• ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ Ν.ΛΑΡΙΣΑΣ Άρθρο 39 Θέματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης «Η παράγραφος 1 του άρθρου 35 του Ν. 3794/2009 [ΝΑ ΠΡΟΣΤΕΘΕΙ «καθώς και το παράρτημα της υπ` αριθ. Φ.151/122732/Β6 (Β` 1612/2010) κοινής υπουργικής απόφασης» ] (Α’ 156’ τροποποιείται ως εξής: 1. Οι υποψήφιοι των παρακάτω αναφερόμενων κατηγοριών εισάγονται χωρίς εξετάσεις στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Α.Ε.Ι.) Πανεπιστημιακής και Τεχνολογικής Κατεύθυνσης…..πάσχοντες από διάφορα σπάνια συγγενή, κληρονομικά ή επίκτητα σύνδρομα – νοσήματα όταν εκφράζονται με σοβαρές κλινικές εκδηλώσεις που προσδίδουν αναπηρία >85% εξεταζόμενοι κατά περίπτωση.». Άρθρο 34 Μετεγγραφές πργ 1 «Για τις μονογονεϊκές οικογένειες και τους επιτυχόντες που πάσχουν από τις αναφερόμενες στο παράρτημα της υπ` αριθ. Φ.151/122732/Β6 (Β` 1612/2010) κοινής υπουργικής απόφασης [Να προστεθεί: και στην παράγραφο 1 του άρθρου 35 του Ν. 3794/2009 παθήσεις όπως με το κατωτέρω άρθρο 39 του παρόντος νόμου τροποποιούνται….»] και όχι αναφορά στις παθήσεις μόνο του παραρτήματος της υπ` αριθ. Φ.151/122732/Β6 (Β` 1612/2010) κοινής υπουργικής απόφασης στις οποίες δεν αναφέρονται ως δικαιούχοι όσοι προβλέπονται στην τροποποίηση του παρόντος νόμου. Μετεγγραφές πργ 1 δδ) ο δικαιούχος να έχει γονείς, τέκνα, αδέλφια, ή σύζυγο που πάσχουν από τις αναφερόμενες στο παράρτημα της υπ` αριθ. Φ151/122732/Β6 (Β`1612/2010) κοινής υπουργικής απόφασης παθήσεις. Για την ελάφρυνση των ήδη οικονομικά βεβαρημένων οικογενειών με μέλη ΑμεΑ και την διευκόλυνση της φροντίδας τους ως δικαιούχοι να προβλέπονται όσοι έχουν γονείς, τέκνα, αδέλφια, ή σύζυγο που πάσχουν από παθήσεις με αναπηρία 67% και άνω(πχ βαριά νοητική υστέρηση) και όχι μόνο οι αναφερόμενες παθήσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε’ ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Άρθρο 27 πργ18 « Όλες οι γνωματεύσεις των ΚΕΔΔΥ και των Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων για οποιονδήποτε λόγο, έχουν μόνιμη ισχύ. Κατ’ εξαίρεση, οι προτάσεις για κατάλληλο πλαίσιο φοίτησης, για παροχή παράλληλης στήριξης, για κατ’οίκον διδασκαλία, για παροχή (ΝΑ ΠΡΟΣΤΕΘΕΙ:παράλληλης στήριξης) από ειδικό βοηθό, για καθορισμό εξατομικευμένου προγράμματος,….» Πργ 19 «Η (ΝΑ ΠΡΟΣΤΕΘΕΙ παράλληλη) υποστήριξη του μαθητή στο γενικό σχολείο μπορεί να υλοποιείται και από Ειδικό βοηθό που εισηγείται και διαθέτει η οικογένεια του μαθητή κατόπιν σύμφωνης γνώμης του Διευθυντή και του Συλλόγου διδασκόντων της σχολικής μονάδας.» Οι γνωματεύσεις του ΚΕΔΔΥ διαπιστώνουν την εκπαιδευτική αναγκαιότητα παράλληλης στήριξης, η οποία μπορεί να παρέχεται από ειδικό βοηθό, άλλως στερείται βάσης η παρουσία του ειδικού βοηθού και παραμένει αίολη. άρθρο 27 πργ19 «Οι περιπτώσεις α, β, γ, δ της παραγράφου 4, του άρθρου 7 του Νόμου 3699/2008 αντικαθίστανται ως εξής…» Παραμένει η πργ β του άρθρου 4 του νόμου 3699/2008 τροποποιούμενη ως εξής: Οι αυτιστικοί μαθητές μέσης λειτουργικότητας [ Διαγράφεται «και χαμηλής λειτουρ− γικότητας»] μπορούν να φοιτούν στα Τμήματα Ένταξης των Γενικών Σχολείων και να παρακολουθούν κοινό και εξειδικευμένο αναλυτικό πρόγραμμα με παράλληλη στήριξη από εκπαιδευτικό Ειδικής Αγωγής, ενώ στις σοβαρότερες των περιπτώσεων μπορούν να φοιτούν σε Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής με κατεύθυνση τον αυτισμό. άρθρο 27 πργ19 «Οι περιπτώσεις α, β, γ, δ της παραγράφου 4, του άρθρου 7 του Νόμου 3699/2008 αντικαθίστανται ως εξής…..» Έτσι εφόσον με τον παρόντα καταργείται η πργ 4α του Ν.3699/2008 όπου προβλεπόταν η εξειδίκευση των εκπαιδευτικών στον Αυτισμό, η πργ 4που διατηρείται, αναδιαμορφώνεται ως εξής : «[Διαγράφεται η λέξη (Επιθυμητή )και αντικαθίσταται με την λέξη Απαραίτητη] Απαραίτητη προϋπόθεση για την τοποθέτηση εκπαιδευτικών και ΕΕΠ στις ειδικές σχολικές μονάδες για τον αυτισμό και στις ΠΣ μαθητών με Αυτισμό, επιπλέον των άλλων προσόντων, ορίζεται και η εξειδίκευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε τροποποιημένες−υποβοηθούμενες μορφές επικοινωνίας, στις μαθησιακές ιδιαιτερότητες και στις επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους εκπαίδευσης των ατόμων με Αυτισμό. Εάν η ανωτέρω προϋπόθεση δεν πληρούται, τοποθετούνται για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών, εκπαιδευτικοί ΚΑΤΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑ με τα απαραίτητα προσόντα λαμβάνοντας υπόψη προπτυχιακές/μεταπτυχιακές εξειδικεύσεις,σεμινάρια στις ΔΑΦ, προϋπηρεσία. » Η αναγκαιότητα της εξειδίκευσης των εκπαιδευτικών ΕΕΠ στις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες με βάση τις ιδιαιτερότητες των μαθητών είναι πλέον επιστημονικά διεθνώς τεκμηριωμένο. Πολύ ορθά ρητά προβλέπεται και ρυθμίζεται και με τις παρούσες ρυθμίσεις (παράγραφο 11 του παρόντος )για μαθητές με προβλήματα όρασης κα προβλήματα ακοής. Αντιστοίχως επιβάλλεται ο διορισμός κατά προτεραιότητα των επιμορφωμένων /εξειδικευμένων εκπαιδευτικών που διδάσκουν σε μαθητές με ΔΑΦ,. παρατίθεται σχετική εισήγηση ΕΙΣΗΓΗΣΗ «Για την επιτυχή ανταπόκρισή στις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών με Αυτισμό αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση η διδασκαλία τους από εκπαιδευτικούς ΕΕΠ (των ΣΜΕΑΕ και των ΠΣ) καθώς και από εκπαιδευτικούς της Γενικής κοινής Τάξης με επιμόρφωση /εξειδίκευση, στις μαθησιακές ιδιαιτερότητες και στις επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους εκπαίδευσης των ατόμων με Αυτισμό» Συντάκτρια : Μαρκοπούλου Ερασμία Κατά τα τελευταία 60 χρόνια έχει αποδειχθεί ότι καθοριστικής σημασίας στην αντιμετώπιση των Διαταραχών του Φάσματος του Αυτισμού(ΔΑΦ) είναι η εκπαίδευση (Schopler et al. 1995, Jordan & Powell 1995). Κορυφαίοι ερευνητές και κλινικοί σε όλο τον κόσμο υποστηρίζουν ότι η εξειδικευμένη, εντατική εκπαιδευτική παρέμβαση είναι η πιο σημαντική πηγή βελτίωσης, όταν εστιάζεται τους ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών και των εφήβων με αυτισμό (Volkmar et al. 2009, Wing 1996). Οι διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές-ΔΑΔ σύμφωνα με το DSM-IV (APA 1994), διαταραχές του φάσματος του αυτισμού ΔΑΦ, σύμφωνα με το DSM-V (APA, υπό έκδοση), είναι σοβαρές νευροψυχιατρικές-αναπτυξιακές καταστάσεις, που διαρκούν ολόκληρη τη ζωή. Χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερες γνωστικές αποκλίσεις στην επεξεργασία πληροφοριών, στην ικανότητα ρύθμισης της προσοχής και στη μάθηση, που επηρεάζουν σοβαρά τις πιο σημαντικές κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, την οργάνωση - προσαρμογή της συμπεριφοράς και τη λειτουργικότητα στην καθημερινή ζωή (Frith 1989, Wing 1996, Volkmar et al. 2009). Η κλινική εικόνα των ΔΑΦ μπορεί να είναι ήπια, μέτρια ή σοβαρή και συνυπάρχει σε ποσοστό 50% με διαφορετικής σοβαρότητας νοητική υστέρηση. Ποσοστό 40% των ατόμων με ΔΑΦ έχει νοητικές δεξιότητες στα πλαίσια του μέσου όρου, ενώ το 10% έχει υψηλές (Volkmar et al. 2009). Σήμερα αναγνωρίζονται παγκοσμίως άτομα με σοβαρό αυτισμό ή μέτριο αυτισμό ή ήπιο αυτισμό και υψηλή ή/και ανώτατη νοημοσύνη (ΥΛΑ / σύνδρομο Asperger) Οι κύριες δυσκολίες στον κλασικό αυτισμό (Kanner) και στο σύνδρομο Asperger εί¬ναι ίδιες. Στο σύνδρομο Asperger όμως είναι πιο ήπιες. Αυτή είναι και η βα¬σική διαφορά τους, ότι τα παιδιά με σύνδρομο Asperger έχουν τυπικά χαρα¬κτηριστικά του αυτισμού Kanner, χωρίς όμως να υφίστανται οι νοητικές τους λειτουργίες γενική καθυστέρηση ή επιβράδυνση (Κanner 1943,Γκονέλα 2006). Οι ειδικές μαθησιακές ανάγκες μαθητών με ΥΛΑ / σύνδρομο Asperger . Οι μαθητές αυτοί παρουσιάζουν ελλείμματα στους παρακάτω τομείς ,τα οποία έχουν σοβαρές, αρνητικές επιπτώσεις στη μάθηση και στη λειτουργικότητά τους: • απόκλιση στις δεξιότητες ‘θεωρίας του νου που χαρακτηρίζει τις ΔΑΦ και έχει σοβαρές επιπτώσεις στη μάθηση, την κατανόηση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και το κίνητρο για κοινωνική συνδιαλλαγή, τον τρόπο αλληλεπίδρασης (Happe 1994, Jordan & Powell 1995). • ελλείμματα στις δεξιότητες ‘κεντρικής συνοχής’ (Frith (1989), δηλαδή στην επιλογή και επεξεργασία των κατάλληλων πληροφοριών για την κατανόηση του νοήματος, ανάλογα με το πλαίσιο - ικανότητα αντίληψης και προσοχής στο σημαντικό, ανάλογα με τις συνθήκες. • έλλειμμα στις ‘εκτελεστικές λειτουργίες, που οδηγεί σε δυσκολίες σχεδιασμού-οργάνωσης της συμπεριφοράς και προσαρμογής με ευελιξία σε νέες ή πολύπλοκες καταστάσεις (Ozonoff 1995). • συχνά ανακόλουθη επεξεργασία αισθητηριακών προσλήψεων (Νότας 2004) Εξαιτίας αυτού τα παιδιά με ΔΑΦ ενδέχεται να παρουσιάζουν ευαισθησία σε ήχους, στη γεύση και την όσφρηση ,απτική ευαισθησία, οπτική ευαισθησία, προβλήματα με το αιθουσαίο σύστημα που επηρεάζει την αίσθηση της ισορροπίας, της αντίληψης της κίνησης και το συντονισμό (Attwood 2009). Οι μαθητές αυτοί μαθαίνουν, όταν η εκπαίδευση στηρίζεται στις βασικές τους δυσκολίες (όπως περιγράφονται άνωθεν) και προσαρμόζεται εξατομικευμένα στο ιδιαίτερο τους προφίλ μάθησης (Powell et al. 1993, 1997). Γι’ αυτό προϋπόθεση επιτυχούς διδασκαλίας τους αποτελεί η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών Ειδικής /Γενικής αγωγής που αναλαμβάνουν την εκπαίδευσή τους, ώστε να αναγνωρίζουν τις δυσκολίες ,τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες και τα ελλείμματα σε δεξιότητες που οι μαθητές παρουσιάζουν, όπως αυτά αναλύθηκαν . Ο ιδιαίτερος τρόπος μάθησης των μαθητών με ΥΛΑ / σύνδρομο Asperger και η εφαρμογή επιστημονικά τεκμηριωμένων μεθόδων εκπαίδευσης . Σύμφωνα με τα παραπάνω οι εκπαιδευτικοί που αναλαμβάνουν την εκπαίδευση των μαθητών με ΥΛΑ / σύνδρομο Asperger απαιτείται να έχουν βαθειά γνώση των ποιοτικών αποκλίσεων, κατανόηση του διαφορετικού γνωστικού προφίλ και των μαθησιακών ιδιαιτεροτήτων τους. Για την ανταπόκριση στις παραπάνω μαθησιακές ιδιαιτερότητες των μαθητών αυτών και τον ιδιαίτερο τρόπο μάθησης που αυτές συνεπάγονται, εφαρμόζονται εξειδικευμένες μέθοδοι εκπαίδευσης και προσεγγίσεις . Στις επικρατέστερες από αυτές τις θεραπευτικές –εκπαιδευτικές προσεγγίσεις(Νότας 2004, Γκονέλα 2006) ανήκουν: 1.Προσέγγιση Teacch-Division Teacch (δομημένη εκπαίδευση): η Δόμηση και Οργάνωση του φυσικού περιβάλλοντος, το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα, το σύστημα ατομικής εργασίας (Collia-Faherty 1999). 2.Συμπεριφορικές προσεγγίσεις –(Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς ): σύμφωνα με τις οποίες η συμπεριφορά και η μάθηση ως ένα μεγάλο βαθμό καθορίζεται από τα επακόλουθα ή τις συνέπειές της γι αυτό, για την τροποποίηση αυτής απαιτείται η ανάλυση των αιτίων που την προκαλούν και των συνθηκών που την ενισχύουν. (Γενά 2002). 3. Αισθησιοκινητικές προσεγγίσεις-Αισθητηριακή Ολοκλήρωση Sensory Intergration: Παρόλο που οι συνοδές αισθητηριακές ιδιαιτερότητες δεν αποτελούν διακριτικό χαρακτηριστικό του αυτιστικού φάσματος, επηρεάζουν σημαντικά την κοινωνική επικοινωνία και δημιουργούν πολλές δυσκολίες στη μάθηση των παιδιών με αυτισμό (Bogdashina, 2003). Για την επιτυχή λοιπόν εκπαίδευσή των μαθητών αυτών απαιτείται από τους εκπαιδευτικούς τους εκτός από την κατανόηση και γνώση των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών τους και ο τρόπος που οι μαθητές αποτελεσματικά μαθαίνουν βοηθούμενοι από αναγνωρισμένες εκπαιδευτικές μεθόδους και προσεγγίσεις . Θεσμικό, Νομοθετικό και Λειτουργικό πλαίσιο διορισμού ΕΕΠ στις ΣΜΕΑΕ και στις ΠΣ / αποτύπωση των υπαρχόντων αναγκών επιμόρφωσης των εμπλεκομένων εκπαιδευτικών. Με σκοπό την κάλυψη της ανωτέρω καταγεγραμμένης αναγκαιότητας επιμόρφωσης των διδασκόντων σε μαθητές με ΔΑΦ, η Ελληνική Πολιτεία προβλέπει (Νόμος 3699/2008 άρθρ 7πργ4α,γ) για τους μαθητές με ΥΛΑ/σύνδρομο Asberger που φοιτούν στις σχολικές τάξεις του Γενικού Σχολείου με ΠΣ, αυτή να υλοποιείται: - από εκπαιδευτικό Ειδικής Αγωγής, ο οποίος διαθέτει κατά προτίμηση εξειδίκευση στον αυτισμό, -από ειδικό βοηθό που εισηγείται και διαθέτει η οικογένεια του μαθητή -από εκπαιδευτικούς Γενικής Αγωγής κατόπιν παρακολούθησης επιμορφωτικού προγράμματος (Νόμος 3872/2010 άρθρ.26πργ 9 α). Για τη σχολική χρονιά 2012-2013 υλοποιήθηκαν στο τέλος της σχολικής χρονιάς ,τον Μάιο του 2013. Όπως διαφαίνεται τόσο από την νομοθετική ρύθμιση του λειτουργικού πλαισίου της ΠΣ αλλά και βάσει σχετικών ερευνών, δεν διασφαλίζεται ούτε ο διορισμός ούτε η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που διδάσκουν μαθητές με Αυτισμό. Αντίστοιχα δεν τηρείται καμιά προϋπόθεση εξειδίκευσης των ΕΕΠ στον Αυτισμό για τον διορισμό τους σε ΣΜΕΑΕ Αυτισμού. Έτσι σύμφωνα με έρευνα αρκετοί από τους εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής, δεν έχουν καταρτιστεί επαρκώς σε ζητήματα γενικώς της Ειδικής Αγωγής (Χρυσανθακοπούλου 2012) ενώ σε έρευνα των Mavropouloy & Padeliadou (2000) διαφάνηκε η ανάγκη περαιτέρω εκπαίδευσης ειδικά στις ΔΑΦ των εκπαιδευτικών τόσο της Ειδικής όσο και της Γενικής Αγωγής. Σε έρευνα δε των Λαμπροπούλου και Παντελιάδου (όπως παρατίθεται σε Batsiou et al., 2008) αποκαλύφθηκε η περιορισμένη ακαδημαϊκή εκπαίδευση (μόνο το 2% των μαθημάτων του προγράμματος σπουδών ήταν ειδ. αγωγής) των εκπαιδευτικών Γενικής Αγωγής σε θέματα Ειδικής Αγωγής. Επίσης όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς Γενικής αγωγής, σύμφωνα με έρευνα του Αγαλιώτη (2011) δηλώνουν ανεπάρκεια γνώσεων στην διερεύνηση των δυσκολιών μάθησης των μαθητών με εεα ,στην στοχοθεσία και στην εφαρμογή διδακτικών μεθόδων εξατομικευμένης διδασκαλίας Η ανάγκη δε εξεύρεσης στρατηγικών διδασκαλίας οι οποίες προτείνεται να σχετίζονται με διαφοροποίηση της διδασκαλίας (Μουταβελής, 2011),συχνά στρέφει τους εκπαιδευτικούς Γενικής αγωγής να στηρίξουν την προσπάθειά τους σε συναδέλφους με γνώσεις ειδικής αγωγής εντός και εκτός της σχολικής μονάδας, καθώς και σε υποστηρικτικά πλαίσια (π.χ. ΚΕΔΔΥ, Σχολικός Σύμβουλος ΕΑΕ). Συμπεράσματα – Προτάσεις Συμπερασματικά αποτελεί επιτακτική ανάγκη η υποχρεωτική εκπαίδευση και η ενημέρωση στις ΔΑΦ, των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, όλων των σχολείων, με προγράμματα επιμόρφωσης τα οποία πρέπει να υλοποιηθούν με βάση την πρότερη καταγραφή των κατατεθειμένων από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, αναγκών τους επιμόρφωσης. Γι’ αυτό προτείνεται ως αναγκαία η άμεση περαιτέρω στοχευμένη διερεύνηση των αναγκών επιμόρφωσης στις ΔΑΦ όλων των εκπαιδευτικών Γενικής και Ειδικής Αγωγής. Για την κάλυψη των παρόντων λειτουργικών αναγκών απαραίτητη προϋπόθεση για την τοποθέτηση εκπαιδευτικών και ΕΕΠ στις ειδικές σχολικές μονάδες για τον αυτισμό και στις ΠΣ μαθητών με Αυτισμό, ορίζεται και η εξειδίκευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε τροποποιημένες μορφές επικοινωνίας, στις μαθησιακές ιδιαιτερότητες και στις επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους εκπαίδευσης των ατόμων με Αυτισμό. Εάν η ανωτέρω προϋπόθεση δεν πληρούται, τοποθετούνται για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών, εκπαιδευτικοί ΚΑΤΆ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑ με τα απαραίτητα προσόντα λαμβάνοντας υπόψη προπτυχιακές/μεταπτυχιακές εξειδικεύσεις,σεμινάρια στις ΔΑΦ, προϋπηρεσία. ΜΕ ΤΙΜΗ ΓΙΑ ΤΟ Δ.Σ. Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΕΝ.ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Ε. ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ Σ. ΓΕΡΟΚΩΣΤΑΣ