Το άρθρο 5 του ν.4310/2014 μετονομάζεται σε «Διαδικασία έγκρισης ΕΣΕΤΑΚ» και αντικαθίσταται ως ακολούθως:
«1. Η ΕΣΕΤΑΚ αναφέρεται σε χρονική περίοδο επτά ετών ή όση η διάρκεια ισχύος μίας προγραμματικής περιόδου.
2. Επισπεύδων φορέας για την κατάρτιση της ΕΣΕΤΑΚ είναι η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ).
3. Για την διαμόρφωση της ΕΣΕΤΑΚ, η ΓΓΕΤ συμβουλεύεται τα όργανα του Άρθρου 6 του παρόντος νόμου και προβαίνει σε ευρεία διαβούλευση και συνεργασία με εκπροσώπους της επιστημονικής κοινότητας, του επιχειρηματικού τομέα, καθώς και των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων.
4. Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της διαβούλευσης, η ΓΓΕΤ συντάσσει το τελικό σχέδιο της ΕΣΕΤΑΚ το οποίο και εγκρίνεται από τον αρμόδιο για ζητήματα έρευνας Αναπληρωτή Υπουργό Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.
5. Όπου στον νόμο αναφέρεται «Σχέδιο Δράσης» νοείται η ΕΣΕΤΑΚ».
Παρότι η έγκριση της ΕΣΕΤΑΚ από τον αρμόδιο Υπουργό για θέματα έρευνας είναι πιο ευέλικτο σχήμα, η θεσμική θωράκιση να ψηφίζεται με νόμο όπως προβλεπόταν από τον Ν.4310 θα ενίσχυε την όλη διαδικασία.
Επίσης, δεν υπάρχει καμία αναφορά στον τρόπο χρηματοδότησης της ΕΣΕΤΑΚ σε αυτό το άρθρο.
ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ
Άρθρα 17-18. – Εθνική Στρατηγική Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας / Διαδικασία έγκρισης ΕΣΕΤΑΚ
Παρατηρήσεις / προτεινόμενες ρυθμίσεις:
Η ανάγκη ύπαρξης μεθοδικού σχεδίου και αποτελεσματικής προώθησης της επιστημονικής έρευνας και τεχνολογίας αποτελεί μια από τις βασικές πρόνοιες του Ν. 1514/1985, στο νομοθετικό κείμενο του οποίου αφιερώνεται σχετικό κεφάλαιο (Γ, άρθρα 5, 6, 7) υπό τον τίτλο “Πρόγραμμα Ανάπτυξης Έρευνας και Τεχνολογίας, ΠΑΕΤ”, το οποίο ψηφίζεται από τη Βουλή των Ελλήνων, είτε ως τμήμα του πενταετούς οικονομικού προγράμματος της χώρας, είτε αυτοτελώς.
Στην πράξη, ουδέποτε ψηφίστηκε από τη Βουλή ΠΑΕΤ. Η κάθε κυβέρνηση κατά πάγια πρακτική περιλάμβανε στο πρόγραμμά της ορισμένες γενικές διακηρύξεις περί έρευνας, χωρίς να δίνεται καμία συνέχεια στο ζήτημα. Σημειώνουμε επίσης ότι, στην ανάλυση SWOT για το ελληνικό σύστημα Ε&Α που πραγματοποιήθηκε από τη Rand [A rapid review of the Greek research and development system, copyright 2011 RAND Corporation], στις πρώτες θέσεις του πίνακα με τις αδυναμίες του ελληνικού ερευνητικού συστήματος εμφανίζονται (α) η «Έλλειψη συνεπούς και αξιόπιστης χρηματοδότησης, αταξία στον κύκλο προκηρύξεων διαγωνισμών (ITT), αναξιοπιστία στο χρόνο πληρωμής» και (β) η «Έλλειψη εθνικής στρατηγικής, που οδηγεί σε έλλειψη προτεραιοτήτων και μιας συνεκτικής ερευνητικής κοινότητας». Οι ανωτέρω αδυναμίες δεν αντιμετωπίζονται θεσμικά στο υπό διαβούλευση σ/ν.
Αυτό που κρατά ζωντανή την ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα είναι κατ’ ουσίαν μια αντίστοιχη διαδικασία που με σοβαρότητα επιτελείται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη μορφή των Framework Programmes, τα οποία αποτελούν και το κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο με το οποίο η Ε.Ε. χρηματοδοτεί επιστημονικές και τεχνολογικές δραστηριότητες. Πρόκειται για διαδικασία η οποία ξεκίνησε το 1984 και έκτοτε επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Η ΕΕΕ θεωρεί ότι ο αντίστοιχος εθνικός τακτικός στρατηγικός σχεδιασμός της έρευνας στη χώρα μας είναι επίσης επιβεβλημένος, όπως επιβεβλημένη είναι και η διασφάλιση των πόρων που απαιτούνται για την υλοποίησή του, ώστε η Ελλάδα να μην είναι πλέον μια από τις τελευταίες των χωρών της Ε.Ε και του ΟΟΣΑ ως προς την επένδυση σε Ε&Κ.
Αναγκαίος είναι, τέλος, ένας μηχανισμός αποτίμησης των αποτελεσμάτων κάθε υλοποιηθέντος πολυετούς προγράμματος ΕΤΑΚ, ο οποίος θα τροφοδοτεί με δεδομένα και θα υποβοηθά και τη χάραξη του επόμενου προγράμματος ΕΤΑΚ.
Με την προτεινόμενη τροπολόγηση του Ν. 4310/2014 στο παρόν σ/ν:
(α) υποβαθμίζεται η Εθνική Στρατηγική Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΑΚ), καθώς καταργείται η υποχρέωση για την ψήφιση της ΕΣΕΤΑΚ από τη Βουλή των Ελλήνων, υποχρέωση που περιλαμβανόταν και στους δύο νόμους για την ΕΤΑΚ, (1514/1985 και 4310/2014).
(β) Ταυτόχρονα δεν θεσμοθετούνται ούτε ο μηχανισμός χάραξης της ΕΣΕΤΑΚ, ούτε ένα σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο για τη χρηματοδότησή της. Με τον τρόπο αυτό δεν διασφαλίζεται σταθερή, ορθολογική χάραξη και υλοποίηση της ΕΣΕΤΑΚ (πέραν από τυχόν καιροσκοπικές πολιτικές), αλλά αντίθετα αφήνεται στην διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε Υπουργού και του Γενικού Γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) να τη διαμορφώνει και να τη χρηματοδοτεί κατά το δοκούν [ ].
(γ) Επιπλέον, δεν προτείνεται απολύτως κανένα ορθολογικό και υλοποιήσιμο πρότυπο οργάνωσης και διακυβέρνησης ενός ενιαίου, εθνικού ερευνητικού ιστού (δημόσιου και ιδιωτικού), για την ανάπτυξη της Έρευνας και Καινοτομίας στη χώρα.
Πρόταση της ΕΕΕ:
Θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ο μηχανισμός και οι διαδικασίες στη βάση των οποίων θα διαμορφώνεται και θα επικαιροποιείται η ΕΣΕΤΑΚ, καθώς και ένα σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο για τη χρηματοδότησή της. Η ΕΣΕΤΑΚ θα πρέπει να κατατίθεται σε δημόσια διαβούλευση και στη συνέχεια να ψηφίζεται από τη Βουλή των Ελλήνων.
Οι κρίσιμοι θεματικοί τομείς της Έρευνας της χώρας θα πρέπει να διαμορφώνονται με βάση τα ελληνικά δεδομένα.
Η Ένωση τονίζει επίσης την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός μηχανισμού αποτίμησης των αποτελεσμάτων κάθε υλοποιηθέντος πολυετούς προγράμματος ΕΤΑΚ, ο οποίος θα τροφοδοτεί με δεδομένα και θα υποβοηθά και τη χάραξη της ΕΣΕΤΑΚ. Για τη διαμόρφωση της επόμενης ΕΣΕΤΑΚ απαραίτητη θεωρείται η άμεση αποτίμηση των ερευνητικών προγραμμάτων ΕΠΑΝ και ΕΣΠΑ.
Η «συμβολή στην προώθηση της ισότητας των φύλων» θα μπορούσε να υλοποιείται μέσω συγκεκριμένων, αποτελεσματικών ρυθμίσεων στη συνέχεια του σ/ν (πέραν των υποψηφιοτήτων σε ορισμένα όργανα που αναφέρονται στο Άρθρο 42, παρ. 13 του παρόντος).
Προτείνεται επίσης να αναφέρεται στο σημείο αυτό και «ο σεβασμός της διαφορετικότητας» (θα μπορούσε, π.χ., να προστεθεί στην παρ. 5 «και η συμβολή στην προώθηση της ισότιμης συμμετοχής και εξυπηρέτησης όλων των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων ηλικιωμένων, ατόμων με αναπηρία ή πολιτών με δυσχέρεια στη χρήση ηλεκτρονικών μέσων»).
Η διαδικασία έγκρισης της ΕΣΕΤΑΚ στο παρόν πολυνομοσχέδιο υποβαθμίζεται σε σχέση με τους προηγούμενους Νόμους. Η υποχρέωση για την ψήφιση της Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΑΚ) από τη Βουλή των Ελλήνων περιλαμβανόταν και στους δύο νόμους για την ΕΤΑΚ, δηλαδή τους 1514/1985 και 4310/2014.
Προτεινόμενη τροπολογία:
«Η ΕΣΕΤΑΚ κατατίθεται σε δημόσια διαβούλευση και στη συνέχεια ψηφίζεται από τη Βουλή των Ελλήνων».
Μάχη Χατζηγιάννη
Διευθύντρια Ερευνών
Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών
H Εθνική Στρατηγική (ΕΣΕΤΑΚ) πρέπει να ψηφίζεται από τη Βουλή.
Στο παρόν νομοσχέδιο λείπει οποιοσδήποτε χρονικός περιορισμός για την κατάθεση της ΕΣΕΤΑΚ.
Το νομοσχέδιο θα έπρεπε ήδη να περιέχει προβλέψεις για χρηματοδότηση της βασικής έρευνας σε σταθερό και μακροχρόνιο πλαίσιο και διδακτορικής αλλά και μεταδιδακτορικής έρευνας για νέους ερευνητές και να περιέχει σταθερούς και διαφανείς κανόνες περιοδικής χρηματοδότησης και αξιολόγησης του ελληνικού συστήματος έρευνας.
Το ΕΣΕΤΑΚ θα πρέπει να αξιολογείται σε τακτική βάση και να αυτορυθμίζεται κι από τους κατά κύριο λόγω φορείς της ερευνητικής δραστηριότητας που είναι το επιστημονικό ερευνητικό και τεχνικό προσωπικό.
Η διαδικασία διαβούλευσης/εκπόνησης του ΕΣΕΤΑΚ οφείλει να περιλαμβάνει κατά την άποψη μου όλους τους εθνικούς φορείς (Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, ΙΓΜΕ, ΕΘΙΑΓΕ κλπ) καθώς και Υπουργεία που συνδέονται με τις εξελίξεις στην έρευνα και τεχνολογία (Άμυνας, ΥΠΑΠΕΝ, Ναυτιλίας)
α) Καλή η φιλοδοξία για περίοδο αναφοράς τα 7 χρόνια, όμως ήδη τα 2 χρόνια της εφτάχρονης προγραμματικής περιόδου έχουν σχεδόν πετάξει.
β) Δεν θεσμοθετείται συγκεκριμένος τρόπος χάραξης της ΕΣΕΤΑΚ, (ο προτεινόμενος είναι αόριστος), δεν προτείνονται τρόποι χρηματοδότησής της και δεν προβλέπεται μηχανισμός επικαιροποίησής της
γ) Οι προηγούμενοι νόμοι 1514/1985 και 4310/2014 προέβλεπαν την ψήφιση της ΕΣΕΤΑΚ από τη Βουλή. Η προτεινόμενη τροπολογία συνιστά υποβάθμιση της σημασίας της ΕΣΕΤΑΚ