Η παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 4538/2018 (Α’ 85) τροποποιείται ως προς τις κατά περίπτωση προϋποθέσεις της ανάθεσης της εποπτείας της αναδοχής και το άρθρο 13 διαμορφώνεται ως εξής:
«Άρθρο 13
Εποπτεία της αναδοχής
1. Η εποπτεία της αναδοχής, σύμφωνα με τον νόμο και τις ειδικότερες ρυθμίσεις του παρόντος, ανατίθεται, κατά περίπτωση, στους εξής φορείς:
α. στα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφερειών του άρθρου 9 του ν. 4109/2013 (Α’ 16) για τους ανηλίκους που έχουν υπό την προστασία τους, όταν αυτοί τοποθετούνται σε αναδοχή, και οι ανάδοχοι γονείς κατοικούν εντός των ορίων της περιφερειακής ενότητας, στην οποία βρίσκεται η έδρα του φορέα. Εάν ο ανήλικος υπό την προστασία των ανωτέρω φορέων τοποθετηθεί σε ανάδοχους γονείς, οι οποίοι κατοικούν σε διαφορετική περιφερειακή ενότητα, η εποπτεία της αναδοχής ανατίθεται στον φορέα, ο οποίος έχει κρίνει την καταλληλότητα των αναδόχων.
β. Στις Διευθύνσεις Κοινωνικής Μέριμνας ή, κατά περίπτωση, τα Τμήματα Κοινωνικής Αλληλεγγύης των Διευθύνσεων Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας των Περιφερειών ή Περιφερειακών Ενοτήτων για τους ανηλίκους οι οποίοι δεν είναι τοποθετημένοι σε μονάδα παιδικής προστασίας και φροντίδας ή είναι τοποθετημένοι σε μονάδα νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Κατ’ εξαίρεση, στις περιπτώσεις όπου οι ανωτέρω ανήλικοι τοποθετούνται σε αναδόχους, των οποίων η καταλληλότητα έχει κριθεί από τους φορείς των περ. α’ ή γ’, η εποπτεία της αναδοχής ανατίθεται στους φορείς αυτούς,
γ. στα δημοτικά βρεφοκομεία, για τους ανηλίκους που έχουν υπό την προστασία τους, όταν αυτοί τοποθετούνται σε αναδοχή και οι ανάδοχοι γονείς κατοικούν εντός της περιφερειακής ενότητας στην οποία βρίσκεται η έδρα του Φορέα.
δ. στις κοινωνικές υπηρεσίες των Εταιρειών Προστασίας Ανηλίκων του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τους ανηλίκους που έχουν υπό την ευθύνη τους, όταν αυτοί τοποθετούνται σε αναδοχή και οι ανάδοχοι γονείς κατοικούν εντός της περιφερειακής ενότητας, στην οποία βρίσκεται η έδρα του Φορέα.
ε. στις Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων και Κοινωνικής Αρωγής του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τους ανηλίκους, οι οποίοι τίθενται σε αναδοχή σύμφωνα με το άρθρο 18, όταν οι ανάδοχοι γονείς κατοικούν εντός της περιφερειακής ενότητας στην οποία βρίσκεται η έδρα του Φορέα.
Σε κάθε άλλη περίπτωση, αρμόδιοι φορείς εποπτείας της αναδοχής είναι οι Διευθύνσεις Κοινωνικής Μέριμνας ή, κατά περίπτωση, τα Τμήματα Κοινωνικής Αλληλεγγύης των Διευθύνσεων Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας των Περιφερειών ή Περιφερειακών Ενοτήτων, του τόπου κατοικίας των αναδόχων γονέων.
2. Ο αρμόδιος για την εποπτεία της αναδοχής φορέας υποχρεούται:
α. να οργανώνει επισκέψεις οργάνων του, τουλάχιστον μία φορά το μήνα και εκτάκτως όποτε το κρίνει σκόπιμο στην ανάδοχη οικογένεια για να διαπιστώνει τους όρους διαβίωσης και ανατροφής του τοποθετηθέντος ανηλίκου. Οι επισκέψεις μπορεί να γίνονται και χωρίς προειδοποίηση των αναδόχων γονέων,
β. να χορηγεί τη σχετική βεβαίωση εξακολούθησης της αναδοχής στους ανάδοχους γονείς έτσι ώστε να τους παρέχονται οι διευκολύνσεις που προβλέπονται στο άρθρο 12 του παρόντος,
γ. να συνεργάζεται εποικοδομητικά με τους αναδόχους γονείς και να τους διευκολύνει, κατά το μέτρο του δυνατού, στην άσκηση των καθηκόντων τους ως αναδόχων γονέων,
δ. να συνεργάζεται εποικοδομητικά με τον ανήλικο σε αναδοχή, να πραγματοποιεί συστηματική ενημέρωσή του σχετικά με τα δικαιώματά του και τον τρόπο της εκ μέρους του υποβολής παραπόνων, ανάλογα πάντα με την ηλικία και το βαθμό ωριμότητάς του,
ε. να επιλαμβάνεται αμέσως επειγουσών περιπτώσεων που αφορούν τον ανήλικο, ευθύς μόλις ειδοποιηθεί από τον ανάδοχο γονέα ή τρίτο,
στ. να παρέχει τις αναγκαίες συμβουλές στους ανάδοχους γονείς για θέματα που αφορούν την όλη λειτουργία του οικογενειακού περιβάλλοντος και μπορούν να επηρεάσουν την ομαλή διαβίωση του ανηλίκου,
ζ. να συμπεριφέρεται προς τους ανάδοχους γονείς με τον επιβαλλόμενο σεβασμό χωρίς καμία διάκριση λόγω κοινωνικής ή οικονομικής κατάστασης ή πολιτικών ή θρησκευτικών πεποιθήσεών τους, τηρώντας κατά τα λοιπά τις διατάξεις του ν. 4443/2016 (Α’ 232),
η. να τηρεί τα ειδικά μητρώα των άρθρων 5 παράγραφος 2 εφόσον φιλοξενεί ανηλίκους και 6 παράγραφος 2 και να εγγράφει τα απαιτούμενα στοιχεία στα εθνικά μητρώα των άρθρων 5 παράγραφος 1, 6 παράγραφοι 1 και 7, μέσα στις προθεσμίες που προβλέπονται,
θ. να συνεργάζεται με την κοινωνική υπηρεσία της μονάδας παιδικής προστασίας όπου αυτό απαιτείται.
3. Ο αρμόδιος, για την εποπτεία της αναδοχής, φορέας, συντάσσει και αποστέλλει ανά εξάμηνο στον αρμόδιο εισαγγελέα ανηλίκων έκθεση σχετικά με τις δράσεις του που αναφέρονται στην παράγραφο 2, εκτός αν προκύψει ανάγκη για έκτακτη ενημέρωσή του, οπότε τον ενημερώνει αμελλητί. Αντίγραφο της έκθεσης διαβιβάζεται από τον ίδιο φορέα και στο Ε.Κ.Κ.Α. να καταχωρισθεί στο αρχείο του Εθνικού Μητρώου Εγκεκριμένων Αναδοχών της παραγράφου 1 του άρθρου 7.».
Να προστεθεί στο στοιχείο θ «ειδικά σε περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων ο φορέας εποπτείας πρέπει να συνεργάζεται με τις μονάδες παιδικής προστασίας και φροντίδας προκειμένου να καλυφθούν επαρκώς και ειδικώς οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης ομάδας (επικοινωνία με βιολογικό περιβάλλον, αιτήσεις ασύλου κ.α.)»
Η αποτελεσματικότητα εποπτείας θα εξαρτηθεί από την στελέχωση ή την υποστελέχωση αυτών των υπηρεσιών. Είναι γεγονός ότι όλοι οι αναφερόμενοι φορείς είναι υποστελεχωμένοι. Χρειάζεται να υπάρξει πρόβλεψη ότι οι υπηρεσίες αυτές θα έχουν σε κάθε περίπτωση επαρκές προσωπικό.
Ως προς την εποπτεία της αναδοχής θα πρέπει να διασφαλιστεί η δυνατότητα του αρμοδίου για μηνιαία παρακολούθηση της αναδοχής . Επίσης είναι χρήσιμο να κοινοποιείται και στην κοινωνική υπηρεσία της μονάδας παιδικής προστασία που ασκεί την γονική μέριμνα ή επιμέλεια του παιδιού, η αναφερόμενη στην παράγραφο 3, του άρθρου 23 έκθεση του αρμόδιου για την εποπτεία της αναδοχής, φορέα.
Πέραν τούτου και σε ότι αφορά στις Διατάξεις για την προώθηση των θεσμών της αναδοχής και της υιοθεσίας του ν. 4538/2018 χρειάζεται να προβλεφτούν επιπλέον και τα ακόλουθα (τα οποίο έχουν κατατεθεί και εγγράφως) :
• Αξιολόγηση και την εκπαίδευση των Κοινωνικών Λειτουργών των Κρατικών Φορέων που εμπλέκονται στην αξιολόγηση και την προετοιμασία των ΥΘΓ/ΥΑΓ.
• Κατά την αναζήτηση υποψηφίων αναδόχων γονέων να γίνεται αναζήτηση για οικογένειες στην ίδια πόλη ή στον ίδιο νομό προκειμένου να διατηρηθεί η επικοινωνία μεταξύ των αδερφών.
• Σε ότι αφορά στις Διευκρινίσεις για τη διαδικασία της προσαρμογής των παιδιών , χρειάζεται να επεκταθεί κατ’ ελάχιστον ένα (1) μήνα και κατά μέγιστο δύο (2) μήνες το χρονικό διάστημα.
• Ένα ακόμη εξαιρετικά σοβαρό θέμα, είναι η αποκατάσταση παιδιών με σοβαρά θέματα υγείας για οποία ενώ κρίνεται δύσκολη η ανάληψη της φροντίδας τους από οικογένειες, δεν είναι λίγες οι φορές που ΥΘΓ ή ΥΑΓ έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον να τα αναλάβουν χωρίς όμως να δίνεται η δυνατότητα του ταιριάσματος μέσω anynet. Προτείνεται λοιπόν, γι’ αυτές τις περιπτώσεις να ενημερώνονται οι αρμόδιες υπηρεσίες ελέγχου ώστε να διενεργείται έλεγχος άμεσα και εφόσον δοθεί έγκριση καταλληλότητας να συνδέονται μέσω του πληροφοριακού συστήματος και να προχωράει η σύνδεση παρέχοντας κάθε δυνατή υποστήριξη σε αυτούς τους γονείς.
• Να αποσαφηνιστούν οι βασικές παράμετροι της επαγγελματικής αναδοχής και το ποσό οικονομικής ενίσχυσης για την σωστή εφαρμογή της οποίας θα χρειαστούν εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την συνειδησιακή αφύπνιση των επαγγελματιών αναδόχων
• Εφαρμογή διαδικασιών και πρωτοκόλλου για την υλοποίηση του θεσμού της συγγενικής αναδοχής σε προγενέστερο στάδιο του αιτήματος φιλοξενίας και της απομάκρυνσης του παιδιού από το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον. Να σημειωθεί η ανάγκη α) εκπαίδευσης για τους Εισαγγελείς Πρωτοδικών που δεν έχουν εξειδίκευση σε θέματα ανηλίκων και β) εφαρμογή πρωτοκόλλου για τη διαδικασία απομάκρυνσης των παιδιών από τη φυσική οικογένεια όταν αυτή κρίνεται ακατάλληλη ή αδυνατεί να φροντίσει το ανήλικο τέκνο.
• Πιστοποίηση φορέων και επαγγελματιών με στόχο τη διαρκή υποστήριξη θετών/αναδόχων οικογενειών στο πλαίσιο α) σεμιναρίων θεωρητικού & βιωματικού χαρακτήρα και β) θεραπευτικών ομάδων.
Στην περ. δ της παρ. 2 θα πρέπει να προβλεφθεί ότι σε περιπτώσεις ανηλίκων με μαθησιακές ή αναπτυξιακές αναπηρίες θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να αξιολογούνται μορφές εναλλακτικής επικοινωνίας.
Η εποπτεία του Κοινωνικού Συμβούλου είναι ένα εξαιρετικά θετικό και σημαντικό μέτρο. Απαιτείται περαιτέρω θεσμοθέτηση ξεκάθαρων εθνικών προδιαγραφών (1) ποιοτικής φροντίδας, βάσει των οποίων οφείλουν να λειτουργούν οι φορείς παιδικής προστασίας (2) ως προς το ρόλο και τα προσόντα επιλογής του Κοινωνικού Συμβούλου και (3) ως προς την υλοποίηση της εποπτείας του Κοινωνικού Συμβούλου και της συνεργασίας του με τους φορείς της αρμοδιότητάς του.
Επίσης, λόγω της βαρύτητας του ρόλου, πρέπει να έχει αποκλειστικά και μόνο τα καθήκοντα που απορρέουν από αυτόν
Προτείνουμε να δωθεί έμφαση στην συνεργασία με την Κοινωνική Υπηρεσία της Δομής, αλλάζοντας το «όπου απαιτείται» με «απαιτείται».
Στην μεταπαρακολούθηση θα πρέπει να απαιτείται η συνεργασία της Περιφέρειας με την ΚΥ της δομής και να μην είναι στην ευχέρεια του ΚΛ της Περιφέρειας. Αυτό θα διευκολύνει και τις περιπτώσεις όπου ένα παιδί θα πρέπει να επιστρέψει στην δομή φιλοξενίας λόγω προβλημάτων στην ανάδοχο οικογένεια.
Στο εδάφιο γ΄της παρ. 1 για τα δημοτικά βρεφοκομεία πρέπει να προστεθεί: «… για τους ανήλικους που έχουν υπό την προστασία του όταν αυτοί τοποθετούνται σε αναδοχή και οι ανάδοχοι γονείς κατοικούν εντός της περιφερειακής ενότητας στην οποία βρίσκεται η έδρα του Φορέα, «μέχρι την ηλικία των έξι ετών». Μετά τα έξι έτη του ανηλίκου σε αναδοχή, την εποπτεία αναλαμβάνει η Διεύθυνση ή το Τμήμα Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφερειακής Ενότητας στην οποία κατοικεί ο ανήλικος»