Αρχική Χαρακτηρισμός των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών των «GR2330005, «GR2330008 και «GR2550005…Άρθρο 01 – ΣκοπόςΣχόλιο του χρήστη Σεραφείμ Πούλος (Πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Ωκεανογράφων) | 15 Μαρτίου 2016, 11:04
  • Σχόλιο του χρήστη 'Σεραφείμ Πούλος (Πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Ωκεανογράφων)' | 15 Μαρτίου 2016, 11:04

    ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟΥ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ «Χαρακτηρισμός των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών των «GR 2330005: Θίνες και παραλιακό Δάσος Ζαχάρως, Στροφυλιά, Κακόβατος», «GR 2330008: Θαλάσσια περιοχή Κόλπου Κυπαρισσίας: Ακρ. Κατάκολο - Κυπαρισσία» και «GR 2550005: Θίνες Κυπαρισσίας (Νεοχώρι – Κυπαρισσία)» και της ευρύτερης περιοχής τους, ως «Περιοχή Προστασίας της Φύσης», καθορισμός ζωνών προστασίας, καθορισμός χρήσεων, όρων και περιορισμών δόμησης και σύσταση αρμόδιου οργάνου διαχείρισης και διοίκησής του» Γενικές παρατηρήσεις Οι υδροδυναμικές, μορφοδυναμικές, ιζηματολογικές και γεωμορφολογικές εν γένει διεργασίες στην θαλάσσια περιοχή, την παράκτια ζώνη και το σύστημα παράκτιων αμμοθινών του Κυπαρισσιακού Κόλπου αποτελούν αντικείμενα λεπτομερούς επιστημονικής μελέτης και παρακολούθησης από τις ερευνητικές ομάδες του Εργαστηρίου Φυσικής Γεωγραφίας του τμήματος Γεωλογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, αλλά και από μεμονωμένους ερευνητές μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Ωκεανογράφων, για περισσότερο από 30 χρόνια. Τα ερευνητικά τους αποτελέσματα έχουν παρουσιαστεί σε πλήθος διεθνών και ελληνικών συνεδρίων και έχουν δημοσιευτεί σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Παρ’ όλα αυτά το μεγαλύτερο μέρος τους δεν έχει ληφθεί υπ' όψιν κατά τη σύνταξη της ΕΠΜ, επί της οποίας στηρίζεται το υπό διαβούλευση σχέδιο ΠΔ, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις και παρανοήσεις ως προς τα αίτια και την έκταση (κατά θέσεις) της διάβρωσης τμημάτων της παραλίας και των θινών του Κυπαρισσιακού Κόλπου και να προτείνονται από ελλειπή έως και ακατάλληλα μέτρα αντιμετώπισής της. Θεωρούμε ότι θα έπρεπε να κληθούν οι επιστημονικοί φορείς της χώρας να συνεισφέρουν τη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία τους, ώστε οι προβλέψεις του ΠΔ να ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες, στις μελλοντικές αλλαγές λόγω κλιματικής αλλαγής (σε βάθος 50ετίας) αλλά και στα προβλήματα της περιοχής στο πλαίσιο της προστασίας και ανάδειξης – αξιοποίησης (φιλικής στο περιβάλλον) της ευρύτερης παράκτιας περιοχής. Ειδικές παρατηρήσεις 1) Οι υδροδυναμικές, μορφοδυναμικές και ιζηματολογικές συνθήκες μεταβάλλονται από θέση σε θέση κατά μήκος της ακτογραμμής του Κυπαρισσιακού κόλπου. Είναι λάθος να προβλέπονται ενιαία μέτρα για όλο τον Κυπαρισσιακό χωρίς να λαμβάνονται υπ' όψιν οι τοπικές μορφοδυναμικές συνθήκες (π.χ διαφορετικές υποθαλάσσιες ράχες, πλάτος παραλίας, παράλληλα και κάθετα στην ακτογραμμή θαλάσσια ρεύματα, εκβολές του Αλφειού ποταμού κλπ). 2) Κατά μήκος του μεγαλύτερου τμήματος της ακτογραμμής του Κυπαρισσιακού μεταξύ Αλφειού και Νέδα υπάρχουν 3 και κατά τόπους 4 σειρές θινών παράλληλες μεταξύ τους και με την ακτογραμμή. Η νεώτερη σειρά θινών (η πλησιέστερη στην ακτογραμμή) έχει ηλικία μεγαλύτερη των 200 χρόνων, όπως έχει αποδειχθεί με ραδιοχρονολογήσεις, και οι παλαιότερες σταθεροποιημένες με θαμνώδη και δασώδη βλάστηση θίνες έχουν ηλικίες πολλών εκατοντάδων και χιλιάδων ετών (ενδεικτική βιβλιογραφία: Γκιώνης κ.α., 2004, Kraft et al., 2005, Poulos et al., 2012). 3) Η πρώτη (νεώτερη) σειρά θινών και το μεσοδιάστημα μεταξύ αυτής και της δεύτερης σειράς είναι μερικά σταθεροποιημένα με αραιή βλάστηση που μεταβάλλεται από θέση σε θέση όπως σωστά περιγράφεται στην ΕΠΜ. Παρότι το επιφανειακό ίζημα (άμμος) μετακινείται υπό την επίδραση των ανέμων (αιολική μεταφορά) η πρώτη σειρά θινών διατηρεί τη θέση, το σχήμα και το υψόμετρό της πρακτικά αναλλοίωτα, κυρίως χάρη στη μερική σταθεροποίησή της από τη βλάστηση (θαλάσσια κρινάκια). Μάλιστα, η ήπια γεωργική χρήση στα επίπεδα αμμώδη /αργιλο-αμμώδη τμήματα μεταξύ 1η και 2ης σειράς θινών δεν αποτελεί κίνδυνο για την αποσταθεροποίηση των θινών, όταν αυτή δεν επηρεάζει (δεν φτάνει) τα αμμώδη πρανή των θινών. 4) Η πρώτη σειρά θινών αποτελεί "αποθήκη ιζήματος" που προστατεύει τη ζώνη του αιγιαλού από τη διάβρωση κατά τη διάρκεια έντονων κυματικών επεισοδίων. Επίσης προστατεύει τις χαμηλού υψομέτρου παράκτιες περιοχές από την κατάκλυση με θαλασσινό νερό κατά τη διάρκεια "φουσκοθαλασσιάς" (storm surge). Κατά συνέπεια η προστασία των θινών και η αποκατάστασή τους όπου έχουν διαβρωθεί πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα. 5) Η προστασία και αποκατάσταση τουλάχιστον της πρώτης σειράς θινών πρέπει να επεκταθεί και βορείως των εκβολών του Αλφειού μέχρι το Κατάκολο. Η ύπαρξη θινών και ζώνης αιγιαλού ικανού πλάτους (που προσδιορίζεται από παράκτια γεωμορφολογική-ωκεανογραφική μελέτη) είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον περιορισμό της διάβρωσης. 6) Ο σημαντικότερος παράγοντας στον οποίο οφείλεται η διάβρωση που παρατηρείται κατά θέσεις κατά μήκος της ακτογραμμής του Κυπαρισσιακού είναι η μείωση της τροφοδοσίας με φερτά υλικά από τους ποταμούς και τα υδατορεύματα, λόγω της κατασκευής φραγμάτων και των αμμοχαλικοληψιών από τις κοίτες τους. Η ακτογραμμή των εκβολών του Αλφειού έχει οπισθοχωρήσει περισσότερο από 400m σε σχέση με τη θέση της το 1945 (Ghionis et al., 2013). Οποιαδήποτε προσπάθεια προστασίας της παραλιακής ζώνης από τη διάβρωση είναι καταδικασμένη σε αποτυχία αν δεν αποκατασταθεί η τροφοδοσία με φερτά υλικά. 7) Η κίνηση μεγάλου αριθμού επισκεπτών και λουομένων δεν προκαλεί οπωσδήποτε διάβρωση της παραλίας (οπισθοχώρηση της ακτογραμμής), η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε διάβρωση της πρώτης σειράς θινών, όπως αναφέρεται στην ΕΠΜ. Αντιθέτως, η τοπική καταστροφή της πρώτης σειράς θινών με τη διάνοιξη περασμάτων των επισκεπτών προς τη θάλασσα διευκολύνει τη διάβρωση της ακτογραμμής και του αιγιαλού. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται σχετικά εύκολα με την αποκατάσταση της θίνας και την εγκατάσταση ξύλινης κατασκευής που επιτρέπει την πρόσβαση των επισκεπτών στην ακτογραμμή περνώντας πάνω από τη θίνα. 8) Η κίνηση των επισκεπτών επί των σταθεροποιημένων θινών δεν επηρεάζει αρνητικά τη σταθερότητά τους. Η σχετική απαγόρευση που προβλέπεται από την ΕΠΜ κρίνεται υπερβολική. Μάλιστα η ίδια ΕΠΜ προβλέπει την κίνηση, περιήγηση και ξενάγηση των επισκεπτών επί των υπαρχόντων μονοπατιών, τα οποία όμως βρίσκονται πάνω στις θίνες….!!! Οπωσδήποτε απαγορεύεται η κίνηση μηχανοκινήτων επί της παραλίας αλλά και επί των θινών. 9) Η ωοτοκία των χελωνών Caretta caretta περιορίζεται σαφώς στη ζώνη του αιγιαλού (όπως ορίζεται από το Ν. 2971/2000) δηλαδή στη ζώνη μεταξύ της ακτογραμμής και του ορίου αναρίχησης των μέγιστων κυμάτων, στην προς τη θάλασσα βάση της πρώτης σειράς θινών. Συνεπώς η πιθανή ύπαρξη φωλεών στον αιγιαλό δεν δικαιολογεί την απαγόρευση πρόσβασης και μετακίνησης στις θίνες. 10) Από τη στιγμή που η ίδια η ΕΠΜ αναφέρει ότι ο κύριος όγκος των φωλεοποιήσεων περιορίζεται στο νότιο άκρο του Κυπαρισσιακού κόλπου δεν δικαιολογούνται τα αυστηρά μέτρα προστασίας σε όλο το μήκος της ακτογραμμής του Κυπαρισσιακού βάσει της πιθανολόγησης ότι μπορεί να υπάρχουν κι εκεί φωλιές. Τα κριτήρια χαρακτηρισμού μιας περιοχής ως προστατευόμενης καθορίζονται από το νόμο και προβλέπουν την ύπαρξη συγκεκριμένων ποσοτικών στοιχείων. Μάλιστα έχει υποπέσει στην αντίληψη μας ότι σχετικές μετρήσεις φωλεών του ΑΡΧΕΛΩΝ στο νότιο τμήμα έχουν χρησιμοποιηθεί ως δεδομένο και για τον υπόλοιπο Κυπαρισσιακό (κεντρικό και βόρειο). Για το λόγο αυτό καλό θα ήταν η ενιαία καταμέτρηση των φωλεών καθ’ όλο το μήκος του παραλιακού μετώπου. 11) Οι παροδικές μετατοπίσεις της θέσης της ακτογραμμής του Κυπαρισσιακού ως συνέπεια των μεταβολών των υδροναμικών συνθηκών είναι της τάξης των 2-10 m. Συνεπώς, ο περιορισμός της κίνησης των επισκεπτών στα πρώτα 5 m από την ακτογραμμή με ανάρτηση σχοινιού σε πασσάλους που προτείνει η ΕΠΜ είναι ουτοπικός και ανεφάρμοστος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο τοπικά, σε περιοχές με μεγάλη πυκνότητα φωλεοποίησης, και χρειάζεται καθημερινή συντήρηση και μετατόπιση (δηλαδή προσαρμογή στις αλλαγές του πλάτους παραλίας). 12) Στα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας θα πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν και οι συνέπειες της πιθανής ανόδου της θαλάσσιας στάθμης λόγω κλιματικής αλλαγής (όπως προαναφέραμε). Το χαμηλό ύψος και οι τοπικές ασυνέχειες της πρώτης σειράς θινών τις κάνουν ιδιαίτερα ευάλωτες ακόμη και στην περίπτωση της ανόδου της θαλάσσιας στάθμης μόνο κατά 0,5m σύμφωνα με το συντηρητικό σενάριο του IPCC (2007 & 2013) για την επόμενη 100ετία. Σημαντικά τμήματα παράκτιων εκτάσεων κινδυνεύουν επίσης από κατάκλυση (θαλάσσιες πλημμύρες). Ανεξάρτητα από τα μέτρα προστασίας των θινών θα πρέπει να ορισθεί μια ζώνη ελέγχου και περιορισμού των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (set-back line) σύμφωνα και με τις κοινοτικές οδηγίες της Βαρκελώνης, 2008. 13) Η ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία της παράκτιας περιοχής του Κυπαρισσιακού κόλπου θα πρέπει να περιλαμβάνει ακόμη και το ενδεχόμενο να επηρεαστεί από tsunami. Γεωλογικές και ιζηματολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι τέτοια φαινόμενα έχουν συμβεί στο παρελθόν (Poulos et al., 2007, Vött et al., 2009) και έχουν γίνει μελέτες πρόβλεψης των εκτάσεων που μπορεί να πληγούν από ένα μελλοντικό tsunami. Η πιθανότητα ενός τέτοιου γεγονότος θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν κατά τον καθορισμό μέτρων προστασίας, καθώς ένα tsunami μπορεί να επιφέρει δραστική αλλαγή του παράκτιου ανάγλυφου. 14) Η αναφορά ύπαρξης λιβαδιών Ποσειδωνίας δεν είναι ορθή καθώς το έντονο κυματικό καθεστώς και η διαρκής επαναιώρηση-μετακίνηση των υποθαλάσσιων ιζημάτων, τουλάχιστον μέχρι το βάθος των 10 μέτρων, δεν ευνοεί/επιτρέπει τη παρουσία της Ποσειδωνίας. 15) Να σημειωθεί ότι χωριά και οικισμοί βρίσκονται ‘κτισμένα’ πάνω στη 2η σειρά θινών (π.χ. Κακκόβατος), στην μερική αποσταθεροποίηση της οποίας έχουν παίξει σημαντικότατο ρόλο οι πρόσφατες πυρκαγιές, ενώ στο νότιο τμήμα του Κυπαρισσιακού (νομός Μεσσηνίας) παρατηρείται και ισοπέδωση (με τεχνικά μέσα) μέρους της 2ης σειράς θινών. Σημειώνεται ότι η σιδηροδρομική γραμμή του ΟΣΕ στο κεντρικό τμήμα του Κυπαρισσιακού ‘πατάει’ εν μέρει επί της 3ης σειρά θινών. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ghionis G., Poulos S.E., Gialouris P. & Giannopoulos Th., 2004. Recent morphological evolution of the deltaic coast of R. Alfios, due to natural processes and human impact. Proceedings of the 7th PanHellenic Geographical Congress, Mytilini, 14-17/10/2004, A, 302-308. Ghionis G., Poulos S.E. and Karditsa A., 2013. Deltaic coastline retreat due to dam construction: The case of the River Alfios mouth area (Kyparissiakos Gulf, Ionian Sea). Journal of Coastal Research, 65(SI), 2119-2124 Kraft, J.C., Rapp, G., Gifford, J.A., Aschenbrenner, S.E., 2005. Coastal chance and archaeolocical settings in Elis. Hesperia, 74 (1), pp. 1-39. Poulos S., Alexandrakis G., Paramana T. and Karditsa A., 2007. Tsunamis affecting Greece in ancient and modern times. Ocean Challenge, 15(1), 31-37. Poulos S.E., Gaki-Papanastaiou K., Gialouris P., Ghionis G., Maroukian H., 2012. A geomorphological investigation of the formation and evolution of the Kaiafas sand-dune field (Kyparissiakos Gulf, Ionian Sea, eastern Mediterranean) in the Late Holocene. Environmental Earth Science, 66 (3), 955-966 Vött A, Brückner H, Brockmüller S, Handl M, Maya SM, Gaki-Papanastassiou K, Herd R, Lang F, Maroukian H, Nelle O, Papanastassiou D., 2009. Traces of Holocene tsunamis across the Sound of Lefkada, NW Greece. Global Planet Change 66:112-128 Γκιώνης Γ., Πούλος Σ.Ε., Γιαλούρης Π., και Γιαννόπουλος Θ., 2004. Η σύγχρονη μορφολογική εξέλιξη του δέλτα του Αλφειού, ως αποτέλεσμα των φυσικών διεργασιών και της ανθρώπινης παρέμβασης. Πρακτικά 7ου Πανελλήνιου Γεωγραφικού Συνεδρίου, 14-17/10/2004, Μυτιλήνη, τομ. A, σελ. 302-308.