Στο άρθρο 14 του ν. 3917/2011 (Α΄ 22), περί χρήσης συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους, επέρχονται οι ακόλουθες τροποποιήσεις: α) στην παρ. 1, αα) στην περ. δ), προστίθενται οι λέξεις «παράνομης διακίνησης όπλων και εκρηκτικών, διακίνησης μεταναστών από και προς τη χώρα, παράνομης εισόδου και εξόδου από τη χώρα, λαθρεμπορίας,», αγ) προστίθενται περ. στ) έως θ), β) στην παρ. 2, προστίθενται νέα εδάφια, δεύτερο και τρίτο, γ) στην παρ. 3, προστίθενται περ. δ) και ε), δ) στην παρ. 4, στο πρώτο εδάφιο, οι λέξεις «ν. 2472/1997» αντικαθίστανται από τις λέξεις «Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 και του ν. 4624/2019», και μετά από νομοτεχνικές βελτιώσεις οι παρ. 1 έως 4 διαμορφώνονται ως εξής:
«1. Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης, με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους, εφόσον συνεπάγεται την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, επιτρέπεται μόνο για:
α) τη διαφύλαξη της εθνικής άμυνας,
β) την προστασία του πολιτεύματος και την αποτροπή εγκλημάτων προδοσίας της χώρας,
γ) την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων που συνιστούν επιβουλή της δημόσιας τάξης,
δ) την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων βίας, εμπορίας ναρκωτικών, παράνομης διακίνησης όπλων και εκρηκτικών, διακίνησης μεταναστών από και προς τη χώρα, παράνομης εισόδου και εξόδου από τη χώρα, λαθρεμπορίας, κοινώς επικίνδυνων εγκλημάτων, εγκλημάτων κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών και εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας, όταν με βάση πραγματικά στοιχεία συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις ότι τελέσθηκαν ή πρόκειται να τελεσθούν τέτοιες πράξεις,
ε) τη διαχείριση της κυκλοφορίας,
στ) την επιτήρηση των συνόρων της χώρας και χώρων εγγύς αυτών,
ζ) τη διαχείριση κρίσιμων περιστατικών και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που οφείλονται σε φυσικές, τεχνολογικές και ανθρωπογενείς απειλές και καταστροφές,
η) την προστασία κρίσιμων οντοτήτων και
θ) την αποτροπή και καταστολή απειλών κατά της δημόσιας ασφάλειας από συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
- Η εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους γίνεται μόνο από κρατικές αρχές με τήρηση της αρχής της αναλογικότητας.
Η περαιτέρω επεξεργασία από κρατική αρχή των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία συλλέγονται σύμφωνα με την παρ. 1, επιτρέπεται για τον έλεγχο της υπηρεσιακής συμπεριφοράς του προσωπικού της κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, στο πλαίσιο διερεύνησης πειθαρχικών παραπτωμάτων τα οποία φέρονται ότι τελέσθηκαν από αυτό και επισύρουν ανώτερη πειθαρχική ποινή καθώς και περιστατικών αυθαιρεσίας της παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 3938/2011 (Α΄ 61). Στην περίπτωση αυτή, εφαρμόζονται ο Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Απριλίου 2016 για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της Οδηγίας 95/46/ΕΚ (L 119) και ο ν. 4624/2019 (Α΄ 137).
- Δημόσιοι χώροι για την εφαρμογή των προηγούμενων παραγράφων νοούνται:
α) οι κατά την κείμενη νομοθεσία και τα σχέδια πόλεων προοριζόμενοι για κοινή χρήση,
β) οι ελευθέρως προσβάσιμοι σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων ανοικτοί χώροι (περιφραγμένοι ή μη) που τίθενται σε κοινή χρήση με νόμιμο τρόπο,
γ) οι σταθμοί διακίνησης επιβατών με μέσα μαζικής μεταφοράς,
δ) τα σύνορα της χώρας και οι χώροι εγγύς αυτών και
ε) τα νομοθετημένα σημεία συνοριακής διέλευσης των χερσαίων συνόρων της χώρας και οι χώροι εγγύς αυτών.
- Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης και του αρμόδιου κατά περίπτωση Υπουργού, ύστερα από γνώμη της Α.Π.Δ.Π.Χ., ορίζονται οι αρμόδιες κρατικές αρχές, η διαδικασία και οι προϋποθέσεις για την εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης, τα κριτήρια για την τήρηση της αναλογικότητας μεταξύ των χρησιμοποιούμενων μέσων και του επιδιωκόμενου σκοπού, το είδος των προσωπικών δεδομένων που τυγχάνουν επεξεργασίας, η συλλογή, αποθήκευση, χρήση, διαβίβαση και οι αποδέκτες, ο χρόνος αποθήκευσης, η διαδικασία καταστροφής, τα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για την ασφάλεια της επεξεργασίας των δεδομένων, οι βασικές λειτουργίες και η περιοδική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων επιτήρησης, τα δικαιώματα των φυσικών προσώπων στα οποία αφορούν τα δεδομένα, η έννομη προστασία, η γνωστοποίηση της επεξεργασίας και ο έλεγχος από την Α.Π.Δ.Π.Χ. και κάθε σχετικό θέμα, σύμφωνα με τις βασικές αρχές του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 και του ν. 4624/2019.».
Νομοτεχνική αντίφαση με το άρθρο 8
Πρόβλημα: Το άρθρο 34 τροποποιεί το άρθρο 14 του ν. 3917/2011, προσθέτοντας νέους σκοπούς και επεκτείνοντας τον ορισμό των δημόσιων χώρων, αλλά δεν τροποποιεί την παράγραφο 2 η οποία ορίζει:
«Η εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους γίνεται μόνο από κρατικές αρχές.»
Ταυτόχρονα, το άρθρο 8 του Σ/Ν προβλέπει διαδικασία εγκατάστασης από ΟΤΑ (που δεν είναι κρατικές αρχές).
Συνέπειες:
• Νομοτεχνική αντίφαση που δημιουργεί ερμηνευτικά ζητήματα
• Κίνδυνος αμφισβήτησης της νομιμότητας των εγκαταστάσεων ΟΤΑ
• Αβεβαιότητα για την ισχύ του άρθρου 8
Πρόταση:
Τροποποίηση της παραγράφου β) του άρθρου 34 του Σ/Ν, ώστε να τροποποιηθεί ρητά η παρ. 2 του άρθρου 14 ν. 3917/2011:
Νέα παράγραφος 2:
«2. Η εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους γίνεται μόνο από κρατικές αρχές με τήρηση της αρχής της αναλογικότητας. Κατ’ εξαίρεση, οι Περιφέρειες και οι Δήμοι δύνανται να εγκαθιστούν και να λειτουργούν συστήματα οπτικών αισθητήρων ελέγχου (καμερών) για τον σκοπό της διαχείρισης της κυκλοφορίας και της καταγραφής παραβάσεων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 8 του ν. …/2025 [αριθμός του παρόντος νόμου].»
Αιτιολογία: Η ρητή τροποποίηση της παρ. 2 του άρθρου 14 ν. 3917/2011 εξαλείφει κάθε νομοτεχνική ασάφεια και διασφαλίζει ότι το άρθρο 8 έχει σαφή νομική ισχύ.
Οι ισχύουσες διατάξεις του Άρθρου 14 του Ν. 3917/2011 καθορίζουν ρητώς και περιοριστικώς τους σκοπούς για τους οποίους επιτρέπεται η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης με λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι η χρήση των συστημάτων αυτών επιτρέπεται αποκλειστικά για:
α) τη διαφύλαξη της εθνικής άμυνας,
β) την προστασία του πολιτεύματος και την αποτροπή εγκλημάτων προδοσίας της χώρας,
γ) την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων που συνιστούν επιβουλή της δημόσιας τάξης,
δ) την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων βίας, εμπορίας ναρκωτικών, κοινώς επικίνδυνων εγκλημάτων, εγκλημάτων κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών και εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας, όταν συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις ότι τελέσθηκαν ή πρόκειται να τελεσθούν τέτοιες πράξεις, και
ε) τη διαχείριση της κυκλοφορίας.
Η εν λόγω διάταξη αποτυπώνει τη βούληση του νομοθέτη να εξισορροπήσει, υπό το φως των συνταγματικών επιταγών και της αρχής της αναλογικότητας, την ανάγκη δημόσιας ασφάλειας με την προστασία του δικαιώματος στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής, καθώς και συναφών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του συνέρχεσθαι.
Η προτεινόμενη νομοθετική αναθεώρηση, ωστόσο, επιχειρεί μία αδόκιμη και άκριτη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των διατάξεων αυτών, εισάγοντας γενικούς και αόριστους σκοπούς, όπως η διακίνηση μεταναστών από και προς τη χώρα, η παράνομη είσοδος και έξοδος από αυτήν, η λαθρεμπορία, η επιτήρηση των συνόρων και των πέριξ αυτών περιοχών, η διαχείριση κρίσιμων περιστατικών και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης οφειλόμενων σε φυσικές, τεχνολογικές ή ανθρωπογενείς απειλές, η ανάρμοστη υπηρεσιακή συμπεριφορά, η προστασία κρίσιμων οντοτήτων και η αποτροπή απειλών από μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Επισημαίνεται οτι το κείμενο της Ανάλυσης Συνεπειών Ρύθμισης που συνοδεύει το παρόν ΣχΝ, δεν παρέχει καμία ουσιαστική επεξήγηση των λόγων που οδήγησαν τον νομοθέτη στην γενική αυτή διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του άρθρο 14 του Ν.3917/2011.
Η σωρεία των νέων σκοπών, σε συνδυασμό με την προχειρότητα στη διατύπωση της παραγράφου 4 της προτεινόμενης αναθεώρησης, εγείρει σοβαρά ζητήματα νομοτεχνικής πληρότητας και ασφάλειας δικαίου. Η μη ρητή αναφορά στο Προεδρικό Διάταγμα 75/2020, το οποίο εκδόθηκε κατ’ εφαρμογή των υφιστάμενων διατάξεων, δημιουργεί ασάφεια ως προς το εάν αυτό εξακολουθεί να ισχύει και να καλύπτει τους νέους σκοπούς ή αν απαιτείται η θέσπιση νέου Π.Δ. για τη συμπλήρωσή του.
Επιπλέον, λαμβανομένων υπόψη των τεχνολογιών που ήδη εφαρμόζονται στα σύνορα της χώρας, όπως τα Αυτοματοποιημένα Συστήματα Επιτήρησης Συνόρων (Automated Border Surveillance Systems – ABSS), τα οποία έχουν εγκατασταθεί σε τουλάχιστον δεκαπέντε πυλώνες στον Έβρο με αποστάσεις ανίχνευσης από 2,2 έως 12,7 χλμ. για ανθρώπους και από 13,2 έως 18,8 χλμ. για οχήματα, το σύστημα “Smart Policing” της ΕΛ.ΑΣ. με δυνατότητες αναγνώρισης προσώπου, τα συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών που χρησιμοποιούνται για περιοπολίες σε δομές φιλοξενίας αιτούντων άσυλο (όπως αυτά στο πλαίσιο λειτουργίας του συστήματος ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ) καθίσταται εμφανές ότι η τεχνολογική υλοποίηση προηγείται της νομοθετικής ρύθμισης. Υπό τις συνθήκες αυτές, η προτεινόμενη αναθεώρηση εκλαμβάνεται ως πρόχειρη προσπάθεια θεσμικής νομιμοποίησης πρακτικών που ήδη λαμβάνουν χώρα, χωρίς την απαιτούμενη νομοθετική θεμελίωση και τις αναγκαίες εγγυήσεις δικαιωμάτων.
Κατά συνέπεια, η τροποποίηση αποτελεί στην ουσία εν μέρει προσπάθεια εκ των υστέρων νομιμοποίησης εκτεταμένων πρακτικών επιτήρησης, που ενδέχεται να θίγουν τον πυρήνα θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Είναι, επομένως, επιτακτική η ανάγκη κάθε νομοθετικής πρωτοβουλίας που επεκτείνει την κρατική επιτήρηση να εδράζεται σε σαφείς, προβλέψιμες και προσβάσιμες διατάξεις, οι οποίες να πλαισιώνονται από αποτελεσματικές εγγυήσεις κατά της κατάχρησης και να διασφαλίζουν την ύπαρξη ουσιαστικών και αποτελεσματικών ενδίκων μέσων. Μόνον υπό αυτές τις προϋποθέσεις μπορεί να διαφυλαχθεί ότι το κράτος δικαίου δεν θα υποχωρήσει έναντι της τεχνολογικής ισχύος, ιδίως σε πεδία όπως η διαχείριση των συνόρων, όπου τα υποκείμενα δεδομένων που υφίστανται παρεμβατικές πρακτικές σπανίως διαθέτουν τη δυνατότητα ή τα μέσα να προσφύγουν ενώπιον των αρμόδιων εποπτικών αρχών. Η νομοθετική εξουσία οφείλει, συνεπώς, να θέτει την τεχνολογία στην υπηρεσία της δημοκρατίας και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΟΙ ΚΑΜΕΡΕΣ. ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ. ΛΕΤΕ ΓΙΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΡΧΕΙΩΝ ΟΜΩΣ ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΡΧΕΙΑ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΕΙΝΑΙ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΥΤΥΧΩΣ, ΑΡΑ ΑΝΑΛΟΓΙΚΆ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΑΠΟ ΚΑΜΕΡΕΣ.
ΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΤΑ ΣΚΕΦΤΕΣΤΕ, ΕΧΕΤΕ ΚΑΜΕΡΕΣ ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ;
Μπράβο