Σκοπός του παρόντος είναι η ενίσχυση της διαδικασίας αποτελεσματικών επιστροφών των πολιτών τρίτων χωρών, που διαμένουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια.
ΜΕΡΟΣ Α’ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Άρθρο 1 Σκοπός
Αναρτήθηκε
17 Ιουλίου 2025, 14:30
Ανοικτή σε Σχόλια έως
4 Αυγούστου 2025, 22:00
Εργαλεία
Εκτύπωση Εξαγωγή Σχολίων σε
Στατιστικά
26 Σχόλια 205 Σχόλια επι της Διαβούλευσης 1338 - Όλα τα ΣχόλιαΌλες οι Διαβουλεύσεις
- «ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ"
- Αναμόρφωση πλαισίου και διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών – Λοιπές ρυθμίσεις του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου
- Κώδικας Μετανάστευσης
- Δημόσια Ηλεκτρονική Διαβούλευση για την «Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη»
- Δημόσια Ηλεκτρονική Διαβούλευση για την «Εθνική Στρατηγική για την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων»
- Αναμόρφωση διαδικασιών απελάσεων και επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών, ζητήματα αδειών διαμονής και διαδικασιών χορήγησης διεθνούς προστασίας και άλλες διατάξεις...
- Βελτίωση Μεταναστευτικής Νομοθεσίας, τροποποίηση διατάξεων των νόμων 4636/2019 (A’ 169), 4375/2016 (A’ 51), 4251/2014 (Α’ 80) και άλλες διατάξεις
- τροποποίηση του ν. 4251/2014 (80 Α') για την προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2014/66/ΕΕ της 15ης Μαϊου 2014
- Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη
- Αναδιοργάνωση Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, ενσωμάτωση Οδηγίας (ΕΕ) 2016/801 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Μαΐου 2016 στην ελληνική νομοθεσία
Όλο το νομοσχέδιο αναφέρεται σε αλλοδαπούς που παραμένουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια με ιδιαίτερα επαχθείς ρυθμίσεις. Δεν κάνει όμως καμία ρύθμιση για αλλοδαπούς οι οποίοι διαπράττουν επαχθέστατα εγκλήματα (δολοφονίες, διακίνηση ναρκωτικών, γενετήσια εγκλήματα, trafficking κλπ) και παρόλ’ αυτά όχι μόνο δεν εκδιώκονται από την Ελλάδα αλλά παραμένουν εδώ ΝΟΜΙΜΑ όντας κάτοχοι ειδικών βεβαιώσεων επειδή τα ελληνικά δικαστήρια καθυστερούν να εκδικάσουν τις υποθέσεις τους σε πρώτο ή δεύτερο βαθμό. Ή, ακόμα χειρότερα, ενώ έχουν καταδικαστεί και από το Εφετείο, αφήνονται ελεύθεροι πριν καν ολοκληρωθεί η ποινή τους βάσει της σχετικής νομοθεσίας και αντί να στέλνονται άμεσα στη χώρα τους υποχρεούνται τάχα μου να παρουσιάζονται σε κάποιο αστυνομικό τμήμα κατέχοντας επίσης ειδικές βεβαιώσεις νόμιμης διαμονής. Αντί λοιπόν ο νομοθέτης να κοιτάξει πού & πώς να θέσει σε κράτηση οικογένειες ολόκληρες αλλοδαπών των οποίων η άδεια διαμονής ανακλήθηκε γιατί, πχ, δεν συγκέντρωσαν τα απαραίτητα ένσημα ή δεν υπέβαλαν εμπρόθεσμα αίτηση ανανέωσης άδειας διαμονής, καλό θα ήταν να νομοθετούσε για την άμεση απέλαση όλων των τελεσίδικα καταδικασμένων για βαριά εγκλήματα τη στιγμή της πρόωρης απελευθέρωσής τους για οποιονδήποτε λόγο. Από το σωφρονιστικό κατάστημα να οδηγούνται συνοδεία αστυνομικών και να μπαίνουν σε αεροπλάνο (η τρένο, ή καράβι) για τη χώρα τους.
Σχόλια της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στο σχέδιο νόμου με τίτλο: «Αναμόρφωση πλαισίου και διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών – Λοιπές ρυθμίσεις του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου».
Το νέο Νομοσχέδιο Επιστροφών αντίκειται στις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας και την συνταγματική μας τάξη
Κατόπιν της υιοθέτησης μέτρου της αναστολής της δυνατότητας υποβολής αιτημάτων ασύλου για τρεις μήνες για άτομα που εισέρχονται στη χώρα παράτυπα με πλωτά μέσα προερχόμενα από τη Βόρεια Αφρική, καθώς και της πρόβλεψης της άμεσης επιστροφή των ατόμων αυτών, χωρίς καταγραφή, στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής, μέτρου που συνιστά κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και υπερνομοθετικής ισχύος διατάξεων, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου έθεσε σε δημόσια διαβούλευση Σχέδιο Νόμου για την αναμόρφωση των διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών.
Η νέα αυτή νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου για την αναμόρφωση του πλαισίου και των διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών, η οποία έρχεται σε συνέχεια ρατσιστικών, συχνά παραπλανητικών και εμπρηστικών δηλώσεων, είχε ήδη εξαγγελθεί από τον προκάτοχό του Υπουργού και είναι η 6η κατά σειρά νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης από το 2019.
Η πρωτοβουλία των Υπουργων Μετανάστευσης και Ασύλου Βορίδη – Πλεύρη περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη νομοθετική παράταση της κράτησης μεταναστών από 18 σε 24 μήνες, τη δυσανάλογη αύξηση των ποινών για την παράνομη είσοδο, την ποινικοποίηση της παραμονής στη χώρα χωρίς χαρτιά και την κατάργηση του άρθρου εξαιρετικών λόγων.
Ως σκοπός της μεταρρύθμισης διακηρύσσεται η ενίσχυση της διαδικασίας αποτελεσματικών επιστροφών και ως αντικείμενο του νομοσχεδίου αναφέρεται «η αλλαγή των κανόνων και διαδικασιών, που εφαρμόζονται για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων πολιτών τρίτων χωρών, σύμφωνα με τα θεμελιώδη δικαιώματα που εγγυώνται η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν τη Χώρα και οι γενικώς αναγνωρισμένες αρχές του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων προστασίας των προσφύγων και των υποχρεώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και τις κατευθύνσεις της πρότασης του νέου κανονισμού επιστροφών [COM (2025) 101 final]».
Ωστόσο, το νομοσχέδιο εγείρει σοβαρά ζητήματα νομιμότητας, συμβατότητας με το ενωσιακό και διεθνές προσφυγικό δίκαιο και ζητήματα θεμελιωδών δικαιωμάτων, υπονομεύει τη διαδικασία που προβλέπει η Οδηγία Επιστροφών, περιορίζει τον δικαστικό έλεγχο της κράτησης και εισάγει ρυθμίσεις που συνιστούν κατάχρηση του ποινικού δικαίου της χώρας και παραβίαση των αρχών και της συνταγματικής τάξης της χώρας.
Ειδικότερα η νομοθετική παράταση της κράτησης μεταναστών από 18 σε 24 μήνες (άρθρο 16 παρ. 5 και παρ. 6 σ/ν) βρίσκεται σε αντίθεση με το ισχύον ευρωπαϊκό δίκαιο (άρθρο 15 παρ. 5 και παρ. 6 της Οδηγίας Επιστροφών), και αφετέρου -και κυριότερο- κείται εκτός του συνταγματικού πλαισίου για τα όρια της κράτησης.
Ο κανόνας του ανώτατου ορίου των 18 μηνών για κράτηση χωρίς ποινική δίκη, στο άρθρο 6 παρ.4 του Συντάγματος, αποτελεί βασική εγγύηση του φιλελεύθερου χαρακτήρα του δημοκρατικού πολιτεύματος που εγκαθιδρύθηκε μετά την πτώση της χούντας. Το ερμηνευτικό επιχείρημα από το μείζον (προσωρινή κράτηση για κακούργημα) στο έλασσον (διοικητική κύρωση για αλλοδαπούς) σημαίνει με απλά λόγια ότι η συνταγματική μας τάξη δεν ανέχεται ο προφυλακισθείς για κακούργημα να αφήνεται ελεύθερος στους 18 μήνες και ο αλλοδαπός που μπήκε παράτυπα στη χώρα να συνεχίσει να κρατείται διοικητικά από την αστυνομία για 24 μήνες, σε συνθήκες συχνά χειρότερες από αυτές μιας φυλακής. Η κυβέρνηση κάνει ότι δεν βλέπει τις αυτοκτονίες μεταναστών που αυξάνονται, σε αστυνομικά τμήματα ή προαναχωρησιακά κέντρα μετά από μήνες κράτησης -ακόμη και κάτω του έτους. Η κυβέρνηση κωφεύει όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT) και ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώνουν προβληματικές συνθήκες διαβίωσης στα Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών από πλευράς απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης (άρθρο 3 της ΕΣΔΑ).
Διέλαθε επίσης της προσοχής της κυβέρνησης ότι η αρμοδιότητα για την κράτηση ανήκει στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και ότι η ΕΛΑΣ θα επωμιστεί και το βάρος να εφαρμόσει τις διαφημιζόμενες νέες ρυθμίσεις που παραβιάζουν καταφανώς τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας στη στέρηση της ελευθερίας, και όχι στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου που, θεωρητικά θα έπρεπε να χαράσσει πολιτική με γνώμονα και τα θεμελιώδη δικαιώματα των μεταναστών ως φορέων ανθρώπινης αξίας και προσωπικής ελευθερίας κατά το ελληνικό Σύνταγμα και τους διεθνείς και ευρωπαϊκούς κανόνες δικαίου.
Τραγελαφικό είναι το γεγονός ότι η παρούσα νομοθετική πρωτοβουλία ήδη εξαγγελθείσα από τον αποχωρήσαντα Υπουργό δεν στηρίζεται σε ισχύον ενωσιακό δίκαιο αλλά σε εξαγγελία της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αύξηση των ορίων δυνητικής κράτησης από τα κράτη μέλη, θυμίζοντας τα lettres de cachets των βασιλιάδων της Γαλλίας για εγκλεισμό στη Βαστίλλη πριν τη γαλλική επανάσταση. Το ισχύον ευρωπαϊκό δίκαιο (Οδηγία 2008/115/ΕΚ) επιβάλλει και αυτό ως ανώτατο όριο τους 18 μήνες. Η αναφορά στην πρόταση του νέου κανονισμού επιστροφών [COM (2025) 101 final], δεν δύναται να λειτουργήσει ως νομιμοποιητική βάση για την παραβίαση των διατάξεων του εφαρμοστέου Δικαίου της Ένωσης, το οποίο ορίζεται ρητώς από την ισχύουσα Οδηγία Επιστροφών.
Εάν και εφόσον αλλάξει το ενωσιακό δίκαιο, θα επιτρέπει απλώς στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τα όρια της διοικητικής κράτησης αλλοδαπών σε 24 μήνες- εννοείται στα κράτη μέλη εκείνα που η αύξηση των ορίων δεν προσκρούει σε συνταγματικό κανόνα, όπως στην Ελλάδα, όπου το Σύνταγμα θέτει τους 18 μήνες ως όριο αναλογικότητας στη στέρηση της ελευθερίας άνευ ποινικής δίκης.
Η εξαγγελθείσα, μετά την εξάντληση του χρονικού ορίου διοικητικής κράτησης, χρήση του ποινικού συστήματος ως μέσου άσκησης πίεσης και πειθαναγκασμού πολιτών τρίτων χωρών για την επιστροφή στη χώρα καταγωγής τους, αποτελούν ακόμη μια εφαρμογή του μη σύννομου και συνάμα αναποτελεσματικού δόγματος «φυλακή για όλους», κατά παρέκκλιση του φιλελεύθερου χαρακτήρα του ποινικού δικαίου και κατά παράβαση της συνταγματικά κατοχυρωμένης υποχρέωσης σεβασμού της αξίας του ανθρώπου (άρθρο 2(1) Σ).
Πάντως, προς το παρόν, σύμφωνα με το Άρθρο 9 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR) η κράτηση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο σύντομη, και οι αρχές πρέπει να ενεργούν γρήγορα και με επιμέλεια για να οδηγήσουν την υπόθεση σε δίκη. Η κράτηση δεν πρέπει ποτέ να παρατείνεται πέραν ενός εύλογου χρονικού διαστήματος, σεβόμενη τις ατομικές συνθήκες και την απαίτηση για δικαστική αναθεώρηση σύμφωνα με το Άρθρο 9(3).
Υπενθυμίζεται πως η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, τόσο στην Γενική Παρατήρηση Νο. 35 (2014) όσο και σε πλειάδα γνωμοδοτήσεων της, έχει υπογραμμίσει ότι η κράτηση κατά τη διάρκεια διαδικασιών μετανάστευσης πρέπει να είναι εύλογη, αναγκαία και αναλογική, με τακτική επανεκτίμηση. Οι αιτούντες άσυλο μπορεί να κρατούνται μόνον για σύντομο χρονικό διάστημα κατά την είσοδο τους στη χώρα και μόνον για την ταυτοποίηση και την καταγραφή των αιτήσεών τους. Εάν υπάρχουν καθυστερήσεις χωρίς δικαιολογημένους λόγους που άπτονται συγκεκριμένων εξαιρεσεων, τότε η συνέχιση της κράτησης καθίσταται αυθαίρετη και παράνομη βάσει διεθνούς δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ταυτόχρονα, η κατάργηση της χορήγησης άδειας διαμονής για εξαιρετικούς λόγους στερεί τη δυνατότητα τακτοποίησης χιλιάδων ανθρώπων που ζουν και εργάζονται νόμιμα στην Ελλάδα για περισσότερα από επτά συναπτά έτη ή που προστατεύονται από διατάξεις του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου. Πέραν των νομικών κωλυμάτων που τίθενται, σημειώνεται πως αυτό θα προκαλέσει ένα διοικητικό αλαλούμ, ταλαιπωρώντας χιλιάδες ανθρώπους που αντικειμενικά έχουν ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα μας, όπως άλλωστε αναγνωρίζονται και από τη νομοθεσία (βλ. Ν.5078/2023).
Σε μια εποχή όπου η διακυβέρνηση χωρίς κανόνες δικαίου και αρχές ενισχύει τις ακροδεξιές τάσεις στην Ευρώπη, καλείται η ελληνική κυβέρνηση αφενός να επιδείξει ρεαλισμό και συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας και τις αρχές του κράτους δικαίου και, αφετέρου να συγκρατήσει τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, να διαφυλάξει τον φιλελεύθερο χαρακτήρα του Συντάγματος της μεταπολίτευσης και να αποφύγει να οδηγήσει τη χώρα προς το σκοτάδι.
Προς πάταξη των εγκληματικών δικτύων που χρησιμοποιούν καταχρηστικά τις διατάξεις περί μετάκλησης πολιτών τρίτων χωρών για απασχόλησή τους στην Ελλάδα με σκοπό τη νόμιμη είσοδο στη χώρα μας των προσώπων αυτών για αλλότριους όμως λόγους, προτείνεται στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο να συμπεριληφθεί διάταξη με την οποία θα τροποποιείται ο Νόμος 5038/2023 ώστε να οριστεί υπηρεσία που θα είναι αρμόδια: α) για την εξακρίβωση των πολιτών τρίτων χωρών που περιλαμβάνονται στις εγκρίσεις μετάκλησης των τμημάτων αδειών διαμονής των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων για τους οποίους χορηγήθηκαν τελικά προξενικές θεωρήσεις, β) για την εξακρίβωση των πολιτών τρίτων χωρών που εισήλθαν τελικά στη χώρα μας κατόπιν χορήγησης προξενικής θεώρησης στα πλαίσια της μετάκλησής τους και γ) για την εξακρίβωση των πολιτών τρίτων χωρών που προσήλθαν τελικά προς παροχή εργασίας στον εργοδότη που κίνησε τη διαδικασία μετάκλησής τους στη χώρα μας.
Τα πράγματα είναι απλά.
Άμεση ,δηλαδή αμέσως απέλαση χωρίς χρονοτριβές.
Πιο ξεκάθαρο δεν υπάρχει.
Επίσης σε όλους τους πάρανόμους που η αστυνομία αν την αφήσουν να κάνει τη δουλειά της , ξέρει που και ποιοι είναι άμεση απέλαση.
Έλεος , κλαίνε μανάδες και πατεράδες τα παιδιά τους με την παρανομία.
Βάλτε ένα οριστικό τέλος.
Όλα τα άλλα περί δικαιωμάτων είναι ανοησιες.
Ας τολμήσει κάποιος να μπει παράνομα στο Πακιστάν αν τολμά.
Συνεχίζοντας, τι ποσοστό του πληθυσμού ζει κάτω απο το οριο φτώχειας που ορίζεται στα 550 ευρώ τον μήνα? Το 27%. 2,7 εκατομμύρια πολίτες περίπου είναι κάτω από το όριο φτώχειας που σημαίνει ότι θίγονται άμεσα πολλαπλά ανθρώπινα δικαιώματα τους. την ίδια ώρα που θέλουμε να βάλουμε και άλλους δικαιούχους κάτω απο την ομπρέλα για άγνωστο χρονικό ορίζοντα, αν και λογικά θα είναι για τουλάχιστον 3 γενιές μέχρι να μην δικαιούνται κάποια στήριξη/επίδομα απο τους υπόλοιπους . Δεν δύναται εξασφάλιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάποιων καταπατωντας περεταιρω τα ανθρώπινα δικαιώματα των υπολοίπων
Συνεχίζοντας, σε μια χώρα που για να συνεχίσει να υπάρχει έχοντας μόνο τον τουρισμό ως παραγωγικό μοντέλο είναι καταδικασμενη να δίνει σε κάθε εποχικό εργάτη κάθε χρόνο επίδομα. Με ενα κόστος φυλακισμενου 35 ευρώ τη μέρα να χρειαζόμαστε ένα ολόκληρο μεροκάματο ενός εργαζόμενου για κάθε φυλακισμενο το ανθρωπινο δικαίωμα της ασφάλειας των πολιτών έχει καταντήσει αστειο από την ανεπάρκεια των πόρων . ας μας πει κάποιος ποιες δαπανες θα κοπούν, ας τις κόψει πρώτα, όταν δημιουργηθεί δημοσιονομικος χώρος να εξασφαλίσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών που ήδη καταπατουνται και μετά να μιλήσουμε για δικαιώματα σε τρίτους που θα δίνονται όχι εις βάρος δικαιωμάτων άλλων. Μήπως σιτιζονται όλοι σωστά? Μήπως θερμαίνονται/ψύχονται όλοι σωστά, Μήπως έχουν όλοι τα κατάλληλα ρούχα? Ο μόνος τρόπος να βγει ο ισολογισμος είναι τα δικαιώματα να συνοδεύονται απο υποχρεώσεις, αποσβέσεων των επιδομάτων μέσω εργασίας αλλιώς πάμε για μοντέλο Αργεντινής που απλά θα περιμένουμε την επόμενη χρεωκοπία. Εν τω μεταξυ Διαφθορά και διασπαθιση δημοσίου χρήματος φαίνεται τόσο εκτεταμένη ως μη αντιστρεψιμη . Και όσο και να φορολογηθούν ολιγαρχες και λοιποί πάλι δεν αλλάζουμε πορεία. Αργεντινοποιηθηκαμε
Η Ελλάδα δεν έχει τους πόρους να εξασφαλίσει τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών της που καταπατουνται και καλείται να εξασφαλίσει τα ανθρώπινα δικαιώματα τρίτων. Τα ανθρώπινα δικαιώματα κάποιων δεν μπορούν να λειτουργούν εις βάρος ανθρωπίνων δικαιώματων κάποιων άλλων ή ένα δικαιώμα εις βάρος κάποιου άλλου δικαιώματος. Είμαστε τελευταίοι σε κάθε δείκτη στην Ευρώπη, πιο δικαιώμα να πιάσουμε που δεν καταπατειται, της ασφάλειας επί δεκαετίες έχουμε συμφόρηση φυλακων την ίδια ώρα που έχουν παραβιαστεί οι περισσότερες κατοικίες/μαγαζια και οι παραβάτες κυκλοφορούν έξω αφού η σύλληψη κατάντησε διαδικασία του επαγγέλματος, της υγείας να ρωτήσουμε την πρόσβαση που έχουν σε απομακρυσμενες περιοχές ή τις υπηρεσίες που απολαμβάνουν στα κέντρα πόλεων. Της στέγης με πρώτες κατοικίες στο σφυρί όπου η πρώτη κατοικία μπορεί να γίνει δεχτή ως υποθήκη, με άστεγους. Με φορολογούμενος όπου με εισοδήματα κάτω από το όριο φτώχειας καλείται να πληρώσει άμεσες φορολογιες. Σε μια χρεωκοπημενη χώρα, με χρεωκοπημενες τράπεζες, όπου 4,5 εκατομμύρια πολίτες έχουν ληξιπροθεσμα χρέη, 160 δις ληξιπροθεσμα προς δημόσιο/εφκα, μνημόνια και διεθνή οικονομικό έλεγχο, γήρανση και παραγωγικό μοντέλο τουρισμού. Πόσοι απομένουν να συνεισφέρουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα αν βγάλουμε τους αυξανομενους συνταξιούχους, τους μειωμενους ανήλικους, τους δημόσιους υπαλλήλους, τους δικαιούχους επιδομάτων, όσοι απομείνουν θα κοιτάξουν να σωθούν ψάχνοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα τους σε τρίτες χώρες και αυτοί με την σειρά τους. Με το Δουβλίνο όπου πιο ευκαταστατες χώρες ήδη προσπαθούν να επιστρέψουν όλους πλην των ευαλωτων ( για την ώρα) στις χώρες πρώτης εισόδου. Με τις χώρες πρώτης εισόδου να έχουν υποχρεώσεις και όχι δικαιώματα. Σε μια Ευρώπη που οικονομικά πλέον δυσκολεύεται να παρέχει ανθρώπινα δικαιώματα στους πολίτες της και αυτή (σε λιγότερο βαθμό) με άνοιγμα πολέμων και ανατολικά ( Ουκρανία για την ώρα), τα ανθρώπινα δικαιώματα μοιάζουν πλέον για κάτι ιδεατό, άπιαστο , που λειτουργεί αντιφατικά εις βάρος τρίτων ή άλλων δικαιωμάτων και ως τέτοια αμφισβητουνται.
Ο στόχος του νομοσχεδίου, η ενίσχυση της διαδικασίας των αποτελεσματικών επιστροφών των πολιτών τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια, είναι ένας επιχειρησιακός στόχος για τη δυνατότητα πολλαπλασιασμού των αναγκαστικών επιστροφών των παρανόμως διαμενόντων. Η οδηγία όμως 2008/115/ΕΚ της 16ης Δεκεμβρίου 2008 σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών ορίζει στο προοίμιό της ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν ώστε η παύση της παράνομης παραμονής υπηκόων τρίτων χωρών να διενεργείται με δίκαιη και διαφανή διαδικασία, οι σχετικές αποφάσεις να λαμβάνονται με αντικειμενικά κριτήρια που να συνεπάγονται ότι η εκτίμηση θα πρέπει να υπερβαίνει το απλό γεγονός της παράνομης διαμονής και με την τήρηση νομικών εγγυήσεων και διαδικασιών. Ο στόχος του νομοσχεδίου, απλώς για την ενίσχυση της διαδικασίας αποτελεσματικών επιστροφών, περιορίζει ανεπίτρεπτα το πνεύμα και το σκοπό της Οδηγίας, όπως αποτυπώνεται στο προοίμιό της, ενώ αντιβαίνει στο δικαίωμα στο άσυλο, όπως ορίζεται στην Σύμβαση της Γενεύης για το καθεστώς των προσφύγων (1951) και στον Ευρωπαϊκό Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (άρθρο 18), στην αρχή της μη επαναπροώθησης, όπως καθορίζεται ιδίως στο άρθρο 33 της Σύμβασης της Γενεύης για τους Πρόσφυγες και το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, στο άρθρο 19 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (άρθρο 19). Τα παραπάνω προκύπτουν και από επιμέρους άρθρα του νομοσχεδίου που αφορούν κράτηση (άρθρα 16 επ.) ρύθμιση θεμάτων επιστροφών (άρθρο 21) απομάκρυνσης (άρθρο 23), ποινικοποίηση παράνομης παραμονής (άρθρο 27)κ.α..
1. Ποινικοποίηση της «παράτυπης» διαμονής
Η πρόβλεψη ποινικής μεταχείρισης για την παράτυπη διαμονή αποτελεί σοβαρή παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντί για ποινές φυλάκισης, προτείνουμε τη δημιουργία ρεαλιστικών διαδρόμων τακτοποίησης. Η αυστηροποίηση των διαδικασιών και η διογκούμενη γραφειοκρατία δεν ενισχύουν την «τάξη και ασφάλεια», αλλά οδηγούν σε μεγαλύτερη παρατυπία.
2. Κατάργηση του άρθρου για τους «εξαιρετικούς λόγους»
Η κατάργηση της δυνατότητας νομιμοποίησης μακροχρόνια διαμενόντων στερεί από χιλιάδες ανθρώπους μια δίκαιη και ρεαλιστική δυνατότητα τακτοποίησης. Εκτός από τους αιτούντες άσυλο, υπάρχουν χιλιάδες περιπτώσεις αλλοδαπών που διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, των οποίων η αίτηση ανανέωσης μπορεί να απορριφθεί για διάφορους λόγους που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ευθύνονται οι ίδιοι. (π.χ. Προσωρινή απώλεια ασφαλιστικής ικανότητας, Διοικητικές αστοχίες ή καθυστερήσεις).
Μέχρι σήμερα, οι περιπτώσεις αυτές μπορούσαν να υπαχθούν στην αίτηση άδειας για εξαιρετικούς λόγους, η οποία λειτουργούσε ως δίχτυ προστασίας για ανθρώπους με αποδεδειγμένες ρίζες και συνεχή παρουσία στη χώρα.
Η κατάργηση αυτής της δυνατότητας δημιουργεί αδιέξοδα και οδηγεί σε διολίσθηση στη μη νομιμότητα, χωρίς ουσιαστικό όφελος για την κοινωνία ή το κράτος.
Φαίνεται να λησμονείται ότι η μεταναστευτική πραγματικότητα της χώρας δεν αφορά μόνο αιτούντες άσυλο, αλλά και μακροχρόνιους κατοίκους, εργαζόμενους/νες, οικογενειάρχες και νέους/νέες που μεγάλωσαν στην Ελλάδα. Η πολιτεία οφείλει να λαμβάνει υπόψη τη διαφορετικότητα του μεταναστευτικού πληθυσμού και να αναγνωρίζει την πραγματική τους ένταξη και προσφορά.
Προτείνουμε να προβλεφθεί η δυνατότητα υποβολής αίτησης για άδεια διαμονής σε όσους: είτε είχαν στο παρελθόν οριστικό τίτλο διαμονής και έκτοτε εξέπεσαν της νομιμότητας είτε μπορούν να αποδείξουν με οποιονδήποτε τρόπο συνεχή παρουσία στην Ελλάδα τα τελευταία επτά (7) έτη.
3. Παρατεταμένη διοικητική κράτηση
Η πρόβλεψη διοικητικής κράτησης έως και 24 μηνών αντίκειται στις αρχές της αναλογικότητας και της αναγκαιότητας. Ζητούμε τον σαφή περιορισμό της διάρκειας κράτησης και την υιοθέτηση εναλλακτικών μηχανισμών, σύμφωνων με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας.
4. Ασφαλή Τρίτα Κράτη και διαδικασίες επιστροφής
Η επέκταση του πλαισίου επιστροφών σε χώρες που χαρακτηρίζονται «ασφαλή τρίτα κράτη» χωρίς αυστηρά και αντικειμενικά κριτήρια ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την προστασία της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας. Ζητούμε: Αυστηρή εξατομίκευση κάθε υπόθεσης, Ρητές εξαιρέσεις για ευάλωτες ομάδες, Οποιαδήποτε επιστροφή σε Τρίτη χώρα (πλην της χώρας καταγωγής) να γίνεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις και πάντα με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα.
5. Απουσία πολιτικών ένταξης
Το Σχέδιο Νόμου αγνοεί πλήρως τη διάσταση της κοινωνικής ένταξης και της αναγνώρισης της πραγματικότητας χιλιάδων ανθρώπων που ζουν, εργάζονται και συνεισφέρουν στη χώρα εδώ και χρόνια. Προτείνουμε: Θεσμοθέτηση μιας νέου τύπου άδειας διαμονής βάσει εργασίας, οικογενειακής ζωής και μακροχρόνιας παρουσίας, Μηχανισμούς ρεαλιστικής τακτοποίησης για όσους και όσες έχουν για κάποιο λόγο βγει εκτός συστήματος, ανάπτυξη ενεργών πολιτικών ένταξης, ως αναγκαία προϋπόθεση για την κοινωνική συνοχή, τη δημοκρατική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη.
Εν κατακλείδι
Ζητούμε την ουσιαστική αναθεώρηση του Σχεδίου Νόμου, ώστε να διασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ προστασίας, κοινωνικής ένταξης και λειτουργικής διαχείρισης της μετανάστευσης, χωρίς ποινικοποίηση, αποκλεισμούς και απορρύθμιση του ήδη δύσκολου πλαισίου διαμονής.
Μια μεταναστευτική πολιτική που επιδιώκει βιωσιμότητα και νομιμότητα, δεν μπορεί να οικοδομείται πάνω στον αποκλεισμό, την αδιαφάνεια και την αβεβαιότητα.
Είναι σαφές πως η μεταναστευτική πολιτική της χώρας πηγαίνει ακόμα περισσότερο προς μία κατεύθυνση αυστηροποίησης και αποκλεισμού. Μια τέτοια προσέγγιση, όμως, κινδυνεύει να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα προσπαθεί να λύσει.
Η αυστηροποίηση των διαδικασιών, η αποδυνάμωση της νόμιμης παραμονής και η διογκωμένη γραφειοκρατία δεν οδηγούν σε «τάξη και ασφάλεια», αλλά σε μεγαλύτερη παρατυπία. Χιλιάδες άνθρωποι που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα εδώ και χρόνια – πολλοί από αυτούς γονείς παιδιών που γεννήθηκαν εδώ – κινδυνεύουν να βρεθούν ξαφνικά χωρίς νόμιμο καθεστώς, όχι γιατί το θέλουν, αλλά γιατί το σύστημα τούς το αφαιρεί. Μια πολιτική που καθιστά αδύνατη την ένταξη και την συμπερίληψη δεν είναι ούτε λειτουργική ούτε δίκαιη.
Αντί να ενισχύει τη συνοχή, η κατεύθυνση αυτή δημιουργεί συνθήκες αποκλεισμού. Σε μια εποχή που η κοινωνική συνοχή είναι πιο αναγκαία από ποτέ, δεν μπορούμε να μιλάμε για ανάπτυξη και σταθερότητα χωρίς τη συμμετοχή όλων των ανθρώπων που ζουν και συνεισφέρουν στη χώρα.
Οι ίδιοι οι θεσμοί της Πολιτείας αναγνωρίζουν αυτή την ανάγκη. Αντίστοιχες φωνές από τον χώρο της οικονομίας, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών υπογραμμίζουν ότι η ένταξη, η συμπερίληψη και η σταθερότητα των μεταναστευτικών πληθυσμών είναι προς το συμφέρον όλων.
Αντί για περισσότερη καταστολή και αστάθεια, χρειαζόμαστε ένα πλαίσιο που θα εξασφαλίζει ορατότητα, νομιμότητα, συμμετοχή και προοπτική για όσους ήδη αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας.
Οι μετανάστες και οι μετανάστριες δεν είναι πρόβλημα -είναι μέρος της λύσης.
Ζητάμε ακόμα μια φορά τη χάραξη ουσιαστικής μεταναστευτικής πολιτικής, καθώς και τη δημιουργία ενός σχεδίου κοινωνικής ένταξης, ως μία πολιτική ανθρωπισμού και ισοπολιτείας. Έτσι μόνο μπορεί να επιτευχθεί μια κοινωνία που σέβεται και προάγει τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως καταγωγής ή εθνικότητας, προωθώντας την κοινωνική συνοχή. Μια δημοκρατική κοινωνία δεν χτίζεται αποκλείοντας ανθρώπους που ήδη ζουν σε αυτήν.
Σχόλια του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου με τίτλο: «Αναμόρφωση πλαισίου και διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών – Λοιπές ρυθμίσεις του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου».
Με το προτεινόμενο σ/ν η ελληνική νομοθεσία για την επιστροφή παράτυπα διαμενόντων πολιτών τρίτων χωρών, τίθεται εκτός πλαισίου Δικαίου της Ένωσης και εκτός πλαισίου προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως αυτό προβλέπεται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Ευθύς εξ αρχής θα πρέπει να επισημανθεί ότι η αναφορά στις «κατευθύνσεις της πρότασης του νέου κανονισμού επιστροφών [COM (2025) 101 final]» (άρθρο 2 σ/ν), δεν αλλάζει διόλου την ανωτέρω διαπίστωση. Το πλαίσιο επιστροφών στο Δίκαιο της Ένωσης ρυθμίζεται από την Οδηγία Επιστροφών (Οδηγία 2008/115/ΕΚ), η οποία κατά πάγια νομολογία του ΔΕΕ «καθιερώνει ‘τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες’ που πρέπει να εφαρμόζονται από κάθε κράτος μέλος κατά τον επαναπατρισμό των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών», από τους οποίους «τα κράτη μέλη δεν μπορούν να αποκλίνουν» και επιπλέον «η οδηγία 2008/115 καθιερώνει επακριβώς τη διαδικασία που πρέπει να εφαρμόζει κάθε κράτος μέλος για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών και καθορίζει τη χρονική σειρά διεξαγωγής των διαφόρων σταδίων που περιλαμβάνει διαδοχικώς η διαδικασία αυτή», μεταξύ άλλων ΔΕΕ, C 409/20, Απόφαση της 3ης Μαρτίου 2022, παρ. 41 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία. Η αναφορά στην πρόταση του νέου κανονισμού επιστροφών [COM (2025) 101 final], μόνο ως μια προσπάθεια να παρακαμφθούν οι διατάξεις της Οδηγίας Επιστροφών μπορεί να γίνει αντιληπτή, και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελέσει νομιμοποιητική βάση για την παραβίαση των διατάξεων του Δικαίου της Ένωσης, όπως αυτό ισχύει. Σε κάθε περίπτωση δε παραγνωρίζει τη θεσμοθετημένη νομοθετική διαδικασία στο πλαίσιο της Ένωσης και μεταξύ άλλων του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε αυτήν.
Εν προκειμένω το υπό διαβούλευση σ/ν παρακάμπτει ή/και υπονομεύει πλήρως τη διαδικασία που προβλέπει η Οδηγία Επιστροφών και εισάγει ένα σύστημα που βασίζεται κυρίως στην (κατά)χρήση του ποινικού δικαίου κατά παράβαση του Δικαίου της Ένωσης. Γεννά ταυτόχρονα σοβαρά ζητήματα από τη σκοπιά του διεθνούς προσφυγικού δικαίου, ζητήματα ποινικού δόγματος και σεβασμού θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, όπως κατοχυρώνονται τόσο από το Σύνταγμα όσο και την ΕΣΔΑ καθώς και την αρχή της αναλογικότητας ως γενικής αρχής του δικαίου.
Σε κάθε περίπτωση δε και πλέον των ως άνω, αξίζει να σημειωθεί ότι οι προτεινόμενες διατάξεις στην πράξη δεν αφορούν στη διασφάλιση ή/και βελτίωση ενός ορθολογικού και λειτουργικού συστήματος επιστροφής. Η συνολική επισκόπηση των διατάξεων του σ/ν καταδεικνύει ότι μοναδικό μέλημα του σ/ν είναι περισσότεροι άνθρωποι και για περισσότερο χρονικό διάστημα (και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς χρονικό όριο) να βρεθούν διοικητικά ή ποινικά κρατούμενοι, ανεξαρτήτως της πραγματικής δυνατότητας υλοποίησης της απομάκρυνσης ή ακόμη και στην περίπτωση πλήρους απουσίας προοπτικής απομάκρυνσης χωρίς δική τους υπαιτιότητα.
Τέλος, το σ/ν στερείται οποιασδήποτε ρεαλιστικής και πρακτικής προσέγγισης, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών αλλά και των ανθρώπων που διαμένουν επί μακρόν στη χώρα, έχοντας με τον τρόπο αυτό εγκαταστήσει τον ιδιωτικό ή/και οικογενειακό τους βίο στη χώρα.
Εντελώς ενδεικτικά και μεταξύ των προτεινόμενων διατάξεων επισημαίνονται ιδίως:
– Αύξηση του ανώτατου χρονικού ορίου διοικητικής κράτησης σε συνολικό χρονικό διάστημα 24 μηνών (άρθρο 16 παρ. 5 και παρ. 6 σ/ν).
Η πρόταση είναι ευθέως αντίθετη στο άρθρο 15 παρ. 5 και παρ. 6 της Οδηγίας Επιστροφών. Το ΔΕΕ έχει ήδη κρίνει ότι η Οδηγία Επιστροφών δεν επιτρέπει υπέρβαση του ανώτατου χρονικού ορίου κράτησης που προβλέπουν οι διατάξεις του άρθρου 15 παρ. 5 και 6 (συνολικά 6 + 12 μήνες), βλ. ΔΕΕ, C-357/09 PPU, Kadzoev, παρ. 60 και 69 και ΔΕΕ, C‑924/19 PPU και C‑925/19 PPU, παρ. 279.
Περαιτέρω, στην ελληνική έννομη τάξη το διάστημα των 18 μηνών αποτελεί το ανώτατο χρονικό διάστημα κράτησης προσώπου χωρίς ποινική καταδίκη (άρθρου 6 παρ. 4 του Συντάγματος). Υπέρβαση του ανωτέρω χρονικού διαστήματος κράτησης, εν προκειμένω όχι μόνο χωρίς ποινική καταδίκη αλλά κατά μείζονα λόγο στο πλαίσιο διοικητικής διαδικασίας, εγείρει σοβαρά ζητήματα σεβασμού θεμελιωδών εγγυήσεων και ελέγχεται υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 Σ).
Υπενθυμίζουμε ότι προηγούμενη απόπειρα των ελληνικών αρχών να υπερβούν το ανώτατο προβλεπόμενο όριο που προβλέπεται από την Οδηγία είχε κριθεί από τα ελληνικά Δικαστήρια μη νόμιμη, και οι ελληνικές Αρχές αναγκάστηκαν να καταβάλλουν αποζημίωση για την περίπτωση υπέρβασης του ανώτατου χρονικού διαστήματος κράτησης, κατόπιν προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επισημαίνουμε επιπλέον ότι από κανένα εμπειρικό στοιχείο δεν προκύπτει ότι η αύξηση του χρόνου κράτησης και η υποβολή πολιτών τρίτων χωρών σε παρατεταμένη διοικητική κράτηση αυξάνει τον αριθμό των επιστροφών, βλ. συναφώς μεταξύ άλλων Συνήγορος του Πολίτη, Ειδική Έκθεση, Επιστροφές Αλλοδαπών 2022, σελ. 6-7, UN Human Rights Council, Report of the Special Rapporteur on the human rights of migrants, A/HRC/38/41, παρ. 40.
Τέλος, σημειώνεται ότι με το άρθρο 16 (4) του σ/ν περιορίζεται περαιτέρω ο δικαστικός έλεγχος της Απόφασης κράτησης, με τον αυτεπάγγελτο δικαστικό έλεγχο όπως αυτός προβλέπεται στην Οδηγία Επιστροφών να λαμβάνει χώρα ανά εξάμηνο και όχι τρίμηνο όπως προβλέπει η σχετική διάταξη του 3907/2011.
– Αύξηση του πλαισίου ποινής φυλάκισης και του ύψους της χρηματικής ποινής για τα αδικήματα της παράτυπης εισόδου και εξόδου (είσοδος/έξοδος χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις) και θεσμοθέτηση για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη αυτοτελούς αδικήματος παράτυπης διαμονής («παραμονή χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις») (άρθρο 27 σ/ν – προτεινόμενη ρύθμιση αντικατάστασης του άρθρου 83 (1) ν. 3386/2005).
Με το άρθρο 27 του σ/ν προτείνεται αντικατάσταση του άρθρου 83 ν. 3386/2005 όπως ισχύει. Εισάγεται αύξηση του πλαισίου ποινής για το αδίκημα της παράνομης εισόδου ή εξόδου στην/από την Ελληνική επικράτεια από «τουλάχιστον 3 μήνες» σε «τουλάχιστον 2 έτη» και της χρηματικής ποινής από «τουλάχιστον 1500 ευρώ» σε «τουλάχιστον 5000 ευρώ» (παρ. 1).
Περαιτέρω προτείνεται η εισαγωγή για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη αυτοτελούς ποινικού αδικήματος με σημαντική ποινική κύρωση σε ότι αφορά την παράτυπη διαμονή («παραμονή χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις»), συμπεριφορά που μέχρι σήμερα αποτελεί διοικητική παράβαση (άρθρο 27 σ/ν – προτεινόμενη ρύθμιση αντικατάστασης του άρθρου 83 (1) ν. 3386/2005).
Τέλος εισάγεται νέο ποινικό αδίκημα με πλαίσιο ποινής τουλάχιστον 2 έτη φυλάκισης και χρηματική ποινή τουλάχιστον 10.000 ευρώ, για την περίπτωση μη συμμόρφωσης με όρους υποχρεωτικής διαμονής, εμφάνισης κτλ, που έχουν τεθεί σε πολίτη τρίτης χώρας υπό αναβολή απομάκρυνσης (άρθρο 27 σ/ν – προτεινόμενη ρύθμιση αντικατάστασης του άρθρου 83 (3) ν. 3386/2005).
Οι σχετικές διατάξεις εφαρμόζονται σε όλες τις περιπτώσεις που πληρούται η αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση των σχετικών ποινικών διατάξεων και συνεπώς και εις βάρος οικογενειών με παιδιά, προσώπων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες κτλ.
Για όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις το σ/ν προβλέπει ότι αναστολή εκτέλεσης της ποινής χορηγείται μόνο υπό τον όρο της ‘άμεσης εκούσιας αναχώρησης’ (παρ. 4-5 του προτεινόμενου άρθρου 83 – άρθρο 27 σ/ν). Ακόμη και στην περίπτωση αυτή, η κράτηση δεν αίρεται, αλλά συνεχίζεται σε προαναχωρησιακό κέντρο κράτησης ή σωφρονιστικό κατάστημα (παρ. 6 του προτεινόμενου άρθρου 83 – άρθρο 27 σ/ν).
Χρόνος εκκίνησης της ποινικής διαδικασίας – άσκησης της Ποινικής Δίωξης
Ειδικότερα και σε ότι αφορά την ποινική δίωξη για το αδίκημα της παράνομης εισόδου αυτή μπορεί να ασκηθεί ήδη από το αρχικό χρονικό διάστημα της εισόδου στην χώρα, πριν καν λάβουν χώρα οι προβλεπόμενες διαδικασίες ταυτοποίησης και πρόσβασης στη διεθνή προστασία και σε κάθε περίπτωση πριν λάβει χώρα η προβλεπόμενη από την Οδηγία Επιστροφών διαδικασία επιστροφής.
Συγκεκριμένα, η προτεινόμενη στο άρθρο 27 σ/ν προς αντικατάσταση, παράγραφος 2 του άρθρου 86 ν. 3386, προβλέπει την δυνατότητα αποχής από την ποινική δίωξη, οπότε και στην περίπτωση αυτή, εκκινεί η προβλεπόμενη διοικητική διαδικασία. Ωστόσο, η αποχή από την ποινική δίωξη μπορεί με την προτεινόμενη διάταξη να τελεί υπό τον όρο της άμεσης εκούσιας αναχώρησης από την χώρα (εδάφιο β της προτεινόμενης προς αντικατάσταση με το άρθρο 27 σ/ν παρ. 2 του άρθρου 83). Σε αυτήν την περίπτωση (αποχή από την ποινική δίωξη υπό τον όρο της άμεσης αναχώρησης), εάν η επιστροφή δεν πραγματοποιηθεί εντός 3 μηνών τότε ανακαλείται η αποχή από την ποινική δίωξη και συνεχίζεται η ποινική διαδικασία (άσκηση ποινικής δίωξης) (εδάφιο γ). Η διαδικασία που «επακριβώς καθιερώνει» η Οδηγία Επιστροφών 2008/115 και η χρονική σειρά των διάφορων σταδίων, δεν μπορούν να έχουν εξ ορισμού ολοκληρωθεί εντός του χρονικού διαστήματος των 3 μηνών. Σε κάθε περίπτωση δε επισημαίνεται ότι εφόσον κατατεθεί αίτημα διεθνούς προστασίας και μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας εξέτασης, απαγορεύεται οιαδήποτε απομάκρυνση και ο αιτών άσυλο παραμένει νόμιμα στη χώρα.
Επιπλέον για το αδίκημα της «παραμονής χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις», η ποινική δίωξη μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε, και σε κάθε περίπτωση πριν να έχουν εκκινήσει ή/και ολοκληρωθεί οι διαδικασίες που προβλέπει το Δίκαιο της Ένωσης, π.χ. αμέσως μετά την απόρριψη αιτήματος ασύλου, με την οποία τερματίζεται και το δικαίωμα παραμονής, ακόμη και πριν την εκκίνηση της διαδικασίας επιστροφής.
Επί των ανωτέρω επισημαίνονται μεταξύ άλλων τα παρακάτω:
1. Η επιβολή ποινικών κυρώσεων εξαιτίας της παράνομης εισόδου ή διαμονής για τα πρόσωπα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης της Γενεύης 1951, είναι αντίθετη με το άρθρο 31 της Σύμβασης της Γενεύης του 1951. Η Σύμβαση της Γενεύης έχει εφαρμογή σε όλα τα πρόσωπα τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 1Α2 (ήτοι διατρέχουν βάσιμο και δικαιολογημένο φόβο δίωξης στη χώρα καταγωγής για τους λόγους της Σύμβασης) ανεξαρτήτως του εάν το πρόσωπο αυτό έχει αναγνωριστεί ως πρόσφυγας με επίσημη απόφαση των αρμόδιων αρχών, βλ. μεταξύ άλλων αιτιολογική σκέψη 21 Οδηγίας 2011/95/ΕΕ «Η αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα είναι πράξη με αναγνωριστικό χαρακτήρα». Επίσης, ένα πρόσωπο είναι αιτών άσυλο από τη στιγμή που εκφράζει με οποιοδήποτε τρόπο την επιθυμία του να καταθέσει αίτημα ασύλου, χωρίς να απαιτείται περαιτέρω «καμιά διοικητική διατύπωση», άρθρο 1 γ ν. 4939/2022, ΔΕΕ, C‑36/20 PPU, παρ. 93, ΕΔΔΑ, [Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης], N.D. και N.T. κατά Ισπανίας, 13/02/2020, παρ. 180, ΕΔΔΑ, M.A. και Z.R. κατά Κυπριακής Δημοκρατίας, 08 Οκτωβρίου 2024, παρ. 82-86. Σε κάθε περίπτωση, η επιβολή ποινικών κυρώσεων για την παράνομη είσοδο και διαμονή πλέον του ότι είναι αντίθετη στο άρθρο 31 της Σύμβασης της Γενεύης, επιπλέον παγίως θεωρείται ένα μέτρο εξ ορισμού δυσανάλογο.
2. Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η επιβολή ποινικών κυρώσεων για παράνομη είσοδο ή/και διαμονή πριν την ολοκλήρωση της διαδικασίας επιστροφής όπως αυτής προβλέπεται στην Οδηγία 2008/115/ΕΚ είναι αντίθετη με το Δίκαιο της Ένωσης και την αρχή της αποτελεσματικότητας (effet util), βλ. συναφώς και μεταξύ άλλων ΔΕΕ, C 61/11 PPU, ΔΕΕ, C-329/11, ΔΕΕ, C 430/11, ΔΕΕ, C‑47/15, ΔΕΕ, C 409/20. Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις δεν είναι σύμφωνες με το Δίκαιο της Ένωσης και ιδίως την Οδηγία Επιστροφών στο βαθμό που επιτρέπουν την εκκίνηση της ποινικής διαδικασίας και την επιβολή κυρώσεων πριν καν εκκινήσει η διαδικασία που προβλέπει η Οδηγία Επιστροφών και σε κάθε περίπτωση πριν την ολοκλήρωση της διαδικασίας αυτής.
3. Ακόμη και για την περίπτωση που ήθελε υποτεθεί ότι η ποινική διαδικασία θα τύχει εφαρμογής μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας που προβλέπει η Οδηγία Επιστροφών, η επιβολή ποινικών κυρώσεων και ιδίως ποινής φυλάκισης, η οποία αναστέλλεται αποκλειστικά υπό τον όρο της ‘εκούσιας αναχώρησης΄ αποτελεί ακραία περίπτωση εργαλειοποίησης του ποινικού δικαίου. Στην πράξη, στο πλαίσιο της διοικητικής διαδικασίας επιστροφής, ο υπό επιστροφή πολίτης τρίτης χώρας είναι στην απόλυτη διάθεση των αρχών, οι οποίες μπορούν να επιβάλουν ακόμη και αναγκαστικά μέτρα (κράτηση) για την υλοποίηση της επιστροφής και η υλοποίηση της επιστροφής είναι αρμοδιότητα και ευθύνη των κρατικών αρχών. Η Οδηγία προβλέπει και αντιμετωπίζει ακόμη και την περίπτωση της μη συνεργασίας του πολίτη τρίτης χώρας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επιστροφής (άρθρο 16 παρ. α Οδηγίας Επιστροφών) ή τη μη συνεργασία των αρχών καταγωγής (άρθρο 16 παρ. β Οδηγίας Επιστροφών). Επομένως, η επιβολή ποινικής κύρωσης και ιδίως φυλάκισης σε σωφρονιστικό κατάστημα, η οποία αναστέλλεται υπό τον όρο της ‘εκούσιας αναχώρησης΄, αποτελεί διάταξη που χρησιμοποιεί το ποινικό οπλοστάσιο προκειμένου να παρατείνει πέρα από τα επιτρεπόμενα ανώτατα χρονικά όρια κράτησης, τη στέρηση της ελευθερίας του υπό επιστροφή πολίτη τρίτης χώρας προς το σκοπό της επιστροφής, την οποία ωστόσο απέτυχαν να επιτύχουν οι αρμόδιες αρχές που είχαν και την ευθύνη προς τούτο, και παρότι τυχόν άρνηση συνεργασίας του πολίτη τρίτης χώρας ή των αρχών της χώρας καταγωγής έχει ήδη αξιολογηθεί στο πλαίσιο της διαδικασίας Επιστροφών και αντιμετωπιστεί με τα μέτρα που εκεί προβλέπονται.
4. Το σ/ν προβλέπει ότι για την περίπτωση που έχει επιβληθεί ποινή φυλάκισης για τα αδικήματα των παρ. 1 και 3 του προτεινόμενου νέου άρθρου 38 (είσοδος, παραμονή κτλ. χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις και μη συμμόρφωση με υποχρεώσεις στο πλαίσιο αναβολής απομάκρυνσης) δεν χορηγείται αναστολή εκτέλεσης παρά μόνο υπό τον όρο της ‘εκούσιας άμεσης αναχώρησης’ του πολίτη τρίτης χώρας (παρ. 5 του προτεινόμενου νέου άρθρου 83 – άρθρο 27 σ/ν). Ωστόσο ακόμη και στην ‘περίπτωση αναστολής εκτέλεσης της ποινής λόγω εκούσιας άμεσης αναχώρησης’ η κράτηση συνεχίζεται σε Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης ή σωφρονιστικό κατάστημα μέχρι και την ολοκλήρωση της διαδικασίας απομάκρυνσης. Η ρύθμιση αυτή εισάγει μια νέα μορφή περαιτέρω κράτησης προσώπων υπό αναστολή εκτέλεσης της ποινής φυλάκισης, με αμφισβητούμενη νομική βάση, αφού η ποινή φυλάκισης έχει ανασταλεί και χωρίς σαφώς οριοθετημένα χρονικά πλαίσια, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η περίπτωση που η απομάκρυνση δεν μπορεί να λάβει χώρα για λόγους ανεξάρτητους από τη θέληση του κρατούμενου (μη συνεργασία διπλωματικών αρχών, τεχνικούς λόγους κτλ.) και χωρίς να προβλέπεται ένδικο βοήθημα κατά της κράτησης αυτής.
Η περίπτωση του αυτοτελούς ποινικού αδικήματος για τους πολίτες τρίτης χώρας υπό αναβολή απομάκρυνσης που εισάγει η παρ. 3 του προτεινόμενου νέου άρθρου 83, το οποίο μπορεί να ανασταλεί μόνο υπό τον όρο της ‘εκούσιας άμεσης αναχώρησης΄ επιβεβαιώνει τα ανωτέρω. Ιδίως υπογραμμίζεται ότι αναβολή απομάκρυνσης χορηγείται στην περίπτωση που οι ίδιες οι αρμόδιες αρχές αναγνωρίζουν ότι η απομάκρυνση είναι ανέφικτη για νομικούς ή τεχνικούς λόγους (παραβίαση αρχή μη επαναπροώθησης, χορήγηση ανασταλτικού αποτελέσματος σε ασκηθέν ένδικο μέσο, φυσική ή διανοητική κατάσταση, μη ύπαρξη μέσων μεταφοράς κτλ). Παρά ταύτα το σ/ν προβλέπει ποινή φυλάκισης και δυνατότητα αναστολής υπό τον όρο της ‘εκούσιας άμεσης αναχώρησης’.
Οι ως άνω διατάξεις είναι παρεμφερείς νομοτεχνικά των προβλέψεων του παλαιότερου άρθρου 99 παρ. 2-5 ΠΚ (υπό τον καταργηθέντα ΠΚ με το ν. 4619/2019), που μόνο προβλήματα είχαν δημιουργήσει στην πράξη, με αόριστες κρατήσεις προς εκτέλεση ανέφικτων ως επί το πλείστον δικαστικών απελάσεων που είχαν επιβληθεί για πλημμεληματικές ποινές. Βλ. αντί πολλών άλλων (Πόρισμα Συνήγορου του Πολίτη Δικαστική απέλαση και συνταγματικά όρια κράτησης, Σεπτέμβριος 2000). Εξάλλου, για το σκοπό αυτό και μετά αλλεπάλληλες νομοθετικές τροποποιήσεις του όλου θεσμού της δικαστικής απέλασης (με το άρθρο 1 Ν. 2408/1996, το άρθρο 6 Ν.3090/2002, το άρθρο 23 Ν.4055/2012 και το άρθρο 4 Ν.4322/2015) προκρίθηκε τελικά η λύση της κατάργησης της δικαστικής απέλασης (βλ. Αιτιολογική έκθεση στο σχέδιο νόμου «Κύρωση του Ποινικού Κώδικα», μετέπειτα ν. 4619/2019, σελ. 19) καθώς ορθά επισημάνθηκε ότι η «Η ταυτόχρονη ωστόσο πρόβλεψη της διοικητικής απέλασης δημιουργεί στην πράξη μια σειρά προβλημάτων που σχετίζονται με την υιοθέτηση αντιφατικών λύσεων από τις δικαστικές και διοικητικές αρχές.» Ο θεσμός της δικαστικής απέλασης επαναφέρθηκε μόλις πρόσφατα με το άρθρο 10 του ν. 5090/2024, που αφορά όμως μόνο ποινές κάθειρξης, ενώ η εκτέλεση του μέτρου καλύπτεται από εγγυήσεις εφαρμογής, όπως είχαν διαμορφωθεί με τις παλαιότερες αλλεπάλληλες νομοθετικές τροποποιήσεις, που βέβαια ελλείπουν παντελώς από τις άστοχες νομοτεχνικά προτεινόμενες ρυθμίσεις.
Επισημαίνεται ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει ήδη κρίνει ότι οι σχετικές διατάξεις του ΠΚ που προέβλεπαν το θεσμό της δικαστικής απέλασης, βάσει των οποίων μετά την έκτιση ποινής ή την υφ’ όρον απόλυση, πολίτης τρίτης χώρας παρέμενε κρατούμενος για την υλοποίηση της απομάκρυνσης, δεν ήταν σύμφωνες με το άρθρο 5(1) ΕΣΔΑ, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη ότι οι διατάξεις αυτές δεν προέβλεπαν ανώτατο χρονικό διάστημα για την κράτηση αυτή και το χρονικό σημείο πέραν της οποίας, αν η απέλαση δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί, αυτή θεωρείται αδύνατη, MATHLOOM κατά Ελλάδας, αριθμ. προσφυγής 48883/07, 24/04/2012.
5. Εγείρονται ζητήματα αντισυνταγματικότητας, και μεταξύ άλλων προς το άρθρο 2(1) του Συντάγματος που κατοχυρώνει την υποχρέωση σεβασμού και προστασίας της αξίας του ανθρώπου. Μέτρο στέρησης της ελευθερίας που επιβάλλεται ως μέτρο που αποβλέπει στην «άσκηση πίεσης» για την επίτευξη επιδιωκόμενου σκοπού, τον οποίο η Διοίκηση είτε μπορούσε να διασφαλίσει με άλλα μέσα (διοικητική διαδικασία επιστροφής στο πλαίσιο της οποίας αντιμετωπίζονται και τα ζητήματα άρνησης συνεργασίας του υπό επιστροφή η των διπλωματικών αρχών) είτε η Διοίκηση δεν μπορεί να αποδείξει ότι μπορεί πράγματι να επιτευχθεί (όπως προκύπτει σε περίπτωση που τα στάδια της διαδικασίας επιστροφής, κατά τη διάρκεια της οποίας ο επιστρεφόμενος παρέμενε στη διάθεση των αρχών, έχουν ολοκληρωθεί χωρίς να έχει λάβει χώρα η απομάκρυνση) δεν είναι σύμφωνο με το άρθρο 2 (1) Συντάγματος, βλ. κατ’ αναλογία ΑΕΔ 1/2010 και ΣτΕ 580/2008, 581/2008 (αντισυνταγματικότητα προσωποκράτησης για χρέη στο δημόσιο). Αξίζει ιδίως να σημειωθεί η συγκλίνουσα γνώμη στις ΣτΕ 580/2008 και 581/2008 σύμφωνα με την οποία «το ανθρώπινο σώμα ουδέποτε δύναται να χρησιμοποιείται ως μέσον για την επίτευξη σκοπού, έστω και δημοσίου συμφέροντος» τέτοιο δε μέτρο αντίκειται και στο άρθρο 7(2) του Συντάγματος – Απαγόρευση Βασανιστηρίων.
6. Εφαρμογή της προτεινόμενης νομοθεσίας θα έχει ως αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση του αριθμού των κρατουμένων και του πληθυσμού των σωφρονιστικών καταστημάτων και μάλιστα για αδικήματα που μέχρι και σήμερα θεωρούνται «ήσσονος κοινωνικής απαξίας» (παράνομη είσοδος) ή δεν προβλέπονται καν ως αδικήματα με βάση την ποινική νομοθεσία (διαμονή χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις). Σημειώνεται ότι ο υπερπληθυσμός των σωφρονιστικών καταστημάτων και οι επιδεινούμενες συνθήκες κράτησης λόγω και του υπερπληθυσμού αποτελούν βασικό ζήτημα για το οποίο η Ελλάδα καταδικάζεται συστηματικά από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και καταβάλει σημαντικά ποσά αποζημιώσεων, μια «χρονίζουσα κρίση» σύμφωνα με την Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT), ενώ οι ελληνικές Αρχές έχουν επανειλημμένα δεσμευτεί ότι θα αναλάβουν άμεση δράση για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, μεταξύ άλλων με τη χρήση μη στερητικών της ελευθερίας (non-custodial) μέτρων. Όπως επισημαίνει η CPT στην τελευταία έκθεση της για την Ελλάδα, «η CPT επαναλαμβάνει τη σύστασή της προς τις ελληνικές αρχές να καταβάλουν επείγουσες και έντονες προσπάθειες για την καταπολέμηση του υπερπληθυσμού στις φυλακές» και ζητάει να ενημερωθεί για «την προώθηση και την ανάπτυξη της χρήσης μη στερητικών της ελευθερίας μέτρων». Στην έκθεση δε της Επιτροπής σχετικά με την πρακτική συστηματικής επιβολής ποινών φυλάκισης χωρίς αναστολή για το αδίκημα της παράνομης εισόδου τον Μάρτιο του 2020, η CPT τόνιζε ότι «λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση των ελληνικών φυλακών, η νέα αυτή πρακτική είναι ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη». Τέλος είναι προφανές ότι εφαρμογή της προτεινόμενης νομοθεσίας θα επιβαρύνει σημαντικά συνολικά το ποινικό σύστημα της χώρας, Εισαγγελίες, ποινικά Δικαστήρια και όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, δυσχεραίνοντας την αποτελεσματική λειτουργία του και δημιουργώντας επιπλέον καθυστερήσεις.
– Κατάργηση δυνατότητας χορήγησης άδεια διαμονής για εξαιρετικούς λόγους για πολίτες τρίτων χωρών οι οποίοι διαμένουν τουλάχιστον επί 7ετία στη χώρα.
Με το προτεινόμενο άρθρο 29 του σ/χ καταργείται η δυνατότητα χορήγησης άδειας διαμονής για εξαιρετικούς λόγους σε πολίτες τρίτων χωρών οι οποίοι διαμένουν συνεχώς και αδιαλείπτως στην ελληνική επικράτεια για 7 χρόνια. Η διάταξη αυτή αποτελεί την μόνη πάγια και σταθερή διαδικασία πρόσβασης σε καθεστώς νόμιμης διαμονής που προβλέπει η ελληνική νομοθεσία.
Η προτεινόμενη διάταξη αφήνει έκθετους σε κίνδυνο εκμετάλλευσης ή/και σύλληψης, κράτησης απομάκρυνσης ανθρώπους που βρίσκονται ήδη επί μακρόν στη χώρα (τουλάχιστον 7ετία) και που έχουν ήδη δημιουργήσει ισχυρούς – άξιους προστασίας σύμφωνα με το άρθρο 8 ΕΣΔΑ- δεσμούς στη χώρα.
Συγκεκριμένα, μετά από τα πρώτα διατάγματα νομιμοποίηση που ανατρέχουν ήδη στη δεκαετία του 1990, ήδη από το 2001 και εξής προβλέφθηκαν σειρά διατάξεων που προέβλεπαν τη χορήγηση χορήγηση αδειών παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Μετά από αλλεπάλληλες τροποποιήσεις διαμορφώθηκε στην ελληνική έννομη ένα πλαίσιο χορήγησης αδειών διαμονής για εξαιρετικούς ή ανθρωπιστικούς λόγους, όπως αυτό σήμερα με τα άρθρα με βάση τα άρθρα 19 και 19Α ν. 4251/2014, όπως ισχύουν μετά την αναδιατύπωση και την κωδικοποίησή τους με το άρθρο 134 του Κώδικα Μετανάστευσης ν. 5038/2023.
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ενταξης (ν. 4251/2014), σκοπός του νομοθέτη ως προς το άρθρο 19 (που κωδικοποιήθηκε μετέπειτα ως παρ. 5 του άρθρου 134 με το ν. 5038/2023) ήταν η θέσπιση μιας πάγιας διαδικασίας για την κατά περίπτωση νομιμοποίηση της διαμονής ή επαναφοράς στη νομιμότητα πολιτών τρίτων χωρών που διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα.
Έτσι, όπως η διάταξη αυτή διαμορφώθηκε και ισχύει σήμερα (άρθρο 134 παρ. 5 ν. 5078/2023), αποβλέπει στην τακτοποίηση της διαμονής όσων αποδεικνύουν τη διαμονή τους επί 7 συνεχή έτη στη χώρα, σε προφανή συμμόρφωση της υποχρέωσης της Πολιτείας περί προστασίας της ήδη δημιουργηθείσας ιδιωτικής και κοινωνικής ζωής των πολιτών τρίτων χωρών που διαμένουν επί μακρόν στη χώρα, όπως επιτάσσει και το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ.
Με την προτεινόμενη διάταξη προτείνεται η κατάργηση μιας πρακτικής, ισχύουσας επί σειρά ετών, η οποία αποτελούσε και τη μοναδική εναπομένουσα διέξοδο για τακτοποίηση της διαμονής όσων έχουν αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς υπό τη χώρα, τεκμαιρόμενους από τη μακρόχρονη διαμονή τους σε αυτή.
Η διακριτική ευχέρεια χορήγησης αδείας διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, όσο και η απόλυτα αυθαίρετη διαδικασία χορήγησης αδείας διαμονής για λόγους δημοσίου συμφέροντος που θα παραμείνουν σε ισχύ, είναι κατανοητό ότι δεν έχουν καμία σχέση με τις ανάγκες της πραγματικότητας ενός αριθμού ατόμων που βρίσκονται επί μακρόν στην Ελληνική επικράτεια και οι οποίοι όπως αναγνωρίζει και το Ελληνικό Κράτος έχουν κατά τεκμήριο δημιουργήσει προστατευόμενους υπό το άρθρο 8 ΕΣΔΑ δεσμούς με τη χώρα και συνεπώς η διαμονή του θα πρέπει να τακτοποιηθεί στο πλαίσιο μιας συντεταγμένης διαδικασίας.
– Χρήση τεχνητής νοημοσύνης στην παροχή πληροφοριών και υπηρεσιών διερμηνείας προς αιτούντες διεθνή προστασία (άρθρο 32 σ/ν) και Χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για την καταγραφή συνεντεύξεων αιτούντων διεθνή προστασία(άρθρο 33 σ/ν)
Με την προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 74 του ν. 4939/2022, προτείνεται η εισαγωγή της δυνατότητας παροχής πληροφοριών προς τους αιτούντες διεθνή προστασία «με χρήση πληροφοριακών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης» (παρ. 2, τελευταίο εδάφιο), καθώς και η υποστήριξη των υπηρεσιών διερμηνείας μέσω «λογισμικών αυτοματοποιημένης μετάφρασης και υποτιτλισμού ηχητικών δεδομένων» που βασίζονται επίσης σε τεχνητή νοημοσύνη (παρ. 3, εδάφιο 3).
Η πρόβλεψη αυτή συνιστά ευθεία παρέκκλιση από τις υποχρεώσεις που επιβάλλει ο Κανονισμός (ΕΕ) 2024/1689 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2024, για τη θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων για την τεχνητή νοημοσύνη (AI Act), παραβιάζει βασικές εγγυήσεις του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων – ΓΚΠΔ). Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στο πλαίσιο διοικητικών διαδικασιών που επηρεάζουν την πρόσβαση σε διεθνή προστασία, ενδέχεται να έχει ουσιώδεις συνέπειες επί θεμελιωδών δικαιωμάτων των αιτούντων διεθνή προστασία. Η χρήση συστημάτων τεχνικής νοημοσύνης στις διαδικασίες ασύλου χαρακτηρίζεται από το ίδιο το Δίκαιο της Ένωσης ως «συστήματα υψηλού κινδύνου» (άρθρου 6 παρ. 2 Κανονισμού 2024/1689 και Παραρτήματος ΙΙΙ περ. 7 του ίδιου Κανονισμού). Συνεπώς πρέπει να διασφαλίζεται πλήρης συμμόρφωση με τις απαιτήσεις των άρθρων 9 (σύστημα διαχείρισης κινδύνου), 13 (διαφάνεια και πληροφόρηση φορέων εφαρμογής), 14 (ανθρώπινη εποπτεία) του Κανονισμού 2024/1689. Το προτεινόμενο άρθρο δεν προβλέπει ότι ο αιτών ενημερώνεται ρητά, σε γλώσσα που κατανοεί, ότι λαμβάνει πληροφορίες ή υπηρεσίες μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Δεν διασφαλίζει την ανθρώπινη εποπτεία. Δεν αναγνωρίζει δικαίωμα επανεξέτασης ή αμφισβήτησης του περιεχομένου που παρέχεται μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Δεν ρυθμίζει την ποιότητα και αξιοπιστία της αυτοματοποιημένης μετάφρασης. Δεν παρέχει ρητή νομική βάση επεξεργασίας και ενημέρωση ως προς την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, κατά παράβαση των άρθρων 6, 12-14 του ΓΚΠΔ.
Περαιτέρω το άρθρο 33 του σχεδίου νόμου, με την τροποποίηση του άρθρου 82 του ν. 4939/2022, εισάγει ρύθμιση σύμφωνα με την οποία η προσωπική συνέντευξη του αιτούντος διεθνή προστασία μπορεί να καταγράφεται με τη χρήση «πληροφοριακών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ηχογράφησης και αυτόματης έγγραφης αποτύπωσης». Μάλιστα, προβλέπεται ρητά ότι στην περίπτωση αυτή «δεν απαιτείται η σύνταξη έκθεσης και τήρησης πρακτικού».
Η διάταξη αυτή δεν συνιστά απλώς ελλιπή πρόβλεψη εγγυήσεων, αλλά αποτελεί σαφή παραβίαση τόσο του Κανονισμού (ΕΕ) 2024/1689 για την τεχνητή νοημοσύνη (AI Act) όσο και του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ) και του εφαρμοστικού ν. 4624/2019. Όπως προαναφέρθηκε, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των διαδικασιών ασύλου και μετανάστευσης χαρακτηρίζονται «συστήματα υψηλού κινδύνου» (άρθρο 6 παρ. 2 και του Παραρτήματος ΙΙΙ περ. 7). Η χρήση τέτοιων συστημάτων υπόκειται σε αυστηρό νομικό πλαίσιο (άρθρα 8–15), που επιβάλλει διαχείριση κινδύνων (άρθρο 9), δεδομένα υψηλής ποιότητας (άρθρο 10), τεχνική τεκμηρίωση και τήρηση αρχείων καταγραφής (άρθρα 11–12), υποχρέωση διαφάνειας και πληροφόρησης (άρθρο 13), ανθρώπινη εποπτεία (άρθρο 14), ακρίβεια, ανθεκτικότητα και ασφάλεια (άρθρο 15).
Η διάταξη του άρθρου 82, όπως τροποποιείται, αγνοεί πλήρως όλες αυτές τις απαιτήσεις: δεν προβλέπει καμία διαδικασία αξιολόγησης κινδύνου ή πιστοποίησης, καμία εξασφάλιση ανθρώπινης εποπτείας, κανένα σύστημα επαλήθευσης της ακρίβειας της αποτύπωσης, ούτε τεκμηρίωση ή μηχανισμό λογοδοσίας. Η κατάργηση της σύνταξης έκθεσης ή πρακτικού αφαιρεί τη μοναδική δυνατότητα ελέγχου ή αμφισβήτησης της καταγραφής, γεγονός που αποστερεί τον αιτούντα από βασικές εγγυήσεις.
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 1 στοιχ. β’ του AI Act, απαγορεύονται πρακτικές ΤΝ που καταλήγουν σε ακατάλληλη επιρροή στη συμπεριφορά προσώπων, ειδικά ευάλωτων ομάδων. Η χρήση τέτοιων συστημάτων για την αποτύπωση της συνέντευξης ασύλου, χωρίς να μπορεί να διασφαλιστεί η κατανόηση, η ακρίβεια, ή η διασφάλιση των απαντήσεων του αιτούντος, παραβιάζει τη ρητή απαγόρευση εφαρμογής τεχνολογιών ΤΝ σε ευαλωτους πληθυσμούς χωρίς θεμελιώδεις εγγυήσεις.
Περαιτέρω, από την πλευρά της προστασίας προσωπικών δεδομένων, η εφαρμογή ΤΝ για την καταγραφή της συνέντευξης συνιστά επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων (άρθρο 9 παρ. 1 ΓΚΠΔ), καθώς οι πληροφορίες που προκύπτουν από τη συνέντευξη ενδέχεται να περιλαμβάνουν στοιχεία για τη φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, θρησκευτικές πεποιθήσεις, σεξουαλικό προσανατολισμό, πολιτικές απόψεις, ψυχική ή σωματική υγεία, ή ιστορικό βασανιστηρίων. Η ρύθμιση δεν προβλέπει καμία εκ των απαιτούμενων εγγυήσεων του άρθρου 9 παρ. 2, ούτε συμμορφώνεται με τις αρχές νομιμότητας, διαφάνειας, ελαχιστοποίησης, ακρίβειας και ακεραιότητας της επεξεργασίας (άρθρο 5 ΓΚΠΔ). Επίσης, δεν έχει προηγηθεί ή δεν προβλέπεται η υποχρεωτική εκ των προτέρων Μελέτης Εκτίμησης Αντικτύπου σχετικά με την την Προστασία Δεδομένων (DPIA) κατά το άρθρο 35 ΓΚΠΔ, γεγονός που καθιστά τη ρύθμιση παράνομη.
Τέλος, η πλήρης απουσία πρακτικού, έκθεσης ή άλλης μορφής ανθρώπινης καταγραφής της συνέντευξης παραβιάζει την αρχή της χρηστής διοίκησης και του δικαιώματος σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο (άρθρο 47 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ), ιδίως όταν ο αιτών διεθνή προστασία επιθυμεί να ασκήσει προσφυγή κατά απορριπτικής απόφασης βασισμένης σε ανακριβή ή μη επαληθεύσιμη αποτύπωση της συνέντευξής του.
Συνεπώς, η προτεινόμενη διάταξη παραβιάζει τα άρθρα 6 παρ. 2, και 8–15 του Κανονισμού 2024/1689 (AI Act), αντίκειται στα άρθρα 5, 9 και 35 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ) και παραβιάζει το δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικό μέσο.
– Παράβολο ύψους 300 ευρώ για την υποβολή κάθε μεταγενέστερης αίτησης μετά την πρώτη – αρχειοθέτηση μεταγενέστερης αίτησης χωρίς την έκδοση απόφασης (άρθρο 38 (σ/ν)
Με το άρθρο 38 του σ/ν εισάγεται η υποχρέωση κατάθεσης παραβόλου ύψους 300 ευρώ για την υποβολή κάθε μεταγενέστερης αίτησης μετά την πρώτη. Η απαίτηση καταβολής παραβόλου (ύψους 100 ευρώ) είχε εισαχθεί το πρώτον με το άρθρο 23 Ν.4825/2021,ΦΕΚ Α 157/4.9.2021 και εν συνεχεία περιλαμβάνεται στο άρθρο 94 ν. 4939/2022. Η προτεινόμενη διάταξη επαναλαμβάνει τη ρύθμιση και αυξάνει περαιτέρω το ύψος του παραβόλου στο ποσό των 300 ευρώ. Κατά της σχετικής ΚΥΑ η οποία είχε εκδοθεί σε συνέχεια της αρχικής διάταξης εκκρεμεί Αίτηση Ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (Ε493/2022).
Σε κάθε περίπτωση επισημαίνουμε ότι η σχετική διάταξη δεν είναι σύμφωνη μεταξύ άλλων με το άρθρο 6 και 40-42 της Οδηγίας Διαδικασιών (2013/32/ΕΕ). Το Δίκαιο της Ένωσης επιτρέπει στα Κράτη Μέλη να θεσπίζουν αποκλειστικά διαδικαστικούς κανόνες σε ότι αφορά την εξέταση των μεταγενέστερων αιτήσεων, οι οποίοι σε κάθε περίπτωση δεν θα πρέπει να παρακωλύουν την πρόσβαση και όχι κανόνες σε ότι αφορά την πρόσβαση στη διαδικασία. Κανένα άλλο Κράτος Μέλος δεν έχει άλλωστε θεσπίσει την υποχρέωση υποβολής χρηματικού παραβόλου για την πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου (αρχικό αίτημα ή και μεταγενέστερο/α). Για λόγους συντομίας παραπέμπουμε στις σχετικές επισημάνσεις του Συνηγόρου του Πολίτη και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες σχετικά με την αρχική διάταξη που εισήγαγε την υποχρέωση κατάθεσης παραβόλου.
Επιπλέον με το άρθρο 38 καταργείται η αντικαθίσταται η παρ. 7 του άρθρου 94 ν 4939/2022, η οποία προέβλεπε ότι «Όμοια μεταγενέστερη αίτηση, χωρίς την προσκόμιση νέων στοιχείων, απορρίπτεται ως απαράδεκτη με βάση την αρχή του δεδικασμένου, χωρίς ακρόαση, σύμφωνα με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του παρόντος άρθρου» Σύμφωνα με την προτεινόμενη διάταξη η παρ. 7 αντικαθίσταται και στην περίπτωση όμοιας μεταγενέστερης αίτησης αυτή «τίθεται στο αρχείο με πράξη του Προϊσταμένου της, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 4 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999, Α’ 45)».
Η προτεινομένη διάταξη καταργεί στην πράξη τη δυνατότητα κατάθεσης Ενδικοφανούς Προσφυγής κατά της απόφασης που απορρίπτει ως απαράδεκτη μεταγενέστερη αίτηση. Οι διατάξεις των άρθρων 40-42 της Οδηγίας 2013/32/ΕΕ δεν επιτρέπουν την αρχειοθέτηση απόφασης χωρίς την έκδοση απόφασης κατά της οποίας μπορεί να ασκηθεί προσφυγή σύμφωνα με το άρθρο 46 της Οδηγίας 2013/32/ΕΕ. Η προτεινόμενη ρύθμιση είναι ευθέως αντίθετη στις διατάξεις αυτές.
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Δυνάμει του άρθρου 11 παρ. 6 της υπ’ αριθ. Φ80320/109864 από 14-12-2023 Κοινής Υπουργικής Απόφασης (Φ.Ε.Κ. Β´ 7280/22.12.2023), προβλέπεται να διενεργείται, αυτόματα και μέσω διαλειτουργικότητας, από την Η.ΔΙ.Κ.Α. Α.Ε. ετήσιος περιοδικός έλεγχος κάθε Νοέμβριο και αμελλητί απενεργοποίηση των Α.Μ.Κ.Α. που αποδόθηκαν, μεταξύ άλλων και σε πολίτες τρίτων χωρών, όταν διαπιστώνεται ότι οι κάτοχοί τους δεν διαθέτουν σε ισχύ τον απαιτούμενο νομιμοποιητικό τίτλο διαμονής στη χώρα μας. Ωστόσο, στην πράξη διαπιστώθηκε ότι ο παραπάνω έλεγχος δεν διενεργήθηκε κατά τον περασμένο Νοέμβριο. Για το λόγο αυτόν προτείνεται να ληφθεί πρωτοβουλία για την άμεση υλοποίηση του περιεχομένου της παραπάνω υπουργικής απόφασης, ώστε να πάψουν να έχουν πρόσβαση σε παροχές υπηρεσιών υγείας μη δικαιούμενα πρόσωπα και δη παράνομοι πολίτες τρίτων χωρών. Με τον ίδιο τρόπο προτείνεται να λαμβάνει χώρα και η απενεργοποίηση του Α.Φ.Μ. από την Α.Α.Δ.Ε.
Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο προτείνεται να συμπεριληφθεί διάταξη με την οποία θα δίνεται η δυνατότητα στις υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας να αποκτήσουν πρόσβαση, μέσω είτε της οικείας ενδοδικτυακής εφαρμογής είτε της διαδικτυακής εφαρμογής «Πορεία Φακέλου Πολίτη Τρίτης Χώρας», τόσο στις αποφάσεις απόρριψης των αιτημάτων για χορήγηση ή ανανέωση αδειών διαμονής, στις οποίες ενσωματώνονται και αποφάσεις επιστροφής, όσο και στα αποδεικτικά επίδοσής τους, ώστε οι εν λόγω υπηρεσίες να είναι σε θέση να κινούν άμεσα τη διαδικασία αναγκαστικής επιστροφής του αιτούντος αλλοδαπού στη χώρα καταγωγής του, όταν δεν έχει χορηγηθεί προθεσμία για οικειοθελή αναχώρηση ή όταν έχει παρέλθει η χορηγηθείσα ως άνω προθεσμία, η οποία αρχίζει από την επίδοση της οικείας απόφασης. Η λήψη των παραπάνω αποφάσεων και των αποδεικτικών επίδοσής τους κατόπιν απευθείας επικοινωνίας της υπηρεσίας της Ελληνικής Αστυνομίας που έχει επιληφθεί της υπόθεσης με την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου ή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης είναι αδύνατη τις ημέρες αργίας ή μετά το πέρας του ωραρίου λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών.
Το Σχέδιο Νόμου στερείται τεκμηρίωσης και δεν συνοδεύεται από Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης, κατά παράβαση των αρχών της καλής νομοθέτησης των άρθρων 58 και 62 Ν 4622/2019 (Α΄ 133).
Σύμφωνα με το άρθρο 1, σκοπός του νομοσχεδίου είναι η ενίσχυση της διαδικασίας αποτελεσματικών επιστροφών. Αφενός, «διαπιστωμένα κενά στην εφαρμογή του υφιστάμενου πλαισίου» για τις επιστροφές πράγματι υπάρχουν και ανάγονται σε «σοβαρές πλημμέλειες» του ελληνικού συστήματος, για τις οποίες η χώρα δέχεται πάγια και σφοδρή κριτική από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «δεδομένων των σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων στα ατομικά δικαιώματα και τον επίμονο χαρακτήρα τους (διαρκή από το 2016)» (Report of the 2024 Revisit of Greece related to the serious deficiencies identified in 2021 in the field of return, C(2025) 4342 final, 03-07-2025, Annex, σελ. 1-2). Μεταξύ αυτών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο καταδικάζουν συστηματικά (α) την απουσία παροχής υπηρεσιών διερμηνείας και παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής σε άτομα που υπάγονται σε διαδικασίες επιστροφής και σε διοικητική κράτηση, (β) τα δομικά ζητήματα που πλήττουν τις συνθήκες κράτησης, οι οποίες συνεχίζουν να επιδεινώνονται στα προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.), (γ) την επιβολή διοικητικής κράτησης για μακρά χρονικά διαστήματα, ακόμη και για άτομα για τα οποία δεν υπάρχει καμία προοπτική απομάκρυνσης, όπως οι πρόσφυγες.
Τα επίσημα στοιχεία του κράτους επιβεβαιώνουν τα χρονίζοντα αυτά ζητήματα, καθώς αποδεικνύουν ότι οι απελάσεις και επιστροφές διατάσσονται κατά πλειοψηφία – αυθαιρέτως – σε βάρος ανθρώπων που ζητούν και δικαιούνται άσυλο. λαμβάνοντας υπόψη ότι, κατά ρητή και συστηματική παραδοχή της Ελληνικής Αστυνομίας, «το σύνολο -σχεδόν- των εισερχομένων αλλοδαπών στη χώρα μας κατά τη διαδικασία της υποδοχής και ταυτοποίησης υποβάλλει αίτηση χορήγησης ασύλου» (https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/67715b2c-ec81-4f0c-ad6a-476a34d732bd/12897702.pdf).
Οι περισσότερες από τις 31.629 αποφάσεις απέλασης και επιστροφής που εξέδωσε πέρυσι η Ελληνική Αστυνομία αφορούσαν πολίτες Αφγανιστάν (7.095) και Συρίας (6.011), χώρες στις οποίες απαγορεύονται οι επιστροφές και για τις οποίες χορηγείται κατά συντριπτική πλειοψηφία το καθεστώς του πρόσφυγα από την Υπηρεσία Ασύλου του επισπεύδοντος Υπουργείου. Παράλληλα, σχεδόν τα ¾ του συνολικού αριθμού των 5.865 επιστροφών που πραγματοποιήθηκαν το 2024 αφορούσαν αποκλειστικά πολίτες Αλβανίας (2.165) και Γεωργίας (2.165), οι οποίοι δεν εκπροσωπούνται στα στοιχεία των αφίξεων από τον Έβρο, την Ανατολική και την Κεντρική Μεσόγειο (https://rsaegean.org/el/statistika-dioikitikis-kratisis-2024/).
Περαιτέρω, από τα επίσημα στοιχεία του κράτους προκύπτει επίσης ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αιτήσεων ασύλου που υποβάλλονται στην Ελλάδα είναι βάσιμες. Τέσσερις στις πέντε αιτήσεις που εξετάστηκαν στην ουσία τους το περασμένο έτος έγιναν δεκτές ήδη σε α΄ βαθμό από την Υπηρεσία Ασύλου του επισπεύδοντος Υπουργείου (https://rsaegean.org/el/diadikasia-asylou-to-2024-dektes-tesseris-stis-pente-aitiseis-asylou-sti-chora/).
Με βάση τα ως άνω, στην τελευταία από 03-07-2025 έκθεση αξιολόγησης της Ελλάδας στον τομέα των επιστροφών, οι ενωσιακοί θεσμοί επεσήμαναν ότι «οι εντοπισθείες (σοβαρές) πλημμέλειες παραμένουν και δεν έχουν ακόμη αντιμετωπιστεί» (Report of the 2024 Revisit of Greece related to the serious deficiencies identified in 2021 in the field of return, C(2025) 4342 final, 03-07-2025, Annex, σελ. 1).
Εντούτοις, η προσέγγιση και οι επί μέρους διατάξεις του Σχεδίου Νόμου όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν, αλλά πρόκειται να επιτείνουν τα ανωτέρω συστημικά προβλήματα της διαδικασίας επιστροφής, οδηγώντας έτι μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων σε παρατεταμένη αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας τους σε ακατάλληλες συνθήκες και αυξάνοντας τη χρήση κατασταλτικών και τιμωρητικών μέτρων που παρεμποδίζουν ανεπίτρεπτα την άσκηση του θεμελιώδους δικαιώματος στο άσυλο (ΔΕΕ C-460/23 Kinsa, 03-06-2025, σκ. 62, C-808/18 Επιτροπή κατά Ουγγαρίας, 17-12-2020, σκ. 102-103 και 118-119), ουδεμία δε επιρροή ασκούν στο εφικτό της επανεισδοχής. Το νομοσχέδιο δεν σέβεται, επομένως, διατάξεις υπερνομοθετικής ισχύος όπως το δικαίωμα στο άσυλο (άρθρο 18 ΧΘΔΕΕ) και τις αρχές της αναλογικότητας και της αποτελεσματικότητας, οι οποίες διέπουν υποχρεωτικά τη διαδικασία της νομοθέτησης κατ’ άρθρο 58 παρ. 1 Ν 4622/2019.
Αφετέρου, το επισπεύδον Υπουργείο ουδόλως αντιμετωπίζει το πρόβλημα της πολυνομίας και της συνακόλουθης ανασφάλειας δικαίου που διαπνέει την υφιστάμενη μεταναστευτική νομοθεσία στον τομέα των απελάσεων και επιστροφών, εφόσον, παρά την προτεινόμενη κατάργηση των εν ισχύ διατάξεων του Ν 3907/2011 (Α΄ 7) και την αντικατάστασή τους από τις διατάξεις του παρόντος νομοσχεδίου, διατηρούνται σε ισχύ τα άρθρα 76 επ. Ν 3386/2005 (Α΄ 212) αλλά και το άρθρο 1 Ν 4825/2021 (Α΄ 157). Ενδεικτικά επισημαίνουμε ότι τα άρθρα 3 και 20 του παρόντος περιέχουν ρυθμίσεις που επαναλαμβάνονται στην ήδη ισχύουσα διάταξη του άρθρου 1 Ν 4825/2021. Το νομοσχέδιο αποτυγχάνει, έτσι, να προβεί σε μία ουσιαστική αναμόρφωση των διαδικασιών. Μάλιστα, το σύνθετο ανωτέρω πλαίσιο λειτουργεί παράλληλα με τους εν ισχύ Κώδικες Μετανάστευσης (Ν 5038/2023, Α΄ 81) και Ασύλου (Ν 4939/2022, Α΄ 111).
Οι ανωτέρω νομοθετικές αστοχίες εγείρουν σοβαρά ζητήματα νομιμότητας αλλά και αποτελεσματικότητας του νομοσχεδίου, όπως αναλύονται στις παρατηρήσεις μας επί των επί μέρους άρθρων του παρόντος.
Το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου επιχειρεί να αναμορφώσει το ισχύον νομικό πλαίσιο που διέπει τις διαδικασίες επιστροφής πολιτών τρίτων χωρών, ενσωματώνοντας ορισμένες προβλέψεις της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ (Οδηγία για τις Επιστροφές), αλλά και εισάγοντας σημαντικές παρεκκλίσεις από αυτή. H παρούσα νομοθετική πρωτοβουλία χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη αυστηροποίηση των διοικητικών και ποινικών συνεπειών της παράτυπης διαμονής και της παράτυπης εισόδου και εξόδου, περιορισμό θεμελιωδών εγγυήσεων και αποδυνάμωση των δικαιωμάτων των ενδιαφερομένων. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου εγείρουν σοβαρά ζητήματα συμμόρφωσης προς το ενωσιακό δίκαιο και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και προς το διεθνές δίκαιο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το σχέδιο νόμου υιοθετεί μια λογική αυστηροποίησης μεταφέροντας το βάρος της διαδικασίας επιστροφής αποκλειστικά στους ώμους των ίδιων των ενδιαφερομένων, χωρίς να λαμβάνει επαρκώς υπόψη τα πραγματικά ή νομικά εμπόδια που συχνά καθιστούν ανέφικτη την απομάκρυνσή τους. Παράλληλα, διαφαίνεται ένα πνεύμα διοικητικής δυσπιστίας απέναντι στους πολίτες τρίτων χωρών, ακόμη και σε εκείνους που ζουν επί σειρά ετών στη χώρα, έχουν αναπτύξει κοινωνικούς δεσμούς ή βρίσκονται σε κατάσταση ευαλωτότητας. Αντί να ενισχύεται η δυνατότητα νομικής ασφάλειας και πρόσβασης σε διαδικαστικές εγγυήσεις, εντείνεται ο αποκλεισμός μέσω περιορισμένων προθεσμιών, οικονομικών επιβαρύνσεων και απουσίας ουσιαστικών ενδίκων βοηθημάτων.
Με κατάργηση της παρ. 5 του άρθρου 134 του Κώδικα Μετανάστευσης (ν. 5038/2023, Α’ 81), περί αδειών διαμονής για ανθρωπιστικούς και εξαιρετικούς λόγους, πολίτες που μένουν χρόνια στην Ελλάδα και έχουν συνάψει οικογενειακούς και άλλους δεσμούς στη χώρα θα βρίσκονται σε κίνδυνο φυλάκισης, αν εκπέσουν από τη νομιμότητα για κάποιον τεχνικό λόγο, που αφορά στα νομιμοποιητικά τους έγγραφα. Αντίστοιχα και τα τέκνα τους που εξαρτούν από αυτούς την άδεια διαμονής τους, ως μέλη οικογένειας πολίτη τρίτης χώρας, κινδυνεύουν να μη μπορούν να επανέλθουν στη νομιμότητα σε περίπτωση αδυναμίας των γονιών να ανανεώσουν τα νομιμοποιητικά τους έγγραφα. Η απουσία οποιασδήποτε δυνατότητας νομιμοποίησης, αφήνει ανθρώπους εκτεθειμένους σε νομική αβεβαιότητα, κοινωνικό αποκλεισμό και κίνδυνο ποινικοποίησης, παρά το γεγονός ότι έχουν ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα και πραγματική κοινωνική ένταξη.
Η αντιμετώπιση παιδιών, οικογενειών και μακροχρόνια διαμενόντων μέσα από τον ίδιο κατασταλτικό και άκαμπτο μηχανισμό επιστροφής εντείνει τις ανησυχίες για την εναρμόνιση του νομοθετήματος με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και τις συνταγματικές υποχρεώσεις της χώρας.
Στο πλαίσιο αυτό, καταθέτουμε τις παρακάτω παρατηρήσεις και προτάσεις με στόχο τη βελτίωση των διατάξεων, ώστε να διασφαλιστεί η αναλογικότητα των μέτρων, η προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών τρίτων χωρών, η συμμόρφωση με τις δεσμεύσεις της χώρας και η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
Όσοι, είτε μετανάστες είτε πρόσφυγες, είναι παραβατικοί και έχουν τελέσει σοβαρή πράξη όπως ανθρωποκτονίες- βιασμούς-κλοπές-ληστείες κλπ να απελαύνονται αυτόματα με συνοπτικές διαδικασίες. Όχι να τριγυρνούν από εδώ κι από εκεί μιας και οι ελαστικοί νόμοι μας τους αφήνουν σύντομα ελεύθερους και επαναλαμβάνουν τις ίδιες πράξεις.
Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο προτείνεται να συμπεριληφθεί διάταξη με την οποία θα τροποποιείται το άρθρο 63 παρ. 6 του Ν. 5038/2023 ώστε να θεσμοθετηθεί ρητή υποχρέωση των προξενικών αρχών της χώρας μας να ενημερώνουν άμεσα τα τμήματα αδειών διαμονής των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων για τις εθνικές θεωρήσεις εισόδου που εκδίδουν κατόπιν των εγκρίσεων των εν λόγω τμημάτων για εποχιακή απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών στην αγροτική οικονομία. Μέχρι σήμερα οι προξενικές αρχές επικαλούνται ότι δεν έχουν την παραπάνω υποχρέωση με συνέπεια τα τμήματα αδειών διαμονής να αποστέλλουν τις ως άνω εγκριτικές τους πράξεις στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων χωρίς συγχρόνως να μνημονεύουν τα στοιχεία των αλλοδαπών για τους οποίους εκδόθηκαν οι απαιτούμενες για την είσοδό τους στη χώρα μας προξενικές θεωρήσεις. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι να εκδίδονται Α.Φ.Μ. και ακολούθως Α.Μ.Κ.Α. σε πολίτες τρίτων χωρών που δεν έχουν υποβάλλει αιτήματα για χορήγηση προξενικών θεωρήσεων εισόδου ή των οποίων τα αιτήματα έχουν απορριφθεί. Εναλλακτικά προτείνεται να επιτραπεί η πρόσβαση των τμημάτων αδειών διαμονής των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων στο Σύστημα Πληροφοριών Θεωρήσεων ώστε η άντληση των παραπάνω πληροφοριών να γίνεται απευθείας από τη συγκεκριμένη εφαρμογή.
Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο προτείνεται να συμπεριληφθεί διάταξη με την οποία θα τροποποιείται το άρθρο 87 παρ. 10 του Ν. 4939/2022 ώστε να είναι υποχρεωτική η κοινοποίηση στην Ελληνική Αστυνομία και των αποδεικτικών επίδοσης των αναφερόμενων στη συγκεκριμένη διάταξη διοικητικών αποφάσεων. Τα εν λόγω αποδεικτικά επίδοσης πολλές φορές δεν είναι διαθέσιμα στις υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, μέσω της οικείας ηλεκτρονικής εφαρμογής, με συνέπεια οι εν λόγω υπηρεσίες να μην είναι σε θέση να κινούν άμεσα τη διαδικασία αναγκαστικής επιστροφής του αιτούντος αλλοδαπού στη χώρα καταγωγής του, σε περίπτωση που έχει παρέλθει η δοθείσα με την απόφαση απόρριψης του αιτήματός του προθεσμία οικειοθελούς αναχώρησης, η οποία αρχίζει από την επίδοση της οικείας απόφασης. Επίσης, η μη κοινοποίηση των ως άνω αποδεικτικών επίδοσης έχει ως συνέπεια οι υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας να μην είναι σε θέση να κινούν την ποινική διαδικασία για την αξιόποινη πράξη της παράνομης εισόδου στη χώρα μας, όταν η συγκεκριμένη διαδικασία δεν έλαβε χώρα σε προγενέστερο χρόνο, σε βάρος του αιτούντος του οποίο το αίτημα απερρίφθη στην ουσία του με τελική απόφαση, καθόσον, μέχρι την επίδοση της εν λόγω απορριπτικής απόφασης και την παρέλευση της προθεσμίας για άσκηση διοικητικής ή δικαστικής προσφυγής, ο αιτών δεν δύναται να διωχθεί ποινικά για την πράξη της παράνομης εισόδου με βάση το άρθρο 31 της Σύμβασης της Γενεύης του 1951. Η λήψη των παραπάνω αποδεικτικών κατόπιν απευθείας επικοινωνίας της υπηρεσίας της Ελληνικής Αστυνομίας που έχει επιληφθεί της υπόθεσης με την αρμόδια υπηρεσία της Υπηρεσίας Ασύλου είναι αδύνατη τις ημέρες αργίας ή μετά το πέρας του ωραρίου λειτουργίας της τελευταίας.
Παρατηρήσεις – Υποδείξεις επί του νομοσχεδίου για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών
1. Αναλογικότητα στην αποδοχή αιτούντων άσυλο και νομιμοποιούμενων μεταναστών
Απαιτείται η εισαγωγή πρόβλεψης που να καθορίζει ανώτατο όριο αιτούντων άσυλο και μεταναστών που νομιμοποιούνται στη χώρα, στη βάση αναλογίας με τον συνολικό πληθυσμό της χώρας, ώστε να εξασφαλίζεται η κοινωνική συνοχή και η δυνατότητα του κράτους να ανταποκριθεί επαρκώς στις ανάγκες υποδοχής και ένταξης.
Η εν λόγω αναλογία θα πρέπει να αναθεωρείται δυναμικά, λαμβάνοντας υπόψη:
τις πληθυσμιακές μεταβολές της χώρας,
την οικονομική της δυνατότητα,
την απορροφητικότητα της αγοράς εργασίας,
και τις ευρύτερες κοινωνικές αντοχές.
Η πρόβλεψη αυτή δεν αποσκοπεί στον αποκλεισμό προσφύγων που χρήζουν διεθνούς προστασίας, αλλά στη διατήρηση μιας ισορροπίας ανάμεσα στις ανθρωπιστικές υποχρεώσεις της χώρας και στις αντικειμενικές της δυνατότητες.
2. Ανταποδοτικότητα στη φιλοξενία: Ενεργή προσφορά στο κοινωνικό σύνολο
Απαιτείται η θεσμοθέτηση ανταποδοτικού μηχανισμού για τους αιτούντες άσυλο ή άλλους ωφελούμενους παροχών διαβίωσης. Όπως οι γηγενείς κατοικοι προσφέρουν πόρους στο κράτος μεσω της φορολογίας, έτσι και οι αιτούντες θα πρέπει να παρέχουν κοινωφελή εργασία ή άλλες υπηρεσίες (π.χ. συμμετοχή σε έργα τοπικής αυτοδιοίκησης, συντήρηση δημόσιων υποδομών, καθαριότητα, αγροτικές εργασίες).
Η συμμετοχή αυτή θα συμβάλλει:
στην ενίσχυση της ένταξής τους στην τοπική κοινωνία,
στην αποσυμφόρηση του κόστους φιλοξενίας,
στην ενίσχυση της εικόνας ότι συμβάλλουν θετικά στη χώρα που τους προσφέρει προστασία.
3. Οργάνωση, έλεγχος και ιχνηλασιμότητα
Η υποδοχή προσφύγων και μεταναστών θα πρέπει να διέπεται από πλήρη ιατρικό και διοικητικό έλεγχο, αμέσως με την άφιξή τους στη χώρα. Συγκεκριμένα, απαιτείται:
Η δημιουργία προσωπικού φακέλου για κάθε νεοεισερχόμενο, που θα περιλαμβάνει στοιχεία ταυτοποίησης, δαχτυλικα -βιομετρικά αποτυπώματα, ιατρικό ιστορικό, εμβολιασμούς και λοιπές πληροφορίες.
Η δυνατότητα διασύνδεσης αυτών των φακέλων με διεθνείς βάσεις δεδομένων, σε συνεργασία με άλλες χώρες και οργανισμούς, ώστε να διαπιστώνεται αν το άτομο έχει ποινικό μητρώο ή είναι φυγόδικος.
Η διαμονή σε οργανωμένες, ελεγχόμενες δομές φιλοξενίας, ώστε να διασφαλίζεται η δημόσια υγεία, η ασφάλεια, η καταγραφή και παρακολούθηση όλων των αφίξεων.
Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο προτείνεται να συμπεριληφθεί διάταξη με την οποία θα επιβάλλεται η υποβολή, καταγραφή και εξέταση των αιτημάτων διεθνούς προστασίας να λαμβάνει χώρα μόνο στις υπηρεσίες της Υπηρεσίας Ασύλου που βρίσκονται πλησίον των εξωτερικών συνόρων της χώρας μας, όπως εξάλλου προβλέπεται στο νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο. Κατ’ εξαίρεση και μόνο σε ό,τι αφορά την εξέταση των αιτημάτων συγκεκριμένων κατηγοριών προσώπων, αυτή θα πρέπει να λαμβάνει χώρα στο εσωτερικό της χώρας μας. Η αλλαγή αυτή θα περιορίσει δραστικά τη δράση των εγκληματικών δικτύων που δραστηριοποιούνται στην προώθηση στο εσωτερικό της χώρας μας, πολλές φορές με επικίνδυνο τρόπο, πολιτών τρίτων χωρών που έχουν εισέλθει και διαμένουν παράνομα στην Ελλάδα και θα συμβάλλει στην εξοικονόμηση των ανθρώπινων και υλικών πόρων που απαιτούνται για την καταπολέμησή τους.
Προς αντιμετώπιση των αυξημένων παράνομων μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας, οι οποίες συντηρούνται και διευκολύνονται και από τη δυνατότητα εύκολης χρήσης πλαστών εγγράφων για την παραπλάνηση ελεγκτικών αρχών και την πρόσβαση σε υπηρεσίες, προτείνονται να θεσμοθετηθούν με το υπόψη νομοσχέδιο και τα ακόλουθα:
α) Η ανάπτυξη διαδικτυακής εφαρμογής, στα πρότυπα της διαδικτυακής εφαρμογής «Πορεία Φακέλου Πολίτη Τρίτης Χώρας» της ιστοσελίδας του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, μέσω της οποίας θα υπάρχει η δυνατότητα αναζήτησης, πέραν των αδειών διαμονής, των βεβαιώσεων κατάθεσης αίτησης για έκδοση ή ανανέωση άδειας διαμονής και των ειδικών βεβαιώσεων νόμιμης διαμονής που χορηγούν οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, και όλων των νομιμοποιητικών εγγράφων που χορηγούν η Υπηρεσία Ασύλου (αδειών διαμονής δικαιούχων διεθνούς προστασίας, δελτίων αιτούντων διεθνούς προστασίας, ταξιδιωτικών εγγράφων αιτούντων ή δικαιούχων διεθνούς προστασίας), το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών (αδειών οδήγησης) και η Ελληνική Αστυνομία (δελτίων αστυνομικής ταυτότητας, αδειών διαμονής και ειδικών δελτίων ταυτότητας ομογενών, βεβαιώσεων εγγραφής και πιστοποιήσεων μόνιμης διαμονής πολιτών κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Μέσω της παραπάνω εφαρμογής, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα αναζήτησης, με παρόμοιο τρόπο με τον οποίο λαμβάνει χώρα η διαδικτυακή αναζήτηση του Α.Μ.Κ.Α., όλων των προαναφερόμενων εγγράφων με κριτήρια αναζήτησης αφενός τα στοιχεία ταυτότητας του κατόχου τους, όπως αυτά αναγράφονται στο αναζητούμενο έγγραφο, και αφετέρου τον αύξοντα αριθμό του εν λόγω εγγράφου.
Μέσω της ίδιας εφαρμογής, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα ελέγχου της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το αναζητούμενο έγγραφο (εάν δηλαδή έχει δηλωθεί κλοπή, υπεξαίρεση ή απώλειά του ή εάν έχει ανακληθεί ή ακυρωθεί).
Η υιοθέτηση της πρότασης θα επιτρέψει στις δημόσιες υπηρεσίες, στα πιστωτικά ιδρύματα, στα ιδρύματα πληρωμών, στους παρόχους υπηρεσιών σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, στους εκμισθωτές ακινήτων, στις επιχειρήσεις εκμίσθωσης καταλυμάτων, στις επιχειρήσεις επιβατικών μεταφορών, στις επιχειρήσεις εκμισθώσεις οχημάτων, κ.λπ. να εξακριβώνουν τη γνησιότητα των εγγράφων που χρησιμοποιούνται ενώπιόν τους στα πλαίσια διεκπεραίωσης αιτημάτων πρόσβασης στις υπηρεσίες που παρέχουν, καθόσον παρατηρείται εκτεταμένη χρήση πλαστών νομιμοποιητικών εγγράφων, προς εξασφάλιση της πρόσβασης αλλοδαπών ατόμων που διαμένουν παράνομα στη χώρα μας στις υπηρεσίες που παρέχουν οι εν λόγω επιχειρήσεις, ιδιώτες και δημόσιες υπηρεσίες.
β) Η τροποποίηση των άρθρων 21, 24 και 25 του Ν. 5038/2023, ώστε να προβλέπεται η υποχρέωση, όπως και οι κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασής της, των ως άνω δημόσιων υπηρεσιών, ιδιωτών και επιχειρήσεων καθώς και των υπαλλήλων τους να ελέγχουν, μέσω της προαναφερόμενης διαδικτυακής εφαρμογής και πριν παράσχουν τις υπηρεσίες τους, την ύπαρξη και τη γνησιότητα του νομιμοποιητικού εγγράφου που προσκομίζει ή καταχωρεί (σε περίπτωση ηλεκτρονικών συναλλαγών) το πρόσωπο που αιτείται την παροχή της υπηρεσίας.
Η υιοθέτηση των παραπάνω προτάσεων είναι επιβεβλημένη:
α) Λόγω της πληθώρας των περιπτώσεων παροχής υπηρεσιών σε αλλοδαπούς που διαμένουν παράνομα στη χώρα μας με τη χρήση πλαστών νομιμοποιητικών εγγράφων.
β) Λόγω της διατάραξης της εύρυθμης λειτουργίας των αστυνομικών, δικαστικών και σωφρονιστικών αρχών από τη σωρεία των υποθέσεων που καλούνται να διεκπεραιώσουν, εξαιτίας τόσο των πλαστογραφιών και των υφαρπαγών ψευδών βεβαιώσεων που λαμβάνουν χώρα όσο και των λοιπών αξιόποινων πράξεων που διευκολύνονται μέσω των υφαρπαχθέντων ψευδών βεβαιώσεων.
γ) Λόγω της οικονομικής εκμετάλλευσης των παράνομων αλλοδαπών από κυκλώματα κατάρτισης και διάθεσης πλαστών νομιμοποιητικών εγγράφων.
δ) Λόγω διευκόλυνσης της δράσης των παραπάνω κυκλωμάτων από την ύπαρξη νομοθετικής υποχρέωσης (άρθρο 1 του Ν. 4250/2014) των δημοσίων υπηρεσιών να δέχονται ευκρινή απλά φωτοαντίγραφα πρωτότυπων εγγράφων εκδοθέντων από έτερες υπηρεσίες και φορείς του δημοσίου, με συνέπεια να μην είναι ανιχνεύσιμη η ποιότητα των υλικών κατασκευής τους και τα χαρακτηριστικά ασφαλείας τους.
ε) Λόγω διάθεσης παροχών και επιδομάτων σε μη δικαιούμενα πρόσωπα, γεγονός που έχει ως πρακτική συνέπεια τη μείωση των αντίστοιχων πόρων που προορίζονται για τα πρόσωπα που βρίσκονται σε κατάσταση πραγματικής ανάγκης.
στ) Λόγω ανοίγματος τραπεζικών λογαριασμών και κατάθεσης και αποστολής χρημάτων, τα οποία πολλές φορές προέρχονται από ή προορίζονται για τη χρηματοδότηση εγκληματικών πράξεων, από πρόσωπα που κάνουν χρήση πλαστών νομιμοποιητικών της διαμονής τους εγγράφων ενώπιον των πιστωτικών ιδρυμάτων και των ιδρυμάτων πληρωμών.
ζ) Λόγω ανάγκης αποκλεισμού των παράνομων πολιτών τρίτων χωρών από τα επίσημα δίκτυα κατάθεσης και μεταφοράς χρημάτων και καθιέρωσης κατ’ αυτόν τον τρόπο λόγου αποφυγής της χώρας μας ως τόπου διέλευσης ή προορισμού τους.
η) Λόγω της πληθώρας των περιπτώσεων χρήσης των πιστωτικών ιδρυμάτων και των ιδρυμάτων πληρωμών για τη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (π.χ. απατών) ή τη χρηματοδότηση τέτοιων πράξεων (π.χ. πράξεων προώθησης στο εσωτερικό της χώρας πολιτών τρίτων χωρών που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου και διαμονής στην Ελληνική επικράτεια).
θ) Λόγω παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, μέσω των οποίων διαπράττονται πολύ συχνά εγκληματικές πράξεις, σε πρόσωπα που κάνουν χρήση πλαστών νομιμοποιητικών της διαμονής τους εγγράφων ενώπιον των παρόχων τέτοιων υπηρεσιών και των υπαλλήλων τους.
ι) Λόγω ανάγκης αποκλεισμού των παράνομων πολιτών τρίτων χωρών από τη χρήση υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών και καθιέρωσης κατ’ αυτόν τον τρόπο λόγου αποφυγής της χώρας μας ως τόπου διέλευσης ή προορισμού τους.
ια) Λόγω της πληθώρας των περιπτώσεων χρήσης των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών για τη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (π.χ. πράξεων προώθησης στο εσωτερικό της χώρας πολιτών τρίτων χωρών που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου και διαμονής στην Ελληνική επικράτεια).
ιβ) Λόγω της πληθώρας των περιπτώσεων μίσθωσης με πλαστά έγγραφα (νομιμοποιητικών εγγράφων και αδειών οδήγησης) οχημάτων που ανήκουν σε επιχειρήσεις εκμίσθωσης και χρήσης τους για τη διάπραξη αξιόποινων πράξεων, με κυριότερη την προώθηση στο εσωτερικό της χώρας πολιτών τρίτων χωρών που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου και διαμονής στην Ελληνική επικράτεια.
Μέσω της υιοθέτησης των παραπάνω προτάσεων θα εξασφαλισθεί:
α) Η παροχή υπηρεσιών από δημόσιες υπηρεσίες, ιδιώτες και επιχειρήσεις μόνο σε όσους αλλοδαπούς διαμένουν νόμιμα στη χώρα μας.
β) Η εξάλειψη της χρήσης πλαστών νομιμοποιητικών εγγράφων εκ μέρους παράνομων αλλοδαπών για την απόκτηση πρόσβασής τους σε υπηρεσίες, όπως η φορολογική και ασφαλιστική απογραφή, η χορήγηση ασφαλιστικής ενημερότητας, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η χορήγηση παροχών και επιδομάτων, η έκδοση αδειών κυκλοφορίας οχημάτων, η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς (χερσαίων, θαλάσσιων και εναέριων), η ενεργοποίηση συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας, το άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών, η μεταφορά χρημάτων και η εκμίσθωση καταλυμάτων και οχημάτων.
γ) Η γρήγορη και εύκολη πρόσβαση στην εφαρμογή από τις συσκευές κινητής τηλεφωνίας των υπαλλήλων κατά τη διάρκεια του διενεργούμενου ελέγχου και η άμεση εξαγωγή συμπερασμάτων για τη νομιμότητα της διαμονής του ελεγχόμενου αλλοδαπού και τη γνησιότητα του αντίστοιχου εγγράφου που αυτός επιδεικνύει.
δ) Η μείωση τόσο των παράνομων μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας, η οποία θα πάψει επιτέλους να αποτελεί τόπο διέλευσης ή προορισμού των παράνομων αλλοδαπών, όσο και της εγκληματικότητας που συνδέεται με το συγκεκριμένο φαινόμενο.
Με βάση τη Διεθνή Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι αναγνωρισθέντες ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας έχουν τα ίδια εργατικά και ασφαλιστικά δικαιώματα με τους Έλληνες και δικαιούνται την κοινωνική πρόνοια και συνδρομή που παρέχει η Ελλάδα για τους Έλληνες. Το να λέμε να διακοπούν οι οικείες παροχές είναι πρακτικά αδύνατο, εκτός εάν αποδεχθούμε να πληρώνουμε, μέχρι να συμμορφωθούμε, εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα λόγω καταδίκης μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως συμβαίνει με την Ουγγαρία.
να πάψουμε να χορηγουμε εποιδόματα έτσι ώστε να έρχονται ανεξέλεγκτα ροές μεταναστών.
Μαλλον οδηγουμαστε προς καταστροφη αν δεν καταλαβουμε οτι τα ανθρωπινα δικαιωματα καλως δινονται (ως επιδοματα) για την εξασφαλιση αλλοδαπων και ημεδαπων, αλλα δεν λεει καπου οτι θα πρεπει να ειναι τζαμπα ολα, το κρατος εγγυαται καποια πραγματα με τα λεφτα καποιων αλλων αλλα οι βοηθουμενοι να ανταποδιδουν την αμεση βοηθεια με αμεσο τροπο πισω στο κρατος (ετσι εμεσσα και πισω στους υπολοιπους φορολογουμενους). Ενα συστημα στο δυπα ωστε ολοι οι ικανοι για καποια εργασια να αποσβαινουν τα επιδοματα τους στο κρατος και τους υπολοιπους φορολογουμενους μεσω εργασιας ειναι ο μονος τροπος διατηρησης ενος βιωσιμου μοντελου που θα εγγυαται τα ανθρωπινα δικαιωματα. Αυτο με την σειρα του θα απελευθερωσει πολλους πορους για οτιδηποτε αλλο χρειαζομαστε για την μεταναστευτικη πολιτικη (δημιουργια κεντρων κρατησης) ή γενικοτερα
Τα επιδοματα που παιρνουν πρεπει να τα δουλευουν, μεσω πχ ενος μητρωου δυπα οπου ο αγροτης θα πληρωνει το κρατος και θα αποσβαινει ολα τους τα εξοδα. Μετα πρεπει να προβλεφθουν ποροι ευρωπαικηςενωσης για κατασκευη/συντηρηση/διαχειριση φυλακων για παρανομη εισοδο (οπου δεν δικαιουνται ασυλο), και παραμονη τους μεχρι την οικιοθελη αναχωρηση τους. ΚΑΜΙΑ ΜΟΝΙΜΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ μεσω αδειων παραμονης με ιστορικο παρανομης εισοδου. Τριτες χωρες που δεν συνεργαζονται με την ευρωπαικη ενωση για επιστροφη των φυλακισμενων πολιτων τους, θα πρεπει να υποβαλονται κυρωσεις εμπορικες, μεταναστευτικες ή οτιδηποτε αλλες μεχρι να συμμοφωρθουν, τελος να ξεχωρισουμε την εισοδο απο συγκεκριμενες χωρες οι οποιες εχουν αλυτα ζητηματα και εχθρικη σταση, οι οποιες αποτελουν κινδυνο εθνικης ασφαλειας. Για να γινουν αυτα αναλογοι νομοι πρεπει να ψηφιστουν σε εθνικο επιπεδο που θα σπρωχνουν προς αυτην την κατευθυνση. Οσες χωρες δεν συμφωνουν ας τους παρουν με απευθειας πτηση και να γινουν αυτες χωρες υποδοχης
Με βάση το δίκαιο περί διεθνούς προστασίας η Ελλάδα αναλαμβάνει την προστασία πολιτών τρίτων χωρών και ανιθαγενών για τους οποίους κρίθηκε, κατόπιν εξατομικευμένης εξέτασης του οικείου αιτήματός τους, ότι υφίσταται βάσιμος κίνδυνος σοβαρής δίωξής τους σε περίπτωση που επιστρέψουν στη χώρα πολιτογράφησής τους ή προηγούμενης διαμονής τους. Η διαπίστωση στο πρόσωπο του αιτούντος της ιδιότητας του δικαιούχου διεθνούς προστασίας έχει ως συνέπεια την πρόσβαση σε ορισμένα δικαιώματα, που απολαμβάνουν τόσο Έλληνες όσο και αλλοδαποί πολίτες που διαμένουν νόμιμα στη χώρα μας, τα οποία όμως προκαλούν οικονομική επιβάρυνση στον ετήσιο προϋπολογισμό της χώρας μας. Το δεδομένο αυτό θέτει από μόνο του ζήτημα καθορισμού του μέγιστου αριθμού των προσώπων των οποίων την προστασία δύναται να αναλάβει η χώρα μας στα πλαίσια των διεθνών υποχρεώσεών της. Πράγματι, η συνεχής διαπίστωση της ιδιότητας του δικαιούχου διεθνούς προστασίας στο πρόσωπο πολιτών τρίτων χωρών που εισέρχονται ανεξέλεγκτα στη χώρα μας, μοιραία θα επιφέρει ανεπάρκεια των διατιθέμενων σχετικών πόρων, η οποία με τη σειρά της θα επηρεάσει δυσμενώς το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων πολιτών αλλά και των αλλοδαπών που νόμιμα διαβιούν στη χώρα μας, αφού πεπερασμένοι πόροι θα διατίθενται σε ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό δικαιούχων, οδηγώντας αμφότερους στο να υποστούν στερήσεις σε βασικές τους ανάγκες και άρα απάνθρωπη, εξευτελιστική και ταπεινωτική μεταχείριση, πράγμα που απαγορεύεται, μεταξύ άλλων και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Κατόπιν των προαναφερόμενων, κρίνεται επιβεβλημένη η συμπερίληψη στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο διάταξης που να προβλέπει τη δημιουργία αξιόπιστου μηχανισμού καθορισμού του μέγιστου αριθμού δικαιούχων διεθνούς προστασίας των οποίων την προστασία δύναται να αναλάβει η Ελλάδα, χωρίς συγχρόνως να υφίσταται κίνδυνος υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου τόσο των πολιτών της όσο και των αλλοδαπών που ήδη διαβιούν νόμιμα στη χώρα μας.
Αν δεν πάψουμε να είμαστε ελκυστικοί, μέσω χρηματικών επιδομάτων, μέσω διαμονής σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία κλπ δεν υπάρχει περίπτωση να σταματήσουν οι ροές.
Απαιτούνται δραστικές περικοπές παντού.