Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Χρήστος Εμμανουηλίδης' | 21 Μαρτίου 2011, 14:58

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Το πρόγραμμα ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ, σε αντίθεση με top-down μοντέλα χρηματοδότησης έρευνας περιορισμένης επιτυχίας (π.χ. Πόλοι Καινοτομίας), επιδιώκει να υποστηρίξει την έρευνα από κάτω προς τα πάνω και να υποστηρίξει τις πραγματικές ζωτικές ανάγκες του παραγωγικού ιστού, μέσα από εστιασμένες δράσεις έρευνας και ανάπτυξης. Η ενδυνάμωση της εξωστρέφειας τόσο των παραγωγικών επιχειρήσεων, όσο και των ερευνητικών φορέων έχει μεγαλύτερη ανάγκη από προγράμματα που επιτρέπουν την πρωτοβουλία να αναδυθεί, χωρίς να καταπνίγεται μέσα από σχέσεις, εξαρτήσεις και διοικητικές αποφάσεις κατανομής πόρων, που είναι σχεδόν αναπόφευκτες στις προσκλήσεις υποβολής top-down έργων. Όμως το Υπουργείο, στην προσπάθεια να ενισχύσει τον ερευνητικό ιστό της χώρας μέσα και από το πρόγραμμα ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ, φαίνεται να είναι έτοιμο να παρασυρθεί σε μια ενέργεια της οποίας το αποτέλεσμα θα είναι αντί να ενισχυθεί η αποτελεσματική έρευνα και η σχέση παραγωγικού ιστού – ερευνητικών φορέων, οι πόροι του προγράμματος να κατευθυνθούν για να καλύψουν τα ελλείμματα των ερευνητικών φορέων. Κάτι τέτοιο θα λειτουργήσει ως τροχοπέδη, ακυρώνοντας στην πράξη τους στόχους του προγράμματος, καθώς οι χρηματοδοτούμενοι φορείς θα ενδιαφέρονται περισσότερο να κλείσουν ‘τρύπες’ στον προϋπολογισμό τους παρά να παράγουν καινοτομικά και αξιοποιήσιμα αποτελέσματα έρευνας και ανάπτυξης, που τόσο έχει ανάγκη η χώρα στη δύσκολη αυτή συγκυρία. Η εξήγηση είναι απλή. Οι Ερευνητικές δομές και ιδιαίτερα τα Ερευνητικά Κέντρα καλύπτουν μέρος μόνο των εξόδων μισθοδοσίας κα των βασικών λειτουργικών εξόδων τους από την Τακτική Κρατική Επιχορήγηση. Μια σημαντική διαφορά του νέου ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ από το παλαιό είναι ότι η τακτική μισθοδοσία φαίνεται να γίνεται επιλέξιμη δαπάνη, πέραν του ποσού που δεν καλύπτεται από την Τακτική Επιχορήγηση. Αν και η επιλογή αυτή είναι λογική και εν μέρει χρήσιμη για τα Ερευνητικά Κέντρα, η Ελληνική πραγματικότητα είναι τέτοια που μπορεί με σχετική ασφάλεια να προβλεφθεί από τώρα ότι θα γίνουμε μάρτυρες της καταχρηστικής αξιοποίησης αυτής της ευελιξίας. Το Υπουργείο θα σφάλει εάν αποδεχτεί ότι με προγράμματα όπως το ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ μπορεί να καλύψει την ελλειμματική λειτουργία των Ερευνητικών Κέντρων. Αν και ο παραγωγικός ιστός της χώρας προσβλέπει στην αξιοποίηση των χρημάτων των Ελλήνων (και Ευρωπαίων) φορολογούμενων πολιτών με σκοπό την παραγωγή καινοτομικής γνώσης που μπορεί να οδηγήσει σε αξιοποιήσιμα νέα προϊόντα και υπηρεσίες, στο νέο ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ οι Ερευνητικοί φορείς θα επιδιώξουν να διαθέσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο ποσοστό της επιχορήγησης, όχι για την ίδια τη χρηματοδοτούμενη έρευνα, αλλά για να καλύψουν κόστη μισθοδοσίας και λειτουργικά έξοδα. Οι συνέπειες θα είναι μετά βεβαιότητας πενιχρό ερευνητικό αποτέλεσμα και κακή αξιοποίηση πόρων, σε αντίθεση με τις πραγματικές ανάγκες της παραγωγικής οικονομίας. Αντίθετα η λύση στο πρόβλημα της κάλυψης των δαπανών των Ερευνητικών Κέντρων είναι απλή: να εξαρτήσει η Πολιτεία την Χρηματοδότηση των Ερευνητικών Φορέων με το ερευνητικό αποτέλεσμα του κάθε φορέα, στο οποίο θα περιλαμβάνονται μετρήσιμα μεγέθη που τεκμηριώνουν την ποιότητα της έρευνας, συμπεριλαμβανομένης και της ικανότητας αυτών να δημιουργούν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, προσελκύοντας πόρους χρηματοδότησης από ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα, υπηρεσίες και άλλες πηγές. Πολύ απλά, για κάθε ευρώ που καταφέρνει να προσελκύσει ένας ερευνητικός φορέας, η Πολιτεία μπορεί να ανταμείψει την επιτυχημένη του προσπάθεια με αναλογική αύξηση της επιχορήγησης, λαμβάνοντας υπόψη και όλες τις παραμέτρους της ερευνητικής Αριστείας. Με αυτόν τον τρόπο θα ορθολογικοποιηθεί η χρηματοδότηση της έρευνας, θα επιβραβευθεί η Αριστεία και θα δημιουργηθούν οι πραγματικές εκείνες συνθήκες που θα επιτρέψουν στον παραγωγικό και ερευνητικό ιστό να συνεργαστούν, με στόχους που θα δημιουργούν οφέλη για το κοινωνικό σύνολο (που τελικά χρηματοδοτεί την έρευνα) και όχι απλά της αυτοχρηματοδότησης ενός μερικώς μόνο αποτελεσματικού ερευνητικού ιστού. Εάν αντίθετα το Υπουργείο επιλέξει να χρησιμοποιηθεί το ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ για την έμμεση χρηματοδότηση των λειτουργικών δαπανών των Ερευνητικών φορέων, τα αποτελέσματά του θα ακυρωθούν μετά βεβαιότητας στην πράξη. Το μοντέλο διαχείρισης του ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ παραμένει αρτηριοσκληρωτικά πιστό στις γραφειοκρατικές δομές του παρελθόντος. Μια πρόταση οφείλει να προβλέψει εκ των προτέρων ποιο ποσό θα πάρει ποιος εργαζόμενος και ακόμη χειρότερα σε ποια ενότητα εργασίας και για ποιο παραδοτέο (διαφορετικά οι πίνακες δεν μπορούν να συμπληρωθούν). Πολύ σωστά το Υπουργείο υιοθέτησε σε μεγάλο βαθμό (στο τεχνικό τμήμα της πρότασης) το μοντέλο των προτάσεων για τα FP7. Γιατί δεν τολμά να το κάνει και για το διαχειριστικό μέρος ; Αυτό προϋποθέτει λίγη περισσότερη δουλειά πριν από την τελική προκήρυξη του προγράμματος ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ. Τι είναι όμως προτιμότερο: να επιλεγεί η εύκολη λύση του να μην αλλάξει σχεδόν τίποτα, ή να γίνει τώρα μια προσπάθεια να απλοποιηθούν οι διαδικασίες ώστε να υπάρχει καλύτερο και ουσιαστικότερο ερευνητικό αποτέλεσμα; Είναι βέβαιο ότι εάν π.χ. ερωτηθεί τo ΕΣΕΤ για το διαχειριστικό τμήμα των έργων, θα συνηγορήσει υπέρ αυτής της απλούστευσης των διαδικασιών. Γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (και όχι μόνο) χρηματοδοτεί έρευνα χωρίς να είναι πλήρως αποφασισμένη η ερευνητική ομάδα, παρά μόνο οι βασικοί ερευνητές αυτής και δεν μπορεί να το κάνει και η ΓΓΕΤ ; Δε θα δημιουργούσε μια τέτοια απλοποίηση και καλύτερες και περισσότερο διάφανες συνθήκες αξιοποίησης νέων ερευνητών ; Επιπλέον, εφόσον έχει (σωστά) επιλεγεί η Αγγλική ως η γλώσσα υποβολής των προτάσεων, θα πρέπει να συνοδεύεται και από έναν οδηγό εφαρμογής στα Αγγλικά και να εξασφαλιστεί ότι δε θα ζητηθεί εκ των υστέρων από τις ερευνητικές ομάδες να ξαναγράψουν τις εγκεκριμένες προτάσεις στα Ελληνικά. Τέλος, σε μια εποχή που η διατηρήσιμη ανάπτυξη και παραγωγή με σεβασμό στη σωστή αξιοποίηση πόρων, αλλά και την τήρηση προδιαγραφών ποιότητας, υγιεινής και ασφάλειας αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, η ενίσχυση της έρευνας προς αυτήν την κατεύθυνση θα έδινε ισχυρό κίνητρο προς τις παραγωγικές επιχειρήσεις και τους οργανισμούς να εντείνουν τις προσπάθειές τους προς αυτήν την κατεύθυνση, ώστε να γίνουν περισσότερο ανταγωνιστικοί. Με δεδομένο ότι τα παραπάνω θέματα έχουν εξαιρετική σημασία ανεξάρτητα από τον κλάδο της παραγωγικής επιχείρησης, θα μπορούσε να προστεθεί μια θεματική στην κατεύθυνση των ‘ΝΕΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ για τη διατηρήσιμη παραγωγή (sustainable manufacturing and production)' που να περιλαμβάνει επί μέρους στόχους, όπως: - Υγιεινής και Ασφάλειας - Ποιότητας - Προϊόντα ως υπηρεσίες (products as services – servitization) - Διαχείριση συντήρησης (το κόστος της οποίας μπορεί να φτάσει το 10% του κύκλου εργασιών σε αρκετούς κλάδους) - Διαχείριση κύκλου ζωής προϊόντων (από τη σχεδίαση, κατασκευή & εγκατάσταση, στη λειτουργία και τη συντήρηση, έως την απόδοση στο περιβάλλον ή την ανακατασκευή).