Άρθρο 119
Δημοσίευση διαθήκης και σύσταση Μητρώου Διαθηκών – Αντικατάσταση άρθρου 1769 Αστικού Κώδικα
Το άρθρο 1769 του Αστικού Κώδικα (π.δ. 456/1984, Α’ 164), περί δημοσίευσης διαθήκης, αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 1769
Δημοσίευση διαθήκης
1. Συμβολαιογράφος, στον οποίο υπάρχει διαθήκη, οφείλει, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, μόλις πληροφορηθεί τον θάνατο του διαθέτη, να δημοσιεύσει τη διαθήκη στην ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα δημοσίευσης διαθηκών «Μητρώο Διαθηκών», που τηρείται από τους συμβολαιογραφικούς συλλόγους της χώρας.
2. Όποιος κατέχει ιδιόγραφη διαθήκη οφείλει, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, μόλις πληροφορηθεί τον θάνατο του διαθέτη, να την εμφανίσει για δημοσίευση σε συμβολαιογράφο.
3. Για τη δημοσίευση διαθήκης ο συμβολαιογράφος συντάσσει πρακτικό, στο οποίο καταχωρίζονται ολόκληρη η διαθήκη και η βεβαίωση για την ύπαρξη ή ανυπαρξία των εξωτερικών ελαττωμάτων της παρ. 4 του άρθρου 1721.
4. Ο συμβολαιογράφος φυλάσσει στο αρχείο του τα πρωτότυπα των διαθηκών που δημοσίευσε.».
Άρθρο 120
Δημοσίευση διαθήκης από προξενική αρχή – Αντικατάσταση άρθρου 1773 Αστικού Κώδικα
Το άρθρο 1773 του Αστικού Κώδικα (π.δ. 456/1984, Α’ 164), περί δημοσίευσης διαθήκης από προξενική αρχή, αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 1773
Δημοσίευση από προξενική αρχή
Προξενική αρχή, στην οποία υπάρχει διαθήκη, οφείλει, μόλις πληροφορηθεί τον θάνατο του διαθέτη, να τη δημοσιεύσει σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 1769, συντάσσοντας πρακτικό, στο οποίο καταχωρίζεται ολόκληρη η διαθήκη και το οποίο υπογράφεται από τον προϊστάμενο της προξενικής αρχής και τον γραμματέα και σε κάθε άλλη περίπτωση να τη δημοσιεύσει στο προξενικό γραφείο ενώπιον δύο (2) μαρτύρων και του γραμματέα του προξενείου, αν υπάρχει. Το πρακτικό υπογράφεται από τον προϊστάμενο της προξενικής αρχής, τον γραμματέα και τους μάρτυρες. Το πρωτότυπο των διαθηκών με το τυχόν περικάλυμμα, αφού θεωρηθούν από τον προϊστάμενο της προξενικής αρχής κατά το άρθρο 1769, προσαρτώνται στο πρακτικό και φυλάσσονται στα αρχεία του προξενείου.
Αντίγραφο του πρακτικού αποστέλλεται από την προξενική αρχή προς καταχώριση στο Μητρώο Διαθηκών.».
Άρθρο 121
Βιβλία δημοσιεύσεων τηρούμενα από προξενικές αρχές – Αντικατάσταση άρθρου 1778 Αστικού Κώδικα
Το άρθρο 1778 του Αστικού Κώδικα (π.δ. 456/1984, Α’ 164), περί των βιβλίων διαθηκών, αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 1778
Βιβλία δημοσιεύσεων
Οι προξενικές αρχές τηρούν βιβλίο των διαθηκών που δημοσιεύονται, το οποίο δύναται να τηρείται και σε ηλεκτρονική μορφή.».
Άρθρο 122
Καταχώριση και τήρηση διαθηκών – Αντικατάσταση άρθρου 10 ν.δ. 3082/1954
Το άρθρο 10 του ν.δ. 3082/1954 (Α’ 257), περί των δημοσιεύσεων διαθηκών από τους συμβολαιογράφους, αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 10
Υποχρέωση συμβολαιογράφων ή προξένων για αμελλητί καταχώριση στην ειδική πλατφόρμα δημοσίευσης διαθηκών – Υποχρέωση εχεμύθειας αρχειοφύλακα – Συνέπειες μη τήρησης της εχεμύθειας – Εξουσιοδοτικές διατάξεις
1. Κάθε συμβολαιογράφος ή συμβολαιογραφών πρόξενος υποχρεούται άμεσα, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, να καταχωρίζει στην ειδική πλατφόρμα δημοσίευσης διαθηκών «Μητρώο Διαθηκών», η κυριότητα, διοίκηση και διαχείριση της οποίας ανήκει στους συμβολαιογραφικούς συλλόγους της χώρας, για κάθε ιδιόγραφη διαθήκη που κατατέθηκε ή προσκομίστηκε σε αυτόν, για κάθε μυστική διαθήκη που καταρτίστηκε ενώπιόν του και για κάθε δημόσια διαθήκη που συντάχθηκε ενώπιόν του τα εξής στοιχεία: επώνυμο, όνομα, όνομα πατρός, όνομα μητρός, επάγγελμα, τόπος και ημερομηνία γέννησης, ΑΦΜ, κατοικία του διαθέτη, αριθμός της πράξης της διαθήκης και είδος αυτής.
2. Ο αρχειοφύλακας οφείλει να τηρεί μυστικό το περιεχόμενο του Μητρώου Διαθηκών για τις αδημοσίευτες διαθήκες και οποιοσδήποτε θέλει να πληροφορηθεί αν συντάχθηκε διαθήκη κάποιου υποχρεούται να υποβάλει σε σχετική αίτηση, στην οποία επισυνάπτεται ληξιαρχική πράξη θανάτου εκείνου, του οποίου ζητείται να βεβαιωθεί η ύπαρξη ή μη διαθήκης. Στην περίπτωση αυτή ο αρχειοφύλακας εκδίδει σχετική βεβαίωση. Εάν υπάρχει διαθήκη, στη βεβαίωση αναφέρει το όνομα του συμβολαιογράφου ή συμβολαιογραφούντος προξένου, ενώπιον του οποίου αυτή συντάχθηκε ή κατατέθηκε, την έδρα και τον αριθμό της πράξης και τα στοιχεία επικοινωνίας αυτού.
3. Η μη τήρηση της επιβαλλόμενης εχεμύθειας σε συνδυασμό με τη νομοθεσία για τη προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, από τον αρχειοφύλακα και η με οποιοδήποτε τρόπο ανακοίνωσης εκτός της περίπτωσης της παρ. 2, περί ύπαρξης ή μη διαθήκης κάποιου, αποτελεί βαρύ πειθαρχικό παράπτωμα, το οποίο τιμωρείται και με την ποινή της οριστικής απόλυσης από την υπηρεσία.
4. Με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης καθορίζονται οι χρήστες, η θέαση, το περιεχόμενο και οι ειδικότεροι όροι λειτουργίας της ειδικής πλατφόρμας δημοσίευσης διαθηκών «Μητρώο Διαθηκών», στο οποίο καταχωρίζονται οι αδημοσίευτες διαθήκες, η διαδικασία πιστοποίησης και εγγραφής χρηστών σε αυτή, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την εφαρμογή του παρόντος.».
Η ιδιόγραφη διαθήκη να κατατίθεται υποχρεωτικά στον συμβολαιογράφο από τον ίδιο τον διαθέτη όσο ζει.
Διαφορετικά, να κηρύσσεται υποχρεωτικά κυρία η ιδιόγραφη διαθήκη με πραγματογνωμοσύνη και εξέταση τριών ή περισσοτέρων ακόμη μαρτύρων, όπως τρεις μάρτυρες απαιτούνται για την σύνταξη δημόσιας διαθήκης, για να εξασφαλίζεται η τήρηση της αληθινής βούλησης του διαθέτη και ότι δεν υποκαθίσταται αυτή από την βούληση των κληρονόμων, ακόμη και όταν οι κληρονόμοι δεν είναι εξωτικοί.
Δεν είναι δυνατόν να είναι αυστηρότερες οι προϋποθέσεις σχετικά με την παρουσία μαρτύρων σε μία δημοσία διαθήκη που έχει το επιπλέον εχέγγυο της βέβαιας χρονολογίας, από την ιδιόγραφη.
Αν η δημοσίευση των ιδιογραφων διαθηκών είναι υποχρεωτική, ανεξαρτητα αν πάσχουν αυτές από εξωτερικά ή άλλα ελαττώματα, να προβλεφθει ότι ο συμβολαιογράφος που τις δημοσιεύει δεν φέρει καμία ευθύνη ποινική ή αστική από την δημοσίευση για συμμετοχή σε πλαστογραφία για απάτη, ή για χρήση πλαστού.
Δεν θα μπορεί να αφήνεται έκθετος ο συμβολαιογράφος σε διώξεις από τους κληρονόμους επειδή ο νομοθέτης δεν ενδιαφέρεται να πατάξει την πλαστογραφία.
Γιατι συνεχίζεται η προσκόμιση διαθήκης από συγγενή και δεν καθιερώνεται ΜΟΝΟ ή κατάθεση από το διαθέτη στο Συμβολαιογράφο, ο οποίος βεβαιώνει την ταυτότητα (άρα και την πραγματική βούληση του διαθέτη)?
Με αυτόν τον τροπο δεν χρειάζεται καμία γραφολογική εξέταση, αφού ο ίδιος ο διαθέτης εμφανίστηκε σε συμβολαιογράφο και κατέθεσε τη διαθήκη του.
Η “ξαφνική» εμφάνιση διαθηκών και η προσκόμιση τους στο συμβολαιογράφο για δημοσίευση, όχι μόνο δεν επιβεβαιώνει τη ταυτότητα του διαθέτη, αλλά σε πλείστες περιπτώσεις συνεχίζει το πρόβλημα των «εκ των υστέρων» ή εικονικών διαθηκών που αποσκοπούν στις άτυπες διανομές περιουσίας και καταστρατηγούν τις διατάξεις περί εξ αδιαθέτου διαδοχής.
Δεδομένου ότι η διαδικασία κήρυξης της διαθήκης ως κυριας διατηρείται, με προσθήκη και άρθρου 808Α στον ΚΠολΔ, απαιτείται η τροποποίηση και του άρθρου 1776 ΑΚ, που αναφέρεται ακόμα σε ειρηνοδίκη (πλέον πρωτοδίκη) ως αρμόδιο για να δημοσιεύσει και να κηρύξει κυρια την διαθήκη.
Προς εξασφάλιση των συναλλαγών θα πρέπει υποχρεωτικά η προς δημοσίευση ΙΔΙΟΓΡΑΦΗ ΔΙΑΘΗΚΗ να συνοδεύεται από πραγματογνωμοσύνη περί της γνησιότητας της. Με την πραγματογνωμοσύνη, θα εξασφαλίζεται και το Δημόσιο συμφέρον από απώλεια εσόδων αλλά και ο Συμβολαιογράφος στην περίπτωση που από το περιεχόμενο της διαθήκης, προκύπτει καταφανώς, ότι είναι πλαστή, όπως συμβαίνει μέχρι τώρα σε πολλές δημοσιευμένες ιδιόγραφες
Η προς ψήφιση νομοθεσία δεν προβλέπει την παραμικρή εξασφάλιση του συμβολαιογράφου από την ευθύνη για το ενδεχόμενο να είναι η διαθήκη πλαστή, και ο συμβολαιογράφος δεν έχει την κατάρτιση γραφολόγου για να εκφέρει μία τέτοια κρίση.
Επειδή ο συμβολαιογράφος γραφολόγος δεν είναι, θα ήταν ορθότερο η δημοσίευση ιδιόγραφης διαθήκης μη κατατεθειμένης σε συμβολαιογραφο από τον διαθέτη εν ζωή, να γίνεται αυστηρά και μόνον υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει γραφολογική έκθεση πραγματογνώμονα που επιβεβαιώνει την γνησιότητα του γραφικού χαρακτήρα και της υπογραφής του διαθέτη.
Οι απώλειες των δημοσίων εσόδων σε αντίθετη περίπτωση θα είναι σοβαρές, και μεγάλοι οι κίνδυνοι για τους συναλλασσόμενους που δεν συνειδητοποιούν πάντα τους κινδύνους από μια ενδεχόμενη πλαστογραφία.
Δεν προβλέπεται αμοιβή του συμβολαιογράφου ως προϋπόθεση για την εργασία του, τέτοια που να διασφαλίζει την ανεξαρτησία του και την δυνατότητά του να αρνηθεί την δημοσίευση, σε περίπτωση που πράγματι υπάρχουν υπόνοιες για πλαστότητα.