Αρχική Αναμόρφωση πλαισίου και διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών – Λοιπές ρυθμίσεις του Υπουργείου Μετανάστευσης και ΑσύλουΜΕΡΟΣ Α’ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Άρθρο 1 ΣκοπόςΣχόλιο του χρήστη Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) | 29 Ιουλίου 2025, 18:08
  • Σχόλιο του χρήστη 'Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA)' | 29 Ιουλίου 2025, 18:08

    Το Σχέδιο Νόμου στερείται τεκμηρίωσης και δεν συνοδεύεται από Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης, κατά παράβαση των αρχών της καλής νομοθέτησης των άρθρων 58 και 62 Ν 4622/2019 (Α΄ 133). Σύμφωνα με το άρθρο 1, σκοπός του νομοσχεδίου είναι η ενίσχυση της διαδικασίας αποτελεσματικών επιστροφών. Αφενός, «διαπιστωμένα κενά στην εφαρμογή του υφιστάμενου πλαισίου» για τις επιστροφές πράγματι υπάρχουν και ανάγονται σε «σοβαρές πλημμέλειες» του ελληνικού συστήματος, για τις οποίες η χώρα δέχεται πάγια και σφοδρή κριτική από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «δεδομένων των σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων στα ατομικά δικαιώματα και τον επίμονο χαρακτήρα τους (διαρκή από το 2016)» (Report of the 2024 Revisit of Greece related to the serious deficiencies identified in 2021 in the field of return, C(2025) 4342 final, 03-07-2025, Annex, σελ. 1-2). Μεταξύ αυτών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο καταδικάζουν συστηματικά (α) την απουσία παροχής υπηρεσιών διερμηνείας και παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής σε άτομα που υπάγονται σε διαδικασίες επιστροφής και σε διοικητική κράτηση, (β) τα δομικά ζητήματα που πλήττουν τις συνθήκες κράτησης, οι οποίες συνεχίζουν να επιδεινώνονται στα προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.), (γ) την επιβολή διοικητικής κράτησης για μακρά χρονικά διαστήματα, ακόμη και για άτομα για τα οποία δεν υπάρχει καμία προοπτική απομάκρυνσης, όπως οι πρόσφυγες. Τα επίσημα στοιχεία του κράτους επιβεβαιώνουν τα χρονίζοντα αυτά ζητήματα, καθώς αποδεικνύουν ότι οι απελάσεις και επιστροφές διατάσσονται κατά πλειοψηφία – αυθαιρέτως – σε βάρος ανθρώπων που ζητούν και δικαιούνται άσυλο. λαμβάνοντας υπόψη ότι, κατά ρητή και συστηματική παραδοχή της Ελληνικής Αστυνομίας, «το σύνολο -σχεδόν- των εισερχομένων αλλοδαπών στη χώρα μας κατά τη διαδικασία της υποδοχής και ταυτοποίησης υποβάλλει αίτηση χορήγησης ασύλου» (https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/67715b2c-ec81-4f0c-ad6a-476a34d732bd/12897702.pdf). Οι περισσότερες από τις 31.629 αποφάσεις απέλασης και επιστροφής που εξέδωσε πέρυσι η Ελληνική Αστυνομία αφορούσαν πολίτες Αφγανιστάν (7.095) και Συρίας (6.011), χώρες στις οποίες απαγορεύονται οι επιστροφές και για τις οποίες χορηγείται κατά συντριπτική πλειοψηφία το καθεστώς του πρόσφυγα από την Υπηρεσία Ασύλου του επισπεύδοντος Υπουργείου. Παράλληλα, σχεδόν τα ¾ του συνολικού αριθμού των 5.865 επιστροφών που πραγματοποιήθηκαν το 2024 αφορούσαν αποκλειστικά πολίτες Αλβανίας (2.165) και Γεωργίας (2.165), οι οποίοι δεν εκπροσωπούνται στα στοιχεία των αφίξεων από τον Έβρο, την Ανατολική και την Κεντρική Μεσόγειο (https://rsaegean.org/el/statistika-dioikitikis-kratisis-2024/). Περαιτέρω, από τα επίσημα στοιχεία του κράτους προκύπτει επίσης ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αιτήσεων ασύλου που υποβάλλονται στην Ελλάδα είναι βάσιμες. Τέσσερις στις πέντε αιτήσεις που εξετάστηκαν στην ουσία τους το περασμένο έτος έγιναν δεκτές ήδη σε α΄ βαθμό από την Υπηρεσία Ασύλου του επισπεύδοντος Υπουργείου (https://rsaegean.org/el/diadikasia-asylou-to-2024-dektes-tesseris-stis-pente-aitiseis-asylou-sti-chora/). Με βάση τα ως άνω, στην τελευταία από 03-07-2025 έκθεση αξιολόγησης της Ελλάδας στον τομέα των επιστροφών, οι ενωσιακοί θεσμοί επεσήμαναν ότι «οι εντοπισθείες (σοβαρές) πλημμέλειες παραμένουν και δεν έχουν ακόμη αντιμετωπιστεί» (Report of the 2024 Revisit of Greece related to the serious deficiencies identified in 2021 in the field of return, C(2025) 4342 final, 03-07-2025, Annex, σελ. 1). Εντούτοις, η προσέγγιση και οι επί μέρους διατάξεις του Σχεδίου Νόμου όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν, αλλά πρόκειται να επιτείνουν τα ανωτέρω συστημικά προβλήματα της διαδικασίας επιστροφής, οδηγώντας έτι μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων σε παρατεταμένη αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας τους σε ακατάλληλες συνθήκες και αυξάνοντας τη χρήση κατασταλτικών και τιμωρητικών μέτρων που παρεμποδίζουν ανεπίτρεπτα την άσκηση του θεμελιώδους δικαιώματος στο άσυλο (ΔΕΕ C-460/23 Kinsa, 03-06-2025, σκ. 62, C-808/18 Επιτροπή κατά Ουγγαρίας, 17-12-2020, σκ. 102-103 και 118-119), ουδεμία δε επιρροή ασκούν στο εφικτό της επανεισδοχής. Το νομοσχέδιο δεν σέβεται, επομένως, διατάξεις υπερνομοθετικής ισχύος όπως το δικαίωμα στο άσυλο (άρθρο 18 ΧΘΔΕΕ) και τις αρχές της αναλογικότητας και της αποτελεσματικότητας, οι οποίες διέπουν υποχρεωτικά τη διαδικασία της νομοθέτησης κατ’ άρθρο 58 παρ. 1 Ν 4622/2019. Αφετέρου, το επισπεύδον Υπουργείο ουδόλως αντιμετωπίζει το πρόβλημα της πολυνομίας και της συνακόλουθης ανασφάλειας δικαίου που διαπνέει την υφιστάμενη μεταναστευτική νομοθεσία στον τομέα των απελάσεων και επιστροφών, εφόσον, παρά την προτεινόμενη κατάργηση των εν ισχύ διατάξεων του Ν 3907/2011 (Α΄ 7) και την αντικατάστασή τους από τις διατάξεις του παρόντος νομοσχεδίου, διατηρούνται σε ισχύ τα άρθρα 76 επ. Ν 3386/2005 (Α΄ 212) αλλά και το άρθρο 1 Ν 4825/2021 (Α΄ 157). Ενδεικτικά επισημαίνουμε ότι τα άρθρα 3 και 20 του παρόντος περιέχουν ρυθμίσεις που επαναλαμβάνονται στην ήδη ισχύουσα διάταξη του άρθρου 1 Ν 4825/2021. Το νομοσχέδιο αποτυγχάνει, έτσι, να προβεί σε μία ουσιαστική αναμόρφωση των διαδικασιών. Μάλιστα, το σύνθετο ανωτέρω πλαίσιο λειτουργεί παράλληλα με τους εν ισχύ Κώδικες Μετανάστευσης (Ν 5038/2023, Α΄ 81) και Ασύλου (Ν 4939/2022, Α΄ 111). Οι ανωτέρω νομοθετικές αστοχίες εγείρουν σοβαρά ζητήματα νομιμότητας αλλά και αποτελεσματικότητας του νομοσχεδίου, όπως αναλύονται στις παρατηρήσεις μας επί των επί μέρους άρθρων του παρόντος.