Στο άρθρο 90 του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών (ν. 4938/2022, Α΄109), περί ένταξης πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας στη γενική, επέρχονται οι ακόλουθες τροποποιήσεις: α) στην παρ. 4, προστίθεται δεύτερο εδάφιο, β) στην παρ. 5, προστίθεται δεύτερο εδάφιο, και το άρθρο 90 διαμορφώνεται ως εξής:
«Άρθρο 90
- Στους υπηρετούντες κατά την έναρξη ισχύος του ν. 5108/2024 (Α` 65) ειρηνοδίκες παρέχεται το δικαίωμα ένταξης στη γενική επετηρίδα, μετά από αίτησή τους, εφόσον έχουν ολοκληρώσει τα υποχρεωτικά προγράμματα επιμόρφωσης του άρθρου 7 του ν. 5108/2024 και έχουν μία (1) τουλάχιστον έκθεση επιθεώρησης του Κεφαλαίου ΙΗ` του Κώδικα αυτού περί διενέργειας επιθεώρησης, από τον αρμόδιο Επιθεωρητή του Αρείου Πάγου της δικαστικής περιφέρειας στην οποία υπηρετούν.
- Η αίτηση υποβάλλεται την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου κάθε έτους στην γραμματεία του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης. Για την ένταξη στη γενική επετηρίδα και τον ακριβή αριθμό των εντασσόμενων πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας αποφαίνεται το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης με αιτιολογημένη απόφασή του, η οποία εκδίδεται μετά από ακρόαση των αιτούντων, λαμβάνοντας υπόψη τις εκθέσεις επιθεώρησης, το ήθος, την επιστημονική κατάρτιση, την ποιοτική και ποσοτική απόδοση της εργασίας και την επίδοση αυτών γενικά. Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης εφαρμόζεται από τη 16η Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους.
- Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο Ποινικής και Πολιτικής Δικαιοσύνης επιλαμβάνεται των κρίσεων των παρ. 1 και 2 κατόπιν ερωτήματος που αποστέλλει ο Υπουργός Δικαιοσύνης, μέχρι την 30ή Μαρτίου κάθε έτους, με θέμα την πλήρωση οργανικών θέσεων πρωτοδικών γενικής επετηρίδας σε αριθμό αντίστοιχο των υποβληθεισών αιτήσεων.
- Οι εντασσόμενοι στη γενική επετηρίδα των πρωτοδικών, κάθε φορά, τοποθετούνται μετά από τον τελευταίο πρωτοδίκη, με βάση τη σειρά που κατείχε ο καθένας εξ αυτών στην ειδική επετηρίδα κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης και καταλαμβάνουν τις οργανικές θέσεις των πρωτοδικών γενικής επετηρίδας των πρωτοδικείων στα οποία τοποθετούνται. Κατά την ένταξή τους στη γενική επετηρίδα δεν μετατίθενται για μια τριετία χωρίς αίτησή τους.
- Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο μπορεί, με αιτιολογημένη απόφασή του, να απορρίψει την αίτηση της παρ. 2, αν κρίνει ότι ο αιτών δεν έχει τη δυνατότητα ένταξης στη γενική επετηρίδα. Ο δικαστικός λειτουργός του οποίου η αίτηση απορρίφθηκε έχει δικαίωμα προσφυγής στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, εφαρμοζομένων κατά τα λοιπά των άρθρων 81 και 91.
6. Η απόρριψη της αίτησης δεν αποτελεί κώλυμα για την εκ νέου υποβολή αυτής στο επόμενο έτος.».
Δεδομένου ότι οι λέξεις «τοποθέτηση» και «τοποθετούνται» δημιουργούν παρερμηνείες ως προς το αν πρέπει να μετακινούνται από την οργανική τους θέση οι πρωτοδίκες ειδικής επετηρίδας κατά την ένταξη τους στη γενική επετηρίδα, παρά το γεγονός ότι στην αιτιολογική έκθεση αναφέρεται ότι η ένταξη στη γενική δεν συνεπάγεται μετάθεσή τους, θα πρέπει στην αρχή του πρώτου εδαφίου της 4ης παραγράφου του άρθρου αυτού (στην προτεινόμενη τροποποίηση) να αντικατασταθεί η φράση «τοποθετούνται κάτω από τον τελευταίο πρωτοδίκη» με τη φράση «κατατάσσονται ιεραρχικά κάτω από τον τελευταίο πρωτοδίκη», καθώς και στο τέλος του ίδιου εδαφίου να αντικατασταθεί η φράση « των πρωτοδικείων στα οποία τοποθετούνται» με τη φράση «των πρωτοδικείων που υπηρετούν». Επίσης προκειμένου να μην δημιουργούνται παρερμηνείες περί μαζικών αναιτιολόγητων και υποχρεωτικών μετακινήσεων των νεοεντασσόμενων στη γενική επετηρίδα πρωτοδικών μετά την παρέλευση τριετίας από την ένταξή τους, θα πρέπει να προστεθεί, στο δεύτερο εδάφιο της προτεινόμενης για τροποποίηση 4ης παραγράφου, η λέξη «τουλάχιστον» μετά τη λέξη «μετατίθενται». Τέλος προκειμένου να μην διαταραχθεί η επετηρίδα των πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας, με τις κατ’ έτος εντάξεις τους στη γενική επετηρίδα, και να διατηρήσουν αμφότερες οι επετηρίδες τα μέχρι την ενοποίηση κεκτημένα τους, λαμβανομένου υπόψη ότι οι πρωτοδίκες ειδικής επετηρίδας, που δεν θα ενταχθούν άμεσα στη γενική επετηρίδα, σε σχέση με όσους ενταχθούν άμεσα, ασκούν ήδη τα ίδια καθήκοντα και θα συνεχίσουν να ασκούν και στη συνέχεια τα ίδια καθήκοντα και μετά την ένταξη των τελευταίων, θα πρέπει να προστεθεί στο πρώτο εδάφιο της 4ης παραγράφου η φράση «κατά την 15η Σεπτεμβρίου 2024» μετά τη φράση «με βάση τη σειρά που κατείχε ο καθένας εξ αυτών στην ειδική επετηρίδα». Συνεπώς η προτεινόμενη με το παρόν νομοσχέδιο τροποποίηση της 4ης παραγράφου του άρθρου 90 ΚΟΔΚΔΛ θα πρέπει να διαμορφωθεί ως εξής:
«4. Οι εντασσόμενοι στη γενική επετηρίδα πρωτοδικών, κάθε φορά, κατατάσσονται ιεραρχικά μετά τον τελευταίο πρωτοδίκη, με βάση τη σειρά που κατείχε ο καθένας εξ αυτών στην ειδική επετηρίδα κατά την 15η Σεπτεμβρίου 2024, και καταλαμβάνουν τις οργανικές θέσεις πρωτοδικών γενικής επετηρίδα των πρωτοδικείων που υπηρετούν. Κατά την ένταξή τους στη γενική επετηρίδα δεν μετατίθενται τουλάχιστον για μία τριετία χωρίς αίτησή τους.»
Επιπλέον επί τη ευκαιρία της τροποποίησης του ΚΟΔΚΔΛ θα πρέπει να προστεθούν στο παρόν νομοσχέδιο και οι τροποποιήσεις και άλλων άρθρων προκειμένου να αποσοβήσουν προβλήματα που έχει διαφανεί ότι θα δημιουργηθούν στη συνέχεια κατά την εφαρμογή των διατάξεων της ενοποίησης του πρώτου βαθμού, όπως
α) να τροποποιηθεί το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου του άρθρου 30Α του ΚΟΔΚΔΛ, ως προς το σημείο που προβλέπει τη διενέργεια ερευνών κατ’ οίκον, σε περίπτωση που δεν επαρκούν οι προανακριτές, από πρωτοδίκες της ειδικής επετηρίδας οι οποίοι δεν έχουν συμπληρώσει 12ετή προϋπηρεσία, δεδομένου ότι μετά την ένταξη μεγάλου αριθμού αυτών στη γενική επετηρίδα, θα επιβαρυνθούν υπέρμετρα οι παραμένοντες στην ειδική επετηρίδα και οι κατά τόπους υπηρετούντες εισαγγελείς, και ενδεχομένως να οδηγήσουν σε καταστρατήγηση της διάταξης αυτής οι ανάγκες του εκάστοτε Πρωτοδικείου, για το λόγο αυτό θα πρέπει να προβλεφθεί ότι σε περίπτωση που δεν επαρκούν οι προανακριτές οι έρευνες κατ’ οίκον θα διενεργούνται από πρωτοδίκες (αμφότερων των επετηρίδων), που δεν έχουν συμπληρώσει 12ετή προϋπηρεσία
β) στην 4η παράγραφο του άρθρου 5 του ΚΟΔΚΔΛ θα πρέπει, μετά το πρώτο εδάφιο να προστεθεί το εδάφιο «Στα τμήματα που συγκροτούνται στα πολιτικά και ποινικά Δικαστήρια όπου απαιτείται η συμμετοχή πρωτοδίκη, συμμετέχουν σε έκαστο των τμημάτων αυτών πρωτοδίκες αμφότερων των επετηρίδων κατ’ αναλογία του αριθμού τους στο συνολικό αριθμό των υπηρετούντων πρωτοδικών.»
γ) στην παράγραφο 3 του άρθρου 12 του ΚΟΔΚΔΛ θα πρέπει να προστεθεί και δεύτερο εδάφιο με το εξής περιεχόμενο «Οι πρωτοδίκες γενικής και ειδικής επετηρίδας κατανέμονται στα τμήματα κατ’ αναλογία του αριθμού τους στο συνολικό αριθμό των υπηρετούντων πρωτοδικών στο ίδιο Πρωτοδικείο»
δ) στην περίπτωση β) της παραγράφου 3 του άρθρου 17 του ΚΟΔΚΔΛ θα πρέπει να προστεθεί εδάφιο με το εξής περιεχόμενο «Στα πολιτικά δικαστήρια του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, στα οποία υπηρετούν δικαστές ειδικής επετηρίδας, το Συμβούλιο αποτελείται από έναν Πρόεδρο Πρωτοδικών, έναν Πρωτοδίκη γενικής επετηρίδας και έναν Πρωτοδίκη ειδικής επετηρίδας»
Τα μέλη του Δ.Σ. της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων
Πρωτοδίκες ειδικής επετηρίδας
Ευπραξία Κυριλή
Αργύρης Μπιχάκης
Δημήτριος Στασινούλας
Με την εισαγόμενη ρύθμιση της παραγράφου 4, προστίθεται ειδική πρόνοια για τους πρωτοδίκες ειδικής επετηρίδας που θα εντάσσονται κάθε έτος στην γενική επετηρίδα, ώστε την ένταξή τους μετά από απόφαση του ΑΔΣ να ακολουθεί η υποχρεωτική παραμονή τους στο δικαστήριο στο οποίο τοποθετούνται για τουλάχιστον τρία (3) έτη. Ταυτόχρονα, στην παράγραφο 5, υλοποιείται εν μέρει το αίτημα της Ένωσής μας, ως προς τη θέσπιση δυνατότητας προσφυγής ενώπιον της Ολομέλειας του ΑΠ υπέρ των αιτούντων εισαγωγής στην γενική επετηρίδα, των οποίων οι αιτήσεις τυχόν απορριφθούν.
Εκκινώντας από τη δεύτερη προτεινόμενη αλλαγή, σημειώνεται ότι πρόκειται για διάταξη που κινείται στη σωστή κατεύθυνση, πλην χρήζει νομοτεχνικής βελτίωσης, ώστε να μην εξαρτάται ο παραδεκτός χαρακτήρας της προσφυγής από το αν έλαβε η αίτηση εισαγωγής στη γενική επετηρίδα τον αναγκαίο αριθμό ψήφων μειοψηφίας κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 81παρ.8 ν.4938/2022 (ΚΟΔΚΔΛ). Ως εκ τούτου, επαναφέρουμε το αίτημα της κατάργησης όλων των προϋποθέσεων παραδεκτού των προσφυγών ενώπιον του ΑΔΣ, που σχετίζονται με πλαφόν μειοψηφίας για κάθε μετάθεση/απόσπαση/τοποθέτηση, όπως ακριβώς ισχύει για τις προαγωγές, ώστε να ισχύσει η δυνατότητα προσφυγής απρόσκοπτα και για την περίπτωση της τοποθέτησης στην γενική επετηρίδα, καθώς με τα σημερινά δεδομένα, η γενική αναφορά της διάταξης στα άρθρα 81 και 91 του ν.4938/2022 ως ισχύουν, δεν καθιστά σαφές το πλαίσιο λειτουργίας της άσκησης της προσφυγής αυτής.
Περαιτέρω, ως προς την προσθήκη στην παράγραφο 4 ότι αναφορικά με τους εντασσόμενους στη γενική επετηρίδα «Κατά την ένταξή τους στη γενική επετηρίδα δεν μετατίθενται για μια τριετία χωρίς αίτησή τους», πρέπει να σημειωθεί η αναντιστοιχία μεταξύ της ως άνω διάταξης και της επεξήγησης που περιλαμβάνεται στην Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης, η οποία ουδόλως περιγράφει την ως άνω διάταξη, όπως αποτυπώθηκε στο υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου, ώστε να καθίσταται αδύνατη αφενός η άντληση πληροφοριών για τον τρόπο εφαρμογής της και ανεδαφική η αξιοποίησή της ως ερμηνευτικό εργαλείο, δοθέντος του ότι τα όσα σε αυτή διαλαμβάνονται, ούτε καταγράφονται, ούτε υπονοούνται στο νόμο.
Ακολούθως, ενόψει του γεγονότος ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας υπηρετούν στα Πρωτοδικεία της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι την επόμενη τριετία κανένας εντασσόμενος στη γενική επετηρίδα δεν αναμένεται να προαχθεί σε επόμενο βαθμό ελλείψει των σχετικών προϋποθέσεων που τάσσει ο νόμος, δημιουργείται απορία ως προς το εύρος ή τη σκοπιμότητα θέσπισης μιας τέτοιας ειδικής ρύθμισης για αμετάθετο επί τριετία, η αξία της οποίας ως κίνητρο είναι περιορισμένη.
Σημειώνεται ότι η παραπάνω διάταξη συνδυαστικά εφαρμοζόμενη με την διάταξη για τα κωλύματα εντοπιότητας, θα καταστήσει τη διαδικασία τοποθέτησης – ένταξης στη γενική επετηρίδα, σταυρόλεξο για ερμηνευτικά δυνατούς λύτες. Παρακάτω εκτίθενται βασικά ερωτήματα που θα γεννηθούν στην πράξη από τη σύγκρουση της διάταξης για αμετάθετο τριετίας, με το κώλυμα εντοπιότητας.
Παράδειγμα:
Πρωτοδίκης ειδικής επετηρίδας Δράμας, με σύζυγο δικηγόρο Αλεξανδρούπολης, που γίνεται δεκτό το αίτημά του για ένταξη στη γενική επετηρίδα. Τι ακολουθεί;
α) παραμένει στο Πρωτοδικείο Δράμας ως πρωτοδίκης γενικής επετηρίδας (περίπτωση που υπερισχύει το αμετάθετο);
β) εντάσσεται στη γενική επετηρίδα αλλά τοποθετείται σε άλλο πρωτοδικείο εκτός της εφετειακής περιφέρειας Θράκης, ήτοι εκτός των πρωτοδικείων Ορεστιάδας, Αλεξανδρούπολης, Ροδόπης, Ξάνθης και Καβάλας (περίπτωση που υπερισχύει το κώλυμα);
Γ) εντάσσεται στη γενική επετηρίδα αλλά τοποθετείται σε επιλογή μετά την επιλογή του τελευταίου πρωτοδίκη της γενικής επετηρίδας κατά την 16.09.2025 (περίπτωση που υπερισχύει το πρώτο εδάφιο);
Τα παραπάνω χρήζουν άμεσης διευκρίνισης εντός του νόμου καθώς αναμένεται να προκαλέσουν σημαντικές δυσχέρειες και υπηρεσιακή ανασφάλεια σε μεγάλο αριθμό δικαστικών λειτουργών.
Νέο ερμηνευτικό πρόβλημα από τη διάταξη για προηγούμενη ακρόαση του ΑΔΣ.
Στο άρθρο 90παρ.2 ως ισχύει ορίζεται ότι «…Για την ένταξη στη γενική επετηρίδα και τον ακριβή αριθμό των εντασσόμενων πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας αποφαίνεται το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης με αιτιολογημένη απόφασή του, η οποία εκδίδεται μετά από ακρόαση των αιτούντων, λαμβάνοντας υπόψη τις εκθέσεις επιθεώρησης, το ήθος, την επιστημονική κατάρτιση, την ποιοτική και ποσοτική απόδοση της εργασίας και την επίδοση αυτών γενικά». Αντίθετα, στο άρθρο 8 ν.5108/2024, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του δυνάμει του αρθ.78 ν.5178/2025 (ΦΕΚ 10/29.01.2025) ορίζεται ότι, «Για την ένταξη στη γενική επετηρίδα και τον ακριβή αριθμό των εντασσόμενων αποφαίνεται το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης με αιτιολογημένη απόφασή του, η οποία εκδίδεται αφού ληφθούν υπόψη οι εκθέσεις επιθεώρησης, το ήθος, η επιστημονική κατάρτιση, η ποιοτική και ποσοτική απόδοση της εργασίας και η επίδοση αυτών γενικά».
Από το περιεχόμενο της διάταξης του προσφάτως τροποποιηθέντος άρθρου 8 ν.5108/2024, οπότε και αφαιρέθηκε η προϋπόθεση της προηγούμενης ακρόασης του ΑΔΣ για τους αιτούμενους ένταξη στην γενική επετηρίδα, προκύπτει αντίφαση με το περιεχόμενο του άρθρου 90παρ.2 του ΚΟΔΚΔΛ που εξακολουθεί να την περιλαμβάνει. Ως εκ τούτου, ενόψει της επικείμενης νομοθέτησης υπάρχει κίνδυνος η διάταξη του άρθρου 90παρ.2 να κληθεί σε εφαρμογή αντί της αναθεωρημένης του άρθρου 8 ν.5108/2024 και να θεωρηθεί ότι αναγεννάται η υποχρέωση προηγούμενης ακρόασης η οποία προσφάτως καταργήθηκε.
Ως εκ τούτου προτείνουμε την απαλοιφή της συγκεκριμένης πρόβλεψης και από το άρθρο 90παρ.2 ν.4938/2022, προκειμένου να μην ισχύσει η προηγούμενη ακρόαση από το ΑΔΣ καθώς αναμένεται να καθυστερήσει τη διαδικασία.
Είναι ανάγκη να προστεθεί στην παραπάνω προτεινόμενη διάταξη το εξής: «Οι θέσεις των πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας, οι οποίοι θα ενταχθούν στη γενική επετηρίδα, μετατρέπονται σε θέσεις πρωτοδικών γενικής επετηρίδας, αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία μεταθέσεων των πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας και εφόσον δεν έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον μετάθεσης για τις θέσεις αυτές από πρωτοδίκες της ειδικής επετηρίδας». Η διευκρίνιση αυτή είναι αναγκαία ενόψει επικείμενης συνεδρίασης του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου τους προσεχείς μήνες, όπου θα αποφασιστούν οι μεταθέσεις πρωτοδικών ειδικής και γενικής επετηρίδας, προκειμένου να υπάρξει πλήρης εναρμόνιση με τη ρύθμιση του άρθρου 9, παρ. 1, εδ, β΄ του Ν. 5108/2024, που ορίζει ότι: «Στις οργανικές θέσεις των εδρών πρωτοδικείων που έχουν καλυφθεί από δικαστές προερχόμενους από την ειδική επετηρίδα, μετατίθενται κατά προτεραιότητα δικαστές της ειδικής επετηρίδας». Πρέπει, συνεπώς, να ρυθμιστεί ρητώς νομοθετικά ότι οι θέσεις των πρωτοδικών ειδικής επετηρίδας, οι οποίοι θα ενταχθούν στη γενική επετηρίδα, δεν θα μετατραπούν άμεσα, εκ του λόγου αυτού, σε θέσεις πρωτοδικών γενικής επετηρίδας, εφόσον υπάρχει αίτηση μετάθεσης γι’ αυτές από πρωτοδίκες της ειδικής επετηρίδας, οι οποίοι και θα τις καταλαμβάνουν κατά προτεραιότητα σύμφωνα με το άρθρο 9, παρ. 1, εδ, β΄ του Ν. 5108/2024.
Το άρθρο 90 Ν. 4938/22, ως τροποποιήθηκε με το άρθρο 89 Ν. 5134/2025,ορίζει ότι το ΑΔΣ αποφαίνεται»μετά από ακρόαση των αιτούντων».
Το ίδιο όριζε και η αρχική έκδοση του άρθρου 8 παρ.2 Ν. 5108/2024,πλην όμως στο άρθρο αυτό, στη σημερινή του μορφή, κατόπιν τροποποίησης με τον Ν. 5172/2025, η φράση αυτή απαλείφθηκε.
Ανακύπτει επομένως το ερώτημα εάν η επανάληψη της φράσης «μετά από ακρόαση των αιτούντων» στην προς διαβούλευση διάταξη είναι ηθελημένη ή οφείλεται σε αβλεψία, διότι ορθώς ο Ν.5172/25 την απάλειψε, προφανώς για αποφυγή της άσκοπης ταλαιπωρίας και για εξοικονόμηση του χρόνου που απαιτείται για την ακρόαση όλων των αιτούντων από το ΑΔΣ.