1. Η διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής Προσφυγών είναι κατά κανόνα έγγραφη και η εξέταση των προσφυγών διενεργείται με βάση τα στοιχεία του φακέλου, χωρίς την παρουσία του προσφεύγοντος. Η Επιτροπή Προσφυγών καλεί τον προσφεύγοντα σε προφορική ακρόαση όταν:
α. με την προσφυγή προσβάλλεται απόφαση ανάκλησης καθεστώτος διεθνούς προστασίας,
β. ανακύπτουν ζητήματα ή αμφιβολίες ως προς την πληρότητα της συνέντευξης που πραγματοποιήθηκε κατά τον πρώτο βαθμό εξέτασης,
γ. ο προσφεύγων υπέβαλε σοβαρά νέα στοιχεία που αφορούν σε οψιγενείς ισχυρισμούς,
δ. η υπόθεση είναι ιδιαίτερα περίπλοκη.
Την προφορική ακρόαση ενώπιον της Επιτροπής μπορεί να ζητήσει και ο προσφεύγων. Σε αυτήν την περίπτωση η Επιτροπή αποφαίνεται και επί του αιτήματος προφορικής ακρόασης και ενημερώνει εγγράφως τον αιτούντα.
2. Με την κατάθεση της προσφυγής η αρμόδια Αρχή Παραλαβής ενημερώνει αυθημερόν τον προσφεύγοντα για την ημερομηνία εξέτασής της. Η εξέταση της προσφυγής προσδιορίζεται:
α. τουλάχιστον είκοσι (20) ημέρες μετά την κατάθεση προσφυγής που υποβάλλεται κατά απόφασης με την οποία απορρίπτεται αίτηση διεθνούς προστασίας ως αβάσιμη με την κανονική διαδικασία ή ανακαλείται καθεστώς διεθνούς προστασίας.
β. τουλάχιστον δέκα (10) ημέρες μετά την κατάθεση προσφυγής που υποβάλλεται κατά απόφασης με την οποία απορρίπτεται αίτηση διεθνούς προστασίας με την ταχύρρυθμη διαδικασία ή ως απαράδεκτη κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 16 παράγραφος 4 και 18 αντίστοιχα γ. τουλάχιστον πέντε (5) ημέρες μετά την κατάθεση προσφυγής που υποβάλλεται κατά απόφασης με την οποία απορρίπτεται αίτηση διεθνούς προστασίας στις περιπτώσεις του άρθρου 24 ή που υποβάλλεται εντός εγκαταστάσεων Πρώτης Υποδοχής .
Ο προσφεύγων δύναται να καταθέσει τυχόν συμπληρωματικά στοιχεία ή υπόμνημα έως και την προηγουμένη της ημέρας εξέτασης της προσφυγής του.
3. Εφόσον ακολουθείται διαδικασία εξέτασης της προσφυγής με προφορική ακρόαση, η Αρχή Προσφυγών καλεί τον προσφεύγοντα ενώπιον της αρμόδιας Επιτροπής. Ο προσφεύγων ενημερώνεται το αργότερο πέντε (5) ημέρες πριν την ημερομηνία εξέτασης της προσφυγής του, σε γλώσσα που κατανοεί για τον τόπο και την ημερομηνία εξέτασης, καθώς και για το δικαίωμά του, να παρασταθεί αυτοπροσώπως ή /και με τον δικηγόρο ή άλλο σύμβουλό του ενώπιόν της, για να εκθέσει προφορικά, με τη βοήθεια κατάλληλου διερμηνέα, τα επιχειρήματά του και να δώσει τυχόν διευκρινίσεις. Η απουσία του προσφεύγοντος δεν κωλύει την εξέταση της προσφυγής, υπό την προϋπόθεση ότι αυτός έχει κληθεί σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 7 του παρόντος. Μετά το πέρας της προφορικής εξέτασης, μπορεί να χορηγηθεί στον προσφεύγοντα, κατόπιν αιτήματός του, εύλογος χρόνος, για την κατάθεση συμπληρωματικών στοιχείων ή υπομνήματος, ο οποίος δεν μπορεί να είναι μικρότερος των τριών (3) ημερών και μεγαλύτερος των δεκαπέντε (15) ημερών.
4. Προσφυγές που έχουν υποβληθεί μετά την πάροδο των προθεσμιών της παραγράφου 1 του άρθρου 25, εξετάζονται πάντοτε κατά προτεραιότητα και το αργότερο σε τριάντα (30) ημέρες από την κατάθεση της προσφυγής. Ομοίως κατά προτεραιότητα, μπορούν να εξετάζονται προσφυγές που αφορούν περιπτώσεις που αναφέρονται στην παράγραφος 6 του άρθρου 16 του παρόντος.
5. Ο Διευθυντής της Αρχής Προσφυγών μεριμνά για την επαρκή γραμματειακή υποστήριξη των Επιτροπών, την παροχή κατάλληλης διερμηνείας και υπογράφει την ημερήσια διάταξη σύμφωνα με τα οριζόμενα στον νόμο και τον Κανονισμό της Αρχής Προσφυγών. Η ημερήσια διάταξη κοινοποιείται στα μέλη των Επιτροπών Προσφυγών, μαζί με τους σχετικούς διοικητικούς φακέλους, πέντε (5) ημέρες πριν την ημέρα εξέτασης των προσφυγών.
6. Η εξέταση των προσφυγών ολοκληρώνεται το ταχύτερο δυνατό από την κατάθεση της προσφυγής και σε κάθε περίπτωση εντός έξι (6) μηνών στις περιπτώσεις εφαρμογής της κανονικής διαδικασίας ή τριών (3) στις περιπτώσεις εφαρμογής της ταχύρρυθμης διαδικασία.
7. Κατά την εξέταση της προσφυγής, η Επιτροπή εξετάζει τόσο τη νομιμότητα της προσβαλλόμενης πράξης, όσο και την ουσία της υπόθεσης και αποφαίνεται τελεσίδικα επί της αίτησης διεθνούς προστασίας του προσφεύγοντος. Η απόφαση επιδίδεται στον προσφεύγοντα κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 7 του παρόντος.
Η δυνατότητα υποβολής συμπληρωματικών στοιχείων η υπομνήματος ενώπιον της Επιτροπής Προσφυγών μέχρι και μια ημέρα πριν από την εξέταση της αποτελεί θετική εξέλιξη καθόσον παρέχει τη δυνατότητα εξάντλησης όλων των πιθανοτήτων για ανεύρεση-συγκέντρωση στοιχείων τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε μια θετική απόφαση υπέρ του προσφεύγοντος σε δεύτερο βαθμό.
Στο ζήτημα της προφορικής ακρόασης στο δεύτερο βαθμό, θεωρώ, ότι οι Επιτροπές πρέπει να έχουν λόγο και να είναι στη διακριτική τους ευχέρεια να αποδεκτούν εισήγηση επ΄αυτού ή όχι. Μια συνεργασία σε ένα, ίσως προγενέστερο επίπεδο, έλυνε και άλλα ζητήματα που μπορεί να ανακύψουν πριν την συζήτηση της υπόθεσης, όπως κάποια διοικητικά σφάλματα ή ελλείψεις εγγράφων ή επισημάνσεις ορισμένων σημείων προς διευκόλυνση τους.
Σε όλες τις Επιτροπές του δημόσιου τομέα,ισχύει ο Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας και η ημερήσια διάταξη συντάσσεται από τις ίδιες τις Επιτροπές. Δεν υφίσταται δικαιοπολιτικός λόγος να υπάρχει διαφοροποίηση ως προς τις Επιτροπές Προσφυγών.Τυχόν τεχνικοί ή οργανωτικοί λόγοι που μπορεί να προκύπτουν, είναι δυνατό να επιλύονται με ρυθμίσεις του Κανονισμού της Αρχής Προσφυγών ή/και διατάξεις του Διευθυντή της Αρχής Προσφυγών. Η προτεινόμενη ρύθμιση δεν ξεκαθαρίζει ποιός συντάσσει τις ημερήσιες διατάξεις των Επιτροπών Προσφυγών και θεωρώ ότι κάτι τέτοιο πρέπει να ορίζεται στο διάταγμα ή να ορίζεται ότι οι ημερήσιες διατάξεις συντάσσοντα σύμφωνα με τον κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, ο οποίος ορίζει ότι ο Πρόεδρος του κάθε διοικητικού οργάνου συντάσσει την ημερήσια διάταξή του.
Επίσης, ορθώς επισημαίνεται από τον σχολιαστή Παναγιώτη ότι δεν περιγράφεται, έστω σε γενικές γραμμές, ο ρόλος του εισηγητή κατά την διαδικασία ενώπιον των Επιτροπών προσφυγών ενώ προβλέπονται θέσεις επιστημονικού προσωπικού με τέτοια καθήκοντα στη Αρχή Προσφυγών.Μέχρι τώρα, οι εκθέσεις των εισηγητών δέσμευαν, ως την πραγματοποίηση ή μη της συνέντευξης, το προφορικό ή μη της διαδικασίας στις Επιτροπές Προσφυγών, γεγονός που, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπονόμευε εκ των πραγμάτων όχι μόνο την ανεξαρτησία αλλά και την ουσία της κρίσης των Επιτροπών Προσφυγών. Συνεπώς καλώς καταργείται η πρόταση του εισηγητή ως προυπόθεση της κλήσης για συνέντευξη του αιτούντος διεθνή προστασία από τις Επιτροπές Προσφυγών, όπως προβλέπει το ισχύον π.δ. 113/2013. Ωστόσο, ο ρόλος του εισηγητή είναι χρήσιμος για τις Επιτροπές και καλό είναι να περιγράφονται, σε γενικές γραμμές, τα καθήκοντά των εισηγητών στο διάταγμα και να μην επαφίενται εξολοκλήρου στον Κανονισμό της Αρχής Προσφυγών.
Συνεπώς προτείνω την αντικατάσταση της παραγράφου 5 ως εξής:
«Ο Διευθυντής της Αρχής Προσφυγών μεριμνά για την επαρκή γραμματειακή υποστήριξη των Επιτροπών, την παροχή κατάλληλης διερμηνείας και ενημερώνει τους προέδρους των Επιτροπών δέκα πέντε ημέρες τουλάχιστον πριν το τέλος κάθε μήνα, για τις προσφυγές που εκκρεμούν προς εξέταση στην Αρχή Προσφυγών τον επόμενο μήνα. Κατόπιν κλήρωσης,παρόντων των προέδρων των επιτροπών Προσφυγών, επιλέγονται οι προσφυγές που θα εξετάζονται ανά Επιτροπή Προσφυγών τον επόμενο μήνα. Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος της Επιτροπής φροντίζει εγκαίρως να συντάσσει τις ημερήσιες διατάξεις με την αρωγή της Γραμματείας. Η ημερήσια διάταξη κοινοποιείται στα μέλη των Επιτροπών Προσφυγών έγκαιρα ώστε να έχουν πρόσβαση στους φακέλους των υποθέσεων και, σε κάθε περίπτωση, τουλάχιστον πέντε (5) εργάσιμες ημέρες πριν την ημέρα εξέτασης της προσφυγής. Ο φάκελος των προσφευγόντων περιλαμβάνει οπωσδήποτε εισήγηση από εμπειρογνώμονα εισηγητή, η οποία περιέχει,τουλάχιστον, σχετικές με την υπόθεση πληροφορίες για την χώρα καταγωγής του αιτούντος διεθνή προστασία και αξιολόγηση της προφορικής εξέτασής του στον πρώτο βαθμό σε σχέση με τις πληροφορίες αυτές. Ο Κανονισμός της Αρχής Προσφυγών καθορίζει τις λεπτομέρειες της διαδικασίας αυτής καθώς και τον ακριβή ρόλο των εμπειρογνωμόνων εισηγητών στο πλαίσιο της Αρχής Προσφυγών.»
Εναλλακτικά και εφόσον θεωρείται ότι η ρύθμιση αυτή δημιουργεί ανυπέρβλητα τεχνικά ή οργανωτικά προβλήματα στη λειτουργία της Αρχής Προσφυγών προτείνω της εξής εναλλακτική διατύπωση:
«Ο Διευθυντής της Αρχής Προσφυγών μεριμνά για την επαρκή γραμματειακή υποστήριξη των Επιτροπών και την παροχή κατάλληλης διερμηνείας. Η ημερήσια διάταξη της κάθε επιτροπής Προσφυγών συντάσσεται από τον Πρόεδρό της και κοινοποιείται στα μέλη των Επιτροπών Προσφυγών, μαζί με τους σχετικούς διοικητικούς φακέλους, πέντε (5) εργάσιμες ημέρες πριν την ημέρα εξέτασης των προσφυγών.Ο Κανονισμός της Αρχής Προσφυγών καθορίζει τις λεπτομέρειες της διαδικασίας.»
Σύμφωνα με τον ιδρυτικό της Αρχής Προσφυγών Νόμο (3907_2011 Αρθρο 3 παρ
6) Για τη στελέχωση της Γραμματείας της Αρχής Προσφυγών συνιστώνται:
α. 8 θέσεις ειδικού επιστημονικού προσωπικού, ως εμπειρογνώμονες εισηγητές.Οι οποίοι εξετάζουν τα στοιχεία του φακέλου του προσφεύγοντος
και ετοιμάζουν εισήγηση η οποία συνοδεύει το φάκελο στην επιτροπή.
Δέν αναφέρει το άρθρο κάτι για την συμμετοχή αυτής της ομάδας εργαζομένων στην διαδικασία εξέτασης της προσφυγής.