Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Κωνσταντίνος Κουρκούτας, PhD' | 2 Μαΐου 2019, 20:09

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Δε θα μπω σε λεπτομερή ανάλυση όσον αφορά τις λεπτομέρειες τις μελέτης καθώς οι αδυναμίες/αστοχίες της καθώς και όσα πιθανόν θετικά στοιχεία της εντοπίστηκαν και τα ανάφεραν οι προηγούμενοι/-ες συμμετέχοντες στην συζήτηση. Θα ήθελα όμως να επισημάνω τα εξής σημεία: • Συμμετοχικότητα: Η διαβούλευση σαν διαδικασία όπως παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο εγχείρημα, είναι πολύ μακριά πλέον από τις σύγχρονες πρακτικές συμμετοχικών διαδικασιών συν-δημιουργίας και σχεδιασμού του αστικού χώρου που εφαρμόζονται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Και επιπλέον είναι μια διαδικασία πολύ υποδιαίστερη, της σημασίας της συγκεκριμένης παρέμβασης για την πόλη της Θεσσαλονίκης και την μελλοντική της πολεοδομική ανάπτυξη. Προκαλεί έκπληξη και θλίψη ταυτοχρόνως, όταν ο ίδιος ο Δήμος Θεσσαλονίκης πειραματίζεται με τέτοιες μεθοδολογιες σε διαφορετικά ευρωπαικά προγράμματα, αλλά δεν τολμά στην προκειμένη περίπτωση να κάνει αυτό το ποιοτικό άλμα και να τα εφαρμόσει στην πραγματικότητα. • Η Κλίμακα ώς ερώτηση: Όπως αναφέρθηκε σε διάφορα σχόλια, ο χαρακτηρισμός “μητροπολιτικός” τόσο για τον παρκο/ πράσινο χώρο όσο και για τον αστικό πόλο δεν δικαιολογούνται και δεν διερευνώνται. Οι κοινωνικό-περιβαλλοντικές συνέπειες στην μητροπολιτική τους διάσταση, παραμένουν μετέωρες και ευάλωτες, και πιστεύω αυτό από μόνο του θα έπρεπε να ακυρώσει την μελέτη. Δεν μπορεί να μιλάμε για ένα μητροπολιτικό παρκο και να μην διερευνάται σε κανένα σημείο παράγοντες όπως η συνδεσιμότητα των υπολοιπων πρασινων χωρων με το παρκο της ΔΕΘ, η θέση του μέσα σε ένα ευρύτερο δίκτυο πρασίνου κλπ. • Μια επαρκής και υπεύθυνη τοπική υδρολογική διαχείριση Η χαρακτηριστική γεωμορφολογία του σημείου έχει ως αποτέλεσμα στο στένεμα αυτό μεταξύ του ορεινού όγκου και της θαλάσσης να ελαττώνεται στο ελάχιστο η επιφάνεια απορροής των επιφανειακών υδάτων και τη δημιουργία ορμητικών χειμάρρων που καθορίσαν το ανατολικό όριο της ιστορικής πόλης και τη δραστηριότητα στην περιοχή για πολλά χρόνια. Ιστορικά στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν τρεις χείμαρροι, (δύο μεσα στη ΔΕΘ). Όπως αναφέρθηκε και σε άλλα σχόλια ακόμα και σήμερα σε έκτακτα καιρικά περιστατικά, παρόλα τα μέτρα διευθέτησης, η περιοχή υποφέρει συστηματικά απο πλημμύρες και ζημιές: προβλήματα υπό αναμονή που δεν αναφέρονται πουθενα στην μελετη. • Πολεοδομική Κληρονομιά: Η ανάγκη για μια κατάλληλη τοπική και υπερτοπική αστική δομή Αναθεωρώντας τον αντίκτυπο και την επιρροή του σχεδίου Hebrard για τη συγκεκριμένη περιοχή σήμερα, μπορούμε να αναγνωρίσουμε ορισμένα στοιχεία του αρχικού σχεδίου, η πλειονότητά τους σε μια τροποποιημένη κατάσταση, αλλά και να εκτιμήσουμε τη διορατικότητα του αρχικού σχεδίου. Το πιο αξιοσημείωτο στοιχείο είναι η παρουσία της λεωφόρου που ο Hebrard οραματίστηκε να συνδέει το Πανεπιστήμιο, στην κορυφή του άξονα, με το παραλιακό μέτωπο, με πλήθος από αξιοσημείωτα πολιτιστικά κτήρια και καταπράσινες εκτάσεις κατά μήκος της πορείας της. Ένας καινούριος αστικός άξονας αντίστοιχος με άλλους βασικούς αστικούς άξονες του σχεδίου όπως η Αριστοτέλους ή η Δημητρίου Γούναρη. Η σημερινή πραγματικότητα στη περιοχή απέχει σε μεγάλο βαθμό από την ιδέα και το όραμα της αρχικής πρότασης. Παρόλα αυτά μπορούμε ακόμη και σήμερα να διακρίνουμε και να συνοψίσουμε μια σειρά χαρακτηριστικών του σχεδίου Hebrard που είναι παρόντα στον σύγχρονο ιστό: i) Μια ιδιαίτερη συμβολή του έργου ήταν η πρόβλεψη για τη δημιουργία μιας πράσινης ζώνης γύρω από την πόλη και τα όρια του ιστορικού κέντρου, χωρίζοντας την πόλη σε τρία μεγαλύτερα τμήματα. Μία από αυτές τις ζώνες έτρεχε ανατολικά του ιστορικού κέντρου και ήταν δομημένη κατά μήκος ενός άξονα υπό τη μορφή μιας μακράς λεωφόρου. ii) Προέβλεψε χώρο για τη δημιουργία βασικών κτηρίων και υποδομών, αν και η πλειοψηφία τους κατασκευάστηκε τελικά σε διαφορετικές θέσεις από τις αρχικές που προτάθηκαν από το σχέδιο (π.χ., πανεπιστημιούπολη, γήπεδο, μουσεία, θέατρα, ΧΑΝΘ κ.ά.). iii) Η εγκατάσταση της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης και της Πανεπιστημιούπολης σαν περίκλειστοι χώροι κατά μήκος της πορείας του άξονα / λεωφόρου απέκλεισε κάθε δυνατότητα διατήρησης της λειτουργικής συνέχειας του άξονα (σε επίπεδο τοπίου, κινητικότητας, προσβασιμότητας κλπ). Τα υπολείμματα αυτής της πράσινης περιοχής μπορεί να παρατηρηθούν στην αυλή του πανεπιστημίου και σε άλλες μικρότερες περιοχές πρασίνου που υπάρχουν στον σύγχρονο τοπικό ιστό της περιοχής. Το αρχικό σχέδιο ουσιαστικά προέβλεπε και προνοούσε για τη δημιουργία ενός νέου αστικού άξονα έξω από τα ανατολικά τείχη της πόλης, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για την εμφάνιση μιας νέας κεντρικότητας έξω από τον παραδοσιακό χώρο της παλιάς πόλης. Παρόλο που το σχέδιο υλοποιήθηκε μόνο εν μέρει, το αρχικό σχέδιο και οι συνθήκες που δημιούργησε συνέβαλε σημαντικά στην εμφάνιση σημαντικών κτηρίων και δραστηριοτήτων κατά μήκος της περιοχής του άξονα, διατηρώντας έτσι μια κατάσταση λανθάνουσας / εκκρεμούς κεντρικότητας για την περιοχή. Η μετέπειτα εμφάνιση και συγκέντρωση άλλων σημαντικών κτηρίων και λειτουργιών στην περιοχή (που δεν προβλέπονταν αναγκαστικά στο σχέδιο), επαληθεύει αυτή τη θεωρία και επιβεβαιώνει το λανθάνον και αδρανές δυναμικό της περιοχής. Οι προβληματικές αλλά και ταυτόχρονα υποσχόμενες συνθήκες που επικρατούν σήμερα μπορούν να αντιστραφούν με τον επαναπρογραμματισμό του τοπικού ιστού, χρησιμοποιώντας τον Κεντρικό άξονα ως κύριο χαρακτηριστικό και εργαλείο αυτής της μελλοντικής αστικής μεταλλαγής. Η αναβίωση της ιδέας της ανάδειξης του κεντρικού άξονα σε πρωταγωνιστικό δομικό στοιχείο, όπως προβλεπόταν αρχικά από το σχέδιο Hebrard, μπορεί να αποδειχθεί σε ένα εύχρηστο εργαλείο για τη διάρθρωση μια νέας και αποτελεσματικής αστικής δομής. Με βασικό και άμεσο στόχο τη σύνδεση του δάσους με το θαλάσσιο μέτωπο μπορεί παράλληλα να επιφέρει μια σειρά απο παράπλευρα οφέλη: i) αύξηση της προσβασιμότητας των πολιτών σε δημόσιους χώρους και χώρους αναψυχής ii) Αναδιάρθρωση και βελτίωση της κινητικότητας (οχήματα, πεζοί, ποδήλατα κτλ.) σε ένα τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο, συμβάλλοντας παράλληλα στην iii) αποκατάσταση και αναδιάρθρωση του οικολογικού στοιχείου (συνδεσιμότητα και οικοσυστημικές υπηρεσίες) στο σύνολό του (βλάστηση & υδρολογία). iv) αναδιοργάνωση / αναδιάρθρωση και επιδιόρθωση του κατακερματισμένου και επί του παρόντος δυσλειτουργικού ιστού και αξιοποίηση της ποικιλόμορφης και πλούσιας δραστηριότητας (οικιστική, ψυχαγωγική, πολιτιστική, υγεία, ακαδημαϊκή, αθλητική κλπ.) παρούσας στην περιοχή. Έχοντας λοιπόν όλα αυτά τα σημεία υπόψιν δύο είναι τα καίρια ερωτήματα που χρήζουν διερεύνησης έχοντας στα χέρια μας Ειδικό Χωρικό Σχέδίο για τη ΔΕΘ, i) τίθεται το ερώτημα ποια θα έπρεπε να είναι η πραγματική σκάλα/κλίμακα εφαρμογής του σχεδίου. Διότι όσο κρίσιμο και εάν είναι το θέμα της διευθέτησης του χώρου της ΔΕΘ, η αντιμετώπιση του σαν ένα “κλειστό” θέμα, αγνοώντας τα προβλήματα και συνθήκες που προαναφέρθηκαν, θα αποτελέσει μια χαμένη ευκαιρία για την πόλη να επιλύσει ολιστικά τα προβλήματα σε μία από τις πιο κεντρικές περιοχές της, που παράλληλα παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο και ανερχόμενο δυναμικό ανάπτυξης κεντρικότητας σε μητροπολιτικό επίπεδο, δεδομένου τη συγκέντρωση και ποιότητα χρήσεων και ροών που διαχειρίζεται, ii) Θα μπορέσει η πόλη της Θεσσαλονίκης 100 χρόνια μετά το σχέδιο Εμπράρ, να ολοκληρώσει έστω και αναθεωρημένο το αρχικό σχέδιο και να αποθέσει έναν ελάχιστο φόρο τιμής στον αρχιτέκτονα και την ομάδα που το συνέθεσε πριν από έναν αιώνα, εκφράζοντας μια ελάχιστη πολεοδομική παιδεία και φόρο τιμής στην πολεοδομική κληρονομιά της πόλης. Ένας πιθανός μετασχηματισμός τής υπό μελέτης περιοχής πρέπει να έχει υπόψιν του τα προαναφερθέντα σημεία και οποιοσδήποτε μελλοντικός χωρικός σχεδιασμός η στρατηγική πρέπει να έχει σαν πρωταρχικό σκοπό να επιλύσει τα ιδιάζοντα προβλήματα της περιοχής, αποκαθιστώντας λειτουργικά και επιδιορθώνοντας τον κατακερματισμένο αστικό ιστό. Ο κεντρικός άξονας αναδύεται μέσα από την σύγχρονη ανάλυση ως ένα βασικό στοιχείο και ένα σημαντικό πολεοδομικό εργαλείο ταυτοχρόνα για την αναγέννηση της περιοχής και αντίστοιχα πρέπει να του επιδοθεί ο πρωταγωνισμός που του αρμόζει σε οποιαδήποτε μελλοντικά σχέδια. Το ζήτημα της συνέχειας, των δημοσίων χώρων, της προσβασιμότητας και κατά συνέπεια, της γενικότερης κινητικότητας, είναι ζητήματα που εύκολα μπορούν να αναδιαρθρωθούν έχοντας τον Κεντρικό Άξονα ως βάση και κέντρο αναφοράς. Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται μπροστά στη χωρική αλλά και χρονική συγκυρία να επεκτείνει το κέντρο της εκτός των τειχών σε μία ανακαινισμένη περιοχή που θα περιλαμβάνει ποιοτικούς δημόσιους και πράσινους χώρους, δημόσιες και ιδιωτικές καινοτόμες υπηρεσίες, με εύκολη πρόσβαση και σεβασμό στο περιβάλλον και τους κατοίκους της πόλης. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να αποκτήσει στη μορφή του Κεντρικού Άξονα μια Rambla στο κέντρο του πολεοδομικού της συγκροτήματος: μια Rambla της Καινοτομίας, των Μουσείων, του Πανεπιστημίου που θα συνδέει άλλες διαμορφωμένες διαδρομές στην περιοχή (πολιτιστικές, περιπάτου ή αθλητισμού) και θα διαρθρώσει συντονισμένα τη συνολική δραστηριότητα στην περιοχή και θα την αναδείξει ως μια νέα κεντρικότητα με πρωταγωνιστικό ρόλο σε μητροπολιτικό επίπεδο. Το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο δεν θα πρέπει να αποτελέσει τον προορισμό αλλά την έναρξη του διαλόγου και διεργασιών για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της πόλης μας.