Αρχική Νομοσχέδιο για τη ΒιοποικιλότηταΆρθρο 1 – ΣκοπόςΣχόλιο του χρήστη Greenpeace | 12 Ιουλίου 2010, 12:49
  • Σχόλιο του χρήστη 'Greenpeace' | 12 Ιουλίου 2010, 12:49

    Σχόλια και προτάσεις της Greenpeace επί του νομοσχεδίου για τη βιοποικιλότητα Εισαγωγικά Η Greenpeace καλωσορίζει την κατάθεση του νομοσχεδίου για τη βιοποικιλότητα ως ορόσημο στην εθνική προσπάθεια που καταβάλλεται για την προστασία του περιβάλλοντος. Με δεδομένο ότι η τελευταία αντίστοιχη προσπάθεια για την προστασία της βιοποικιλότητας καταγράφεται πριν από σχεδόν 25 χρόνια, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη το σημερινό νομοσχέδιο να αποτελέσει το επίκαιρο και αποτελεσματικό εργαλείο που θα ορίσει το γενικότερο πλαίσιο για την προστασία της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα. Σε αυτό το σημείο ακριβώς εντοπίζονται κάποιες αδυναμίες του νομοσχεδίου, οι οποίες περιορίζουν το πεδίο δράσης του στην παραδοσιακή, με τη στενή έννοια, προστασία του φυσικού χώρου και των ειδών της χλωρίδας και της πανίδας. Με αυτόν τον τρόπο, δυστυχώς το ‘προστατευτέο αντικείμενο’ παραμένει εν πολλοίς ‘απροστάτευτο’ σε μία σειρά από απειλές που αναμένεται να έχουν καταστροφικές συνέπειες στη βιοποικιλότητα στο εγγύς μέλλον. Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ των πιο σημαντικών ελλείψεων του νομοσχεδίου καταγράφονται οι εξής:  Απουσιάζει η περιγραφή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών, το οποίο θα βασίζεται στην προσαρμογή και το μετριασμό. Ακόμα και το πιο αποτελεσματικό μέτρο διαχείρισης είναι καταδικασμένο να αποτύχει αν δεν προβλέπεται η εκπόνηση ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης Μηδενικού Άνθρακα έως τα μέσα του αιώνα, στο πλαίσιο πάντα μίας παγκόσμιας προσπάθειας.  Δεν προβλέπονται επαρκή μέτρα προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος. (βλ. σχόλια επί των άρθρων).  Απουσιάζει πλήρως η όποια αναφορά στους μεταλλαγμένους (γενετικά τροποποιημένους) οργανισμούς. Με δεδομένο (α) ότι η χώρα μας αποτελεί περιοχή προέλευσης διάφορων αγροτικών φυτών (πχ σιτάρι) και (β) ότι κυκλοφορούν στη διεθνή αγορά μεταλλαγμένα φυτά με ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα των οποίων τα φυτά προέλευσης ή / και συγγενικά τους βρίσκονται με τη μορφή ζιζανίων στη χώρα μας, η σημασία της προστασίας της βιοποικιλότητας από την απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον είναι προφανής. Τα σχόλια και οι προτάσεις επί των άρθρων που ακολουθούν παρακάτω αποσκοπούν στην περαιτέρω βελτίωση και ενίσχυση ενός νομικού εργαλείου, το οποίο σε κάθε περίπτωση είναι το απαραίτητο πρώτο βήμα για την ουσιαστική προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Σχόλια και προτάσεις επί των άρθρων Εισαγωγή νομοσχεδίου: ‘Λαμβάνοντας υπόψη’ Σχόλιο Το σχέδιο νόμου για την προστασία της βιοποικιλότητας δε λαμβάνει υπόψη μία σειρά από διεθνή, περιφερειακά και εθνικά νομικά εργαλεία που συμβάλλουν άμεσα ή και έμμεσα στην προστασία της βιοποικιλότητας. Πρόταση Το νομοσχέδιο για την προστασία της βιοποικιλότητας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τα εξής διεθνή, περιφερειακά και εθνικά νομικά εργαλεία: • Τη Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής (UNFCCC). • Το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο κυρώθηκε με το Ν. 3017/2002 (Α’ 117) • Την Οδηγία 2009/28 για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ΑΠΕ. • Το Ν.3851/2010 για την ‘Επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής’. • Το Μεσογειακό Κανονισμό για την Αλιεία στη Μεσόγειο (ΕΚ 1967/2006). • Τη Σύμβαση του Aarhus για την Πρόσβαση στην Πληροφορία, τη Συμμετοχή του Κοινού στη Λήψη Αποφάσεων και την Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη για τα Περιβαλλοντικά Θέματα, η οποία κυρώθηκε με το Ν. 3422/2005 (Α΄303). • Την Οδηγία 2003/4/ΕΚ για την ‘Πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες και για την κατάργηση της Οδηγίας 90/313/ΕΚ’, όπως έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο με την ΚΥΑ 11764/653/2006 των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομίας και Οικονομικών, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων και Δικαιοσύνης (Β΄327). Άρθρο 1 – Σκοπός Πρόταση (Παρ. 3) Σύμφωνα με την αρχή της πρόληψης, θα πρέπει να προστεθεί στους ειδικούς στόχους εδάφιο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ως της σημαντικότερης απειλής για τη βιοποικιλότητα στον 21ο αιώνα. Σχόλιο – (παρ. 3, περίπτωση στ) Βάσει της αρχής της ενσωμάτωσης, το ΥΠΕΚΑ θα πρέπει να αναλάβει το ρόλο του συντονισμού και της ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού και τις αναπτυξιακές πολιτικές της χώρας. Άρθρο 2 - Ορισμοί Πρόταση Να προστεθεί ορισμός για την προστατευόμενη περιοχή αλιείας βάσει ΕΚ 1967/2006 ως εξής: ‘Μια γεωγραφικώς καθορισμένη θαλάσσια περιοχή, στην οποία απαγορεύονται ή περιορίζονται σε προσωρινή ή μόνιμη βάση όλες ή ορισμένες αλιευτικές δραστηριότητες με στόχο τη βελτίωση της εκμετάλλευσης και διατήρησης των έμβιων υδρόβιων πόρων ή την προστασία θαλάσσιων οικοσυστημάτων.’ Άρθρο 3 - Εθνικό Σύστημα προστατευόμενων περιοχών Σχόλιο Ένας από τους ειδικούς στόχους στο άρθρο 1 αναφέρεται στην ενσωμάτωση του Κοινοτικού Δικαίου για την προστασία της βιοποικιλότητας. Ενώ λοιπόν οι περιοχές Natura αναφέρονται στις περιοχές προστασίας οικοτόπων και ειδών, οι προστατευόμενες περιοχές αλιείας βάσει Κοινοτικού Κανονισμού δεν αναφέρονται πουθενά. Επίσης, δεν υπάρχει επαρκής αναφορά στη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών στα διεθνή ύδατα και διασυνοριακές περιοχές, μια ανάγκη που έχει αναγνωριστεί από τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα, αλλά και από το Πρωτόκολλο για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές Μεσογειακού Ενδιαφέροντος (SPAMI) σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης. Επίσης, η δημιουργία προστατευόμενων περιοχών αλιείας σε διεθνή ύδατα αποτελεί υποχρέωση της Ελλάδας βάσει ΕΚ 1967/2006. Σχόλιο (παρ. 2, περ. 5) Στην παράγραφο 2.5 αναφέρεται ότι ‘για τα αντικείμενα προστασίας […] καταρτίζονται σχέδια διαχείρισης […] με τα οποία εξειδικεύονται οι όροι και περιορισμοί άσκησης δραστηριοτήτων’. Στη συνέχεια (παρ. 3) η ονομασία των περιοχών προστασίας συνοδεύεται και από τον τύπο των αποδεκτών δραστηριοτήτων, προδιαγράφοντας ουσιαστικά το αποτέλεσμα των σχεδίων διαχείρισης. Ο νομοθέτης θα πρέπει να επιλέξει μία από τις δυο οδούς: είτε θα ορίσει αυστηρά και σαφή κριτήρια χαρακτηρισμού των περιοχών προστασίας και στη συνέχεια θα δώσει κατάλογο επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων και όρων άσκησής τους είτε αυτά θα προκύψουν μέσα από τα σχέδια διαχείρισης και με βάση τις ανάγκες προστασίας. Η «μέση οδός» δημιουργεί σημαντικά προβλήματα και επιτρέπει μεγάλο βαθμό αυθαιρεσίας στην προσπάθεια να επιτύχει τον συγκερασμό δυο εκ διαμέτρου αντίθετων λογικών. Σχόλιο (παρ. 4.1) Σχετικά με τις ειδικές ζώνες διατήρησης, θα πρέπει να συμπεριληφθεί στις προτεραιότητες του ΥΠΕΚΑ ο καθορισμός των θαλάσσιων περιοχών Natura και η εξασφάλιση της επαρκούς προστασίας των θαλάσσιων ειδών και οικοτόπων Κοινοτικής Σημασίας. Σχόλιο (παρ. 6) Η συγκεκριμένη διάταξη, όπως προβλέπεται από το Ν.3851/2010 και τροποποιεί το άρθρο 19 του Ν.1650/1986, κρίνεται εξαιρετικά σημαντική για την ουσιαστική ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ως απαραίτητου εργαλείου μετριασμού (mitigation) για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Άρθρο 5 - Ρυθμίσεις για την προστασία και διαχείριση των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Σχόλιο (παρ.5) Η συγκεκριμένη διάταξη βασίζεται στον ΕΚ 1967/2006. Πρόταση (παρ.5) Προτείνουμε να αντικατασταθεί με την παρακάτω πρόταση ως εξής: ‘Απαγορεύεται η αλιεία με δίχτυα τράτας, δράγες, γρι-γρι, γρίπους συρόμενους από σκάφος, πεζότρατες ή παρόμοια δίχτυα πάνω από βυθούς με θαλάσσια βλάστηση, ιδίως από Posidonia oceanica ή άλλα θαλάσσια φανερόγαμα.’ Αντίστοιχα για τους κοραλλιογενείς βυθούς προτείνεται η εξής διατύπωση: ‘Απαγορεύεται η αλιεία με δίχτυα τράτας, δράγες, πεζότρατες ή παρόμοια δίχτυα πάνω από κοραλλιογενή ενδιαιτήματα και ασβεστοφυκικούς βυθούς.’ Αξίζει να σημειωθεί ότι στο παρόν κείμενο οι παραπάνω απαγορεύσεις περιορίζονται στις περιοχές Natura. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον Ευρωπαικό Κανονισμό ΕΚ 1967/2006, ο οποίος απαγορεύει τα προαναφερθέντα αλιευτικά εργαλεία σε όλες τις εθνικές εκτάσεις όπου καταγράφονται τα παραπάνω οικοσυστήματα. Σχόλιο (παρ.8) Η εγκατάσταση και η λειτουργία ιχθυοκαλλιεργειών πάνω από λιβάδια Ποσειδωνίας θα πρέπει να απαγορεύεται σε όλη την Ελλάδα και όχι μόνο στις περιοχές Natura. Άρθρο 6 - Ρυθμίσεις για την προστασία του φυσικού χώρου Σχόλιο (παρ. 6) Τα σχέδια διαχείρισης για όλες τις δράσεις πρέπει να αποτελούν ένα ενιαίο σχέδιο δράσης για την Αλιεία στην Ελλάδα, το οποίο θα περιλαμβάνει διατάξεις για την εφαρμογή Κοινοτικών Κανονισμών και την επίτευξη ευρωπαϊκών στόχων. Για παράδειγμα:  Μείωση της αλιευτικής ικανότητας και προσπάθειας (Κοινή Αλιευτική Πολιτική -ΚΑλΠ).  Δημιουργία προστατευόμενων περιοχών αλιείας (Υποχρέωση της Ελλάδας βάσει ΕΚ 1967/2006). Είναι σημαντικό, στα μέτρα διαχείρισης της αλιείας, να συμπεριληφθεί και ο όρος της κλειστής περιοχής στην αλιεία (no take zones), ένα διεθνώς αναγνωρισμένο μέτρο, ως επιτακτική ανάγκη για την ουσιαστική προστασία των θαλασσών και των φυσικών τους πόρων. Η επιβολή του μέτρου κρίνεται επιτακτική εάν λάβουμε υπόψη μας ότι λιγότερο από το 1% των ελληνικών θαλασσών προστατεύεται πλήρως. Άρθρο 9 - Ρυθμίσεις για τα ξενικά είδη Σχόλιο (παρ. 5) Μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, η CITES υπάγεται στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Η κατάσταση αυτή υποβαθμίζει σε σημαντικό βαθμό την περιβαλλοντική διάσταση της Σύμβασης. Πρόταση (παρ. 5) Προκειμένου να ενισχυθεί η περιβαλλοντική διάσταση της Σύμβασης στην Ελλάδα, κρίνεται αναγκαίο, η CITES να υπαχθεί στη δικαιοδοσία του ΥΠΕΚΑ. Άρθρο 10 - Επιστημονική έρευνα Σχόλιο (παρ. 1) Θα πρέπει να εξειδικευθεί η υποχρέωση της Πολιτείας για την απογραφή των ειδών και οικοτόπων της Ελλάδας, την καταγραφή τους (χαρτογράφηση) και τη δημιουργία δεικτών που θα αποτυπώνουν την κατάσταση στην οποία βρίσκονται και τις απειλές που αντιμετωπίζουν ώστε, μέσα από την παρακολούθησή τους, να οδηγήσουν σε μέτρα προστασίας. Άρθρο 13 - Ευθύνη για την προστασία της βιοποικιλότητας Σχόλιο (παρ. 2) Πρέπει να είναι σαφές ότι ο ρόλος του ΥΠΕΚΑ επεκτείνεται και στη διασφάλιση της οριζόντιας ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού και τις αναπτυξιακές πολιτικές της χώρας. Συμπερασματικά Αναμφίβολα, το νομοσχέδιο είναι ένα θετικό μέτρο που αποτελεί έναν –επί δεκαετίες- χαμένο κρίκο της εθνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Όπως κάθε περιβαλλοντικό μέτρο και πολιτική, έτσι και το συγκεκριμένο νομοσχέδιο για τη βιοποικιλότητα θα πρέπει να διαπνέεται από την αρχή της αναλογικότητας, όπως αυτή διασφαλίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η συγκεκριμένη αρχή, έχει μεγάλη σημασία ιδίως στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που αποτελούν το απαραίτητο περιβαλλοντικό εργαλείο για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών (σύμφωνα με την αρχή της πρόληψης), αλλά και οικονομικό, για τη δημιουργία χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας και την απεξάρτηση από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Σημαντικός τομέας στον οποίο υστερεί το προτεινόμενο νομοσχέδιο είναι αυτός του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Παρά τις σχετικές ρυθμίσεις, το νομοσχέδιο δεν ανατρέπει τη σημερινή στρεβλή κατάσταση που θέλει σημαντικό μέρος των μέτρων διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος να λαμβάνονται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Με δεδομένο ότι στην Ελλάδα προστατεύεται ένα ελάχιστο ποσοστό της συνολικής θαλάσσιας έκτασης, ενώ οι γνώσεις που έχουμε για τις ελληνικές θάλασσες (οι οικότοποι, τα είδη και η κατάσταση στην οποία βρίσκονται, οι πιέσεις που δέχονται και οι απειλές) είναι ελλιπείς ή ανύπαρκτες, το νομοσχέδιο πρέπει να διευρύνει το πεδίο δράσης του ως προς το θαλάσσιο περιβάλλον. Τέλος, απουσιάζει πλήρως η όποια αναφορά στους μεταλλαγμένους (γενετικά τροποποιημένους) οργανισμούς. Με δεδομένη την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική σημασία και αξία της αγροτικής βιοποικιλότητας η απουσία μέριμνας για την προστασία της είναι φανερή. Στη διάρκεια της δεκαετούς και πλέον σχετικής δράσης της, η Greenpeace έχει υποβάλει στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης σειρά προτάσεων και σχεδίων νομοθετημάτων για την προστασία του περιβάλλοντος από την απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών. Τα στοιχεία αυτά είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή προς άμεση αξιοποίηση. Εκφράζουμε την πεποίθηση ότι οι προτάσεις και τα σχόλια που υποβλήθηκαν παραπάνω θα ληφθούν σοβαρά υπόψη και ότι το νομοσχέδιο στην τελική του μορφή θα καλύψει τα παραπάνω σημαντικά σημεία. Ελπίζουμε ότι μετά τη βελτίωση και συμπλήρωσή του, θα ξεκινήσει ταχύτατα η εφαρμογή του νομοσχεδίου, το οποίο αναμφίβολα θα αποτελέσει ένα πρώτο αποφασιστικό βήμα για την ουσιαστική προστασία της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα. Αντί επιλόγου Η προστασία της βιοποικιλότητας, παράλληλα και από κοινού με την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών αποτελούν τις δυο μεγαλύτερες προκλήσεις (πυλώνες) για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος για ολόκληρη την ανθρωπότητα, οι οποίες – σε κάθε περίπτωση – παρουσιάζουν υψηλό βαθμό αλληλεξάρτησης. Με δεδομένο ότι βρισκόμαστε μεσούσης της οικονομικής κρίσης, είναι σαφές ότι τα όποια μέτρα για την αντιμετώπισή της θα πρέπει όχι μόνο να μη δημιουργήσουν επιπλέον πιέσεις στους δυο αυτούς άξονες αλλά – πολύ περισσότερο – να συμβάλλουν στην περαιτέρω προστασία του περιβάλλοντος. Με απλά λόγια, η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης πρέπει να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και την προστασία της βιοποικιλότητας. Δυστυχώς, αυτή η διάσταση δε φαίνεται να διαπνέει το προτεινόμενο νομοσχέδιο. Παρά το γεγονός ότι γίνεται προσπάθεια κωδικοποίησης της σημερινής κατάστασης και τακτοποίησης σημαντικών εκκρεμοτήτων (δίκτυο Natura 2000), η συνολική προσέγγιση εξακολουθεί να είναι περιοριστική, χωρίς να προβλέπει ουσιαστική αναπτυξιακή διέξοδο. Το σχόλιο γίνεται πιο κατανοητό αν αναλογιστεί κάποιος ότι περίπου το 25% της επικράτειας εντάσσεται σε κάποιο καθεστώς προστασίας. Η αποτυχία της χώρας (πρωτίστως σε πολιτικό επίπεδο, αλλά και στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών) να παρουσιάσει ένα πειστικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης δεν αντιμετωπίζεται με νέα κανονιστικά πλαίσια και διατάξεις. Για την προστασία της βιοποικιλότητας δεν αρκούν Προεδρικά Διατάγματα και Φορείς Διαχείρισης (αν και είναι απαραίτητα και τα δυο). Απαιτείται η ενεργός συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας η οποία θα αναλάβει τελικά και ενεργό ρόλο στην επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Ύστερα από είκοσι χρόνια εμπειρίας στη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών στη χώρα μας, είναι εμφανής η σημασία της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών. Στο προτεινόμενο κείμενο η συγκεκριμένη διάσταση απουσιάζει και η εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών περιορίζεται στην ενημέρωση. Η απουσία απαραίτητης εμπειρίας στο συγκεκριμένο τομέα δεν πρέπει να αποτελεί λόγο για να τον αγνοήσουμε, αλλά αντίθετα για να εντείνουμε τις προσπάθειές μας. Κάτι τέτοιο δεν αναδεικνύεται μέσα από το προτεινόμενο κείμενο.