Αρχική Σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών "ΑΡΣΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥΣ ΕΚΛΟΓΕΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ"Άρθρο 1 Άρση περιορισμών για την εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού– Τροποποίηση άρθρων 2 και 4 ν. 4648/2019Σχόλιο του χρήστη ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ | 15 Ιουλίου 2023, 14:51
  • Σχόλιο του χρήστη 'ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ' | 15 Ιουλίου 2023, 14:51

    ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Σύμφωνα με το άρθρο 51 παρ. 3 Συντάγματος «3. Oι βουλευτές εκλέγονται με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία από τους πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα, όπως νόμος ορίζει. O νόμος δεν μπορεί να περιορίσει το εκλογικό δικαίωμα παρά μόνο αν δεν έχει συμπληρωθεί κατώτατο όριο ηλικίας ή για ανικανότητα δικαιοπραξίας ή ως συνέπεια αμετάκλητης ποινικής καταδίκης για ορισμένα εγκλήματα». Από την ανωτέρω συνταγματική διάταξη προκύπτει ότι πρώτη προϋπόθεση για το δικαίωμα του εκλέγειν συνιστά η ιδιότητα του Έλληνα πολίτη. Επιπλέον το εκλογικό δικαίωμα δεν μπορεί να περιοριστεί με νόμο παρά μόνο για τους περιοριστικά αναφερόμενους λόγους της ανωτέρω συνταγματικής διάταξης, ήτοι το κατώτατο όριο ηλικίας, την ανικανότητα δικαιοπραξίας ή την αμετάκλητη ποινική καταδίκη για ορισμένα εγκλήματα. Το άρθρο 4 παρ. 3 Συντάγματος ορίζει σχετικά με την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη ότι: «3. Έλληνες πολίτες είναι όσοι έχουν τα προσόντα που ορίζει ο νόμος. Επιτρέπεται να αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια μόνο σε περίπτωση που κάποιος απέκτησε εκούσια άλλη ιθαγένεια ή που ανέλαβε σε ξένη χώρα υπηρεσία αντίθετη προς τα εθνικά συμφέροντα, με τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία που προβλέπει ειδικότερα ο νόμος». Ανατίθεται, λοιπόν, στον κοινό νομοθέτη να ορίζει τα απαιτούμενα προσόντα για την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας καθώς και να εξειδικεύει την διαδικασία και τις προϋποθέσεις αφαίρεσης της ελληνικής ιθαγένειας στην περίπτωση κτήσης εκουσίως άλλης ιθαγένειας ή ανάληψης σε ξένη χώρα υπηρεσίας αντίθετης στα εθνικά συμφέροντα. Ο νόμος αυτός είναι ο νόμος υπ’ αριθ. 3284/2004 (ΦΕΚ Α΄ 217/10-11-2004) «Περί κυρώσεως του Κώδικα της Ελληνικής Ιθαγένειας». Τα απαιτούμενα προσόντα για την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας ορίζονται στα άρθρα 1, 2, 1Α, 1Β, 2, 3, 4, 5 επ. του ανωτέρω νόμου 3284/2004. Η διαδικασία και οι προϋποθέσεις αφαίρεσης της ελληνικής ιθαγένειας προβλέπονται στα άρθρα 16, 17, 18, 19, 20, 21 του νόμου αυτού. Ειδικώς το άρθρο 16 στις παρ. 1 και παρ. 2 αυτού ορίζει την διαδικασία εκούσιας αποβολής της ελληνικής ιθαγένειας λόγω κτήσης άλλης ιθαγένειας, ενώ το άρθρο 17 ορίζει τις περιπτώσεις κήρυξης Έλληνα πολίτη εκπτώτου της ελληνικής ιθαγένειας, όπως την ανάληψη δημόσιας υπηρεσίας αντίθετης στα εθνικά συμφέροντα στην αλλοδαπή. Ο αποκτών την ελληνική ιθαγένεια κατά τους τρόπους κτήσης που προβλέπει ο ανωτέρω νόμος 3284/2004, δύναται, εφόσον συντρέχουν κάποιες επιπλέον προϋποθέσεις να αποκτήσει το δικαίωμα του εκλέγειν. Οι προϋποθέσεις αυτές τίθενται από το προεδρικό διάταγμα υπ’ αριθ. 26/2012 (ΦΕΚ Α' 57/15-03-2012) «Κωδικοποίηση σ' ενιαίο κείμενο των διατάξεων της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών», το οποίο έχει εκδοθεί κατ΄ εξουσιοδότηση των διατάξεων του άρθρου 7 παρ. 4 του ν. 2623/1998 (ΦΕΚ 139 Α’ ). Σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 1 του π.δ. 26/2012 το δικαίωμα του εκλέγειν έχουν οι πολίτες Έλληνες και Ελληνίδες που συμπλήρωσαν το δέκατο έβδομο (17ο) έτος της ηλικίας τους. Σύμφωνα δε με την παρ. 2 του άρθρου 4 η 1η Ιανουαρίου θεωρείται ως ημερομηνία γέννησης όλων όσοι γεννήθηκαν μέσα στο χρόνο. Το δικαίωμα του εκλέγειν στερούνται: i. όσοι παύουν να έχουν την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 16, 17, 18, 19, 20 και 21 ν. 3284/2004, και ii. α. όσοι βρίσκονται, σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα, σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση και για όσο χρόνο διαρκεί αυτή και β) όσοι καταδικάζονται αμετάκλητα: βα) σε κάθειρξη για τα αδικήματα των κεφαλαίων 1-6 του Δεύτερου Βιβλίου του Ποινικού Κώδικα ή ββ) σε οποιαδήποτε ποινή για εγκλήματα του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα που επισείουν την ποινή της ισόβιας κάθειρξης ή βγ) σε ισόβια κάθειρξη για κάθε άλλο αδίκημα, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 1 του ανωτέρω π.δ. 26/2012. Ειδικά για τους Έλληνες πολίτες που α. έχουν ενεργό το δικαίωμα του εκλέγειν, β. είναι εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο δήμου της Ελληνικής Δημοκρατίας και γ. που κατά την ημέρα διενέργειας των βουλευτικών εκλογών, των εκλογών για την ανάδειξη του μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ή την ημέρα διεξαγωγής εθνικού δημοψηφίσματος βρίσκονται εκτός της ελληνικής επικράτειας, εφαρμόζεται ο νόμος 4648/2019 (ΦΕΚ A' 205/16-12-2019) «Διευκόλυνση άσκησης εκλογικού δικαιώματος εκλογέων που βρίσκονται εκτός Ελληνικής Επικράτειας και τροποποίηση εκλογικής διαδικασίας». Εφόσον πληρούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις, δίδεται η δυνατότητα εγγραφής σε ειδικό εκλογικό κατάλογο του εξωτερικού. Για την εγγραφή στον ειδικό εκλογικό κατάλογο, σύμφωνα με την ισχύουσα και προς αναθεώρηση παράγραφο 2 του άρθρου 2 ν. 4648/2019 πρέπει οι εκλογείς να συγκεντρώνουν σωρευτικά τα παρακάτω κριτήρια: α) να έχουν διαμείνει συνολικά δύο (2) έτη εντός της Ελληνικής Επικράτειας κατά το χρονικό διάστημα των τελευταίων τριάντα πέντε (35) ετών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης εγγραφής, β) να έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση κατά το τρέχον ή το προηγούμενο φορολογικό έτος. Οι προϋποθέσεις αυτές προτείνεται να εξαλειφθούν με το προς διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών και ειδικότερα με το άρθρο 1 παρ. 4. αυτού, κατά το οποίο: «Οι παρ. 2 περί προϋποθέσεων εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους ψηφοφόρων εξωτερικού, 6 περί συγκρότησης Διακομματικής Επιτροπής εξέτασης ενστάσεων κατά απορριπτικών αποφάσεων εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, 7 περί διαδικασίας εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους και 10 περί της εφαρμογής των περιορισμών εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους στις εκλογές για την ανάδειξη μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του άρθρου 2 του ν. 4648/2019 καταργούνται». Το δε άρθρο 1. παρ. 1 του προτεινόμενου νομοσχεδίου σχετικά με την δυνατότητα εγγραφής στον εκλογικό κατάλογο ορίζει: «Η παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 4648/2019 (Α΄ 205) αντικαθίσταται ως εξής: «3. Οι εκλογείς που επιθυμούν να διευκολυνθούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος, εγγράφονται με δική τους μέριμνα στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού. Η εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού γίνεται οποτεδήποτε με αίτηση του ενδιαφερομένου σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 4. Αντιστοίχως, η τροποποίηση όσον αφορά τη διεύθυνση κατοικίας και η αναστολή ή η ακύρωση της αίτησης εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού γίνονται με τη διαδικασία του άρθρου 4. Η αποδοχή ή η απόρριψη της αίτησης γίνονται με απόφαση της Διεύθυνσης Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών.». Σύμφωνα δε με την παρ. 2. του άρθρου 1 του προτεινόμενου νομοσχεδίου «Η παρ. 4 του άρθρου 4 του ν. 4648/2019 αντικαθίσταται ως εξής: «4. Κατά την αίτησή του, ο εκλογέας συμπληρώνει τα στοιχεία του και προσδιορίζει την εκτός Επικρατείας περιφέρεια δικαιοδοσίας διπλωματικής ή προξενικής αρχής, στην οποία επιθυμεί να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα». Συνεπώς, για την ένταξη των Ελλήνων εξωτερικού στον ειδικό εκλογικό κατάλογο προτείνεται να εξαλειφθούν οι περιορισμοί της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4648/2019, όπως ισχύει, και η εγγραφή τους να γίνεται κατόπιν απλής αιτήσεως με τα στοιχεία του εκλογέα και προσδιορισμό της περιφέρειας δικαιοδοσίας διπλωματικής ή προξενικής αρχής. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο αίρει, συνεπώς, όλους τους περιορισμούς που ισχύουν για την άσκηση του δικαιώματος της ψήφου Ελλήνων πολιτών, οι οποίοι είτε είναι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού, είτε βρίσκονται στο εξωτερικό κατά την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών. ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΗ ΨΗΦΟΣ Με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 προστέθηκε στην συνταγματική ρύθμιση του άρθρου 51 παρ. 4 το εδ. γ΄, σύμφωνα με το οποίο η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν εμποδίζει την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των εκτός Ελλάδας εκλογέων με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο. Ratio της διάταξης αυτής είναι η εξυπηρέτηση αφενός της αρχής της καθολικότητας της ψήφου και αφετέρου της αποτελεσματικότητας με τη διευκόλυνση της άσκησης του δικαιώματος ψήφου των κατοίκων του εξωτερικού στον τόπο κατοικίας ή διαμονής τους. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει δε ότι η επιστολική ψήφος δεν παρουσιάζει νομικές ή τεχνικές δυσχέρειες ως προς την εφαρμογή της. Συνεπώς, η δυνατότητα της επιστολικής ψήφου επιτρέπεται εκ του Συντάγματος να θεσπισθεί δια νόμου ενώ τεχνικά είναι εφικτή η εφαρμογή της. Πρέπει, ωστόσο, να υπογραμμισθεί ότι η ανωτέρω συνταγματική διάταξη καθιερώνει διακριτική ευχέρεια του κοινού νομοθέτη για την ρύθμιση του ζητήματος της ψήφου των εκτός Επικρατείας Ελλήνων. Η διακριτική ευχέρεια αυτή έχει επιβεβαιωθεί και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην απόφαση του Πρώτου Τμήματος της 8ης Ιουλίου 2010 επί της υποθέσεως Σιταρόπουλος και άλλοι κατά Ελλάδας (αριθμ. προσφυγής 42202/07) και στην απόφαση του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης της 15ης Μαρτίου 2012 επί της ιδίας υποθέσεως επιβεβαιώνοντας την πάγια – και επιφυλακτική - νομολογία του, σύμφωνα με την οποία, τα κράτη διαθέτουν ένα ευρύ περιθώριο εκτίμησης ως προς τη ρύθμιση της εκλογικής τους νομοθεσίας. Ο νόμος 4648/2019, όπως ισχύει, δεν προβλέπει την δυνατότητα της επιστολικής ψήφου των Ελλήνων πολιτών του εξωτερικού. Οι εκλογείς, σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 13 του προαναφερθέντος νόμου, προσέρχονται για να ψηφίσουν στα εκλογικά τμήματα που συστήνονται στην έδρα κάθε ελληνικής διπλωματικής αρχής στο εξωτερικό και, αν συντρέχει λόγος, λαμβανομένου υπόψη του αριθμού των εγγεγραμμένων εκλογέων που κατοικούν εκτός της έδρας, καθώς και των ειδικών σε κάθε διπλωματική περιφέρεια συνθηκών, και σε άλλες πόλεις της ίδιας περιφέρειας. Τα καταστήματα ψηφοφορίας ορίζονται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Εξωτερικών. Το προς διαβούλευση νομοσχέδιο της κυβέρνησης δεν θεσπίζει την δυνατότητα της επιστολικής ψήφου των Ελλήνων που κατά τον χρόνο διενέργειας των εκλογών ή εθνικού δημοψηφίσματος βρίσκονται εκτός της ελληνικής επικράτειας. Η έλλειψη νομοθετικής θέσπισης της επιστολικής ψήφου συνδέεται με τον φόβο παραβίασης της μυστικότητας της ψήφου, αφήνει όμως δυσεπίλυτα ζητήματα σχετικά με την καθολικότητα και την ισότητα της ψήφου. Με την επιστολική ή ηλεκτρονική ψήφο θα παρασχεθεί μεγάλη διευκόλυνση όσων από τους ομογενείς διαμένουν ή κατοικούν μακριά από τα εκλογικά κέντρα, καθώς στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, οι αποστάσεις από τα εκλογικά κέντρα είναι εξαιρετικά μεγάλες. Η επιστολική ψήφος έχει άλλωστε νομοθετηθεί σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα στην Γερμανία, όπου αναφορικά με τους εκλογείς του εξωτερικού ακολουθείται η εξής διαδικασία επιστολικής - ταχυδρομικής ψήφου: Όλοι οι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών εκτός της γερμανικής επικράτειας, κάνουν αίτηση για να αποκτήσουν μια «κάρτα ψηφοφορίας», η οποία τους εγγράφει στους εκλογικούς καταλόγους και με την επίδειξή της μπορούν να ψηφίσουν. Με αρμοδιότητα του Υπουργείου Εσωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας αποστέλλεται στον Γερμανό πολίτη, που βρίσκεται εκτός της γερμανικής επικράτειας, με ταχυδρομείο ειδικό υλικό, το οποίο χρησιμοποιεί για να ψηφίσει. Εκτός από την εκλογική κάρτα, στέλνονται τα ψηφοδέλτια της περιφέρειας που ψηφίζει, ο ειδικός εκλογικός φάκελος, στον οποίο τοποθετεί το ψηφοδέλτιο, καθώς και ένας μεγαλύτερος φάκελος, στον οποίο βάζει το ψηφοδέλτιο, την κάρτα του και φωτοτυπίες εγγράφων που πιστοποιούν την ταυτότητά του. Ο μεγαλύτερος φάκελος έχει τη σφραγίδα των γερμανικών ταχυδρομείων και αποστέλλεται δωρεάν από οποιαδήποτε χώρα. Παρόμοια διαδικασία ακολουθείται και στην Ισπανία. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Ολλανδία, η Ελβετία και η Εσθονία έχουν δώσει και τη δυνατότητα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Ως εκ τούτου, και με δεδομένη την συνταγματικότητα και την αναγκαιότητα της επιστολικής ψήφου ή ακόμα και της ηλεκτρονικής ψήφου, προτείνεται η προσθήκη νέας διάταξης στον νόμο 4648/2019 που να προβλέπει την δυνατότητα επιστολικής ψήφου καθώς και τις διαδικαστικές προϋποθέσεις αυτής. Κατά το γερμανικό πρότυπο, ο Έλληνας εκλογέας του εξωτερικού θα μπορεί να υποβάλλει αρχικώς αίτηση εγγραφής σε ειδικό εκλογικό κατάλογο, σύμφωνα με την ήδη προτεινόμενη ρύθμιση του νομοσχεδίου, αλλά και απόκτησης κάρτας ψηφοφορίας, η οποία θα αξιοποιηθεί για την πραγματοποίηση της επιστολικής ψήφου. Το Υπουργείο Εσωτερικών θα αποστέλλει ταχυδρομικώς στον εκλογέα το ειδικό εκλογικό υλικό, το οποίο θα χρησιμοποιήσει για να ψηφίσει. Εκτός από την εκλογική κάρτα, θα αποσταλούν τα ψηφοδέλτια της περιφέρειας που ψηφίζει, ο ειδικός εκλογικός φάκελος, στον οποίο θα τοποθετηθεί το ψηφοδέλτιο, καθώς και ένας μεγαλύτερος φάκελος, στον οποίο θα τοποθετηθεί ο ειδικός εκλογικός φάκελος με το ψηφοδέλτιο, η κάρτα του ψηφοφόρου εξωτερικού και φωτοτυπίες εγγράφων που πιστοποιούν την ταυτότητά του. Ο μεγαλύτερος φάκελος θα έχει την σφραγίδα των ελληνικών ταχυδρομείων και θα αποστέλλεται δωρεάν από οποιαδήποτε χώρα.