Αρχική Διαβούλευση του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για το εθνικό Κοινωνικό Κλιματικό ΣχέδιοΚοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο (ΚΚΣ) Σχόλιο του χρήστη Δέσμη Ενεργειακών Κοινοτήτων & REScoop.eu | 16 Ιουλίου 2025, 20:37
  • Σχόλιο του χρήστη 'Δέσμη Ενεργειακών Κοινοτήτων & REScoop.eu' | 16 Ιουλίου 2025, 20:37

    Ο παρακάτω σχολιασμός γίνεται από κοινού μεταξύ της εθνικής Δέσμης ενεργειακών κοινοτήτων και της REScoop.eu, της Πανευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενεργειακών Κοινοτήτων. Σύνδεσμος δημόσιας διαβούλευσης: https://www.opengov.gr/consultations/?p=3989 Παρατηρητήριο της ανάπτυξης των Κοινωνικών Κλιματικών Σχεδίων στα κράτη-μέλη της REScoop.eu: https://www.rescoop.eu/policy/financing-tracker/social-climate-fund Γενικές Παρατηρήσεις επί του Σχεδίου Η ΔΕΣΜΗ θεωρεί ότι η Διαβούλευση είναι σε θετική κατεύθυνση καθ’ότι ο κλάδος της ενέργειας, αποτελεί βασικό ρυθμιστή της ανάπτυξης, επηρεάζει τόσο την ανταγωνιστικότητα της εγχώριας οικονομίας, όσο και την ευημερία του καταναλωτή ως απάντηση στην ενεργειακή φτώχεια που βιώνουν πολλά νοικοκυριά. Η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί ένα κρίσιμο πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς στερεί από τους ανθρώπους το βασικό κοινωνικό αγαθό της ενέργειας, απολύτως αναγκαίο για τη διασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης, και σχετίζεται με σοβαρές κοινωνικές, περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να υπάρχουν κοινωνικές θυσίες για την επίτευξη της πράσινης μετάβασης, το οποίο αποτυπώνει την ανάγκη βιωσιμότητας των πράσινων επενδύσεων με στόχο την κοινωνική ευημερία και την αντιμετώπιση των αναγκών των ευάλωτων νοικοκυριών. Σημαντική διαπίστωση της ΔΕΣΜΗΣ είναι εν γένει η ύπαρξη αναλφαβητισμού στον τομέα της ενέργειας. Η εκπαίδευση και η ενημέρωση των καταναλωτών για τα δικαιώματά τους σε αυτόν τον τομέα, πρέπει να τεθεί στις προτεραιότητες των αρμόδιων φορέων και αρχών με κοινές συνέργειες και δράσεις με τους φορείς της κοινωνίας. Επίσης, η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια πρέπει να διασφαλιστεί για όλους τους καταναλωτές/τριες, ώστε να επωφεληθούν όλοι/ες και να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος του αποκλεισμού. Γενικότερα το ελληνικό Σχέδιο στην παρούσα φάση είναι περιγραφικό, χωρίς ποσοτικοποιημένα στοιχεία (π.χ., για τον προσδιορισμό των ευάλωτων νοικοκυριών και μικρών επιχειρήσεων), κοστολόγηση όλων των μέτρων, καθώς και ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση των μέτρων και των επενδύσεων Το Σχέδιο οφείλει να προσδιορίσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τη συνάφεια το πώς συνάδει με άλλες εθνικές πολιτικές και προγράμματα (άρθρο 6 παρ. 3 του κανονισμού KTK), π.χ. το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής του κράτους μέλους, δ) το σχέδιο ανακαίνισης κτιρίων του κράτους μέλους σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2024/1275, και τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης (κανονισμός 2021/1056). Για να διασφαλιστεί η διαφάνεια και λογοδοσία στην εφαρμογή του Κοινωνικού Κλιματικού Σχεδίου ζητούμε τη θέσπιση ειδικής Επιτροπής Παρακολούθησης, η οποία θα απαρτίζεται από διαφορετικούς κοινωνικούς εταίρους: τη Δέσμη ενεργειακών κοινοτήτων, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εργατικά συνδικάτα, οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, ερευνητικά ιδρύματα κλπ. Ήδη Κράτη Μέλη όπως η Πολωνία, Βουλγαρία και Εσθονία έχουν δεσμευτεί για ένα τέτοιο μέτρο (Βλ. Social Climate Fund Tracker). Προτείνεται επίσης η δημιουργία ενός κεντρικού ιστότοπου όπου θα αναρτώνται όλα τα σχετικά νέα για την πρόοδο υλοποίησης του Σχεδίου, καθώς και άλλα χρήσιμα έγγραφα (π.χ., πρακτικά από τις συναντήσεις της Επιτροπής Παρακολούθησης). Υπενθυμίζεται πως στο άρθρο 24 του Κανονισμού (ΕΕ) 2023/955 προβλέπεται η διαδικασία παρακολούθησης της υλοποίησης του σχεδίου. Στο ελληνικό Σχέδιο δεν γίνεται καμία αναφορά στην κινητοποίηση ευρύτερων εσόδων από το ΣΕΔΕ2 (ή το ΣΕΔΕ1) για τους σκοπούς του Σχεδίου. Το ΕΣΕΚ περιγράφει τις σημαντικές επενδυτικές ανάγκες για την απανθρακοποίηση των κτιρίων (13,5 δισ. ευρώ) και για τον τομέα των μεταφορών (44 δισ. ευρώ) έως το 2030. Ως εκ τούτου, τα κονδύλια που έχουν δεσμευτεί για τους τομείς αυτούς από το Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο (~3 δισεκατομμύρια ευρώ για κτίρια και ~1,4 δισεκατομμύρια ευρώ για μεταφορές) καλύπτουν μόνο ένα μικρό μέρος των πραγματικών επενδυτικών αναγκών. Η φοροελάφρυνση στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας (με την παράλληλη εισαγωγή του ΣΕΔΕ2) θα μπορούσε να παράσχει ένα σημαντικό κίνητρο στους πολίτες για να μεταβούν από τεχνολογίες που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα (π.χ., λέβητες αερίου), σε εξηλεκτρισμένες λύσεις (π.χ., αντλίες θερμότητας). Η Εισαγωγή του ΣΕΔΕ2, καθώς και του ΚΤΚ θα επιφέρουν σημαντικές προκλήσεις (και ευκαιρίες) για εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, και αν εφαρμοστούν σωστά μπορούν να συμβάλλουν καταλυτικά σε μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση. Ως εκ τούτου προτείνεται μια ευρεία καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, κινητοποιώντας αρμόδιους φορείς (π.χ., ΟΤΑ, τοπικά επιμελητήρια, οργανώσεις της ΚτΠ). Μιας και αρκετά από τα μέτρα δεν περιέχουν μια αναλυτική κοστολόγηση, δεν τίθεται εφικτό να αξιολογηθεί πλήρως η αποτελεσματικότητά τους. Επισημαίνουμε πως όλες οι επενδύσεις που αφορούν ευάλωτα νοικοκυριά άμεσα θα πρέπει να καλύπτονται με 100% επιδότηση. Σε πολλά σημεία του Σχεδίου γίνεται αναφορά σε οχήματα και συστήματα θέρμανσης/ψύξης “χαμηλών εκπομπών”. Υπογραμμίζουμε ρητά πως μόνο τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών (π.χ., ηλεκτρικά ΜΜΜ και αντλίες θερμότητας) αποτελούν ουσιαστική λύση για την μείωση της ενεργειακής και μεταφορικής φτώχειας. Η μόχλευση πόρων από το ΚΤΚ για λύσεις με βάση τα ορυκτά καύσιμα (π.χ., υβριδικοί λέβητες) κινδυνεύει να “κλειδώσει” νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις σε καθεστώς φτώχειας και εξάρτησης από τα ορυκτά για πολλά ακόμη χρόνια. Τέλος, θεωρούμε σημαντική παράλειψη του σχεδίου την έλλειψη μέτρων στήριξης (επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις) που να αφορούν τις ενεργειακές κοινότητες. Οι κοινότητες με βάση τους πολίτες δεν έχουν λάβει καμία οικονομο-τεχνική υποστήριξη μέχρι σήμερα, ενώ η μετάβαση στο virtual net billing (από το virtual net metering) έχει δημιουργήσει πάγωμα στην αγορά, αποθαρρύνοντας τους πολίτες από την υλοποίηση νέων έργων. Η συμβολή, όμως, των ενεργειακών κοινοτήτων στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, στην εκπαίδευση των πολιτών και στην επιτάχυνση της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας είναι κρίσιμη για την επιτυχία κάθε σχεδίου ενεργειακής πολιτικής. Παρατηρήσεις σχετικά με τη δημόσια διαβούλευση Παρότι διεξήχθησαν δύο διαβουλεύσεις για το ελληνικό Σχέδιο, αυτές αφορούσαν μόνο εξειδικευμένους φορείς κατόπιν πρόσκλησης. Η διαδικασία έτσι απέκλεισε το ευρύ κοινό, και δη ευάλωτους πληθυσμούς. Αξίζει να σημειωθεί πως παρατηρήθηκε έλλειψη συμμετοχής στις εν λόγω διαβουλεύσεις από Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τέλος, το χρονικό πλαίσιο της ανοικτής διαδικτυακής διαβούλευσης (~2 εβδομάδες) εν μέσω θερινής περιόδου δεν ενθαρρύνει την ευρεία συμμετοχή. Συγκεκριμένες Παρατηρήσεις επί των μέτρων Κ1.1. -> Προτείνεται να δοθεί προτεραιότητα στα κτίρια με τη χαμηλότερη ενεργειακή κλάση (worst performing buildings). Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη ο ρόλος των ενεργειακών κοινοτήτων για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Μια ενεργειακή κοινότητα θα μπορούσε να συγκεντρώσει δεκάδες ενδιαφερόμενα νοικοκυριά για τη συλλογική αναβάθμιση των κατοικιών τους, μειώνοντας έτσι το συνολικό κόστος. Ένα τέτοιο μέτρο εξετάζεται στο ΚΚΣ της Τσεχίας. Κρίνεται ως ιδιαίτερα θετική η δωρεάν έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης από πιστοποιημένους Μηχανικούς, καθώς αυτό μέχρι σήμερα αποτελεί σημαντικό οικονομο-τεχνικό εμπόδιο για την ένταξη ευάλωτων νοικοκυριών σε δημόσια χρηματοδοτικά προγράμματα. Προτείνουμε να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα επιδότησης συνδυαστικά μπαταρίας μαζί με φωτοβολταϊκό οροφής (ή και φωτοβολταϊκό σε μπαλκόνι), έτσι ώστε τα νοικοκυριά να μπορούν να συνεχίσουν να επωφελούνται από καθαρή και πράσινη ενέργεια και τις απογευματινές/βραδινές ώρες. Είναι σημαντικό να αποτραπεί η αύξηση των ενοικίων (ή μεταπώληση των σπιτιών) που έχουν λάβει επιδότηση για ανακαίνιση (όπως προβλέπεται στην επένδυση Κ1.4), έτσι ώστε ευάλωτα νοικοκυριά να μην οδηγηθούν σε έξωση. Τέλος, οι συλλογικές ανακαινίσεις πολυκατοικιών μπορούν να συμπεριλαμβάνουν την εγκατάσταση συλλογικού φωτοβολταϊκού συστήματος για διαμοιρασμό της ενέργειας μέσω του νεοσύστατου θεσμού “καταναλωτών από κοινού” (ή μέσω ενεργειακής κοινότητας). Κ1.2 -> Η αξιολόγηση προηγούμενων κύκλων του “Εξοικονομώ” είναι προς τη σωστή κατεύθυνση για τη βελτίωση ενός χρήσιμου προγράμματος. Ένα σύνηθες πρόβλημα στο παρελθόν, ειδικά για τα ευάλωτα νοικοκυριά, ήταν η αδυναμία αποπληρωμής των εργασιών εώς ότου καταβληθεί η επιδότηση. Με τις κατάλληλες δικλείδες διαφάνειας, πχ., εξασφάλιση ευνοϊκών όρων και εμπόδιση μεγάλων χρεώσεων για την υπηρεσία, φορείς της ενεργειακής αγοράς θα διαδραματίσουν θετικό ρόλο. Στους φορείς υλοποίησης, να συμπεριληφθούν και οι ενεργειακές κοινότητες που χάρη στον αλληλέγγυο χαρακτήρα τους (ακόμη και σε περιπτώσεις κερδοσκοπικού σκοπού) και στην εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται μεταξύ αυτών και των μελών, μπορούν να καλύψουν ένα κενό της αγοράς. Κ1.3: -> Σε αυτό το μέτρο πρέπει πάλι να ληφθεί υπόψη ο ρόλος των ενεργειακών κοινοτήτων για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Επιπρόσθετα με την επιδότηση για την αλλαγή συστήματος θέρμανσης/ψύξης, μπορεί να ληφθεί υπόψη η διεξαγωγή ενημερωτικών δράσεων προς τα ευάλωτα νοικοκυριά σχετικά με την ευέλικτη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω έξυπνων αντλιών θερμότητας, για τη μεταφορά φορτίων σε ώρες της μέρας με περισσότερες ΑΠΕ στο δίκτυο (και άρα χαμηλότερες τιμές χονδρεμπορικής). Κ1.4 -> Κρίνεται συνολικά ως θετικό μέτρο K2 -> Κρίνονται ως θετικά τα μέτρα και οι μεταρρυθμίσεις για την προώθηση της κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα. Παρ’όλα αυτά, η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου (θα αφορά μόνο σε 1000 κατοικίες) εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την επάρκειά του, λαμβάνοντας υπόψη το εύρος της στεγαστικής κρίσης σήμερα στην Ελλάδα. Παράλληλα, προτείνεται η στήριξη και της συνεταιριστικής κατοικίας. Η εισαγωγή του συνεταιριστικού μοντέλου τόσο στα προγράμματα κτιριακής αναβάθμισης όσο και στην ανάπτυξη της κοινωνικής κατοικίας πολλαπλασιάζει εκθετικά τα οφέλη. Ενδεικτικά ως οφέλη της ανάπτυξης της συνεταιριστικής κατοικίας αναφέρονται η συμπεριλαμβανόμενη στο ΚΚΣ αξιοποίηση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος (Δημοσίου, ΟΤΑ ή ιδιωτών), η αποσύνδεση της αξίας της κατοικίας και του ύψους του μισθώματος από τις αυξομειώσεις της αγοράς, η δυνατότητα συνδυασμού με την εγκατάσταση ΑΠΕ για συλλογική ιδιο-κατανάλωση ή δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων με χαμηλότερο κόστος ανά νοικοκυριό, η δυνατότητα ένταξης κοινωνικών δομών και υπηρεσιών εντός των κτιρίων, η πρόληψη της παθογένειας της κλασικής οριζόντιας ιδιοκτησίας που καθιστά ασύμφορη τη μακροπρόθεσμη συντήρηση και αναβάθμιση των κτιρίων και οδηγεί σε παρακμή τα κτίρια. Προτείνεται η παροχή οικονομικών κινήτρων σε συνεταιρισμούς πολιτών για την απόκτηση ακινήτων μέσω αγοράς ή μακροχρόνιας μίσθωσης, με σκοπό την αναβάθμιση και τη χρήση για κύρια κατοικία από τα μέλη των συνεταιρισμών. Περαιτέρω, προτείνεται η παροχή επιδοτήσεων σε ευάλωτα νοικοκυριά για αγορά μερίδων σε συνεταιρισμούς ακινήτων η οποία θα μπορούσε να καταστεί εν δυνάμει κεντρική στην επέκταση της κοινωνικής κατοικίας, καθώς παρέχεται ουσιαστική στεγαστική αποκατάσταση και θωρακίζεται ο δικαιούχος ταυτόχρονα τόσο έναντι της στεγαστικής επισφάλειας όσο και έναντι της ενεργειακής φτώχειας. Κ4.1 / 4.2: -> Κρίνεται ως θετική η λειτουργία γραφείων Υπηρεσιών Μιας Στάσης (one-stop shop) για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών, που αποτελεί μέρος της απάντησης στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας μέσω της ενημέρωσης, ενδυνάμωσης, ενεργής συμμετοχής και προστασίας των καταναλωτών και ειδικότερα των ευάλωτων νοικοκυριών, για τη διασφάλιση ενός βασικού επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης και υγείας. Τα ευάλωτα νοικοκυριά μπορούν να βρουν στα γραφεία αυτά μία «στέγη» που θα τα βοηθήσει να εγγραφούν σε επιδοτούμενα προγράμματα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών τους τους παρέχοντάς τους όλη τη σχετική καθοδήγηση, στήριξη και βοήθεια. Κρίνεται, επίσης, θετική η αξιοποίηση υπαρχουσών δομών (επιμελητήρια και κέντρα κοινότητας). Θα μπορούσαν να διερευνηθούν συνέργειες και με άλλες κοινωνικές δομές, όπως τα Γραφεία Ενεργειακής Φτώχειας (π.χ., Δήμος Αθηναίων), οι ενώσεις καταναλωτών, τα κοινωνικά παντοπωλεία/φαρμακεία, και τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών. Είναι σημαντικό τα One Stop Shops να λειτουργήσουν σε συνεργασία με φορείς της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να μεγιστοποιηθούν οι δυνατότητες ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινού, αλλά και να γίνει καλύτερος εντοπισμός των εν δυνάμει ωφελούμενων. Για παράδειγμα, η εμπειρία από διαφορετικά Κράτη Μέλη (π.χ., Βέλγιο, Ιρλανδία, Γαλλία), αναδεικνύει πως οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν οι ίδιες να λειτουργήσουν μια ΥΜΣ βοηθώντας μέλη της τοπικής κοινότητας να υλοποιήσουν έργα εξοικονόμησης ή/και ιδιο-κατανάλωσης ενέργειας. https://osr-coop.rescoop.eu/. Επίσης, ένα χρόνο λειτουργίας έκλεισε το γραφείο μιας στάσης (one-stop shop) που λειτουργεί στην ΕΚΠΟΙΖΩ και έχει ως κύριο σκοπό την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών, μέσω βιώσιμων και οικονομικά αποδοτικών λύσεων. Το γραφείο συμβάλλει στην άμβλυνση του φαινομένου της ενεργειακής φτώχειας και λειτουργεί στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου REVERTER, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Πρόγραμμα LIFE). Στόχος του γραφείου είναι η ενημέρωση, η ενδυνάμωση, η ενεργή συμμετοχή και η προστασία των καταναλωτών/τριών - και ειδικότερα των ευάλωτων νοικοκυριών - για τη διασφάλιση ενός βασικού επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης και υγείας. Παράλληλα, επιχειρεί να χαρτογραφήσει τις ενεργειακές ανάγκες των νοικοκυριών, ώστε αυτές να αποτελέσουν βάση για το σχεδιασμό των μελλοντικών κρατικών μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας για τη μείωση του ενεργειακού κόστους. Συμπεράσματα από τη λειτουργία του γραφείου μιας στάσης: 1. Σε όλες τις περιπτώσεις παρατηρείται μία αρνητική συσχέτιση μεταξύ εισοδήματος και δαπανών, ως συνέπεια της απότομης πτώσης στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. 2. Μεγάλο μέρος των νοικοκυριών κινδυνεύει από ενεργειακή φτώχεια εκτός από τα ευάλωτα, τα οποία τη βιώνουν ήδη. 3. Παρατηρείται αρνητική εικόνα για τα προγράμματα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ». Ειδικότερα, τα βασικότερα προβλήματα αφορούν στη γραφειοκρατία, στην αδυναμία πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισμό και κάλυψης του υπολειπόμενου ποσού με ίδια κεφάλαια, στις υψηλές αμοιβές μηχανικών και σε επιπλέον έξοδα που προκύπτουν στην πορεία υλοποίησης, στην υψηλή αναλογικά αμοιβή/προκαταβολή μηχανικών/συμβούλων για την υποβολή της αίτησης και στην απώλεια της δαπάνης σε περίπτωση μη έγκρισης της αίτησης και τέλος, στη μεγάλη καθυστέρηση έναρξης εργασιών και αποζημίωσης. 4. Η προσωπική επαφή με τα ευάλωτα άτομα είναι πρωταρχικής σημασίας λόγω ότι δεν εμπιστεύονται εύκολα, δεν έχουν καμία ενημέρωση, νιώθουν απομονωμένα και η έννοια τους περιορίζεται στις βασικές ανάγκες επιβίωσης. 5. Καταγγελίες για πλημμελείς υπηρεσίες από εργολάβους σε προγράμματα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ (Κακοτεχνίες στην εγκατάσταση, άρνηση τοποθέτησης υλικών, μέτρια ποιότητα υλικών, υψηλές χρεώσεις σε υλικά και υπηρεσίες, έλλειψη κατάρτισης…), υψηλές χρεώσεις από μηχανικούς (προκαταβολή...) 6. Αρκετά νοικοκυριά δεν γνώριζαν για τα ενεργειακά πιστοποιητικά και τη σημασία τους. 7. Η πλειοψηφία των κτιρίων είναι παλαιά και δεν έχουν ανακαινιστεί. Η μακρόχρονη οικονομική κρίση στην Ελλάδα και οι επιπτώσεις της κρίσης στα εισοδήματα των Ελλήνων (οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι) είναι ένας αρνητικός παράγοντας που πρέπει να επισημανθεί ιδιαίτερα. 8. Ζητήματα με την ψύξη, όπως με τη θέρμανση ιδίως στις Μεσογειακές χώρες. Λόγω της κλιματικής αλλαγής και των υψηλών θερμοκρασιών τα νοικοκυριά αδυνατούν να αγοράσουν κλιματιστικό ή δεν το χρησιμοποιούν συχνά λόγω των υψηλών λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος. Προτάσεις για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας: Τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών θα πρέπει: α. Να επιδοτούν 100% τους ενεργειακά ευάλωτους, β. Να έχουν λιγότερη γραφειοκρατία, γ. Να υπάρχει στοχευμένη ενημέρωση για τα προγράμματα και τη βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων (πράσινη ενέργεια). δ. Υπηρεσίες και δραστηριότητες των Υπηρεσιών Μιας Στασης: 1. Εκπαίδευση του Προσωπικού και ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη της ενεργειακής ανακαίνισης 2. Ενημέρωση και εκπαίδευση των νοικοκυριών 3. Παροχή πληροφοριών σχετικά με τις βέλτιστες εργασίες ανακαίνισης και τα διαθέσιμα προγράμματα οικονομικής στήριξης 4. Διεξαγωγή προκαταρκτικής ανάλυσης του κτιρίου για όσα νοικοκυριά εκφράζεται έμπρακτο ενδιαφέρον. 5. Διανομή πληροφοριακού υλικού (π.χ. φυλλάδια για τους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας και τις ενεργειακές ετικέτες) 6. Στοχευμένες καμπάνιες ενημέρωσης για εξοικονόμηση ενέργειας μέσω αντικατάστασης συσκευών, φωτοβολταϊκά, συμμετοχή σε ενεργειακές κοινότητες, συστήματα ψύξης/θέρμανσης με χρήση ΑΠΕ, θετικά παραδείγματα νοικοκυριών που έχουν προβεί σε ενεργειακή αναβάθμιση, υπηρεσίες μιας στάσης σε δήμους και σε φορείς δημόσιους και ιδιωτικούς (δίκτυο της φτώχειας, ενεργειακές κοινότητες, Κ.Ε.ΠΕ.Α Μητροπολιτικού Πάρκου Αντώνη Τρίτση, WWF, …). 7. Διαφήμιση για την ίδρυση της Υπηρεσίας Μιας Στάσης στην ΕΚΠΟΙΖΩ και στον Δήμο Αθηναίων ως θετικά παραδείγματα και συνεργασία διάχυσης εκπαιδευτικού υλικού στο προσωπικό. Για να διασφαλιστεί πως τα ωφελούμενα νοικοκυριά (και μικρές επιχειρήσεις) θα επωφεληθούν από τα μέτρα του ΚΤΚ προτείνεται η παράλληλη αξιοποίηση πιστοποιημένων ενεργειακών συμβούλων οι οποίοι/ες θα επισκέπτονται τους εν δυνάμει ωφελούμενους στον χώρο τους, παρέχοντας εξατομικευμένες συμβουλές για πιθανές παρεμβάσεις, αλλά και υποστήριξη για την πρόσβαση στις ευκαιρίες του Ταμείου. Το εν λόγω μέτρο έχει προταθεί στο Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο της Βουλγαρίας. Τέλος για να διευκολυνθεί η απρόσκοπτη προσβασιμότητα των ευάλωτων στις πιθανές ευκαιρίες που απορρέουν από το Ταμείο, προτείνεται η δημιουργία κεντρικού ιστότοπου όπου θα αναρτώνται όλες οι σχετικές χρηματοδοτικές προσκλήσεις. Κ5.1 -> Ως θετικό κρίνεται το παρόν μέτρο που στοχεύει στην μείωση της γραφειοκρατίας και την διευκόλυνση των ευάλωτων νοικοκυριών. Θα χρειαστεί, ωστόσο, προσοχή και μια καλώς καθορισμένη πολιτική απορρήτου που να προστατεύει τα ωφελούμενα άτομα. M1 -> Κρίνονται ως θετικές οι επενδύσεις σε δημόσιες μεταφορές (π.χ., προμήθεια νέων ηλεκτρικών λεωφορείων). Επισημαίνουμε ως ιδιαίτερα προβληματικές τις αναφορές σε οχήματα “χαμηλών εκπομπών” και ζητούμε το ελληνικό ΚΚΣ να στηρίξει αποκλειστικά πλήρως απανθρακοποιημένες λύσεις στον τομέα των μεταφορών. M1.2 / M1.3 -> Κρίνονται θετικά ως δράσεις. Επισημαίνουμε πως αντίστοιχα μέτρα προώθησης των ΜΜΜ και των υπηρεσιών μετακίνησης κατά παραγγελία (Demand Responsive Transport) απαιτούνται και σε άλλα αστικά κέντρα (π.χ., Πάτρα, Ηράκλειο, Ιωάννινα), καθώς και σε περι-αστικές περιοχές. Το μεγάλο χάσμα στις επενδύσεις που απαιτούνται στον τομέα των μεταφορών (€44 δις μέχρι το 2030) μπορούν να καλυφθούν από νέους φόρους πολυτελείας στη χρήση SUVs, ιδιωτικών τζετ, και γιοτ. Ε1 -> Κρίνεται θετική η (περιορισμένη) χρήση επιδομάτων συνδυασμένη με την προώθηση δομικών μέτρων που μπορούν να καταπολεμήσουν την ενεργειακή φτώχεια μακροπρόθεσμα. Προτείνεται ένα νέο ειδικό επίδομα για ευάλωτα νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις να συμμετάσχουν δωρεάν σε υπάρχουσες (ή νέες) ενεργειακές κοινότητες. Το εν λόγω επίδομα θα καλύπτει σε ποσοστό 100% τη συμμετοχή του ωφελούμενου (δηλαδή την υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα και τις προαιρετικές μερίδες) σε έργο εικονικού ενεργειακού ταυτοχρονισμού, καλύπτοντας έτσι το σύνολο των αναγκών του σε ηλεκτρική ενέργεια για 20 χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί πως ένα αντίστοιχο μέτρο εξετάζεται και στο Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο της Ισπανίας. Για την αποτελεσματικότητα του μέτρου αυτού, πρέπει να δεσμευτεί ηλεκτρικός χώρος για τα συγκεκριμένα έργα και να δοθεί προτεραιότητα στη σύνδεση. Σε συνέργεια με τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης, το ΚΚΣ θα μπορούσε να παρέχει και μικρές επιδοτήσεις (seed grants) για τεχνική / νομική υποστήριξη για τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων ειδικά σε περιοχές δίκαιης μετάβασης, με την προϋπόθεση πως αυτές θα διαθέσουν τουλάχιστον το 5% των μεριδίων τους σε ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά. Προτείνεται επίσης πρόγραμμα επιδότησης Δήμων για τη δημιουργία τοπικών ενεργειακών κοινοτήτων σε συνεργασία με πολίτες, μικρές επιχειρήσεις, και άλλους φορείς της ΚτΠ. Το πρόγραμμα θα αξιοποιεί δημοτικές εκτάσεις (π.χ., ταράτσες, parking) ώστε να μην επιβαρύνονται φυσικές περιοχές, ενώ παράλληλα θα διαθέτει ποσοστό της παραγόμενης ενέργειας δωρεάν σε ευάλωτα νοικοκυριά στα μητρώα του Δήμου. Η στήριξη κοινοπραξιών Δήμων-ενεργειακών κοινοτήτων πολιτών προβλέπεται στα ΚΚΣ της Βουλγαρίας και της Πολωνίας. Το πρόγραμμα μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά στο πρόγραμμα ΑΠΟΛΛΩΝ στο οποίο πολλοί Δήμοι της χώρας δεν συμμετέχουν Προτείνεται ένα νέο μέτρο-μεταρρύθμιση το οποίο να αφορά στη θέσπιση Εθνικής Στρατηγικής για την Ενεργειακή Δημοκρατία, δηλαδή έναν οδικό χάρτη μέτρων για την αύξηση της συμμετοχής των πολιτών, Δήμων και μικρών επιχειρήσεων στην ενεργειακή μετάβαση. Η εν λόγω Στρατηγική μπορεί να προβλέπει ένα συγκεκριμένο ποσοτικό στόχο για (συλλογική) ιδιο-κατανάλωση από πολίτες και ενεργειακές κοινότητες μέχρι το 2030, το 2040 και το 2050, καθώς και συγκεκριμένα μέτρα με την αντίστοιχη δέσμευση ηλεκτρικού χώρου και προτεραιότητας στη σύνδεση. Συνέργειες μπορούν να καλλιεργηθούν με την Εθνική Στρατηγική για την Καταπολέμηση της Ενεργειακής Φτώχειας, τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης, τη νέα Δέσμη Μέτρων για την Ενέργεια από τους Πολίτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Citizen Energy Package), καθώς και το Εθνικό Σχέδιο Ανακαίνισης Κτιρίων (National Buildings Renovation Plan). Τέλος, προτείνεται ένα νέο μέτρο σχετικά με την Ενεργειακή Αυτονομία και Εξοικονόμηση μέσω V2G και V2H Το Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο αντιπροσωπεύει μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, εστιάζοντας παράλληλα στην κοινωνική δικαιοσύνη και την οικονομική βιωσιμότητα. Ένας βασικός πυλώνας αυτού του σχεδίου είναι η ενεργειακή μετάβαση προς ανανεώσιμες πηγές και η βελτιστοποίηση της χρήσης της ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι τεχνολογίες Vehicle-to-Grid (V2G) και Vehicle-to-Home (V2H) αναδεικνύονται ως κομβικά εργαλεία για την επίτευξη σημαντικής εξοικονόμησης στο ενεργειακό κόστος και την ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας των νοικοκυριών. V2G: Το Όχημα ως Αποθήκη Ενέργειας στο Δίκτυο Η τεχνολογία V2G επιτρέπει στα ηλεκτρικά οχήματα (EVs) όχι μόνο να φορτίζονται από το ηλεκτρικό δίκτυο, αλλά και να τροφοδοτούν πίσω στο δίκτυο την αποθηκευμένη ενέργεια στις μπαταρίες τους. Αυτή η αμφίδρομη ροή ενέργειας προσφέρει πολλαπλά οφέλη: Εξομάλυνση των αιχμών ζήτησης: Κατά τις περιόδους υψηλής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. μεσημέρι, βράδυ), τα EVs μπορούν να διαθέτουν την πλεονάζουσα ενέργειά τους στο δίκτυο, μειώνοντας την ανάγκη ενεργοποίησης ακριβών και ρυπογόνων μονάδων παραγωγής. Αυτό οδηγεί σε χαμηλότερες χρεώσεις ρεύματος για όλους τους καταναλωτές. Αποζημίωση για τους ιδιοκτήτες EVs: Οι ιδιοκτήτες ηλεκτρικών οχημάτων μπορούν να αποζημιώνονται για την ενέργεια που παρέχουν στο δίκτυο, μετατρέποντας το όχημά τους σε μια πηγή εισοδήματος. Ενσωμάτωση ΑΠΕ: Το V2G συμβάλλει στην καλύτερη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στο δίκτυο, αποθηκεύοντας την πλεονάζουσα παραγωγή (π.χ. από ηλιακή ενέργεια τις μεσημεριανές ώρες) και αποδεσμεύοντάς την όταν δεν υπάρχει ηλιοφάνεια ή άνεμος. V2H: Ενεργειακή Ανεξαρτησία για το Σπίτι Η τεχνολογία V2H επιτρέπει σε ένα ηλεκτρικό όχημα να λειτουργεί ως μια κινητή μονάδα αποθήκευσης ενέργειας για το σπίτι. Αυτό σημαίνει ότι: Αυτονομία σε διακοπές ρεύματος: Σε περίπτωση διακοπής ρεύματος, το ηλεκτρικό όχημα μπορεί να τροφοδοτήσει το σπίτι με την απαραίτητη ενέργεια, εξασφαλίζοντας τη λειτουργία βασικών συσκευών. Βελτιστοποίηση ιδιοκατανάλωσης: Οι ιδιοκτήτες φωτοβολταϊκών συστημάτων μπορούν να αποθηκεύουν την πλεονάζουσα ηλιακή ενέργεια στο EV τους και να τη χρησιμοποιούν για τις ανάγκες του σπιτιού τις βραδινές ώρες, μειώνοντας έτσι την εξάρτηση από το δίκτυο και μεγιστοποιώντας την εξοικονόμηση. Εκμετάλλευση τιμολογίων με νυχτερινό ρεύμα: Οι χρήστες μπορούν να φορτίζουν το όχημά τους κατά τις ώρες του νυχτερινού ρεύματος (όπου το κόστος είναι χαμηλότερο) και να χρησιμοποιούν αυτή την ενέργεια για το σπίτι κατά τις ώρες αιχμής, επιτυγχάνοντας σημαντική μείωση του λογαριασμού ρεύματος. Οικονομικά Οφέλη και Κοινωνικός Αντίκτυπος Η ευρεία υιοθέτηση των τεχνολογιών V2G και V2H, στο πλαίσιο ενός Κοινωνικού Κλιματικού Σχεδίου, μπορεί να οδηγήσει σε: Μείωση του ενεργειακού κόστους για τα νοικοκυριά: Μέσω της βελτιστοποίησης της κατανάλωσης, της αξιοποίησης των τιμολογίων και της παραγωγής/αποθήκευσης ενέργειας. Ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας: Μειώνοντας την εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και θωρακίζοντας τα νοικοκυριά έναντι διακοπών ρεύματος. Προώθηση της πράσινης κινητικότητας: Καθιστώντας τα ηλεκτρικά οχήματα ακόμα πιο ελκυστικά και οικονομικά συμφέροντα. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας: Στους τομείς των έξυπνων δικτύων, των υποδομών φόρτισης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η υλοποίηση αυτών των τεχνολογιών απαιτεί την ανάπτυξη έξυπνων δικτύων, την θέσπιση κατάλληλων ρυθμιστικών πλαισίων και την παροχή κινήτρων για την υιοθέτησή τους από τους πολίτες. Ένα ολοκληρωμένο Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο, που ενσωματώνει το V2G και το V2H, μπορεί να προσφέρει ένα βιώσιμο και οικονομικά αποδοτικό μονοπάτι προς ένα ενεργειακά αυτόνομο και κλιματικά ουδέτερο μέλλον.