Άρθρο 01 – Κανόνες εκτέλεσης δικαστικών αποφάσεων και έκτισης ποινών και μέτρων ασφαλείας κατά της ελευθερίας

1. Οι κανόνες που ακολουθούν ρυθμίζουν τους όρους και τις συνθήκες εκτέλεσης ποινικών αποφάσεων που αφορούν την έκτιση ποινών και μέτρων ασφαλείας κατά της ελευθερίας, τα ποινικά δικονομικά μέτρα κατά της ελευθερίας και τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της ελευθερίας, σύμφωνα με το Σύνταγμα, τις διεθνείς συμβάσεις, τους νόμους και τις κανονιστικές πράξεις που εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότησή τους. Κατά την ερμηνεία τους λαμβάνονται υπόψη οι διεθνώς αποδεκτές αρχές που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
2. Κρατούμενοι θεωρούνται άτομα που εκτίουν ποινές κατά της ελευθερίας, οι υπόδικοι και όσοι κρατούνται κατά το άρθρο 15 του παρόντος, καθώς και οι υπό απέλαση διαμένοντες αλλοδαποί στα καταστήματα κράτησης (άρθρο 74 παρ. 4 του Ποινικού Κώδικα). H φύλαξη ακαταλόγιστων εγκλείστων (άρθρο 69 ΠΚ) και η εισαγωγή αλκοολικών και τοξικομανών σε θεραπευτικά καταστήματα (άρθρο 71 ΠΚ) διέπονται αναλογικά από τις κατά περίπτωση διατάξεις του παρόντος κώδικα, εκτός αν ορίζεται αλλιώς σε άλλο νόμο.
3. Όπου γίνεται λόγος για «μεταχείριση των κρατουμένων» νοείται η υπαγωγή τους στους κανόνες του παρόντος.
4. «Καταστήματα κράτησης» ή «φυλακές» χαρακτηρίζονται όσα ορίζονται στο Τρίτο Κεφάλαιο του παρόντος.

  • Οι ανωτέρω κατηγορίες ασθενών δεν πρέπει να εμπίπτουν στον παρόντα κώδικα, αλλά αποκλειστικά στα μέτρα που απαιτούνται για τη θεραπευτική αντιμετώπισή τους. Η παραβατικότητά τους οφείλει να εμπίπτει μόνο στο πλαίσιο κοινωνικής εργασίας στο μέτρο που η βελτίωση της υγείας τους το επιτρέπει.

  • «1. Οι κανόνες που ακολουθούν ρυθμίζουν τους όρους και τις συνθήκες εκτέλεσης ποινικών αποφάσεων που αφορούν την έκτιση ποινών και μέτρων ασφαλείας κατά της ελευθερίας, τα ποινικά δικονομικά μέτρα κατά της ελευθερίας και τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της ελευθερίας, σύμφωνα με το Σύνταγμα, τις διεθνείς συμβάσεις, τους νόμους και τις κανονιστικές πράξεις που εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότησή τους. Κατά την ερμηνεία τους λαμβάνονται υπόψη οι διεθνώς αποδεκτές αρχές που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.»

    Θα θέλαμε κατ’ αρχήν να τονίσουμε ότι οι διεθνώς αποδεκτές αρχές που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα θα πρέπει πρωτίστως να λαμβάνονται υπόψη κατά τη θέσπιση των νομικων κανόνων, και έπειτα κατά την ερμηνεία τους. Το ίδιο θα έπρεπε να συμβαίνει και με το σχετικό «ήπιο Δίκαιο».

    Προτείνουμε να προστεθεί μετά το «κατ’ εξουσιοδότησή τους» η φράση: «και τους Ευρωπαϊκούς Σωφρονιστικούς Κανόνες»

    Οι Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες είναι οι Συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης προς τα κράτη μέλη σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να εφαρμόζονται στις φυλακές.
    Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να αντλήσουν απ’ ευθείας από αυτούς τους κανόνες στην κατάρτιση της νομοθεσίας τους και τις πολιτικές τους και να εξασφαλίσουν ευρεία διάδοσή τους στις δικαστικές Αρχές τους, καθώς και στο σωφρονιστικό προσωπικό και τους ίδιους τους κρατούμενους.
    Οι ευρωπαϊκοί σωφρονιστικοί κανόνες του 1987 (Σύσταση Νο R 87 (3) εγκρίθηκαν από την Επιτροπή Υπουργών στις 12 Φεβρουαρίου 1987.

    Σύσταση Νο R (2006) 2 για τους Ευρωπαϊκούς Σωφρονιστικούς Κανόνες
    Στις 11 Ιανουαρίου 2006, η Επιτροπή των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε μια νέα έκδοση των Ευρωπαϊκών Σωφρονιστικών Κανόνων, λαμβάνοντας υπόψη ότι η σύσταση R (87) 3 σχετικά με τους ευρωπαϊκούς σωφρονιστικούς κανόνες θα πρέπει να αναθεωρηθεί και να ενημερωθεί σε βάθος, προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις που είχαν σημειωθεί στον τομέα της ποινικής, πολιτικής, σωφρονιστικής πρακτικής καθώς και την εν γένει διαχείριση των φυλακών στην Ευρώπη, υποστηρίζοντας τα πρότυπα που περιέχονται στις συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης που αφορούν συγκεκριμένες πτυχές της πολιτικής και της πρακτικής των σωφρονιστικών ιδρυμάτων, και ειδικότερα την αριθ. R (89) 12 σχετικά με την εκπαίδευση στη φυλακή, Αριθ. R (97) 12 σχετικά με το προσωπικό που ασχολείται με την επιβολή κυρώσεων και μέτρων, αριθ. R (98) 7 σχετικά με τη δεοντολογία (2003), Rec 22 σχετικά με την υπό όρους απελευθέρωση (υφ’ όρον απόλυση) και Rec (2003) 23 σχετικά με τη διαχείριση από τις διοικήσεις των σωφρονιστικών ιδρυμάτων των βαρυποινιτών.

    «Κατά την ερμηνεία τους λαμβάνονται υπόψη οι διεθνώς αποδεκτές αρχές που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.»

    Προτείνουμε να προστεθεί μετά το «ανθρώπινα δικαιώματα» η φράση: «και το ήπιο Δίκαιο σε επίπεδο Ε.Ε. που σχετίζεται με την κράτηση»

    Ως προς την παρ.2 του προτεινόμενου νομοθετήματος: πρέπει να ληφθεί υπόψη ο κανόνας 10 των Ευρωπαϊκών Σωφρονιστικών Κανόνων.
    Οι κανόνες ισχύουν όχι μόνο για κάθε άτομο που «κρατείται σε φυλακή» κατά την έννοια των κανόνων, αλλά και σε άτομα τα οποία, αν και στην πραγματικότητα δεν παραμένουν εντός της περιμέτρου της φυλακής, διοικητικά ανήκουν στον πληθυσμό της φυλακής αυτής.
    Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα που απολαμβάνουν άδειες εξόδου ή συμμετέχουν σε δραστηριότητες εκτός των φυσικών ορίων των φυλακών, για τους οποίους η διοίκηση της φυλακής εξακολουθεί να είναι επίσημα υπεύθυνη, πρέπει να αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τους κανόνες.
    Ο κανόνας αυτός καλύπτει καταστάσεις όπου (για παράδειγμα, λόγω υπερπληθυσμού των φυλακών) τα πρόσωπα που, σύμφωνα με αυτόν τον κανόνα, πρέπει να τοποθετούνται σε μια φυλακή (προσωρινά) βρίσκονται σε άλλες εγκαταστάσεις όπως αστυνομικά τμήματα ή άλλους χώρους από όπου αυτοί δεν μπορούν να αποχωρήσουν κατά βούληση. Είναι αυτονόητο ότι η φυλάκιση σε εγκαταστάσεις διάφορες από τις φυλακές θα πρέπει να αποτελεί έσχατο μέτρο, όσο το δυνατόν πιο σύντομο και ότι οι αρχές που είναι υπεύθυνες για αυτές τις εγκαταστάσεις θα πρέπει να κάνουν ό, τι είναι δυνατόν για να διαβιώνουν σύμφωνα με τα πρότυπα που καθορίζονται από αυτούς τους κανόνες και να προσφέρουν επαρκή αποζημίωση σε αντιστάθμισμα για τις ελλείψεις.

    Επίσης, ως προς τη δυνατότητα να κρατούνται σε φυλακές οι «υπό απέλαση» αλλοδαποί, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ο Κανόνας 10 των Ε.Σ.Κ., που αναγνωρίζει μεν ότι δίπλα σε προφυλακισμένους ή καταδίκους
    μπορούν να κρατούνται σε φυλακές δυνάμει διατάξεων του εθνικού δικαίου και άλλες κατηγορίες κρατουμένων, όπως π.χ. μετανάστες προς απέλαση, τονίζοντας ότι τα πρόσωπα αυτά, αν κρατούνται σε φυλακές, πρέπει επίσης να αντιμετωπίζονται ως κρατούμενοι σύμφωνα με αυτούς τους κανόνες, αλλά που τονίζει εξίσου, πάντως, ότι μια φυλακή εξ ορισμού δεν είναι το κατάλληλο μέρος για να κρατηθεί κάποιος που δεν είναι ούτε ύποπτος ούτε καταδικασμένος για ποινικό αδίκημα. Κατά συνέπεια, οι κρατούμενοι μετανάστες προς απέλαση (κρατούμενοι για διοικητικούς λόγους) πρέπει να κρατούνται σε φυλακή μόνον σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για παράδειγμα αν είναι αποδεδειγμένα βίαιοι.

    Τέλος, θα πρέπει να ληφθεί δέσμη προστατευτικών για τους στερούμενους την ελευθερία της κίνησής τους (ως μορφή έκτισης ποινής) μέτρων που σχετίζονται με όσους αποφυλακίζονται με ηλεκτρονική επιτήρηση και υποβάλλονται σε περιορισμό κατ’ οίκον, είτε με τροποποίηση του Σ.Κ. είτε με τροποποίηση του υφιστάμενου ειδικού νομοθετικού πλαισίου.

    Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα – «Πλειάδες» (Μ.Κ.Ο.)