Υπουργείο Πολιτισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΣΩΜΑΤΕΙΑ ΕΚΔΟΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ' | 1 Νοεμβρίου 2022, 14:41

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Το σύνολο των Ελλήνων εκδοτών, όπως εκπροσωπούνται από τα σωματεία Ένωση Ελληνικού Βιβλίου, Σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων, Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών και Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου, καθώς και η Εταιρεία Συγγραφέων, καταθέτουν τις απόψεις τους σχετικά με την ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 790/2019 στο ελληνικό δίκαιο. Οι Έλληνες συγγραφείς και εκδότες καταθέσαμε αναλυτικό υπόμνημα στον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας τον Φεβρουάριο του 2021, ζητώντας να υπερισχύσουν οι συμβάσεις της εξαίρεσης για όλα τα βιβλία. Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν συμβάσεις, η μέγιστη επιτρεπόμενη αναπαραγωγή ενός βιβλίου δεν πρέπει να υπερβαίνει το 5%. Σε αντίθετη περίπτωση, παραθέτουμε αναλυτικά κατωτέρω τους κινδύνους που ελλοχεύουν για την ελληνική πνευματική παραγωγή, τους Έλληνες δημιουργούς και τους Έλληνες εκδότες. Ας ακολουθήσουμε το πρόσφατο παράδειγμα της Κύπρου, η οποία έμπρακτα χάραξε τον δρόμο για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας με την ολοκλήρωση στις τις 22 Ιουνίου 2022 των διαδικασιών ενσωμάτωσης της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 790/2019 στο κυπριακό Δίκαιο. Ελλείψεις και συνακόλουθες παρενέργειες του υπό ψήφιση νόμου Διαπιστώνουμε καταρχάς ότι δεν λαμβάνονται καθόλου υπόψη οι πρόνοιες του ευρωπαίου νομοθέτη για την προστασία και αποζημίωση των δικαιούχων, δημιουργών και εκδοτών έργων του λόγου. Αποτέλεσμα αυτού, εφόσον δεν υπάρξουν οι απαραίτητες διορθώσεις, θα είναι να πραγματοποιείται ανεξέλεγκτη χρήση πνευματικών έργων στον χώρο της εκπαίδευσης, χωρίς οι δημιουργοί και οι εκδότες τους να αποζημιώνονται. Δεδομένων δε των τεχνολογικών δυνατοτήτων και της κουλτούρας που επικρατεί σε ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας -κουλτούρα που ευνοεί την ψηφιακή πειρατεία-, οι προβλέψεις του υπάρχοντος νομοσχεδίου θα οδηγήσουν με νομοτελειακή ακρίβεια σε αλόγιστη διασπορά των έργων του λόγου στο διαδίκτυο για κάθε χρήση και όχι αποκλειστικά για χρήση προς χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία, όπως προβλέπει η διάταξη. Με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο πλήττεται βάναυσα το οικοσύστημα της δημιουργικής βιομηχανίας και ιδιαίτερα ο κλάδος των επιστημονικών εκδόσεων. Η ελληνόφωνη επιστημονική και εκπαιδευτική βιβλιογραφία, λόγω των περιορισμών που επιβάλλει η γλώσσα, χρήζει της προστασίας της δημιουργίας και οικονομικής ενίσχυσης, προκειμένου η εκδοτική δραστηριότητα να αποτελέσει κλάδο άξιο επένδυσης και να είναι εφικτή η διατήρηση της Ελληνικής εκπαιδευτικής και επιστημονικής ορολογίας και στο μέλλον. Είναι προφανές ότι η ελληνόφωνη βιβλιογραφία δεν απευθύνεται παγκόσμια, όπως απευθύνεται η αγγλόφωνη. Αντιθέτως, πληθώρα αγγλόφωνου επιστημονικού περιεχομένου απαιτεί σημαντικότατους πόρους των ελληνικών εκδοτικών επιχειρήσεων προκειμένου να αποκτηθούν τα συγγραφικά δικαιώματα, να μεταφραστεί το έργο και να γίνει προσβάσιμο στο ελληνόφωνο κοινό. Δημιουργοί και μεταφραστές αυτού του περιεχομένου είναι άλλωστε οι ίδιοι οι πανεπιστημιακοί καθηγητές των ελληνικών πανεπιστημίων. Συνεπώς, αντικείμενο του νομοσχεδίου θα πρέπει να είναι η προστασία των ίδιων των πνευματικών δημιουργών του τόπου, καθώς χωρίς αυτήν την προστασία αποδυναμώνονται δραματικά τα κίνητρα της πνευματικής δημιουργίας. Στην ουσία, καταργείται το κίνητρο επιστημονικών βιβλίων στην ελληνική γλώσσα. Η Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 Στόχος της Οδηγίας, όπως αποτυπώνεται τόσο στο άρθρο 5 όσο και στις αιτιολογικές σκέψεις από τον ευρωπαίο νομοθέτη, είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε εκπαιδευτικό υλικό για το έργο της διδασκαλίας, με τρόπο όμως που δεν θα θίγει τους δικαιούχους, και δεν θα πλήττει καίρια την ελεύθερη αγορά. Στο πνεύμα αυτό, η αιτιολογική σκέψη 21 αναφέρει: «Η εξαίρεση ή ο περιορισμός που προβλέπεται στην παρούσα Οδηγία για τον αποκλειστικό σκοπό της χρήσης χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι καλύπτει ψηφιακές χρήσεις έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας για την υποστήριξη, τον εμπλουτισμό ή τη συμπλήρωση της διδασκαλίας…», ενώ παράλληλα προβλέπει: «…η έννοια της χρήσης χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία θα συνεπαγόταν, ως εκ τούτου, χρήση μόνο τμημάτων ή αποσπασμάτων έργων, η οποία δεν πρέπει να υποκαθιστά την αγορά υλικών που προορίζονται κατά κύριο λόγο για τις αγορές της εκπαίδευσης…». Επίσης, η αιτιολογική σκέψη 22 αναφέρει σαφώς ότι: «Η χρήση έργων ή άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει της εξαίρεσης ή του περιορισμού για τον αποκλειστικό σκοπό της χρήσης χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία, όπως προβλέπεται στην παρούσα Οδηγία, θα πρέπει να λαμβάνει χώρα μόνο στο πλαίσιο δραστηριοτήτων διδασκαλίας και μάθησης που διεξάγονται υπό την ευθύνη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια εξετάσεων, ή διδακτικών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα εκτός των εγκαταστάσεων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, για παράδειγμα σε μουσείο, βιβλιοθήκη ή άλλο ίδρυμα πολιτιστικής κληρονομιάς και θα πρέπει να περιορίζεται στο απολύτως αναγκαίο για τον σκοπό των εν λόγω δραστηριοτήτων…». Η προτεινόμενη διάταξη δεν περιλαμβάνει κανένα περιορισμό της έκτασης του αποσπάσματος ενός έργου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ψηφιακά στο πλαίσιο της εξαίρεσης. Αντιθέτως αναφέρεται στη χρήση έργων, κατά συνέπεια μπορεί να καταλαμβάνει και ολόκληρα έργα ή μεγάλα τμήματά τους. Ενώ αντιθέτως στην εξαίρεση για την έντυπη αναπαραγωγή γίνεται ρητή αναφορά σε σύντομα αποσπάσματα ενός έργου. Επισημαίνεται ότι η ψηφιακή αναπαραγωγή είναι απείρως πιο επικίνδυνη από την έντυπη αναπαραγωγή αφού δεν υπάρχει κόστος, ούτε απώλεια ποιότητας ενώ η διαδικασία αναπαραγωγής γίνεται πάρα πολύ εύκολα μέσω υπολογιστή, κινητού κλπ. Είναι συνεπώς απαραίτητο να προσδιορισθεί ως όριο της έκτασης αποσπάσματος το 5% ενός έργου, όπως προβλέπει ο βρετανικός και κυπριακός νόμος. Τέλος, στις αιτιολογικές σκέψεις 23 και 24 αναφέρονται οι δυνατότητες των κρατών μελών να προβλέψουν συστήματα ανταμοιβής των δικαιούχων, ώστε να αποζημιώνονται για τη χρήση των έργων τους. Πιο συγκεκριμένα, στην αιτιολογική σκέψη 23 αναφέρεται ότι «…τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να υποβάλουν την εφαρμογή της εξαίρεσης ή του περιορισμού, εν όλω ή εν μέρει, στη διαθεσιμότητα κατάλληλων αδειών, οι οποίες να καλύπτουν τουλάχιστον τις ίδιες χρήσεις με αυτές που επιτρέπονται δυνάμει της εξαίρεσης ή του περιορισμού...», ενώ η αιτιολογική σκέψη 24 αναφέρει: «Τα κράτη μέλη θα πρέπει να παραμένουν ελεύθερα να προβλέπουν ότι οι δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση για τις ψηφιακές χρήσεις των έργων τους ή άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει της εξαίρεσης ή του περιορισμού που προβλέπεται στην παρούσα Οδηγία για τη χρήση χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία…», όπου καθιστά σαφές ότι υπάρχει ζημία και δύναται να προσδιοριστεί δίκαιη αποζημίωση. Επομένως, καθίσταται σαφές ότι πρέπει να υπερισχύσουν οι συμβάσεις των εξαιρέσεων, ώστε να προστατευθούν τα πνευματικά δικαιώματα δημιουργών και εκδοτών, όπως επιτάσσει το δίκαιο αλλά και η ανάγκη συνέχισης της έκδοσης επιστημονικών, κυρίως, έργων στην ελληνική γλώσσα. Και παράλληλα να προβλεφθεί αμοιβή για τις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν συμβάσεις και πραγματοποιείται χρήση στο πλαίσιο της εξαίρεσης. Με την προτεινόμενη διάταξη οι συμβάσεις υπερισχύουν μόνον για τα βιβλία που προορίζονται αποκλειστικά για την αγορά της εκπαίδευσης. Στη χώρα μας όμως και ειδικά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν υφίστανται εγχειρίδια – textbooks – Lehrbucher όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. Αντιθέτως τα συγγράμματα στην πλειονότητά τους απευθύνονται και σε άλλες αγορές όπως αυτές των επιστημόνων, των επαγγελματιών (π.χ. δικηγόρων, γιατρών, οικονομολόγων κλπ) αλλά και το ευρύτερο κοινό. Αν παραμείνει ως έχει η προτεινόμενη διάταξη δεν θα έχει εφαρμογή παρά για ελάχιστα βιβλία. Η οδηγία ρητά προβλέπει τη δυνατότητα οι συμβάσεις να υπερισχύουν για το σύνολο των βιβλίων και όχι μόνον των εκπαιδευτικών. Σήμερα, μοναδική εξαίρεση αποτελεί η κυβέρνηση του Β. Όρμπαν στην Ουγγαρία, η οποία προβλέπει εξαίρεση χωρίς αμοιβή, χωρίς άδεια και χωρίς να υπερισχύουν οι συμβάσεις. Θα είναι εξαιρετικά λυπηρό η Ελλάδα να είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που θα ακολουθήσει το (μαύρο) παράδειγμα της Ουγγαρίας στην αφαίμαξη των δημιουργών και εκδοτών. Εν κατακλείδι, η Εταιρεία Συγγραφέων και οι Έλληνες εκδότες ζητούμε να υπερισχύουν οι συμβάσεις αδειοδότησης της εξαίρεσης και θα πρέπει να καταβάλλεται σε κάθε περίπτωση εύλογη αμοιβή στους δικαιούχους. Είμαστε σίγουροι για το ενδιαφέρον της υπουργού Πολιτισμού κυρίας Λίνας Μενδώνη για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και παραμένουμε αρωγοί της. ΤΟ Δ.Σ. ΤΗΣ ΕΝΕΛΒΙ Νικόλαος Αργύρης, Πρόεδρος (Εκδόσεις Ίκαρος) Κωνσταντίνος Δαρδανός, Αντιπρόεδρος (Εκδόσεις Gutenberg) Αργύρης Καστανιώτης, Γενικός Γραμματέας (Εκδόσεις Καστανιώτη) Βασίλειος Βαρδάκας, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας (Εκδόσεις Key Books) Ραχήλ Μισδραχή-Καπόν, Ταμίας (Εκδόσεις Καπόν) ΤΟ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΕΕΒΙ Παύλος Παπαχριστοφίλου, Πρόεδρος (Εκδόσεις Πεδίο) Γιάννης Κωνσταντάρας, Αντιπρόεδρος (Εκδόσεις Κωνσταντάρας) Θάνος Ψυχογιός, Γενικός Γραμματέας (Ινστιτούτο του Βιβλίου - Καρδαμίτσα) Γιώργος Πασχαλίδης, Ταμίας (Broken Hill Publishers) Παναγιώτης Τραυλός, Έφορος (Εκδόσεις Τραυλός) ΤΟ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΕΒΑ Φαίδων Κυδωνιάτης, Πρόεδρος (Εκδόσεις Ευρασία) Πόλα Καπόλα, Αντιπρόεδρος (Εκδόσεις Νήσος) Κώστας Σπαθαράκης, Γενικός Γραμματέας (Εκδόσεις Αντίποδες) Δέσποινα Μαλικιώση, Ταμίας (Εκδόσεις Θεμέλιο) Μαριλένα Καραμολέγκου, (Εκδόσεις Δώμα) Άννυ Ραγιά, (Εκδόσεις Μέλισσα) Άρης Λασκαράτος (Εκδόσεις Αιώρα) ΤΟ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΕΚΒ Ευαγγελία Χύτη, Πρόεδρος (Εκδόσεις Παπαδήμας Εκδοτική) Πέτρος Κακολύρης, Αντιπρόεδρος (Εκδόσεις Εύμαρος) Κωνσταντίνος Αγγελάκης, Γενικός Γραμματέας (Εκδόσεις Αγγελάκη) Πολυζώης Μπενάρδος, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας (Εκδόσεις Δρόμων) Έφη Βασιλάκου, Ταμίας (Εκδόσεις Αστάρτη) ΤΟ Δ.Σ. ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ Ιωσήφ Βεντούρας, Πρόεδρος Έλενα Χουζούρη, Αντιπρόεδρος Άννα Αφεντουλίδου, Γενική Γραμματέας Βασίλης Γκουρογιάννης, Ταμίας Σταύρος Ζαφειρίου, Μέλος Δ.Σ. Κατερίνα Ηλιοπούλου, Μέλος Δ.Σ. Μάριος Μιχαηλίδης, Μέλος Δ.Σ.