Κεφάλαιο 3 – Άξονας Πολιτικής 3 – Μέτρο Πολιτικής 3.2
Μέτρο Πολιτικής 3.2: Προώθηση εκπαιδευτικών δράσεων για νέους και νέες 15-18 ετών καθώς και για ενήλικες αιτούντες/αιτούσες διεθνούς προστασίας, δικαιούχους αυτής και μετανάστες/μετανάστριες
3.2.1 Προγράμματα γλωσσομάθειας για νέους και νέες 15-18 ετών και για ενήλικες (18+)
Η δράση αφορά στη στήριξη μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών ηλικίας 15-18 ετών και ενηλίκων (18+) μέσω της εκπαίδευσης, προκειμένου να διασφαλιστεί η καλύτερη προσαρμογή τους τόσο στην ελληνική πραγματικότητα όσο και στο ευρύτερο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Η ανάπτυξη της γλωσσομάθειας συνιστά ουσιαστικό μέσο στην κατεύθυνση αυτή, καθώς συμβάλλει στη δυνατότητα των ατόμων να εντάσσονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα, να εμβαθύνουν την πολιτισμική κατανόηση της χώρας υποδοχής, και να ανταποκρίνονται σε περιστάσεις επικοινωνίας στον κοινωνικό και επαγγελματικό τους χώρο. Στην ενδυνάμωση και την προώθηση της ένταξης των μεταναστών και μεταναστριών συμβάλλει επίσης και η εκμάθηση βασικών στοιχείων πληροφορικής, τεχνικής κατανόησης καθώς και νέων τεχνολογιών.
Τα εν λόγω προγράμματα γλωσσομάθειας θα καταλήγουν, ανάλογα με το επίπεδο των εκπαιδευομένων και το ρυθμό εκμάθησης (εντατικά ή κανονικά μαθήματα), στην απόκτηση αναγνωρισμένου διπλώματος γλώσσας (επιπέδων Α1, Α1+, Α2, Β1+, Β2, όπως αυτά ορίζονται σύμφωνα με το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις γλώσσες). Αντίστοιχα διπλώματα θα δίνονται για την αγγλική γλώσσα. Παράλληλα, το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει και μαθήματα ευρωπαϊκού πολιτισμού και, ειδικά στην περίπτωση των νέων 15-18 ετών, επαγγελματικού προσανατολισμού. Έμφαση θα δοθεί και στην ανάπτυξη της βασικής ικανότητας επικοινωνίας των μαθητών και των μαθητριών, η οποία θα συνδυαστεί με την απόκτηση γνώσεων πάνω σε θέματα Πληροφορικής, Υγείας-Πρόνοιας-Ευεξίας, Δικαιωμάτων, Πολιτισμού κ.ο.κ. Τέλος, σημειώνεται ότι όλα τα ανωτέρω προγράμματα στον σχεδιασμό και την υλοποίησή τους θα λαμβάνουν υπόψη και τις ιδιαίτερες ανάγκες ευάλωτων ομάδων μεταναστών/μεταναστριών, των αιτούντων/αιτουσών και δικαιούχων διεθνούς προστασίας.
3.2.2 Πρόγραμμα γλωσσικής κατάρτισης για διευκόλυνση της ένταξης στην αγορά εργασίας
Ιδιαίτερα για τους ενήλικες και τις ενήλικες πολίτες τρίτων χωρών, για τους οποίους καθοριστικής σημασίας ενταξιακός παράγοντας είναι η εργασία, η απόκτηση γλωσσικών δεξιοτήτων διευκολύνει την πρόσβαση και την προσαρμογή στην εργασία και παράλληλα δημιουργεί το υπόβαθρο για την ανεύρεση επαγγελματικών ευκαιριών. Το προτεινόμενο πρόγραμμα θα περιλαμβάνει δύο ενότητες:
1. Απόκτηση βασικών δεξιοτήτων στην ελληνική γλώσσα (κατανόηση και παραγωγή προφορικού λόγου, καταστάσεις βασικής επικοινωνίας)
2. Κοινωνικοποίηση και ένταξη στο εργασιακό περιβάλλον (εκμάθηση ορολογίας που αφορά την εργατική νομοθεσία και τις συνθήκες στο εργασιακό περιβάλλον, απόκτηση δεξιοτήτων επικοινωνίας στο χώρο εργασίας κ.λπ.), καθώς και εκπαίδευση σε ζητήματα ορθής συμπλήρωσης βιογραφικού και χειρισμού συνεντεύξεων για εργασία
Άλλες δράσεις
• Σεμινάρια αποτελεσματικής προσαρμογής στην καθημερινή ζωή (life skills)
• Προγράμματα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας και εκπαιδευτικών προγραμμάτων στοχευμένα σε ειδικές ομάδες μεταναστών/μεταναστριών και προσφύγων/γυναικών προσφύγων (π.χ. ΑμεΑ), ώστε να καλύπτονται οι ιδιαίτερες ανάγκες τους
Προτείνεται η δημιουργία προγραμμάτων υποστήριξης μονογονεϊκών οικογενειών για την ισοδικαιωματική πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.).
Δεδομένης της μέχρι τώρα εμπειρίας, θα βελτίωνε ιδιαίτερα την κατάσταση η δημιουργία και λειτουργεία ενισχυτικών τάξεων διδασκαλίας και Ζωνών Εκπαιδευτικές Προτεραιότητας στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας(Σ.Δ.Ε.).
3.2 Προτείνεται η δημιουργία προγραμμάτων υποστήριξης μονογονεϊκών οικογενειών για την ισοδικαιωματική πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.).
Δεδομένης της μέχρι τώρα εμπειρίας, θα βελτίωνε ιδιαίτερα την κατάσταση η δημιουργία και λειτουργεία ενισχυτικών τάξεων διδασκαλίας και Ζωνών Εκπαιδευτικές Προτεραιότητας στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας(Σ.Δ.Ε.).
3.2 Προτείνεται η δημιουργία προγραμμάτων υποστήριξης μονογονεϊκών οικογενειών για την ισοδικαιωματική πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.).
Δεδομένης της μέχρι τώρα εμπειρίας, θα βελτίωνε ιδιαίτερα την κατάσταση η δημιουργία και λειτουργία ενισχυτικών τάξεων διδασκαλίας και Ζωνών Εκπαιδευτικές Προτεραιότητας στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας(Σ.Δ.Ε.).
Για τα παιδιά 15-18 θα πρέπει να διασφαλίζεται η πρόσβαση σε όλο το σύστημα της τυπικής εκπαίδευσης (ΓΕΛ, ΕΠΑΛ, Σχολές Μαθητείας ΟΑΕΔ)
3.2.1.
Άμεση και ομαλή πρόσβαση των παιδιών ηλικίας 15- 18 στο εκπαιδευτικό σύστημα, με τάξεις υποδοχής σε λειτουργία, που να καλύπτουν την ίδια διδακτέα ύλη με τις αντίστοιχες τάξεις γηγενών μαθητές. Σημαντική είναι η ύπαρξη ενισχυτικής διδασκαλίας εντός της εκπαιδευτικής δομής, που θα πρέπει να παρέχεται υποστηρικτικά στην μητρική γλώσσα των μαθητών ώστε να συμβαδίσουν με την ροή του προγράμματος και την πορεία των γηγενών μαθητών.
Η κοινωνική ένταξη των παιδιών θα επιτευχθεί μέσω της αλληλεπίδρασης με την κοινωνία υποδοχής, η οποία διασφαλίζεται με τον καλύτερο τρόπο στον σχολικό χώρο.
Το Υπουργείο Μεταναστευτικής πολιτικής συμβάλει στη διακίνηση μιας εξαιρετικά προβληματικής ερμηνείας των προβλεπόμενων όρων και προϋποθέσεων πρόσβασης στην υποχρεωτική εκπαίδευση.
Διατυπώνεται επί της ουσίας στο Μέτρο Πολιτικής 3.2. η άποψη ότι οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας ηλικίας δεν εντάσσονται στην υποχρεωτική τυπική εκπαίδευση. Η συγκεκριμένη θέση αντίκειται στην συνταγματική πρόβλεψη του άρθρου 16 παρ. 3 όπου αναφέρεται ότι «Τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν μπορεί να είναι λιγότερα από εννέα» χωρίς να γίνεται οποιαδήποτε αναφορά στην ηλικία των μαθητών. Το γεγονός ότι με το άρθρο 2 παρ. 3 του Ν.1566/1985, προβλέπεται ότι η εγγραφή στο Γυμνάσιο δεν είναι υποχρεωτική μετά τα 16 έτη, αφορά στην άρση του αξιόποινου των γονέων και κηδεμόνων που δεν εγγράφουν τους μαθητές στο (458 ΠΚ) και σίγουρα δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως νομική αιτιολόγηση της αποσχολειοποίησης των εφήβων αιτούντων διεθνούς προστασίας. Άλλωστε, στα γυμνάσια όλης της επικράτειας φοιτούν μαθητές και μαθήτριες οι οποίες υπερβαίνουν την ηλικία των 15 ετών, λόγω επανάληψης των σπουδών ή μη προαγωγής. Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία θα σήμαινε την νομιμοποίηση της σχολικής διαρροής ως «φυσικού φαινομένου» ειδικά και μόνο για τους ανήλικους προσφυγικούς πληθυσμούς.
Επίσης, στο Ν. 4540/2018 (ΦΕΚ Α’ 91/22.05.2018) «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2013/33/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία (αναδιατύπωση, L 180/96/29.6.2013) και άλλες διατάξεις» και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 13 παρ. 1 (Εκπαίδευση των ανηλίκων, άρθρο 14 της Οδηγίας 2013/33/ΕΕ) ρητά αναφέρεται ότι:
«Οι ανήλικοι πολίτες τρίτων χωρών ή ανιθαγενείς κατά την παραμονή τους στη χώρα έχουν πρόσβαση στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, υπό προϋποθέσεις ανάλογες με αυτές που ισχύουν για τους Έλληνες πολίτες και με διευκολύνσεις ως προς την εγγραφή σε περίπτωση δυσχερειών υποβολής των απαιτούμενων δικαιολογητικών, και για όσο χρονικό διάστημα δεν εκτελείται μέτρο απομάκρυνσης που εκκρεμεί κατά των ιδίων ή των γονέων τους. Απώλεια του δικαιώματος παρακολούθησης του εκπαιδευτικού προγράμματος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν επέρχεται αποκλειστικά και μόνο λόγω ενηλικίωσης των ανωτέρω. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων ρυθμίζονται οι ειδικότεροι όροι και προϋποθέσεις εφαρμογής της παρούσας παραγράφου.»
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η αναφορά που περιέχεται στο κείμενο της εθνικής στρατηγικής, σε «νέους αιτούντες και τις νέες αιτούσες και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας 15-18 ετών, οι οποίοι και οι οποίες δεν εντάσσονται στην υποχρεωτική τυπική εκπαίδευση», όχι μόνο αντιτίθεται στο Σύνταγμα, συνδέοντας την πρόσβαση στην υποχρεωτική εκπαίδευση με την ηλικία άνω των 15 ετών, αλλά ουσιαστικά εισάγει και ένα καθεστώς εξαίρεσης σε σχέση με τους γηγενείς συνομηλίκους τους, οι οποίοι σε καμιά περίπτωση δεν αποκλείονται από την υποχρεωτική σχολική φοίτηση με την συμπλήρωση του 15ου έτους της ηλικίας τους.
3.2 Προτείνεται η δημιουργία προγραμμάτων υποστήριξης μονογονεϊκών οικογενειών για την ισοδικαιωματική πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων τον Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.).
Δεδομένης της μέχρι τώρα εμπειρίας, θα βελτίωνε ιδιαίτερα την κατάσταση η δημιουργία και λειτουργεία ενισχυτικών τάξεων διδασκαλίας και Ζωνών Εκπαιδευτικές Προτεραιότητας στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας(Σ.Δ.Ε.).
Συμπερίληψη του ΝΠΙΔ «ΕΠΑΝΟΔΟΣ» στο Μέτρο Πολιτικής 3.2 (σε όλες τις υποενότητες του μέτρου).
Έλλειψη αναφοράς στις δυνατότητες που προτείνονται για τους νέους 15+ που δεν εντάσσονται στην υποχρεωτική εκπαίδευση, όχι μόνο για τα λιγοστά σχολεία δεύτερης ευκαιρίας αλλά και για τα εσπερινά Λύκεια, ΕΠΑΛ, επαγγελματικές σχολές, δημόσια ΙΕΚ, σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ, κλπ.
Η Εθνική Στρατηγική προβλέπει μαθήματα ελληνικής γλώσσας, αγγλικής γλώσσας και ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά δεν διευκρινίζει ποιος θα είναι υπεύθυνος για την υλοποίηση και ποιος θα αποφασίζει για το περιεχόμενό τους. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει έλεγχος στην ποιότητα των μαθημάτων και στο περιεχόμενό τους όσων αφορά το πολιτιστικό κομμάτι. Σε κάθε περίπτωση επίσης θα πρέπει να παρθεί υπόψιν η μακροχρόνια και εξαιρετικά επιτυχημένη λειτουργεία σχολείων Ελληνικής Γλώσσας και πολιτισμού από δήμους (π.χ. Νεάπολης-Συκεών) και η ενδεχόμενη συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του μέτρου αυτού.
Η ένταξη των ανήλικων προσφύγων στο Ελληνικό σύστημα τυπικής εκπαίδευσης είναι αναγκαίος όρος της ομαλής κοινωνικής ένταξης.
Από το περιεχόμενο της “Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη” δεν προκύπτει η πρόθεση αξιοποίησης του εθνικού συστήματος τυπικής εκπαίδευσης ως βασικού μοχλού εφαρμογής των μέτρων που στοχεύουν στην ομαλή ένταξη των μεταναστών και προσφύγων στην ελληνική / ευρωπαϊκή κοινωνία. Αντίθετα, από τις πυκνές αναφορές στην έννοια της μη τυπικής μάθησης μέσα στο κείμενο του “Άξονα 3 – Προώθηση της ένταξης στην εκπαίδευση” διαφαίνεται η προοπτική ανάθεσης της εκπαίδευσης των ανήλικων προσφύγων / μεταναστών σε δομές μη τυπικής εκπαίδευσης εκτός του κορμού του Ελληνικού Δημόσιου Σχολείου. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν λιγότερο ευνοϊκή για την ομαλή ένταξη.
Ειδικότερα για τα παιδιά 15 – 18 ετών, που αποτελούν την πλέον εκτεθειμένη στους κινδύνους περιθωριοποίησης και την πλέον ευάλωτη στην παραβατικότητα ομάδα ανήλικων προσφύγων, προβλέπεται ρητά (στο “Μέτρο Πολιτικής 3.2”) η παροχή ειδικών προγραμμάτων γλωσσομάθειας με έμφαση στην ανάπτυξη της βασικής ικανότητας επικοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά 15 – 18 ετών αποκλείονται πλήρως από το τυπικό σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικά στο “Μέτρο Πολιτικής 3.2” επιλέγεται η διατύπωση “Προγράμματα για νέους και νέες 15 – 18 ετών” αντί για τις λέξεις “παιδιά” ή “μαθητές” ή “έφηβοι” παραγνωρίζοντας ότι πρόκειται για ανηλίκους.
Λόγω της διάκρισης αυτής σε βάρος των εφήβων μαθητών των ηλικιών μη υποχρεωτικής εκπαίδευσης, η “Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη” δεν εναρμονίζεται με τις συνταγματικές επιταγές της παροχής ίσων ευκαιριών, ούτε με τα δικαιώματα του παιδιού, που κατοχυρώνουν μια θέση για κάθε ανήλικο στα δημόσια σχολεία.
Ζητούμε την αναγνώριση της Δημόσιας Τυπικής Εκπαίδευσης ως του καταλληλότερου χώρου για την κοινωνική ένταξη όλων των ανηλίκων με ρητή αναφορά μέσα στο κείμενο της “Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη”. Ζητούμε τη ρητή κατοχύρωση μέσα στο κείμενο της “Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη” του πλήρους δικαιώματος κάθε ανήλικου στη μόρφωση μέσα από τις δημόσιες δομές τυπικής εκπαίδευσης (στα Δημόσια Σχολεία) κάθε τύπου και βαθμίδας. Με τις δύο αυτές προσθήκες η “Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη” θ’ αποτελέσει την ασφαλή βάση, πάνω στην οποία θα βασίζονται οι σχετικές νομοθετικές παρεμβάσεις των επόμενων ετών με στόχο την ομαλή κοινωνική ένταξη.
Για την ομάδα Ανάδοχων Εκπαιδευτικών
ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ, Καθ. Αγγλικών, 2ο ΓΕΛ Θέρμης
ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, Φυσιογνώστης, συνταξιούχος εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
ΓΕΩΡΓΙΛΑ ΧΙΟΝΙΑ, καθ. Πληροφορικής, ΕΠΑΛ Βασιλικών
ΖΑΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ, Βιολόγος, Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Μακεδονίας
ΚΑΛΟΜΕΝΙΔΟΥ ΟΛΓΑ, καθ. Πληροφορικής, Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων
ΜΑΛΛΙΟΥ ΜΑΡΙΝΑ, φιλόλογος, συνταξιούχος εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ, καθ. Γαλλικών, 9ο Γυμνάσιο Καλαμαριάς
ΜΠΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, καθ. Πληροφορικής, συνταξιούχος εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
ΣΤΑΦΥΛΙΔΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑ, Μαθηματικός, πρώην Σύμβουλος, συνταξιούχος εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης