1.α) Η ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη, ως εργαλείο εφαρμογής αναπτυξιακών στρατηγικών συγκεκριμένων χωρικών ενοτήτων, διακρίνεται σε:
αα) ολοκληρωμένες χωρικές επενδύσεις (ΟΧΕ και ΟΧΕ-ΒΑΑ-Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη)
αβ) τοπική ανάπτυξη με τη πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων, όπως προσδιορίζεται στο άρθρο 20.
β) Ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της χωρικής στρατηγικής διασφαλίζεται με τη συμπληρωματικότητα και συνεκτικότητα των προτεινόμενων δράσεων, καθώς και με την αντιπροσωπευτικότητα του συστήματος διακυβέρνησης.
γ) Οι ΟΧΕ μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τα Ταμεία ΕΤΠΑ, ΕΚΤ+, Ταμείο Συνοχής, ΤΔΜ, καθώς και το ΕΤΘΑΥ, μέσω συνδυασμένων επενδύσεων, από περισσότερα του ενός Προγράμματα ή από περισσότερους του ενός τομείς προτεραιότητας του ίδιου Προγράμματος, υπό την προϋπόθεση ότι διασφαλίζονται η συνοχή και ο συντονισμός μεταξύ των σχετικών Ταμείων.
- Η Εθνική Αρχή Συντονισμού είναι η αρμόδια υπηρεσία για τα θέματα ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης, την έκδοση σχετικών κατευθύνσεων και τον συντονισμό του δικτύου ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης που προβλέπεται στο άρθρο 22.
- Οι Διαχειριστικές Αρχές αποτελούν τις αρμόδιες αρχές για τη διαχείριση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο της εφαρμογής των στρατηγικών ολοκληρωμένων χωρικών επενδύσεων. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους έχουν την ευθύνη για:
α) την εξειδίκευση των βασικών κατευθύνσεων για την εφαρμογή των ΟΧΕ και ΟΧΕ-ΒΑΑ,
β) τον προσδιορισμό των χωρικών αρχών ή φορέων που θα εμπλακούν στον σχεδιασμό στρατηγικών ΟΧΕ και το επίπεδο εμπλοκής τους στην εφαρμογή στρατηγικών ΟΧΕ (συμμετοχή στην επιλογή των πράξεων ή στην ανάληψη πρόσθετων καθηκόντων διαχείρισης, παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρμογής των στρατηγικών ΟΧΕ),
γ) τη διαβούλευση με τις χωρικές αρχές ή φορείς για τον σχεδιασμό των ΟΧΕ και τον καθορισμό του πεδίου εφαρμογής των πράξεων που πρόκειται να στηριχθούν στο πλαίσιο του Προγράμματος αρμοδιότητάς τους και την ωρίμανση των πράξεων,
δ) τη διαμόρφωση μεθοδολογίας και κριτηρίων επιλογής των ΟΧΕ και των επιμέρους πράξεων,
ε) τις ενέργειες δημοσιότητας και προώθησης των ΟΧΕ.
- Οι χωρικές αρχές ή φορείς των συγκεκριμένων περιοχών είναι οι αρμόδιοι φορείς για τον σχεδιασμό και την κατάρτιση των ΟΧΕ. Ανάλογα με το επίπεδο παρέμβασης, τέτοιες αρχές δύναται να είναι δημοτικές αρχές, δίκτυα δήμων σε σχήματα συμπράξεων που δημιουργούν οι ίδιοι οι δήμοι, όταν η εφαρμογή της ΟΧΕ αφορά σε περιοχή γειτονικών δήμων, θέτοντας ως επικεφαλής έναν από τους δήμους, εταιρικά σχήματα με επικεφαλής δημοτική αρχή και Περιφέρειες. Ο προσδιορισμός των επιλέξιμων περιοχών γίνεται κατόπιν διαδικασίας ανοιχτής πρόσκλησης ή κατάλληλης τεκμηρίωσης για την ανάδειξη των περιοχών, την οποία αποφασίζει η αρμόδια Διαχειριστική Αρχή για κάθε Πρόγραμμα.
- Οι χωρικές αρχές ή φορείς κατά την κατάρτιση των ΟΧΕ μπορούν να χρησιμοποιήσουν και τυχόν υφιστάμενα στρατηγικά σχέδια, όπως οι στρατηγικές ΟΧΕ/ΒΑΑ των ΠΕΠ της ΠΠ 2014-2020, οι οποίες επικαιροποιούνται για την προγραμματική περίοδο 2021-2027, εφόσον το περιεχόμενό τους αξιολογηθεί θετικά από τις Διαχειριστικές Αρχές. Οι δαπάνες για την κατάρτιση και τον σχεδιασμό των χωρικών στρατηγικών δύναται να είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από τα αντίστοιχα Προγράμματα.
- Η διαβούλευση που διενεργείται σε τοπικό επίπεδο στο πλαίσιο της κατάρτισης των ΟΧΕ και των ΟΧΕ-ΒΑΑ, υποστηρίζεται από μια συνεκτική ομάδα διοίκησης σε επίπεδο Περιφέρειας, η οποία διασφαλίζει την άρτια προετοιμασία των εν λόγω στρατηγικών και ενδυναμώνει την πεποίθηση της «ιδιοκτησίας» των στρατηγικών από τους δικαιούχους (ΟΤΑ).
- Οι στρατηγικές εγκρίνονται από τις Διαχειριστικές Αρχές. Ειδικότερα οι στρατηγικές της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 που επικαιροποιούνται για την προγραμματική περίοδο 2021-2027 εγκρίνονται το αργότερο δεκαοκτώ (18) μήνες μετά την έγκριση των Περιφερειακών Προγραμμάτων.
- Οι Διαχειριστικές Αρχές διασφαλίζουν κατά την έγκριση των στρατηγικών την ύπαρξη ειδικής ομάδας στις χωρικές αρχές για την παρακολούθηση της υλοποίησης των στρατηγικών. Οι ειδικές ομάδες υποστηρίζουν την έγκαιρη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την υλοποίηση μιας στρατηγικής και την επιτάχυνση της υλοποίησής της.
- Εάν στη χωρική στρατηγική δεν περιλαμβάνεται κατάλογος πράξεων που θα χρηματοδοτηθούν, οι χωρικές αρχές ή φορείς επιλέγουν τις πράξεις ή συμμετέχουν στην επιλογή τους. Αν μια χωρική αρχή ή φορέας εκτελεί καθήκοντα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Διαχειριστικής Αρχής, εκτός εάν στα καθήκοντα περιλαμβάνεται μόνο η επιλογή των πράξεων, η αρχή αυτή ορίζεται από τη Διαχειριστική Αρχή ως Ενδιάμεσος Φορέας, σύμφωνα με το άρθρο 10.
- Για τα Προγράμματα INTERREG, οι αρμόδιες εδαφικές αρχές ή φορείς που είναι υπεύθυνοι για τη χάραξη στρατηγικών εδαφικής ή τοπικής ανάπτυξης, ή που εμπλέκονται στην επιλογή των πράξεων που θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο των εν λόγω στρατηγικών, ή και τα δύο, εκπροσωπούν τουλάχιστον δύο συμμετέχουσες χώρες, εκ των οποίων η μία τουλάχιστον είναι κράτος μέλος. Στο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου κάθε Προγράμματος INTERRREG καθορίζονται οι αρμοδιότητες της Διαχειριστικής Αρχής και των κοινών οργάνων.
Συμμετοχή της ΚΕΔΕ στη Διαβούλευση
ΥΠΟΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ
Άρθρο 19: Ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη
Η Προγραμματική Περίοδος 2021-2027 αποτελεί μία ιδιαίτερα μεγάλη πρόκληση για την ουσιαστική συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ βαθμού στη διαδικασία λήψης στρατηγικών αποφάσεων που αφορούν, τόσο στην αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων, όσο και στην θεσμική συνδιαμόρφωση και ωρίμανση των σχετικών προτάσεων και πρωτοβουλιών. Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι εξαιρετικά καίριος, τόσο κατά το σχεδιασμό των ολοκληρωμένων εδαφικών/χωρικών στρατηγικών, όσο και κατά την υλοποίησή τους μέσω των μηχανισμών των χωρικών εργαλείων, λόγω της εγγύτητας και καλύτερης γνώσης των τοπικών αναγκών.
Η προώθηση και στήριξη της συμμετοχής των ΤΑ στη διαμόρφωση και υλοποίηση των χωρικών εργαλείων κρίνεται απαραίτητη, ώστε να υλοποιηθούν με την μεγαλύτερη δυνατή προστιθέμενη αξία οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Παρεμβάσεις του ΕΣΠΑ 2021-2027. Προς αυτή την κατεύθυνση:
> Κρίνουμε θετική την αύξηση της σημασίας της διαβούλευσης στην ΠΠ 2021-2027. Οι Διαχειριστικές Αρχές θα έχουν την ευθύνη για τη διαβούλευση με τις χωρικές αρχές ή φορείς για τον σχεδιασμό των ΟΧΕ και τον καθορισμό του πεδίου εφαρμογής των πράξεων που πρόκειται να στηριχθούν στο πλαίσιο του Προγράμματος αρμοδιότητάς τους και την ωρίμανση των πράξεων. Θεωρούμε απαραίτητη την προτυποποίηση του πλαισίου Διαβούλευσης με φορείς και πολίτες, τόσο κατά τον σχεδιασμό της Στρατηγικής μιας χωρικής παρέμβασης, όσο και κατά την υλοποίηση της. Επίσης, να διασφαλιστεί η συμμετοχή της ΤΑ σε όλες τις διαβουλεύσεις, ωριμάνσεις προγραμμάτων, Επιτροπές κλπ που θα έχουν αποφασιστική διάσταση και βαρύνουσα σημασία, μέσω της ΚΕΔΕ και άλλων συλλογικών οργάνων των Δήμων.
> Οι Διαχειριστικές Αρχές θα έχουν την ευθύνη για τη διαμόρφωση μεθοδολογίας και κριτηρίων επιλογής των ΟΧΕ και των επιμέρους πράξεων. Κρίνουμε απαραίτητη την συμμετοχή της ΤΑ στην επιλογή των κριτηρίων ένταξης και όχι μόνο τον περιορισμό της στο ρόλο των τελικών δικαιούχων.
> Κρίνουμε ιδιαίτερα θετική την αναφορά ότι οι χωρικές αρχές ή φορείς των συγκεκριμένων περιοχών είναι οι αρμόδιοι φορείς για τον σχεδιασμό και την κατάρτιση των ΟΧΕ. Θεωρούμε απαραίτητη την προτυποποίηση αυτών των διαδικασιών και την στήριξη της τεχνικής και γνωστικής επάρκειας των Δήμων ώστε να ανταποκριθούν στην κατάρτιση συνεκτικών ΟΧΕ.
> Κρίνουμε ιδιαίτερα θετική την αναφορά ότι η διαβούλευση που διενεργείται σε τοπικό επίπεδο στο πλαίσιο της κατάρτισης των ΟΧΕ και των ΟΧΕ-ΒΑΑ, υποστηρίζεται από μια συνεκτική ομάδα διοίκησης σε επίπεδο Περιφέρειας, η οποία διασφαλίζει την άρτια προετοιμασία των εν λόγω στρατηγικών και ενδυναμώνει την πεποίθηση της «ιδιοκτησίας» των στρατηγικών από τους δικαιούχους (ΟΤΑ). Θεωρούμε απαραίτητη τη διασφάλιση της συμμετοχής εκπροσώπων της ΤΑ και της ΚΕΔΕ στις εν λόγω ομάδες διοίκησης. Συνεπώς, επικροτούμε την αναφορά ότι ‘οι Διαχειριστικές Αρχές διασφαλίζουν κατά την έγκριση των στρατηγικών την ύπαρξη ειδικής ομάδας στις χωρικές αρχές για την παρακολούθηση της υλοποίησης των στρατηγικών’.
> Οι στρατηγικές εγκρίνονται από τις Διαχειριστικές Αρχές. Θεωρούμε απαραίτητη την εμπλοκή της ΤΑ και των συλλογικών οργάνων στις διαδικασίες αξιολόγησης και έγκρισης, ως εκ τούτου επικροτούμε την αναφορά ότι ‘εάν στη χωρική στρατηγική δεν περιλαμβάνεται κατάλογος πράξεων που θα χρηματοδοτηθούν, οι χωρικές αρχές ή φορείς επιλέγουν τις πράξεις ή συμμετέχουν στην επιλογή τους’. Θεωρούμε απαραίτητη την εξειδίκευση και προτυποποίηση της εν λόγω διαδικασίας.
> Θεωρούμε απαραίτητη τη δυνατότητα ενημέρωσης, υποστήριξης και κατάρτισης των Δήμων για την έννοια της ολοκληρωμένης χωρικής παρέμβασης, για τα οφέλη της στην τοπική κοινωνία και οικονομία και για την προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω (bottom-up).
> Παροχή εργαλείων και οδηγών και ιδίως επικαιροποίησης οδηγιών που αφορούν στην απόκτηση διαχειριστικής ικανότητας από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και ενημέρωση-κατάρτιση του στελεχιακού της δυναμικού
> Χρήσιμη η προτυποποίηση του πλαισίου συνεργασίας των Δήμων (αστικών αρχών) με τις Διαχειριστικές αρχές των Περιφερειακών Προγραμμάτων, κατά τον σχεδιασμό και προώθηση των χωρικών εργαλείων
> Αποτελεί άμεση και επιτακτική ανάγκη η χρηματοδότηση για τη δημιουργία μηχανισμού υποστήριξης (help desk) ηλεκτρονικών υπηρεσιών για τους δήμους της χώρας, με on line υποστήριξη, και εκπαίδευση των υπαλλήλων, μέσω των εταιρειών της Αυτοδιοίκησης (ΠΕΤΑ, ΕΕΤΑΑ)
Λόγω της βαρύτητας που δίνεται στην Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη, θα πρότεινα να υπάρξει εννοιολογική αποσαφήνιση και συνέπεια στη χρήση των όρων ΟΧΕ – ΟΧΕ ΒΑΑ, στρατηγικές, χωρική ανάπτυξη. Σε αυτό, θεωρώ ότι θα βοηθούσε η διαμόρφωση 3 άρθρων έναντι των 2 που είναι τώρα. Το ένα να μιλούσε για την Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη, και τα άλλα 2 για ΟΧΕ/ΟΧΕ ΒΑΑ, και ΤΑΠΤΟΚ.
Ειδικά οι προβλέψεις για την συνεκτική ομάδα διοίκησης της παρ. 6, και της ειδικής ομάδας της παρ. 8 θα χρειαστούν ειδική προετοιμασία, παρακολούθηση και υποστήριξη, για να γίνουν πράξη. Θεωρώ ότι χρειάζεται να προβλεφθεί και οργανωτικά και επιχειρησιακά, η ολιστική προσέγγιση των ολοκληρωμένων χωρικών επενδύσεων. Στην κατεύθυνση αυτή, ίσως για το αντίστοιχο θεματικό δίκτυο του άρθρου 22 θα βοηθούσε σχετική αναφορά.