- Απαγορεύεται η επιστροφή αλλοδαπού εφόσον:
α) Είναι ανήλικος που παρακολουθεί ελληνικό σχολείο οποιασδήποτε βαθμίδας της εκπαίδευσης ή οι γονείς ή τα πρόσωπα που έχουν την επιμέλειά του διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα,
β) είναι γονέας ημεδαπού ανηλίκου και έχει την επιμέλεια ή έχει υποχρέωση διατροφής, την οποία εκπληρώνει,
γ) έχει υπερβεί το ογδοηκοστό (80ό) έτος της ηλικίας του,
δ) είναι ανήλικος, στον οποίο έχουν επιβληθεί αναμορφωτικά μέτρα με απόφαση του Δικαστηρίου Ανηλίκων, καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος τους,
ε) διαπιστώνεται η ιδιότητά του ως ομογενούς,
στ) είναι θύμα ή ουσιώδης μάρτυρας εγκληματικών πράξεων, οι οποίες προβλέπονται στο άρθρο 82Α του Ποινικού Κώδικα (ν. 4619/2019, Α’ 95) και στα άρθρα 1 και 2 του ν. 927/1979 (Α’ 139) και προσέρχεται προς υποβολή καταγγελίας ή αναφορά του περιστατικού στις αρμόδιες αστυνομικές αρχές, μέχρι την έκδοση της πράξης του αρμόδιου εισαγγελέα των περ. α) και γ) της παρ. 1 του άρθρου 48 της υπ’ αρ. 95391/2024/20.3.2024 κοινής απόφασης των Υπουργών Εξωτερικών και Μετανάστευσης και Ασύλου «Καθορισμός των ειδικών δικαιολογητικών, ανά κατηγορία εθνικής θεώρησης εισόδου, και των απαιτούμενων δικαιολογητικών για την χορήγηση και την ανανέωση των αδειών διαμονής, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 5038/2023 (Α’ 81)» (Β΄ 1807), όπως εκάστοτε ισχύει.
ζ) είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας κατά τις διατάξεις του ν. 3500/2006 (Α’ 232) και προσέρχεται προς υποβολή καταγγελίας ή αναφορά του περιστατικού στις αρμόδιες αστυνομικές αρχές.
Στην απαγόρευση της επιστροφής περιλαμβάνονται και οι έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης και για έξι (6) μήνες μετά τον τοκετό.
- Δεν απαγορεύεται η επιστροφή στις περ. β), γ), ε), στ) και ζ) της παρ. 1, όταν ο αλλοδαπός είναι επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη ή την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία.
- Στις περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων εφαρμόζονται τα άρθρα 11 και 18.
- Η προστασία που παρέχουν οι διατάξεις του παρόντος άρθρου καταλαμβάνουν και τα πρόσωπα που τελούν εκτός του πεδίου εφαρμογής του παρόντος νόμου.
Κατ’ αναλογία της πρόβλεψης του άρθρου 10 του νομοσχεδίου για τη χορήγηση της αναβολής απομάκρυνσης σε πολίτες τρίτων χωρών όταν υφίστανται αποδεδειγμένα σοβαρά προβλήματα υγείας του ενδιαφερομένου που καθιστούν την άμεση απομάκρυνση δυσανάλογη ή επικίνδυνη θεωρούμε σκόπιμη την πρόσθεση κατηγορίας πολιτών τρίτων χωρών με σοβαρά προβλήματα υγείας στην προστασία από την απέλαση του άρθρου 25. Ειδικά για τους πολίτες τρίτων χωρών με σοβαρά προβλήματα υγείας που έχουν εκπέσει από τη διαδικασία ασύλου η κατάργηση από το 2020 (Ν.4686/2020) της δυνατότητας παραπομπής τους από τις Επιτροπές Προσφυγών στο Υπουργείο Μετανάστευσης για χορήγηση άδειας παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους έχει καταστήσει αδύνατη την τακτοποίηση της παραμονής τους στη χώρα και την πρόσβασή τους στο σύστημα υγείας και η συμπερίληψή τους στο άρθρο 25 του νομοσχεδίου για την προστασία από την επιστροφή είναι σύμφωνη με την αρχή της μη επαναπροώθησης, με το ενωσιακό Δίκαιο και την Οδηγία 2008/115/ΕΚ (άρθρο 5).
Σε κάθε περίπτωση προτείνουμε να προστεθεί στο άρθρο εδάφιο η για απαγόρευση της επιστροφής αλλοδαπών με σοβαρά προβλήματα υγείας.
Το Δίκτυο Συνηγορίας για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Child Rights Advocacy Network – CRAN), και οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών που το συναπαρτίζουν έχουν ως στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και δη των πιο ευάλωτων από αυτά. Για το λόγο αυτό και με σκοπό τη εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος των παιδιών οι συνυπογράφουσες 13 οργανώσεις 1.Better Days Greece, 2.Changemakers Lab, 3.Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, 4.Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, 5.Human Rights Legal Project, 6.INTERSOS Hellas, 7.International Rescue Committee (IRC) Hellas, 8.Open Cultural Center, 9.Safe Passage International Greece, 10. SolidarityNow, 11.Σχεδία – Κέντρο Παιδαγωγικής και Καλλιτεχνικής Επιμόρφωσης, 12.Terre des Hommes Hellas, 13.The HOME Project θεωρούμε αναγκαία την κάτωθι τροποποίηση:
Στην παράγραφο 1δ) Να αναδιαμορφωθεί η πρόταση ως εξής : «δ) είναι ανήλικος, στον οποίο έχουν επιβληθεί αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα με απόφαση του Δικαστηρίου Ανηλίκων, καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος τους».
Ενόψει των ιδιαίτερων αναγκών των λεχώνων και των βρεφών τους πρώτους μήνες της ζωής τους, ιδίως όταν αυτά έρχονται σε ένα μη σταθερό πλαίσιο όπως αυτό διαμορφώνεται από τον εκτοπισμό και τη μετακίνηση, προτείνουμε να αναδιαμορφωθεί η πρόταση ως εξής : «Στην απαγόρευση της επιστροφής περιλαμβάνονται και οι έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης και για εννιά (9) μήνες μετά τον τοκετό».
Για την ενιαία εφαρμογή του νόμου σε όλες τις διαδικασίες στο υπό 1, θα πρέπει να προστεθεί μια επιπλέον παράγραφος που να απαγορεύει την επιστροφή αλλοδαπού εφόσον του έχει χορηγηθεί καθεστώς διεθνούς προστασίας ή έχει ζητήσει την παροχή τέτοιου καθεστώτος και το αίτημά του δεν έχει κριθεί οριστικά, όπως υπήρχε στο αρθ. 41 παρ δ(1) του Ν. 3907/2011.
Μη νομίμως απαλείφεται από την παρ. 3 η περίπτωση των ανθρώπων που αιτούνται ή στους οποίους έχει χορηγηθεί καθεστώς διεθνούς προστασίας και οι οποίοι υποχρεωτικά προστατεύονται από την επιστροφή. Είναι απαραίτητη η επαναφορά της διάταξης της περ. δ΄ της παρ. 1 του άρθρου 41 Ν 3907/2011 (Α΄ 7), ως ακολούθως: «Του έχει χορηγηθεί καθεστώς διεθνούς προστασίας ή έχει ζητήσει την παροχή τέτοιου καθεστώτος και το αίτημά του δεν έχει κριθεί οριστικά, υπό την επιφύλαξη των άρθρων 32 και 33 της Σύμβασης της Γενεύης του 1951.»
Στο εν λόγω άρθρο έχει αφαιρεθεί η περίπτωση 1δ) του αρ. 41 του προηγούμενου νόμου 3907/2011. Η προγενέστερη διατύπωση του άρθρου απαγόρευε την επιστροφή αλλοδαπού εφόσον του είχε χορηγηθεί καθεστώς διεθνούς προστασίας ή έχει ζητήσει την παροχή τέτοιου καθεστώτος.
Η αφαίρεση της ως άνω περίπτωσης είναι προβληματική γιατί δεν εξαιρούνται ρητά από την επιστροφή αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. Ακόμα και αν ληφθεί υπόψιν ότι το νομοσχέδιο αναφέρεται σε «παράνομως διαμένοντες» οπότε έτσι και αλλιώς εξαιρούνται οι αιτούντες άσυλο και οι πρόσφυγες που είναι de facto νομίμως διαμένοντες.
Η περίπτωση β΄ της παραγράφου είναι προβληματική καθώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο γονέας εκδηλώνει γνήσιο ενδιαφέρον για το τέκνο και ασκεί τα καθήκοντα γονικής μέριμνας, εντούτοις αδυνατεί να καταβάλλει το ποσό της διατροφής για λόγους που εδράζονται εκτός της υπαιτιότητάς του ,πχ. αδυναμία εξεύρεσης εργασίας ή εξαιρετικά χαμηλό εισόδημα, φαινόμενα συχνά ανάμεσα στους πολίτες τρίτων χωρών. Η επιστροφή ενός γονέα ημεδαπού ανηλίκου που ενδιαφέρεται για το τέκνο του και δεν υπάρχει πρόβλημα στις μεταξύ τους σχέσεις, θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχοσύνθεση του ανηλίκου. Άλλωστε η αφαίρεση της επιμέλειας δεν συνεπάγεται την αφαίρεση της γονικής μέριμνας οπότε τυχόν απομάκρυνση του γονέα θα επιφέρει πλείστα διαδικαστικά και γραφειοκρατικά προβλήματα και δη σε συναλλαγές με το δημόσιο ή με το Εθνικό Σύστημα Υγείας, όπως για παράδειγμα στην έκδοση ΑΦΜ και κλειδάριθμου ή στην υποβολή σε σοβαρή χειρουργική επέμβαση.
Επομένως προτείνουμε την αναδιατύπωση της περ.β της παραγράφου 1 ως εξής:
“β) είναι γονέας ημεδαπού ανηλίκου και έχει την επιμέλεια ή έστω τη γονική μέριμνα ή έχει υποχρέωση διατροφής”
Η περίπτωση δ της παραγράφου 1 είναι ελλιπής καθώς απουσιάζουν τα θεραπευτικά μέτρα κατ’ άρθρο 123 ΠΚ και η αναφορά σε μέτρα που έχουν επιβληθεί πριν τη δικάσιμο. Τα θεραπευτικά μέτρα επιβάλλονται σε ανηλίκους που χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης λόγω αυξημένης ευαλωτότητας συνεπώς πρέπει να προστατεύονται από την επιστροφή. Τα αναμορφωτικά και θεραπευτικά μέτρα που επιβάλλονται πριν τη δικάσιμο ή ως μέτρο πρόληψης είναι εξόχως σημαντικά για την πρόληψη, την φροντίδα και την κοινωνική επανένταξη ανηλίκων με παραβατική συμπεριφορά ή σε κίνδυνο εκδήλωσης τέτοιας συμπεριφοράς, καθώς αποβλέπουν όχι στην τιμώρηση, αλλά στη διαπαιδαγώγηση. Η διάρκεια αυτών ορίζεται με βάση την αξιολόγηση του παιδιού, της τυχόν πράξης ή παράλειψης και των λοιπών περιστάσεων ώστε να επιφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα μέχρι και τη δικάσιμο και τυχόν απομάκρυνση του παιδιού πριν την ολοκλήρωση του μέτρου θα καθιστούσε άσκοπη την εξαρχής συμμόρφωση του με αυτό και θα αναιρούσε την πρόοδό του. Επομένως προτείνουμε την αναδιατύπωση της πρότασης ως εξής:
«δ) είναι ανήλικος, στον οποίο έχουν επιβληθεί αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα με απόφαση του Δικαστηρίου Ανηλίκων και κάθε άλλου αρμόδιου οργάνου όπως ορίζεται από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος τους».
Δεδομένης της αυξημένης ευαλωτότητας των γυναικών σε λοχεία και δη των αυξημένων κινδύνων εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων σωματικής και ψυχικής υγείας, καθώς και των αντιστοιχων προβλημάτων που εμφανίζονται σε περίπτωση διακοπής της κύησης (παλινδρόμηση, έκτοπη κύηση κλπ.), προτείνουμε επίσης την αναδιατύπωση ως εξής : «Στην απαγόρευση της επιστροφής περιλαμβάνονται και οι έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης και για εννιά (9) μήνες μετά τον τοκετό ή μετά την για οποιοδήποτε λόγο διακοπή της κύησης”
Ειδικά ως προς τα ασυνόδευτα παιδιά, όπως ισχύει και σε άλλες χώρες όπως η Ισπανία (https://picum.org/wp-content/uploads/2022/04/Turning-18-and-undocumented_EN.pdf, σελ 55-58 ), το Υπουργείο θα ήταν σκόπιμο να χορηγεί άδεια διαμονής μέχρι τουλάχιστον την ενηλικίωσή τους, η οποία θα είναι ανεξάρτητη από τη διαδικασία διεθνούς προστασίας λόγω της ανηλικότητας και της ευάλωτης θέσης τους, όπως άλλωστε προβλέπεται και στην Εθνική Στρατηγική για την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων (Εθνική Στρατηγική Ασυνόδευτων Ανηλίκων | Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου), σελ. 76-77.
Στην παράγραφο 1δ) Να αναδιαμορφωθεί η πρόταση ως εξής : «δ) είναι ανήλικος, στον οποίο έχουν επιβληθεί αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα με απόφαση του Δικαστηρίου Ανηλίκων, καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος τους».
Να αναδιαμορφωθεί η πρόταση : «Στην απαγόρευση της επιστροφής περιλαμβάνονται και οι έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης και για έξι (6) μήνες μετά τον τοκετό», ως εξής : «Στην απαγόρευση της επιστροφής περιλαμβάνονται και οι έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης και για εννιά (9) μήνες μετά τον τοκετό».
[παρ. 2]
Ενδεχομένως να ήταν σκόπιμη η επισήμανση ότι σε κάθε περίπτωση τηρείται η αρχή της μη επαναπροώθησης, σύμφωνα με τις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας.