Yπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

1.Το έδαφος έχει μεγάλη ικανότητα αφομοίωσης και αξιοποίησης των ρυπογόνων παραγόντων των κτηνοτροφικών αποβλήτων. Με την προϋπόθεση ότι γίνεται ορθολογική εφαρμογή των κτηνοτροφικών αποβλήτων, το έδαφος εμπλουτίζεται με πολύτιμη οργανική ουσία και λιπαντικά στοιχεία (αμμωνιακό άζωτο, κάλιο και σε μικρότερο αλλά όχι αμελητέο βαθμό, φώσφορος), αυξάνοντας την γονιμότητά του και υποκαθιστώντας χημικά λιπάσματα. Για το λόγο αυτό προτείνεται η ένταξη των κτηνοτροφικών αποβλήτων σε ένα πρόγραμμα ορθολογικής λίπανσης.

2. Τα κτηνοτροφικά απόβλητα απαγορεύεται να διατίθενται στους εδαφικούς αποδέκτες σε ανεπεξέργαστη μορφή (αχώνευτα). Η εφαρμογή τους μπορεί να γίνει:

α. Όσον αφορά τα υγρά απόβλητα:

i. Σε καλλιεργούμενες εκτάσεις με σκοπό την κάλυψη των αναγκών της καλλιέργειας κυρίως σε άζωτο (δόσεις λίπανσης).

ii. Σε εκτάσεις εδαφικού – φυτικού φίλτρου, δηλαδή εκτάσεις στις οποίες, αφού γίνει η κατάλληλη μηχανική κατεργασία, διατίθενται τα απόβλητα σε κατάλληλες δόσεις άρδευσης, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται αυτοφυής αζωτόφιλη βλάστηση ανάλογη με την προσφερόμενη από τα απόβλητα ποσότητα αζώτου.

β. Όσον αφορά τα στερεά απόβλητα:

i. Σε καλλιεργούμενες εκτάσεις με άμεση ενσωμάτωση με σκοπό τη λίπανση και τον εμπλουτισμό του εδάφους με οργανική ουσία.

ii. Σε εγκαταστάσεις ξήρανσης, αποτέφρωσης, επεξεργασίας και διάθεσης εν γένει ενεργού ιλύος ή απορριμμάτων.

 γ. Σε εγκεκριμένες μονάδες κομποστοποίησης ή παραγωγής βιοαερίου στις οποίες ο παραγωγός μπορεί να διαθέτει τα κτηνοτροφικά απόβλητα της μονάδας του σε νωπή μορφή (μη επεξεργασμένα).

3. Οι περιπτώσεις 2αi, 2αii και 2βi μπορούν να συμβάλλουν άμεσα στην εμφάνιση νιτρορύπανσης, εφόσον δεν ακολουθηθούν οι σωστοί χειρισμοί, καθώς σχετίζονται με γεωργική – παραγωγική δραστηριότητα.

4. Η εφαρμογή των κτηνοτροφικών αποβλήτων πρέπει να γίνεται κατά τρόπο ελεγχόμενο και σε δόσεις, ούτως ώστε οι συνολικά προστιθέμενες ποσότητες αζώτου να μην υπερβαίνουν τις απαιτήσεις των καλλιεργειών ανά βλαστικό στάδιο ανάπτυξης, και να αποφεύγεται η επιβάρυνση των νερών με νιτρικά ιόντα.

Στο ισοζύγιο αζώτου πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και το άζωτο που αποδίδεται από το έδαφος στο οποίο λαμβάνει χώρα η καλλιέργεια. Για το σκοπό αυτό ο παραγωγός πρέπει να έχει υπόψη του:

α. την περιεκτικότητα των προς διάθεση αποβλήτων σε άζωτο,

β. τις  απώλειες αζώτου κατά την εφαρμογή τους στο έδαφος,

γ. το είδος της καλλιέργειας και τις ανάγκες της σε άζωτο, ανάλογα με το βλαστικό στάδιο ανάπτυξης,

δ. τα δεδομένα ανάλυσης του εδάφους ώστε να προκύπτει το άζωτο που περιέχεται στο έδαφος,

ε. τις ιδιότητες του εδάφους (μηχανική σύσταση: ελαφρύ – μέσο – βαρύ,  την κλίση, τη διηθητικότητα κ.ά.),

στ. τη μέθοδο και το ιστορικό λίπανσης του αγροτεμαχίου με αζωτούχα λιπάσματα ή κτηνοτροφικά απόβλητα,

ζ. την ποσότητα και ποιότητα του νερού άρδευσης,

η. τη μέθοδο άρδευσης,

θ. τις κλιματικές συνθήκες και ιδιαίτερα το ύψος και την συχνότητα των βροχοπτώσεων

Κατά την εφαρμογή αζωτούχου λίπανσης στο έδαφος με τα κτηνοτροφικά απόβλητα, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται αυξημένες ποσότητες «για σιγουριά». Το πλεονάζον άζωτο, όχι μόνο δεν αυξάνει την παραγωγή, αλλά αντίθετα προκαλεί δυσμενείς οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

5. Στην περίπτωση που χρειάζεται να προσδιοριστεί η ελάχιστη απαιτούμενη έκταση καλλιέργειας για την ασφαλή διάθεση των κτηνοτροφικών αποβλήτων, πρέπει εκτός των παραπάνω δεδομένων να είναι γνωστός εκ των προτέρων και ο ετήσιος παραγόμενος όγκος αποβλήτων.

6. Οι παραγωγοί απαγορεύεται να εφοδιάζουν το έδαφος των γεωργικών εκτάσεων (καλλιεργούμενων και μη) με συνολική ετήσια ποσότητα αζώτου από επεξεργασμένα κτηνοτροφικά απόβλητα πάνω από 250 κιλά/εκτάριο. Τα όρια αυτά περιλαμβάνουν το σύνολο των κτηνοτροφικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων και των αποβλήτων που εναποτίθενται από τα ζώα, που πιθανόν να βόσκουν στις εκτάσεις αυτές.

7.  Στις ευπρόσβλητες ζώνες οι παραγωγοί απαγορεύεται να εφοδιάζουν το έδαφος των γεωργικών εκτάσεων (καλλιεργούμενων και μη) με συνολική ετήσια ποσότητα αζώτου επεξεργασμένων κτηνοτροφικών αποβλήτων πάνω από 170 κιλά/εκτάριο. Τα όρια αυτά περιλαμβάνουν το σύνολο των κτηνοτροφικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων και των αποβλήτων από τα ζώα που πιθανόν να βόσκουν στις εκτάσεις αυτές. Στον Πίνακα 2 του ΠαραρτήματοςVI, δίνεται ο μέγιστος αριθμός ζώων ανά εκτάριο βοσκήσιμης έκτασης, ο οποίος αντιστοιχεί στο όριο των170 κιλώνN ανά εκτάριο ετησίως.

8. Οι παραγωγοί των ευπρόσβλητων ζωνών, οφείλουν να εφαρμόζουν ανά καλλιέργεια και τύπο εδάφους τις καθοριζόμενες από τα Προγράμματα Δράσης μονάδες αζώτου (ποσότητα προστιθέμενου αζώτου ανά μονάδα επιφάνειας), όπως αυτές εξειδικεύονται για κάθε περιοχή, καλλιέργεια και μέθοδο άρδευσης. Σε αυτά, θα παρουσιάζεται και η κατάλληλη χρήση κτηνοτροφικών αποβλήτων για αζωτούχο λίπανση (ποσότητες, περίοδοι και τρόποι εφαρμογής).

9. Οι παραγωγοί πρέπει να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε η εφαρμογή των κτηνοτροφικών αποβλήτων στον αγρό να γίνεται όσο το δυνατόν πιο ομοιόμορφα, δηλαδή να διασφαλίζεται η διάθεση ίσης ποσότητας κόπρου ή υγρών αποβλήτων ανά φυτό ή τετραγωνικό μέτρο καλλιεργήσιμης γης,. Τα μηχανικά συστήματα εφαρμογής επεξεργασμένων υγρών ή στερεών κτηνοτροφικών αποβλήτων, πρέπει πάντα να βρίσκονται σε καλή λειτουργική κατάσταση και ρυθμισμένα προσεκτικά με βάση τις οδηγίες του κατασκευαστή, ώστε να επιτυγχάνεται με ακρίβεια η εφαρμογή των προβλεπόμενων ποσοτήτων υγρών ή στερεών στο έδαφος.

Η εφαρμογή των υγρών κτηνοτροφικών αποβλήτων μπορεί να γίνεται, είτε μέσω υπάρχοντος κοινού συστήματος άρδευσης, είτε με τη βοήθεια ειδικών μηχανημάτων εφαρμογής υγρών λιπασμάτων, τα οποία εφαρμόζουν τα απόβλητα στο έδαφος επιφανειακά μέσα σε αυλακιές ή υπεδάφια με έγχυση ή ενσωμάτωση.

Η εφαρμογή των στερεών κτηνοτροφικών αποβλήτων γίνεται με κοπροδιανομέα ή οποιοδήποτε άλλο πρακτικό τρόπο, όπως π.χ. με μεταφορά και εναπόθεσή τους σε μικρούς σωρούς και στη συνέχεια ομοιόμορφη διασπορά και ενσωμάτωσή τους στο έδαφος με μηχανικά μέσα.

10. Κατά την εφαρμογή των επεξεργασμένων υγρών ή στερεών κτηνοτροφικών αποβλήτων στους εδαφικούς αποδέκτες, οι παραγωγοί πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην αποφυγή απωλειών ή διαφυγών. Ειδικότερα, οι παραγωγοί απαγορεύεται να προβαίνουν σε εφαρμογή κτηνοτροφικών αποβλήτων:

   α. σε παγωμένες ή καλυμμένες με χιόνια επιφάνειες, καθώς και σε εδάφη κορεσμένα με νερό, που δε στραγγίζουν επαρκώς, ή πλημμυρισμένα.

β. ενώ υπάρχει πρόβλεψη βροχόπτωσης στο αμέσως επόμενο διήμερο.

   γ. όταν πνέει ισχυρός άνεμος.

11. Οι παραγωγοί απαγορεύεται να εφαρμόζουν κτηνοτροφικά απόβλητα στο έδαφος κατά το χρονικό διάστημα από  1^η  Νοεμβρίου μέχρι 1^η Φεβρουαρίου, καθώς γενικώς τα φυτά κατά την περίοδο αυτή έχουν χαμηλούς έως μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης, με αποτέλεσμα το προστιθέμενο άζωτο, εφόσον δεν μπορεί να αξιοποιηθεί – δεσμευθεί, να ρυπαίνει τυχόν υπόγεια ή/και επιφανειακά νερά, μέσω επιφανειακής απορροής ή βαθείας διήθησης.

α. Εξαιρείται η λίπανση εγκατεστημένης καλλιέργειας χειμερινών κηπευτικών, στην οποία επιτρέπεται η χρήση στερεών κτηνοτροφικών αποβλήτων στα ήδη αναπτυχθέντα φυτά, εφόσον δεν αντίκειται στη σχετική νομοθεσία (Υγειονομική Διάταξη της Κ.Υ.Α. Υ1β/2000/95 (ΦΕΚ Β’ 343)).

β. Επίσης εξαιρείται η βασική λίπανση σε όσες καλλιέργειες αυτή απαιτείται με την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιείται κοπριά αιγοπροβάτων και στερεά απόβλητα βουστασίων και χοιροστασίων. Απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται απόβλητα πτηνοτροφείων ή υγρά κτηνοτροφικά απόβλητα.

γ. Τα απόβλητα πτηνοτροφείων και τα υγρά κτηνοτροφικά απόβλητα επιπλέον της περιόδου απαγόρευσης διασποράς (1η Νοεμβρίου – 1η Φεβρουαρίου) απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται σε αμμώδη εδάφη και κατά το δίμηνο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου, καθώς χαρακτηρίζονται από υψηλό ποσοστό άμεσα διαθέσιμου αζώτου.

δ. Όσον αφορά τις ευπρόσβλητες ζώνες, στα Προγράμματα Δράσης θα εξειδικευθεί ανά περιοχή η περίοδος απαγόρευσης εφαρμογής κτηνοτροφικών αποβλήτων σε εδαφικούς αποδέκτες.

12. Για τη βασική λίπανση των εαρινών καλλιεργειών, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται περισσότερο άζωτο από αυτό που εκείνη την περίοδο χρειάζεται η καλλιέργεια, καθώς αυτή βρίσκεται στο αρχικό στάδιο βλαστητικής ανάπτυξης.

13. Απαγορεύεται η εφαρμογή κτηνοτροφικών αποβλήτων σε ζώνη πλάτους μικρότερη των10 μέτρωναπό επιφανειακά νερά (ποτάμια, λίμνες, αποστραγγιστικές τάφρους) για την περίπτωση των στερεών αποβλήτων και20 μέτρωνγια την περίπτωση των υγρών αποβλήτων. Επίσης, απαγορεύεται η εφαρμογή κτηνοτροφικών αποβλήτων σε ζώνη πλάτους μικρότερη των50 μέτρωναπό πηγές, πηγάδια και γεωτρήσεις.

14.  Σε εκτάσεις με κλίση άνω του 8%, οι παραγωγοί απαγορεύεται να χρησιμοποιούν υγρά κτηνοτροφικά απόβλητα με εξαίρεση την εφαρμογή μέσω του συστήματος της στάγδην άρδευσης ή με τη μέθοδο της έγχυσης. Συστήνεται η χρήση στερεών κτηνοτροφικών αποβλήτων, σε μικρές δόσεις, που πρέπει να ενσωματώνονται στο έδαφος κατά την εφαρμογή τους ή αμέσως μετά από αυτή.

 15. Γενικότερα απαγορεύεται με κάθε τρόπο η εφαρμογή ή η διαρροή των κτηνοτροφικών αποβλήτων σε ακάλυπτα εδάφη, σε φυτοφράκτες, καθώς και σε γειτονικά κτήματα.

16. Όσον αφορά την περίπτωση διάθεσης υγρών επεξεργασμένων κτηνοτροφικών αποβλήτων σε εδαφικά – φυτικά φίλτρα, καλυμμένα με αυτοφυή βλάστηση, για τον προσδιορισμό της απαιτούμενης έκτασης εδαφικού – φυτικού φίλτρου είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε:

α. τον ετήσιο όγκο των αποβλήτων για διάθεση και την περιεκτικότητά τους σε άζωτο,

      β. το ετήσιο ύψος βροχής και την ποσότητα βρόχινου νερού που αναμιγνύεται με τα απόβλητα,

       γ. το χρονικό διάστημα κατά το οποίο δεν ενδείκνυται ή απαγορεύεται η διασπορά λιπασμάτων στο έδαφος,

      δ. τον πιθανό χρόνο επανόδου στην ίδια εδαφική έκταση ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής και την εποχή,

Η έκταση αυτή για λόγους ασφάλειας είναι προτιμότερο να ανήκει στον κτηνοτρόφο, ώστε να μπορεί ο τελευταίος να διαθέτει με ασφάλεια τα απόβλητά του ακόμα και στην περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο δεν είναι δυνατή κάποια χρονιά η διάθεσή τους για λίπανση γειτονικών καλλιεργειών.

17. Γενικότερα, πέρα από το θέμα της νιτρορύπανσης γεωργικής προέλευσης, όλα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των επεξεργασμένων κτηνοτροφικών αποβλήτων πρέπει να ικανοποιούν τις απαιτήσεις που τίθενται από την εκάστοτε ισχύουσα περιβαλλοντική και υγειονομική νομοθεσία περί διάθεσης στερεών ή υγρών κτηνοτροφικών αποβλήτων.