί το φαινόμενο των άτυπων φυγών. Αναφορικά με τα διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης Η ΜΕΤΑδραση είναι η πρώτη οργάνωση που ξεκίνησε δημιουργία ενός τέτοιου εγχειρήματος, θεωρούμε πλέον ότι είναι απαραίτητο το κριτήριο της ηλικίας των ανηλίκων να μειωθεί κατά ένα χρόνο (να έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους). Προτείνεται όλα τα παιδιά που δεν έχουν επανένωση με συγγενείς τους σε άλλες χώρες της ΕΕ να τοποθετούνται σε ημιαυτόνομα διαμερίσματα άμεσα, ανεξαρτήτου της προηγούμενης παραμονής τους. Αναφορικά με τα διαμερίσματα υποστηριζόμενης αυτόνομης διαβίωσης για νεαρούς ενήλικες 18-21 ετών ενδεχομένως να πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα επέκτασης του μοντέλου για άτομα που έχουν λάβει υποτροφίες ή παρακολουθούν μαθήματα στο Πανεπιστήμιο προκειμένου να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη φοίτηση τους και να υποστηριχθεί η ένταξη τους. Τέλος, ένα διαχρονικό ζήτημα που η ΜΕΤΑδραση θίγει ήδη από το 2015 και τονίζει τη σημασία του είναι η πρόβλεψη δημιουργίας Δομών για ανηλίκους με σοβαρή ψυχοπαθολογία, καθώς και η αντίστοιχη υποστήριξη τους σε ένα πλαίσιο που γνωρίζει και μπορεί να τα πλαισιώσει καταλλήλως. Δυστυχώς διαπιστώνουμε ότι ούτε στο σημείο αυτό, αλλά ούτε στη Δράση 3.2: Προαγωγή της ψυχικής υγείας και πρόληψη ψυχικών ασθενειών (σελ. 47) και στον στόχο 3 “Δείκτες για την παρακολούθηση της υλοποίησης των δράσεων” υπάρχει κάποια σχετική πρόβλεψη. Δράση 1.1: Χρήση υφιστάμενου ή ανάπτυξη νέου και διάδοση υλικού με φιλικές προς τα παιδιά πληροφορίες στην ελληνική γλώσσα και στις πιο ευρέως ομιλούμενες γλώσσες μεταξύ των ασυνόδευτων ανηλίκων που βρίσκονται στην Ελλάδα Δεν αποτελεί καλή πρακτική η ύπαρξη πρώην α.α. σαν μέντορες ανηλίκων στα σύνορα και στους καταυλισμούς. . Προτείνουμε την προσθήκη της εξής κατηγορίας στο ενημερωτικό φυλλάδιο: “Το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης/κατάρτισης (σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, ΕΠΑΛ, Σχολές ΟΑΕΔ κ.α.) και οι δυνατότητες απασχόλησης” Δράση 2.1 Βελτιστοποίηση του συστήματος επιτροπείας ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα Επιπλεόν αναφορικά με την αλλαγή της νομοθεσίας και τη σχετική μεταρρύθμιση το Νοέμβριο του 2021, καθώς ο Νοέμβριος 2021 έχει ήδη παρέλθει και η σχετική μεταρρύθμιση δεν έχει ολοκληρωθεί, ενδεχομένως στο παρόν διαπιστώνεται κάποιο σφάλμα το οποίο χρειάζεται να επαπροσδιοριστεί. Θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει φορέας που υποστηρίζει στην πράξη ο επίτροπος αναγκάζεται να προσφέρει υπηρεσίες καθώς δεν καλύπτονται. Κύριος σκοπός του φορέα αυτού- πλατφόρμα στην οποία θα καταγράφονται οι ανάγκες και θα γίνονται οι παραπομπές Δράση 3.1: Προώθηση της δημιουργίας ιατρικών αρχείων για ασυνόδευτους ανηλίκους. Χρειάζεται πέρα από τη δημιουργία ασφαλών βάσεων δεδομένων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων εν γένει, όχι μόνο των ιατρικών, να υπάρχει και μια καλή ενημέρωση του φορέα που συνοδεύει ή δέχεται έναν ανήλικο για το σύνολο του φακέλου του με τρόπο ασφαλή και κωδικοποιημένο. Κατόπιν τούτου, προτείνουμε η δράση 3.1 να επεκταθεί σε όλους τους τομείς που αφορούν τη ζωή του ανηλίκου με την ασφαλή αποθήκευση, συστηματική συμπλήρωση κοινών δεδομένων μέχρι και την ασφαλή και έγκαιρη ενημέρωση των εμπλεκόμενων προσώπων για ζητήματα που τους αφορούν. Δράση 3.4: Προώθηση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας των ανηλίκων και ιδίως των κοριτσιών Προτείνουμε η παρούσα δράση να επαναδιατυπωθεί αποφεύγοντας την έμφυλη διάσταση στον τίτλο και ενισχύοντας την ενημέρωση και την αναπαραγωγική υγεία παράλληλα σε ανηλίκους μέλη της LGBTQI+ κοινότητας. Στόχος 4: Προσαρμογή της εκπαίδευσης στις ανάγκες και τις ικανότητες των ασυνόδευτων ανηλίκων Στον στόχο 4 χρειάζεται να γίνει μια πιο αναλυτική προσέγγιση στις ανάγκες του συγκεκριμένου πληθυσμού καθώς δεν υπάρχει μια συστηματική καταγραφή των λόγων μη προσέλευσης στο σχολείο (αναλφαβητισμός, ανεπαρκείς βασικές γνώσεις, κ.α.). Θα πρέπει να σχεδιαστούν ειδικά προγράμματα για εφήβους σε συνεργασία με το Υπουγργείο Παιδείας και Εργασίας που δεν είχαν βρεθεί ποτέ σε σχολικό περιβάλλον στην χώρα καταγωγής τους και είναι αναλφάβητοι πριν ενταχθούν στην σχολική εκπαίδευση με συνομήλικους τους ή με μαθητές μικρότερης ηλικίας, καθώς αυτή η κατάσταση δημιουργεί πιθανότητες σχολικής διαρροής. Δράση 5.1: Εισαγωγή ευρείας χρήσης της αξιολόγησης του βέλτιστου συμφέροντος Αναφορικά με την ανάπτυξη προτύπου για την αξιολόγηση του βέλτιστου συμφέροντος από την Ειδική Γραμματεία με βάση το πρότυπο της Ύπατης Αρμοστείας, η αναφορά γίνεται σε πρότυπο της Ύπατης Αρμοστείας χρονολογημένο στο 2011, καθότι υπάρχει σχετικό αρχείο, σταθμισμένο στα δεδομένα της Ελλάδας από το UNHCR Child Protection Sub Working Group από το 2019, προτείνουμε όπως υιοθετηθεί και προσαρμοστεί το σχετικό νεότερο αρχείο. Πυλώνας 2. Δράση 2.1: Θέσπιση μόνιμου μηχανισμού μετεγκατάστασης από την Ελλάδα σε άλλα κράτη Η ΜΕΤΑδραση έχει εντοπίσει από το 2015 την ανάγκη ανάπτυξης εναλλακτικών βιώσιμων λύσεων διακρατικής και Ευρωπαϊκής συνεργασίας στη διαχείριση του ζητήματος της ένταξης των ασυνόδευτων ανηλίκων. Για το λόγο αυτό, χαιρετιζουμε την απόφαση της Ειδικής Γραμματείας, να θέσει ως στόχο την παγίωση ενός μηχανισμού μετεγκατάστασης, αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις των προηγούμενων εγχειρημάτων και δίνοντας έμφαση, στην ενημέρωση των ανηλίκων, στην ενεργητική συμπερίληψη τους στην απόφαση, αλλά και στις γρήγορες διαδικασίες εξακρίβωσης βέλτιστου συμφέροντος και μετεγκατάστασης. Πυλώνας 3: Πρόληψη και αποτελεσματική προστασία από κάθε μορφή βίας, εκμετάλλευσης και κακοποίησης Αναφορικά με τους ανηλίκους με παραβατική συμπεριφορά, να σημειωθεί ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό ο/η συνήγορος που θα διοριστεί από το δικαστήριο να επιβάλλεται να συναντήσει τον/ην ασυνόδευτο/η ανήλικο/η με εξασφαλισμένη διερμηνεία με τη φροντίδα της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων και συνεπώς είναι σημαντικό να υπάρξει σχετική μνεία. Σκοπός 1: Ενίσχυση του μηχανισμού συλλογής δεδομένων για τους ασυνόδευτους ανηλίκους Χρειάζεται να υπάρξει ειδική μνεία για τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των ανηλίκων και τον τρόπο που αυτά διαμοιράζονται στους διάφορους φορείς και εμπλεκόμενους, προκειμένου τη διασφάλιση τους. Παράλληλα χρειάζεται να θεσπιστεί η έγκαιρη και άμεση παροχή πληροφορίων με ασφαλή και συστηματικοποιημένο τρόπο ώστε οι εμπλεκόμενοι φορείς να είναι επαρκώς ενήμεροι και σε θέση να υποστηρίξουν ολιστικά τους ασυνόδευτους ανηλίκους που αναλαμβάνουν.