Αρχική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (ΕΧΣ) για το Εκθεσιακό Κέντρο ΘεσσαλονίκηςΣτρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (ΕΧΣ) για το Εκθεσιακό Κέντρο ΘεσσαλονίκηςΣχόλιο του χρήστη Κώστας Τσιαμπάος, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ | 26 Μαρτίου 2019, 11:07
  • Σχόλιο του χρήστη 'Κώστας Τσιαμπάος, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ' | 26 Μαρτίου 2019, 11:07

    Επιστολή της ελληνικής ομάδας εργασίας του διεθνούς do.co.mo.mo. (www.docomomo.com) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αθήνα, 25 Μαρτίου 2019 Από: Ομάδα εργασίας του ελληνικού do.co.mo.mo. Προς: Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αξιότιμοι κύριοι / κυρίες, Επικοινωνούμε μαζί σας με αφορμή την πρόσφατη έναρξη της διαδικασίας διαβούλευσης για το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο (ΕΧΣ) για το Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης, το οποίο εκπόνησε η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης ΔΕΘ – HELEXPO Α.Ε., με σκοπό να εκφράσουμε τις σοβαρές ανησυχίες μας για το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο Σχέδιο δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια ειδική μέριμνα για τα υπάρχοντα κτίρια της ΔΕΘ, που συνιστούν αξιόλογα δείγματα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα, με εξαίρεση τον Πύργο του ΟΤΕ, το ΜΜΣΤ (Momus) και το Αλεξάνδρειο Μέλαθρο (Παλαί ντε Σπορ). Από τη μελέτη της σχετικής Τεχνικής Έκθεσης και των ειδικών πινάκων που συνοδεύουν το ΕΧΣ, με μελετητές τους ΔΙΚΤΥΟ Α.Ε., Ανδρέα Θ. Καραβασίλη & Γεώργιο Μ. Τσακούμη & ΣΙΑ Α.Ε. και ΕΥΡΩΤΕΚ Α.Ε., προκύπτει το σοβαρό ενδεχόμενο της καθολικής κατεδάφισης περιπτέρων που συνιστούν χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής του ελληνικού μεταπολεμικού μοντερνισμού, στο πλαίσιο της προτεινόμενης νέας χωροθέτησης χρήσεων και της ανέγερσης νέων εκθεσιακών χώρων, χώρων αναψυχής, εμπορικών χώρων και χώρων γραφείων. Οι προτεινόμενες περιοχές ανάπτυξης των παραπάνω δραστηριοτήτων μοιάζει να χωροθετούνται σε ζώνες που καταλαμβάνουν υφιστάμενα κτίρια της ΔΕΘ, ορισμένα εκ των οποίων οφείλουν να υπαχθούν σε ειδικό προστατευτικό καθεστώς εξαιτίας των ιδιαίτερων τυπολογικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών τους. Επιπλέον η πρόταση των μελετητών φαίνεται να ακυρώνει τον μνημειακό άξονα του Πανεπιστημίου, τον δεύτερο πιο σημαντικό πολεοδομικό άξονα του καινοτόμου σχεδίου που εκπόνησε πολυμελής ομάδα υπό την καθοδήγηση του Γάλλου αρχιτέκτονα-πολεοδόμου-αρχαιολόγου Ernest Hébrard μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917. Η ΔΕΘ, από το 1951, χρονιά επαναλειτουργίας της μετά από 11 χρόνια αναστολής της λειτουργίας της λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, των εσωτερικών πολεμικών συγκρούσεων και της πολιτικής αστάθειας, ανέλαβε να διαδραματίσει έναν ρόλο μεγάλης σημασίας στην προσπάθεια της οικονομικής ανασυγκρότησης, της ανοικοδόμησης αλλά και της ηθικής ανάτασης της χώρας. Η ανταπόκριση τόσο των πολιτών όσο και των οικονομικών κύκλων ήταν μεγάλη εντός και εκτός της χώρας. Η ΔΕΘ προσέφερε ένα ιδανικό περιβάλλον δημόσιου αστικού χώρου, όπου ο πολίτης παρακολουθούσε την πορεία της οικονομίας της χώρας προς την οικονομική ανάπτυξη, την ευημερία και τη διαδικασία εκμοντερνισμού της Μεταπολεμικής Ελλάδας. Ταυτόχρονα, αποτέλεσε το γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί μια εξωστρεφής, μοντέρνα αντίληψη περί προώθησης των προϊόντων των ελληνικών επιχειρήσεων, η οποία, για περισσότερο από δύο δεκαετίες, αποτυπώθηκε με εντυπωσιακό τρόπο στην αρχιτεκτονική των εκθεσιακών περιπτέρων της ΔΕΘ, τόσο αυτών που φιλοξενούσαν δημόσιους οργανισμούς (ΔΕΗ, ΕΟΤ, ΟΤΕ κ.ά.) όσο και αυτών που στέγαζαν ιδιωτικές επιχειρήσεις. Το περίπτερο ως κτίριο μικρής κλίμακας αλλά αυξημένης συνθετότητας υιοθετήθηκε από δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς και προίκισε την ελληνική μοντέρνα αρχιτεκτονική με εξαίρετα δείγματα υψηλής αισθητικής που αποτυπώνουν την προσπάθεια συγχρονισμού της ελληνικής σκηνής με την ευρωπαϊκή και την αμερικανική πρωτοπορία. Σ’ όλο αυτό το διάστημα ανεγέρθηκαν μόνιμα περίπτερα αξιόλογης μοντέρνας αρχιτεκτονικής, τα οποία εγκατέλειπαν σταδιακά την εκφραστικά συγκρατημένη γλώσσα του μεσοπολεμικού μοντερνισμού και υιοθετούσαν νέες μορφές αισθητικής αρτιότητας, κατασκευαστικής τόλμης, και πειραματισμού με τις τεχνολογίες που χαρακτήριζαν την αρχιτεκτονική πρωτοπορία διεθνώς. Επρόκειτο για μια δημόσια, μαζική, ανοιχτή προς το ευρύ κοινό έκθεση δειγμάτων του ώριμου ελληνικού μοντερνισμού, όπου τα περίπτερα λειτούργησαν «ως σημεία αναφοράς για την αρχιτεκτονική πρωτοπορία στη χώρα μας.» Όπως αναφέρει ο Βασίλης Κολώνας, ιστορικός αρχιτεκτονικής και καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: «Τα περίπτερα γίνονται τα ίδια εκθέματα […] και η Διεθνής Έκθεση μετατρέπεται σε μια έκθεση σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής.» Όπως αναφέρεται και στο ψήφισμα του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ, που επισυνάπτουμε και το οποίο έχει ήδη δημοσιευτεί στον ημερήσιο τύπο, δυστυχώς, πολλά από αυτά τα δείγματα αρχιτεκτονικού μοντερνισμού κατεδαφίστηκαν στην πάροδο του χρόνου. Ενδεικτικά αναφέρονται τα περίπτερα «Παπαστράτος Α.Β.Ε.Σ.» (αρχιτέκτων Ν. Καλογεράς, 1952), «Έρανος Βασιλίσσης» (Α. Κωνσταντινίδης, 1952), «ΕΟΤ» (Α. Κωνσταντινίδης, 1959), «Ιονικής και Λαϊκής Τράπεζας» και «Εμπορικής Τράπεζας» (Κ. Καψαμπέλης, Ι. Βικέλας, 1959), «Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος» (Ν. Βαλσαμάκης, Σ. Βασιλείου, 1960), «Βιομηχανία Αδελφών Δημητριάδη» (Δ. Φατούρος, 1961). Ωστόσο, παρ’ όλη την εγκατάλειψη και την αδιαφορία που χαρακτήρισε επί δεκαετίες τη Διοίκηση της ΔΕΘ, πολλά περίπτερα αξιόλογης αρχιτεκτονικής επιβίωσαν μέχρι τις μέρες μας, αν και υπέστησαν τεράστιες φθορές και παραμορφώσεις. Πρόκειται για έργα διακεκριμένων αρχιτεκτόνων που ακόμα και σ’ αυτήν την κατάσταση αποτελούν φορείς ιδιαίτερης λειτουργικής, συμβολικής, ιστορικής και αισθητικής αξίας. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν, με χρονολογική σειρά, το περίπτερο 2 (Δ. Τριποδάκης, 1954), το περίπτερο 6 (Δ. Τριποδάκης, 1953, ανασχεδιασμός Π. Μακρίδης, 2003), το περίπτερο 1 (Ν. Εφέσιος, Α. Συμεών, 1956), το περίπτερο της ΔΕΗ / Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης / MOMus (Ι. Ρίζος, 1959, Π. Τζώνος, Γ. Χόιπελ, Ξ. Χόιπελ, 1997, Π. Τζώνος, Ξ. Χόιπελ, Κ. Αντωνίου, Ε. Κάστρο, Μ. Ρόκκος, 2002), το Αλεξάνδρειο Μέλαθρο / Palais des Sports (Π. Τζανέτος, 1960), το περίπτερο 8 - Συνεδριακό Κέντρο ΔΕΘ (Ν. Μουτσόπουλος, Χ. Τσιλαλής, Γ. Κονταξάκης, Χ. Κουλουκούρης, 1968), το περίπτερο 7 (Γ. Κονταξάκης, Μ. Φωτιάδης, 1969), ο Πύργος του ΟΤΕ (Α. Αναστασιάδης, 1969), το περίπτερο 11 (Χ. Χριστοφορίδης, 1971), οι Νέες Πύλες της ΔΕΘ (Κ. Τσιγαρίδα, Α. Σκουβάκλης, Ν. Καλογήρου, 1996). Πρόκειται για κτίρια που έχουν καταστεί τοπόσημα για τους δημότες της Θεσσαλονίκης, αλλά και κτίρια αναφοράς για την εξέλιξη του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα, τα οποία θα μπορούσαν στο μέλλον να φιλοξενήσουν ποικίλες νέες χρήσεις δημόσιου χαρακτήρα μετά από μελέτες αποκατάστασης και αλλαγής χρήσης, μέσω των οποίων θα αναδειχθεί η μοντέρνα αρχιτεκτονική τους, χαρακτηριστική των τριών μεταπολεμικών δεκαετιών. Πρόκειται για μια αντιμετώπιση που έχει υιοθετηθεί και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης που έχουν φιλοξενήσει Διεθνείς ή Παγκόσμιες Εκθέσεις. Η ΔΕΘ συνέβαλε στη διαμόρφωση της μοντέρνας και σύγχρονης εικόνας της πόλης της Θεσσαλονίκης και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να αποτελεί σημαντική παράμετρος της ταυτότητάς της. Παράλληλα, εδώ και δεκαετίες συγκεντρώνει τις ελπίδες των δημοτών για μια ιδανική αποκατάστασή της, που θα αυξήσει την ποσότητα και την ποιότητα του δημόσιου χώρου στην πόλη. Με την ευκαιρία αυτής της επικοινωνίας θα επιθυμούσαμε να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας για την καθυστερημένη ανάρτηση της πλατφόρμας ανοικτής διαβούλευσης στον διαδικτυακό τόπο της «Ανοιχτής Διακυβέρνησης» επί του θέματος της «Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (ΕΧΣ) για το Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης», με αποτέλεσμα να παραχωρείται στις τυχόν παρεμβάσεις των πολιτών ο ελάχιστος χρόνος των 10 ημερών. Ζητούμε την παράταση της διαβούλευσης για 30 ημέρες από την ημέρα ανάρτησης του θέματος (05/03/19), που είναι και η νόμιμη διορία, ώστε αφενός να επιτραπεί στους ενδιαφερόμενους φορείς αλλά και τους πολίτες να συμμετάσχουν με τις απόψεις τους στη διαδικασία της διαβούλευσης στη δημόσια σφαίρα, που είναι και το ζητούμενο της «Ανοικτής Διακυβέρνησης». Παρακαλούμε θερμά να αναθεωρήσετε την απόφασή σας και να αποκαταστήσετε άμεσα τη διάρκεια της διαδικασίας στον νόμιμο χρόνο των 30 ημερών στο διαδικτυακό τόπο της «Ανοιχτής Διακυβέρνησης». Εκ μέρους της ομάδας εργασίας του ελληνικού παραρτήματος του διεθνούς οργανισμού do.co.mo.mo. (Documentation and Conservation of Modern Movement – docomomo.com) ζητούμε τη συμβολή σας στην προστασία αυτών των σημαντικών τοπόσημων του αστικού περιβάλλοντος της Θεσσαλονίκης και την πολιτική απόφαση διατήρησης και αποκατάστασής τους. Η ελληνική ομάδα εργασίας του do.co.mo.mo. (docomomo.gr) είναι στη διάθεσή σας ώστε να παρέχει οποιαδήποτε συμβουλευτική υπηρεσία της ζητηθεί. Με εκτίμηση, Εκ μέρους του do.co.mo.mo. Ελλάδας Ο συντονιστής Κώστας Τσιαμπάος, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ