- Η εθνική επικοινωνιακή πολιτική καθορίζεται από την Κυβέρνηση και τα αρμόδια κυβερνητικά όργανα και εφαρμόζεται από τη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, η οποία υπάγεται απ’ ευθείας στον Πρωθυπουργό και εποπτεύεται από Υπουργό Επικρατείας, στον οποίο ανατίθεται η σχετική αρμοδιότητα, όπως ορίζεται στο άρθρο 83 παράγραφος 1 του Συντάγματος.
- Σκοπός της εθνικής επικοινωνιακής πολιτικής είναι ο συντονισμός και η αποτελεσματική διαχείριση της επικοινωνίας της Κυβέρνησης με την εσωτερική και διεθνή κοινή γνώμη, η προβολή της εικόνας της χώρας στο εξωτερικό και η εξυπηρέτηση των αναγκών του κοινού για ελεύθερη και πολυφωνική ενημέρωση και πληροφόρηση.
- Η εθνική επικοινωνιακή πολιτική περιλαμβάνει τους εξής τομείς:
α) την εσωτερική πολιτική ενημέρωση
β) την επικοινωνιακή διπλωματία
γ) τη ρύθμιση και εποπτεία των μέσων μαζικής ενημέρωσης
δ) τη ρύθμιση και εποπτεία της κρατικής διαφήμισης.
Δηλαδή τέρμα η Ακρόπολη, ο γεράκος, το γαϊδουράκι και η βουτιά στο Αιγαίο; Δυστυχώς, τους τελευταίους μήνες το πρόσωπο της Ελλάδας στο εξωτερικό είναι ο Γιάνης Βαρουφάκης. Θα μπορούσε μια εθνική επικοινωνιακή πολιτική να μας γλιτώσει από όλα τα παραπάνω; Ας το ελπίσουμε γιατί την χρειαζόμαστε σήμερα περισσότερο από ποτέ.
Είναι αν μη τι άλλο παρήγορο, ότι για πρώτη φορά διατυπώνεται ευκρινώς σε σχέδιο νόμου η ανάγκη για την εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης επικοινωνιακής πολιτικής, τόσο για την ορθολογική λειτουργία των ΜΜΕ στην Ελλάδα – χώρος που επί δύο και πλέον δεκαετίες λειτουργούσε άναρχα και ασύδοτα – όσο και για την προβολή της θετικής εικόνας της χώρας στο εξωτερικό. Οι όποιοι υπαινιγμοί για «ασάφειες», «αδόκιμους όρους στη σύγχρονη βιβλιογραφία» και «αντιφάσεις» μεταξύ των επιμέρους διατάξεων δεν εξυπηρετούν κανέναν αντικειμενικό στόχο προς αυτή την κατεύθυνση. Πολλώ δε μάλλον, δεν απαντούν και σε ένα βασικό ερώτημα: για ποιο λόγο επί σειρά ετών, ιδίως δε μετά την έναρξη της κρίσης, δεν υπήρξε καμία απολύτως προσπάθεια για την ανάσχεση – έστω – της αρνητικής εικόνας που μετέδιδαν για την χώρα ξένα (και εγχώρια) ΜΜΕ. Η διαμόρφωση της κοινής γνώμης εντός και εκτός συνόρων είναι αποκλειστικά δημοσιογραφικό λειτούργημα, δεν μπορεί να υπηρετηθεί από τις διπλωματικές διεργασίες που πραγματοποιούνται από το ΥΠΕΞ, ούτε πρέπει να υποτιμηθεί ή να παραγκωνιστεί από συντεχνιακής υφής αιτιολογίες περί «διάκρισης αρμοδιοτήτων».
Στη χώρα μας ποτέ δεν είχαμε την κουλτούρα της οριζόντιας συνεργασίας των Υπουργείων και των δημοσίων υπηρεσιών, προκειμένου να πετυχαίνει κανείς τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Μας αρέσει να έχει κάθε Υπουργός και κάθε διοικητής δημόσιου οργανισμού το δικό του καπετανάτο. Αυτό βολεύει και κλίκες υπαλλήλων, που τους αρέσει να ορίζουν με τα δικά τους μέτρα και σταθμά το περιεχόμενο των δημoσίων πολιτικών όχι πάντοτε για το καλό του κοινωνικού συνόλου. Νομίζω ότι ο όρος «εθνική επικοινωνιακή πολιτική» αποδίδει μια χαρά τον τομέα δημόσιας πολιτικής που αφορά ό,τι έχει να κάνει με τη δημόσια επικοινωνία στη χώρα μας είτε αυτό είναι ο δημόσιος διάλογος για κοινά προβλήματα είτε η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό είτε η λειτουργία των ΜΜΕ είτε η κρατική διαφήμιση. Ας μην ξεχνάμε τις πρόσφατες ατυχείς επιλογές του ΕΟΤ με τις ελληνικές παραλίες της … Αυστραλίας και τα παλιότερα σκάνδαλα σχετικά με τις διαφημιστικές καμπάνιες του ίδιου οργανισμού. Αυτά θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί και να μη δυσφημησθεί διεθνώς η χώρα μας, αν υπήρχε σχετικός κεντρικός κυβερνητικός συντονισμός. Προφανώς όσοι δεν επιθυμούν το συντονισμό μεταξύ των Υπουργείων είναι θιασώτες του μπάχαλου, το οποίο μας έχει φέρει στη σημερινή κατάσταση.
Με βάση την διεθνή εμπειρία και πρακτική, σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες δημιουργούνται και εφαρμόζονται κεντρικά στρατηγικά σχέδια επικοινωνίας (national frameworks for strategic communication), τα οποία εποπτεύονται από ειδικές διυπουργικές επιτροπές/υπηρεσίες/φορείς, και αφορούν ένα εύρος δράσεων εντός και εκτός της χώρας με διαφορετικά κατά περίπτωση target audiences (public affairs, public diplomacy, public engagement, information operations professionals engagement, deliberate communication and engagement, information research and analysis κ.α.) Μια τέτοια δομή είναι ιδιαίτερα σημαντική και κρίσιμη σε χώρες που βρίσκονται σε παρατεταμένη κρίση και είναι επικοινωνιακά ευάλωτες και αδύναμες όπως η Ελλάδα. Για να επιτευχθούν, όμως, όλα αυτά, χρειάζεται οργάνωση, συντονισμός, συνεννόηση και συνεργασία. Πόσο εφικτό είναι αυτό στη σημερινή Ελλάδα;
Στην παράγραφο 2 προκρίνεται ως περισσότερο δόκιμος ο όρος “Κράτους” αντί “Κυβέρνησης”, δεδομένου ότι αυτός είναι νοηματικά ουδέτερος και πολιτικά αποχρωματισμένος, δεδομένου ότι η επικοινωνιακή πολιτική, όπως το σχέδιο νόμου την ορίζει, είναι πρώτιστα εθνική.
Με τον όρο «εθνική επικοινωνιακή πολιτική» επιχειρείται να ενοποιηθούν διαφορετικές έννοιες που δεν συνδέονται και αντιστοιχούν σε διακριτές αρμοδιότητες. Η επικοινωνιακή πολιτική αφορά σε περιεχόμενο, που δεν έχει καμία σχέση με την ρύθμιση και εποπτεία των ΜΜΕ και της κρατικής διαφήμισης. Πώς είναι δυνατόν η ρύθμιση και εποπτεία των ΜΜΕ και η κρατική διαφήμιση να αποτελούν μέρος της εθνικής επικοινωνιακής πολιτικής, η οποία αφορά την προώθηση θέσεων και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης;
Η δημόσια διπλωματία (στο σ/ν χρησιμοποιείται ο όρος «επικοινωνιακή διπλωματία» που είναι ασαφής και αδόκιμος) είναι μια διακριτή αρμοδιότητα που μπορεί να ασκηθεί αποτελεσματικά μόνο εντός μιας ενιαίας, συνεκτικής και αυτοτελούς δομής στο Υπουργείο Εξωτερικών.
Στο άρθρο 2 υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τησ παραγράφου 2 και της παραγράφου 3. Σύμφωνα με την παράγραφο 2 η εθνική επικοινωνιακή πολιτική έχει σαν σκοπό την διαχείριση τησ επικοινωνίας με την εσωτερική ( αντιστοιχεί στην εσωτερική πολιτική ενημέρωση τησ παρ. 3), την διεθνή κοινή γνώμη και προβολή τησ εικόνασ τησ χώρασ στο εξωτερικό ( αντιστοιχεί με την επικοινωνιακή διπλωματία τησ παρ. 3) και την εξυπηρέτηση των αναγκών του κοινού για ελεύθερη και πολυφωνική ενημέρωση και πληροφόρηση ( αντιστοιχεί με την ρύθμιση και εποπτεία των ΜΜΕ). Επομένως το σημείο δ) » ρύθμιση και εποπτεία τησ κρατικήσ διαφήμισης» παρεισέφρυσε ΤΕΛΕΙΩΣ από σπόντα και δεν έχει ΚΑΜΜΙΑ σχέση με την εθνική επικοινωνιακή πολιτική. ΑΠΟΤΕΛΕΊ ΑΣΧΕΤΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ .
Πέραν τούτου , τον συντονισμό των Υπουργείων σε θέματα εξωτερικήσ πολιτικήσ άρα και τησ δημόσιασ διπλωματίασ και κατ’ επέκτασην και τησ επικοινωνιακήσ διπλωματίασ – όπωσ ΑΔΟΚΙΜΑ την υποβιβάζει το νομοσχέδιο- αποτελεί αρμοδιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών θεσμοθετημένη ήδη από τον Οργανικό Νόμο του (άρθρο 6 του Ν. 3566/2007)
Πώς η ρύθμιση και εποπτεία των ΜΜΕ και της κρατικής διαφήμισης αποτελούν μέρος της επικοινωνιακής πολιτικής μαζί με την άσκηση δημόσιας διπλωματίας που αποτελεί κατεξοχήν αρμοδιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών; Η επικοινωνιακή διπλωματία είναι εντελώς αδόκιμος όρος και φαίνεται ότι χρησιμοποιείται απλώς για να μην επαναλαμβάνονται όροι που παραπέμπουν στο ΥΠΕΞ.
Επιχειρείται αυθαίρετη ομαδοποίηση διαφορετικών –και διαφορετικής φύσης και αρμοδιότητας– πτυχών επικοινωνιακής πολιτικής. Δεν αποτελούν της ίδιας φύσης και τάξης ενότητες πολιτικής (α) η δημόσια (και όχι επικοινωνιακή) διπλωματία, που συνιστά την προς τα έξω όντως εθνική επικοινωνιακή πολιτική και (β) η εσωτερική κυβερνητική επικοινωνία και πολιτική (βλ. εσωτερική πολιτική ενημέρωση και ρύθμιση και εποπτεία ΜΜΕ – ρύθμιση και εποπτεία της κρατικής διαφήμισης).
Και πάντως το προτεινόμενο σχήμα ομαδοποίησης, με εκτελεστικό φορέα μία Γενική Γραμματεία (εν προκειμένω Ενημέρωσης και Επικοινωνίας), σίγουρα δεν ανταποκρίνεται στο γαλλικό πρότυπο, όπως ανακριβώς αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση. Το SIG («Υπηρεσία Ενημέρωσης της Κυβέρνησης», υπό τον Π/Θ, http://www.gouvernement.fr/service-d-information-du-gouvernement-sig) έχει τρεις άξονες αρμοδιότητας που περιστρέφονται γύρω από: (α) την παρακολούθηση και ανάλυση της κοινής γνώμης και την επικοινωνιακή διαχείριση της κυβερνητικής δράσης, (β) την ενημέρωση του κοινού για τη δράση Π/Θ και Κυβέρνησης, (γ) τον διυπουργικό συντονισμό της κυβερνητικής επικοινωνίας, ΔΕΝ έχει όμως καμια οργανική σχέση με τη δημόσια διπλωματία και τις Υπηρεσίες Τύπου και Επικοινωνίας που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των γαλλικών διπλωματικών αποστολών (εν είδει εκπροσώπου Τύπου της Πρεσβείας/Προξενικής Αρχής) στο εξωτερικό, όπως εύκολα προκύπτει αν ανατρέξει κανείς στις ιστοσελίδες του δικτύου των γαλλικών πρεσβειών ανά τον κόσμο.
Ο όρος «εθνική επικοινωνιακή πολιτική» είναι αδόκιμος. Είναι άλλο πράγμα η Δημόσια Διπλωματία, άλλο πράγμα η πολιτική για τα ΜΜΕ, άλλο πράγμα η κρατική διαφήμιση και άλλο η πολιτική επικοινωνία της κυβέρνησης προς το εσωτερικό.Δεν χωράνε ανόμοιες αρμοδιότητες κάτω από έναν όρο και δεν γνωρίζω κάποιο έγκυρο σύγγραμμα που να τον χρησιμοποιεί και μάλιστα με αυτά τα υποσύνολα.
Πρέπει να προβλέπετε ότι «η ελεύθερη και πολυφωνική ενημέρωση» δεν μπορεί να προκαλεί ζημιές στα εθνικά θέματα, μεταδίδοντας ευαίσθητες πληροφορίες κλπ. Αναφέρομαι στα γεγονότα της εποχής των ΙΜΙΩΝ που κάποιοι «στο όνομα της ενημέρωσης» έδιδαν σημαντικές πληροφορίες για τις κινήσεις του στόλου, μεταδίδοντας ζωντανά τον απόπλου των πολεμικών πλοίων, αναφέροντας τα ονόματα τους και τα χαρακτηριστικά τους στο αέρα, από το ναύσταθμο της Σαλαμίνας.
Μήπως ο συντάκτης του ν/σχεδίου πρέπει να διαβάσει το άρθρο 15$2 του ΣτΕ και να διαγράψει το 2$3γ ως αντισυνταγματικό καθώς η ρύθμιση και εποπτεία (έλεγχος) των ΜΜΕ γίνεται από το ΕΣΡ;