Στο άρθρο 331 του Αστικού Κώδικα [π.δ. 456/1984, (Α’ 164)] η λέξη «κωφάλαλος» αντικαθίσταται από τις λέξεις «μη ομιλών κωφός» και το άρθρο 331 διαμορφώνεται ως εξής:
«Άρθρο 331
Αν ο οφειλέτης είναι ανήλικος κάτω των δεκατεσσάρων ετών ή δεν έχει συνείδηση των πράξεών του ή βρίσκεται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της κρίσης και της βούλησής του ή, τέλος, είναι μη ομιλών κωφός, εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 915 έως 918.».
Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), λαμβάνοντας υπόψη:
α) τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, και συγκεκριμένα τα Άρθρα: 5 «Ισότητα και μη διάκριση», 9 «Προσβασιμότητα», 12 «Ισότητα Ενώπιον του Νόμου» και 13 «Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη»,
β) τις Τελικές Παρατηρήσεις της Επιτροπής των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες προς τη χώρα μας και συγκεκριμένα την Παρατήρηση 6γ) να εξαλείψει από τη νομοθεσία του την υποτιμητική γλώσσα που αναφέρεται στα άτομα με αναπηρία,
γ) το Μέρος Δ’ «Κατευθυντήριες – Οργανωτικές Διατάξεις Υλοποίησης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες» του ν.4488/2017, και πιο συγκεκριμένα την παράγραφο 1, του άρθρο 61: σύμφωνα με την οποία:
«Κάθε φυσικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υποχρεούται να διασφαλίζει την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στο πεδίο των αρμοδιοτήτων ή δραστηριοτήτων του, λαμβάνοντας κάθε πρόσφορο μέτρο και απέχοντας από οποιαδήποτε ενέργεια ή πρακτική που ενδέχεται να θίγει την άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Ιδίως υποχρεούται: α) να αφαιρεί υφιστάμενα εμπόδια κάθε είδους, β) να τηρεί τις αρχές καθολικού σχεδιασμού σε κάθε τομέα της αρμοδιότητάς του ή της δραστηριοποίησής του, προκειμένου να διασφαλίζει για τα άτομα με αναπηρία την προσβασιμότητα των υποδομών, των υπηρεσιών ή των αγαθών που προσφέρει, γ) να παρέχει, όπου απαιτείται σε συγκεκριμένη περίπτωση, εύλογες προσαρμογές υπό τη μορφή εξατομικευμένων και κατάλληλων τροποποιήσεων, ρυθμίσεων και ενδεδειγμένων μέτρων, χωρίς την επιβολή δυσανάλογου ή αδικαιολόγητου βάρους, δ) να απέχει από πρακτικές, κριτήρια, συνήθειες και συμπεριφορές που συνεπάγονται διακρίσεις σε βάρος των ατόμων με αναπηρία, ε) να προάγει με θετικά μέτρα την ισότιμη συμμετοχή και άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στον τομέα της αρμοδιότητας ή δραστηριότητάς του»
και την παράγραφο 2 του άρθρου 65:
«2. Η ελληνική νοηματική γλώσσα αναγνωρίζεται ως ισότιμη με την ελληνική γλώσσα. Το κράτος λαμβάνει μέτρα για την προώθησή της, καθώς και για την κάλυψη όλων των αναγκών επικοινωνίας των κωφών και βαρήκοων πολιτών»
στην οποία γίνεται σαφής αναφορά στους όρους «κωφός» και «βαρήκοος».
δ) και τις Οδηγίες Συμπεριληπτικής Γλώσσας για την Αναπηρία (Disability-inclusive language guidelines) που δημοσιεύσαν τα Ηνωμένα Έθνη το 2019 στο πλαίσιο εφαρμογής της Στρατηγικής για την ένταξη των ατόμων με αναπηρία (Disability Inclusion Strategy),
και δεδομένου ότι κάθε προτεινόμενη τροποποίηση/συμπλήρωση δεν θίγει ήδη κατοχυρωμένα ωφελήματα των ατόμων με αναπηρία (το οποίο πρέπει να ελεγχθεί διεξοδικά από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης), με το παρόν σας υποβάλει τις προτάσεις της ανά άρθρο.
A. Το άρθρο 1 να τροποποιηθεί ως ακολούθως:
«Άρθρο 1: Ευθύνη μη ομιλούντος κωφού οφειλέτη – Τροποποίηση άρθρου 331 ΑΚ Στο άρθρο 331 του Αστικού Κώδικα [π.δ. 456/1984, (Α’ 164)] η λέξη «κωφάλαλος» αντικαθίσταται από τις λέξεις «μη ομιλών κωφός» και το άρθρο 331 διαμορφώνεται ως εξής: «Άρθρο 331 Αν ο οφειλέτης είναι ανήλικος κάτω των δεκατεσσάρων ετών ή δεν έχει συνείδηση των πράξεών του ή βρίσκεται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της κρίσης και της βούλησής του εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 915 έως 918».
Αιτιολόγηση: Στο εν λόγω άρθρο η αντικατάσταση του όρου «κωφάλαλος» από τον όρο «μη ομιλών κωφός» είναι εσφαλμένη, αφενός γιατί οι μόνοι όροι που αποδέχεται η κοινότητα των κωφών, η Σύμβαση των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, και ο ν. 4488/2017 (βλ. παρ. 2 άρθρου 65) είναι αυτές του «κωφού» και του «βαρήκοου», αφετέρου γιατί το περιεχόμενο της διάταξης, και συγκεκριμένα το σημείο του εδάφιου που κάνει αναφορά στον «κωφάλαλο», στην ουσία αναπαράγει αναχρονιστικές αντιλήψεις και προσβλητικές στάσεις απέναντι στα άτομα με αναπηρία ακοής. Δεδομένου ότι η διάταξη επικεντρώνεται σε ζητήματα που αφορούν την ικανότητα κρίσης και βούλησης του ατόμου, το άρθρο υποδηλώνει ότι το άτομο με αναπηρία ακοής στερείται ικανότητας κρίσης και βούλησης. Πρόκειται λοιπόν για διάταξη που διακρίνει τα άτομα με αναπηρία ακοής και ως εκ τούτου έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη δικαιωματική προσέγγιση της αναπηρίας, όπως αυτή κατοχυρώνεται στη Σύμβαση των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο ούτε η αντικατάσταση του όρου «κωφάλαλος» από τον όρο «κωφός» είναι ορθή.
Ως εκ τούτου, προτείνεται η απαλοιφή της αναφοράς στα άτομα με αναπηρία ακοής από το συγκεκριμένο άρθρο, δηλαδή το σημείο «ή, τέλος, είναι μη ομιλών κωφός».
2. Ορθότερος ο όρος «αδυναμία ακοής» ή «αναπηρία ακοής». Ο όρος «κωφός» λειτουργεί ήδη σαν ταμπέλα στη συνείδηση του κόσμου και, ομαδοποιώντας τους ανθρώπους, οδηγεί στην περιθωριοποίηση και την αποξένωση των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν τη συγκεκριμένη δυσκολία.
Νομίζω ότι το νομοσχέδιο δεν προσφέρει απολύτως τίποτε. Ο «μη ομιλών κωφός» δηλαδή δεν είναι προσβλητικός όρος (κωφός); Επίσης και το κωφός είναι προσβλητικός όρος, γιατί τότε δεν αναφέρεται ως «μη ομιλών και μη ακούων» ώστε να είναι απολύτως ουδέτερος κατά το σκεπτικό του νομοσχεδίου;
Η πραγματικότητα άλλωστε είναι αυτή που προσβάλλει τα άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας και η αδυναμία της Πολιτείας να βοηθήσει σε αυτό. Πόσα κέντρα αποκατάστασης έχει η χώρα; Πόσες μονάδες φροντίδας για άτομα με σοβαρά προβλήματα ψυχικής ή σωματικής υγείας;
Ως προς την ένταξη στους δικαιούχους νομικής βοήθειας εντάσσονται και τα άτομα αυτά τα οποία μαζί με άλλα θα περιμένουν να λήξει η αποχή των δικηγόρων για υποθέσεις νομικής βοήθειας για την οποία επίσης ευθύνεται η Πολιτεία διότι δεν είναι δυνατόν να ενδιαφέρεται να ενισχύσει τους αδύναμους και να μη στελεχώνει το ΤΑΧΔΙΚ και να μην καταβάλει τις πενιχρές αμοιβές των δικηγόρων για νομική βοήθεια οι οποίες εκκρεμούν εδώ και χρόνια!
Τα προβλήματα είναι σοβαρά και όπως και να τα ονομάσουμε χρειάζονται λύσεις όχι βάπτισμα!
ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΟ ΣΧΟΛΙΟ:
Πέραν των επί μέρους άρθρων στα οποία προτείνεται η αλλαγή ορολογίας, ήθελα να επισημάνω την ανάγκη τροποποίησης (προς την ίδια κατεύθυνση) ενός ακόμα άρθρου και συγκεκριμένα της ΑΚ 1757 παρ. 2 (για την έκτακτη διαθήκη σε αποκλεισμό. Το άρθρο αυτό προβλέπει ότι στην περίπτωση έκτακτης διαθήκης αυτού που βρίσκεται σε αποκλεισμό, μάρτυρες μπορεί να είναι ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ (!!!). Έχουν περάσει 70 χρόνια από την αναγνώριση πολιτικών δικαιωμάτων σε γυναίκες και 40 χρόνια από την τροποποίηση του ΑΚ με τον Ν 1329/1983 προς την κατεύθυνση της ισότητας ανδρών και γυναικών και η ΑΚ 1757 παρ. 2 ακόμα να τροποποιηθε. Απαραίτητη είναι η απάλειψη της αναφορά στις γυναίκες από την προαναφερθείσα διάταξη.