Μετανάστευσης και Ασύλου

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ' | 31 Ιουλίου 2025, 11:41

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  - Χρήση τεχνητής νοημοσύνης στην παροχή πληροφοριών και υπηρεσιών διερμηνείας προς αιτούντες διεθνή προστασία (άρθρο 32 σ/ν) και Χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για την καταγραφή συνεντεύξεων αιτούντων διεθνή προστασία(άρθρο 33 σ/ν) Με την προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 74 του ν. 4939/2022, προτείνεται η εισαγωγή της δυνατότητας παροχής πληροφοριών προς τους αιτούντες διεθνή προστασία «με χρήση πληροφοριακών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης» (παρ. 2, τελευταίο εδάφιο), καθώς και η υποστήριξη των υπηρεσιών διερμηνείας μέσω «λογισμικών αυτοματοποιημένης μετάφρασης και υποτιτλισμού ηχητικών δεδομένων» που βασίζονται επίσης σε τεχνητή νοημοσύνη (παρ. 3, εδάφιο 3). Η πρόβλεψη αυτή συνιστά ευθεία παρέκκλιση από τις υποχρεώσεις που επιβάλλει ο Κανονισμός (ΕΕ) 2024/1689 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2024, για τη θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων για την τεχνητή νοημοσύνη (AI Act), παραβιάζει βασικές εγγυήσεις του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων – ΓΚΠΔ). Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στο πλαίσιο διοικητικών διαδικασιών που επηρεάζουν την πρόσβαση σε διεθνή προστασία, ενδέχεται να έχει ουσιώδεις συνέπειες επί θεμελιωδών δικαιωμάτων των αιτούντων διεθνή προστασία. Η χρήση συστημάτων τεχνικής νοημοσύνης στις διαδικασίες ασύλου χαρακτηρίζεται από το ίδιο το Δίκαιο της Ένωσης ως «συστήματα υψηλού κινδύνου» (άρθρου 6 παρ. 2 Κανονισμού 2024/1689 και Παραρτήματος ΙΙΙ περ. 7 του ίδιου Κανονισμού). Συνεπώς πρέπει να διασφαλίζεται πλήρης συμμόρφωση με τις απαιτήσεις των άρθρων 9 (σύστημα διαχείρισης κινδύνου), 13 (διαφάνεια και πληροφόρηση φορέων εφαρμογής), 14 (ανθρώπινη εποπτεία) του Κανονισμού 2024/1689. Το προτεινόμενο άρθρο δεν προβλέπει ότι ο αιτών ενημερώνεται ρητά, σε γλώσσα που κατανοεί, ότι λαμβάνει πληροφορίες ή υπηρεσίες μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Δεν διασφαλίζει την ανθρώπινη εποπτεία. Δεν αναγνωρίζει δικαίωμα επανεξέτασης ή αμφισβήτησης του περιεχομένου που παρέχεται μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Δεν ρυθμίζει την ποιότητα και αξιοπιστία της αυτοματοποιημένης μετάφρασης. Δεν παρέχει ρητή νομική βάση επεξεργασίας και ενημέρωση ως προς την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, κατά παράβαση των άρθρων 6, 12-14 του ΓΚΠΔ. Περαιτέρω το άρθρο 33 του σχεδίου νόμου, με την τροποποίηση του άρθρου 82 του ν. 4939/2022, εισάγει ρύθμιση σύμφωνα με την οποία η προσωπική συνέντευξη του αιτούντος διεθνή προστασία μπορεί να καταγράφεται με τη χρήση «πληροφοριακών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ηχογράφησης και αυτόματης έγγραφης αποτύπωσης». Μάλιστα, προβλέπεται ρητά ότι στην περίπτωση αυτή «δεν απαιτείται η σύνταξη έκθεσης και τήρησης πρακτικού». Η διάταξη αυτή δεν συνιστά απλώς ελλιπή πρόβλεψη εγγυήσεων, αλλά αποτελεί σαφή παραβίαση τόσο του Κανονισμού (ΕΕ) 2024/1689 για την τεχνητή νοημοσύνη (AI Act) όσο και του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ) και του εφαρμοστικού ν. 4624/2019. Όπως προαναφέρθηκε, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των διαδικασιών ασύλου και μετανάστευσης χαρακτηρίζονται «συστήματα υψηλού κινδύνου» (άρθρο 6 παρ. 2 και του Παραρτήματος ΙΙΙ περ. 7). Η χρήση τέτοιων συστημάτων υπόκειται σε αυστηρό νομικό πλαίσιο (άρθρα 8–15), που επιβάλλει διαχείριση κινδύνων (άρθρο 9), δεδομένα υψηλής ποιότητας (άρθρο 10), τεχνική τεκμηρίωση και τήρηση αρχείων καταγραφής (άρθρα 11–12), υποχρέωση διαφάνειας και πληροφόρησης (άρθρο 13), ανθρώπινη εποπτεία (άρθρο 14), ακρίβεια, ανθεκτικότητα και ασφάλεια (άρθρο 15). Η διάταξη του άρθρου 82, όπως τροποποιείται, αγνοεί πλήρως όλες αυτές τις απαιτήσεις: δεν προβλέπει καμία διαδικασία αξιολόγησης κινδύνου ή πιστοποίησης, καμία εξασφάλιση ανθρώπινης εποπτείας, κανένα σύστημα επαλήθευσης της ακρίβειας της αποτύπωσης, ούτε τεκμηρίωση ή μηχανισμό λογοδοσίας. Η κατάργηση της σύνταξης έκθεσης ή πρακτικού αφαιρεί τη μοναδική δυνατότητα ελέγχου ή αμφισβήτησης της καταγραφής, γεγονός που αποστερεί τον αιτούντα από βασικές εγγυήσεις. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 1 στοιχ. β’ του AI Act, απαγορεύονται πρακτικές ΤΝ που καταλήγουν σε ακατάλληλη επιρροή στη συμπεριφορά προσώπων, ειδικά ευάλωτων ομάδων. Η χρήση τέτοιων συστημάτων για την αποτύπωση της συνέντευξης ασύλου, χωρίς να μπορεί να διασφαλιστεί η κατανόηση, η ακρίβεια, ή η διασφάλιση των απαντήσεων του αιτούντος, παραβιάζει τη ρητή απαγόρευση εφαρμογής τεχνολογιών ΤΝ σε ευαλωτους πληθυσμούς χωρίς θεμελιώδεις εγγυήσεις. Περαιτέρω, από την πλευρά της προστασίας προσωπικών δεδομένων, η εφαρμογή ΤΝ για την καταγραφή της συνέντευξης συνιστά επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων (άρθρο 9 παρ. 1 ΓΚΠΔ), καθώς οι πληροφορίες που προκύπτουν από τη συνέντευξη ενδέχεται να περιλαμβάνουν στοιχεία για τη φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, θρησκευτικές πεποιθήσεις, σεξουαλικό προσανατολισμό, πολιτικές απόψεις, ψυχική ή σωματική υγεία, ή ιστορικό βασανιστηρίων. Η ρύθμιση δεν προβλέπει καμία εκ των απαιτούμενων εγγυήσεων του άρθρου 9 παρ. 2, ούτε συμμορφώνεται με τις αρχές νομιμότητας, διαφάνειας, ελαχιστοποίησης, ακρίβειας και ακεραιότητας της επεξεργασίας (άρθρο 5 ΓΚΠΔ). Επίσης, δεν έχει προηγηθεί ή δεν προβλέπεται η υποχρεωτική εκ των προτέρων Μελέτης Εκτίμησης Αντικτύπου σχετικά με την την Προστασία Δεδομένων (DPIA) κατά το άρθρο 35 ΓΚΠΔ, γεγονός που καθιστά τη ρύθμιση παράνομη, Τέλος, η πλήρης απουσία πρακτικού, έκθεσης ή άλλης μορφής ανθρώπινης καταγραφής της συνέντευξης παραβιάζει την αρχή της χρηστής διοίκησης και του δικαιώματος σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο (άρθρο 47 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ), ιδίως όταν ο αιτών διεθνή προστασία επιθυμεί να ασκήσει προσφυγή κατά απορριπτικής απόφασης βασισμένης σε ανακριβή ή μη επαληθεύσιμη αποτύπωση της συνέντευξής του. Συνεπώς, η προτεινόμενη διάταξη παραβιάζει τα άρθρα 6 παρ. 2, και 8–15 του Κανονισμού 2024/1689 (AI Act), αντίκειται στα άρθρα 5, 9 και 35 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ) και παραβιάζει το δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικό μέσο.