1. Σε εφαρμογή του άρθρου 4, στην πρόληψη και τη διαχείριση των αποβλήτων τροφίμων ισχύει κατά προτεραιότητα η ακόλουθη ιεράρχηση:
α) πρόληψη αποβλήτων τροφίμων όπως μέσω της μείωσης:
αα) των οργανικών αποβλήτων από την παραγωγή τροφίμων ή
αβ) των ακατάλληλων υλικών και προϊόντων για κατανάλωση ή επεξεργασία,
β) χρήση απούλητων τροφίμων κατάλληλων για ανθρώπινη κατανάλωση μέσω δωρεών και αναδιανομής ή περαιτέρω επεξεργασίας τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση,
γ) χρήση ως ζωοτροφή ή εκ νέου μεταποίηση σε προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των «πρώην τροφίμων», όπως ορίζονται στο σημείο 3 του Παραρτήματος Α του Κανονισμού (ΕΕ) 68/2013, της Επιτροπής της 16ης Ιανουαρίου 2013 για τον κατάλογο πρώτων υλών ζωοτροφών (L 29) που δεν προορίζονται για διατροφή,
δ) χρήση για λίπασμα στη γεωργία ή για παραγωγή ενέργειας μέσω βιοαερίου.
2. Για την επίτευξη του σκοπού της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων, στο αντίστοιχο πρόγραμμα μέτρων πρόληψης, το οποίο αποτελεί τμήμα του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, λαμβάνονται μέτρα για:
α) τη μείωση μέχρι το τέλος του 2030 των κατά κεφαλήν παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή κατά τριάντα τοις εκατό (30%) σε σχέση με τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων το έτος 2022 και τη μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων κατά την πρωτογενή παραγωγή, την επεξεργασία και τη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και άλλες μορφές διανομής τροφίμων, σε εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης και στα νοικοκυριά, καθώς και των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού. Ο υπολογισμός των ποσοτήτων γίνεται με βάση την απόφαση (ΕΕ) 2019/1597 (L 248) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 3ης Μαΐου 2019, «για τη συμπλήρωση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά στη θέσπιση κοινής μεθοδολογίας και ελάχιστων απαιτήσεων ποιότητας για την ομοιόμορφη μέτρηση των επιπέδων αποβλήτων τροφίμων»,
β) την ενθάρρυνση της δωρεάς και την αναδιανομή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση, με προτεραιότητα στην ανθρώπινη διατροφή έναντι της χρήσης τους ως ζωοτροφών και στην εκ νέου μεταποίηση σε προϊόντα που δεν προορίζονται για διατροφή.
3. Η Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας παρακολουθεί και αξιολογεί την εφαρμογή των μέτρων που λαμβάνονται σύμφωνα με την παρ. 2, μέσω της μέτρησης των επιπέδων αποβλήτων τροφίμων.
4. Από την 1η.1.2022:
α) οι εγκαταστάσεις που αδειοδοτούνται περιβαλλοντικά και παράγουν απόβλητα τροφίμων που ανήκουν στην κατηγορία 02 του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ) όπως οι μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων,
β) οι αγορές που παράγουν απόβλητα τροφίμων που εντάσσονται στον κωδικό ΕΚΑ 20 03 02 όπως οι κρεαταγορές, οι ιχθυαγορές και οι λαχαναγορές,
γ) οι υπεραγορές τροφίμων (super market), όπως ορίζονται στην παρ. 5.Γ του άρθρου 2 της υπό στοιχεία 47829/23.6.2017 (Β΄ 2161) απόφασης του Υπουργού Υγείας,
δ) τα σύνθετα τουριστικά καταλύματα και τα κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα άνω των εκατό (100) κλινών που αποτελούν δραστηριότητες με αύξοντα αριθμό 1 έως 4 της 6ης Ομάδας της απόφασης υπ’ αρ. 37674/2016 (Β’ 2471) του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας,
ε) οι μονάδες υγειονομικής περίθαλψης, όπως νοσοκομεία, κλινικές και θεραπευτήρια, κατηγορίας Α’ του ν. 4014/2011 (Α΄209),
στ) οι ξενώνες, όπως νεότητας, ατόμων ειδικών ομάδων, γηροκομεία, που ανήκουν στην κατηγορία Α’ του ν. 4014/2011 και αποτελούν δραστηριότητα με αύξοντα αριθμό 12 της 6ης Ομάδας της υπ’ αρ. 37674/2016 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας,
ζ) οι επιχειρήσεις τροφοδοσίας (catering) κατά την έννοια της παρ. 5.Α του άρθρου 2 της υπ’ αρ. 47829/23.6.2017 (Β΄ 2161) απόφασης του Υπουργού Υγείας, με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των τριακοσίων χιλιάδων ευρώ (300.000 €),
η) οι επιχειρήσεις μαζικής εστίασης, κατά την έννοια της παρ. 5Δ του άρθρου 2 της υπό στοιχεία Υ1Γ/ΓΠ/ΟΙΚ47829/21.6.2017 απόφασης του Υπουργού Υγείας (Β΄ 2161) με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των πεντακοσίων χιλιάδων ευρώ (500.000 €), ακολουθούν την ιεράρχηση των αποβλήτων τροφίμων της παρ. 1. Αναφορικά με τις δραστηριότητες της παρούσας που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 4014/2011 οι εργασίες και οι δράσεις που λαμβάνονται σύμφωνα με την παρ. 1 αποτυπώνονται στη ΜΠΕ και στην ΑΕΠΟ της εγκατάστασης, εφόσον αυτή ανήκει στην κατηγορία Α’ του ν. 4014/2011, άλλως στις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ).
Οι φορείς των δραστηριοτήτων των περ. α) έως και η) υποχρεούνται να καταχωρούν ανά τρίμηνο τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων, καθώς και τα πλεονάσματα τροφίμων κατά την έννοια της περ. α) της παρ. 6 σε ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα της περ. ζ) της παρ. 3 του άρθρου 53. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα διαλειτουργεί με την ηλεκτρονική βάση δεδομένων του άρθρου 17 του ν. 4351/2015 (Α’ 164).
5. Για την καταχώρηση των στοιχείων στην πλατφόρμα της παρ. 4 λαμβάνεται υπόψη και η κατ’ εξουσιοδότηση Απόφαση (ΕΕ) 2019/1597 (L 248) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η καταχώρηση γίνεται ενιαία από τον φορέα λειτουργίας της επιχείρησης, ανεξάρτητα από τον αριθμό των εγκαταστάσεων ή καταστημάτων που αυτός διαθέτει, για κάθε μία δραστηριότητα ή εγκατάσταση της παρ. 4.
Στην πλατφόρμα αυτή καταχωρούνται από τους φορείς οι ποσότητες των αποβλήτων τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των υλικών που είναι ακατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία («πρώην τρόφιμα»), ο κωδικός Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ) (συμπεριλαμβανομένων των κωδικών ΕΚΑ 20 01 08, 20 01 25 και 20 03 02), ο προορισμός και η μέθοδος διαχείρισης.
6. Για την ενθάρρυνση της δωρεάς και της αναδιανομής τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση, με προτεραιότητα στη διατροφή του ανθρώπου, καθορίζονται οι υποχρεώσεις των δωρητών και των δωρεοδόχων και οι ελάχιστες προϋποθέσεις για την ασφάλεια της ανθρώπινης υγείας, ως εξής:
α) Τα πλεονάσματα τροφίμων μπορούν να αναδιανέμονται υπό την προϋπόθεση ότι είναι κατάλληλα για κατανάλωση από τον άνθρωπο και συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις ασφάλειας των τροφίμων που προβλέπονται στη νομοθεσία σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων και την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές.
β) Οι δωρητές διασφαλίζουν ότι τα αγαθά αυτά δεν θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2021/382 της Επιτροπής της 3ης Μαρτίου 2021 «για την τροποποίηση των παραρτημάτων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 852/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την υγιεινή των τροφίμων όσον αφορά στη διαχείριση των αλλεργιογόνων τροφίμων, την αναδιανομή των τροφίμων και τη νοοτροπία ασφάλειας των τροφίμων». Οι δωρεοδόχοι, ως τελικοί καταναλωτές, είναι υπεύθυνοι για τη σωστή συντήρηση, μεταφορά, αποθήκευση, διανομή και διάθεση των τροφίμων στους ωφελούμενους.
7. Επιτρέπεται η δωρεάν αναδιανομή τροφίμων που αποτελούν προϊόν παραλαβής ή κατάσχεσης από τις αρμόδιες αρχές για λόγους που δεν σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων, για την εξυπηρέτηση ή την ανακούφιση ευπαθών κοινωνικών ομάδων χωρίς αντάλλαγμα, εφόσον τα αγαθά αυτά δεν θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.
8. Για την ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού σε θέματα πρόληψης δημιουργίας των αποβλήτων τροφίμων, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας καταρτίζει, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, μετά από γνωμοδότηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.), εκπαιδευτικό υλικό για τους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναφορικά με την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων.
Προτείνεται να αναβληθεί η ισχύς των σχετικών διατάξεων την 01.01.2022 για απώτερο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι του σύντομου χρόνου, των σημαντικών προϋποθέσεων συμμόρφωσης και της έλλειψης πλαισίου σήμερα για κάποιες επιμέρεις ενέργειες διαχείρισης.
Άρθρο 20. Απόβλητα τροφίμων. Είναι θετικό που μπαίνουν ποσοτικοί στόχοι για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων και είναι δέον να επεκταθούν το συντομότερο και σε άλλες κατηγορίες αποβλήτων
Η καταχώρηση στο ΗΜΑΤ των ποσοτήτων αποβλήτων να γίνεται μία φορά το χρόνο και όχι κάθε τρίμηνο. Είναι πολύ δύσκολο για τις επιχειρήσεις να απαιτείται κάθε τρίμηνο. Επίσης Θα πρέπει να προσδιορισθεί με ακρίβεια η λειτουργία της πλατφόρμας και οι απαιτήσεις καταχώρησης / και να αποφευχθούν αλληλεπικαλύψεις με υφιστάμενες καταχωρήσεις (βλ. καταχώρηση ΖΥΠ σε πλατφόρμα ΥΠΑΑΤ).
Σε ό,τι αφορά την παρ. 1 για την ιεράρχηση στην πρόληψη & διαχείριση αποβλήτων τροφίμων σε σε ΑΕΠΟ, ΜΠΕ, ΠΠΔ, σύμφωνα με την «κατάταξη δημοσίων έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με το Άρθρο 1, παρ. 4 του Ν. 4014/2011» (https://www.e-nomothesia.gr/kat-periballon/periballontike-adeiodotese/ya-1958-2012.html), η εστίαση και το catering ΔΕΝ περιλαμβάνονται στις δραστηριότητες οι οποίες έχουν αυτή την υποχρέωση, συνεπώς το ζητούμενο είναι εκτός των δυνατοτήτων μας.
Σε ό,τι αφορά την παρ. 4, για την καταχώριση στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων Τροφίμων (ΗΜΑΤ) ανά τρίμηνο τόσο των αποβλήτων τροφίμων, όσο και των πλεονασμάτων τροφίμων, κατάλληλων προς δωρεά ή άλλη αναδιανομή για ανθρώπινη κατανάλωση (από 01.01.22), θα πρέπει να αποσαφηνιστούν περαιτέρω ο ορισμός «απόβλητα τροφίμων» και το πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας (τι εμπίπτει στην υποχρέωση καταμέτρησης, ποια είναι τα προς καταχώριση δεδομένα και με ποια –ενιαία– μεθοδολογία κλπ). Σε κάθε περίπτωση, η καταχώριση των δεδομένων από τους υπόχρεους θα πρέπει να είναι απλή και εύκολη διαδικασία, ώστε να διευκολύνει (και όχι να αποτρέπει) τη δωρεά πλεονασμάτων τροφίμων. Μάλιστα προς την κατεύθυνση αυτή, είναι σημαντική η αποσαφήνιση υποχρεώσεων και κατανομής ευθύνης δωρητών και δωρεοδόχων ως προς την ασφάλεια & υγιεινή των τροφίμων, στη βάση των σχετικών Κατευθυντήριων Οδηγιών της Ε.Ε. Τέλος, με στόχο την ενθάρρυνση της δωρεάς προτείνεται η δημιουργία «ειδικού σήματος» που θα χορηγείται, κατόπιν ελέγχου και συμμόρφωσης, σε όσους εντάσσονται στη σχετική διαδικασία. Το συγκεκριμένο σήμα οιονεί πιστοποίησης, στα ελληνικά και τα αγγλικά, μπορεί να υποστηριχτεί διαφημιστικά και να προσθέτει επιπλέον αξία σε ένα brand name, αναδεικνύοντας τις περιβαλλοντικά ευαίσθητες εταιρείες.
Επιπλέον των παραπάνω, το προβλεπόμενο όριο του κύκλου εργασιών €500,000 για τις επιχειρήσεις εστίασης, θα πρέπει να αυξηθεί στο €1,5 εκατ. ευρώ, ώστε να δικαιολογεί την επιβάρυνση του καταστήματος σε επίπεδο διαδικασίας και λειτουργικού κόστους.
Δεδομένου, δε, του σύντομου χρόνου, των σημαντικών προϋποθέσεων συμμόρφωσης και της έως σήμερα έλλειψης πλαισίου για κάποιες επιμέρους ενέργειες διαχείρισης, προτείνεται να δοθεί παράταση του χρόνου έναρξης ισχύος των σχετικών διατάξεων κατά τουλάχιστον έξι (6) μήνες.
Στο άρθρο 20 Παράγραφος 2α τίθεται σαν στόχος η «μείωση μέχρι το τέλος του 2030 των κατά κεφαλήν παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή κατά τριάντα τοις εκατό (30%) σε σχέση με τα παραγόμενα απόβλητα τροφίμων το έτος 2022».
Αυτός ο στόχος δημιουργεί παρερμηνείες, αφού μπορεί να ερμηνευτεί από πολλούς ότι θα πρέπει οι πολίτες να μειώσουν την κατανάλωση των τροφίμων τους. Για να γίνει σαφής ο στόχος της Παραγράφου 2α προτείνουμε τον επόμενο στόχο, που αναφέρεται στην εξάλειψη της σπατάλης τροφίμων:
Λαμβάνονται μέτρα για: α) Την πλήρη εξάλειψη της σπατάλης τροφίμων μέχρι το τέλος του 2030 με ενδιάμεσο στόχο την μείωση της σπατάλης τροφίμων κατά 50% μέχρι το τέλος του 2026. Η ακριβής ποσοτικοποίηση του στόχου μείωσης προσδιορίζεται από το ΥΠΕΝ μέχρι το τέλος του 2021.
Προτείνεται μετά το 2β και η προσθήκη και ενός σημείου 2γ) για την σύνδεση της σπατάλης τροφίμων με την κλιματική αλλαγή, ως εξής:
Λαμβάνονται μέτρα για: γ) Τον υπολογισμό των ετήσιων εκπομπών CΟ2 σε όλους τους κλάδους και την αλυσίδα παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων από τη Βιομηχανία έως τις επιχειρήσεις HoReCa. Μεταξύ των μέτρων περιλαμβάνεται και η υποχρέωση του κλάδου της εστίασης για αναγραφή του ισοδύναμου CO2 (σε gr CO2/μερίδα) στα μενού και σε κάθε μερίδα φαγητού που σερβίρεται δίπλα από την τιμή.
παρ. 8 εκπαιδευτικό υλικό για πρόληψη σπατάλης τροφίμων
Θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη ήδη υλοποιούμενα και μάλιστα εγκεκριμένα από το Υ.ΠΑΙ.Θ. εκπαιδευτικά προγράμματα.
Σημειώνεται πως περισσότερα από 22.000 παιδιά έχουν μέχρι στιγμής συμμετάσχει στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Μπορούμε στο Σχολείο», που αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση για το ζήτημα της σπατάλης τροφίμων, και στην ενημέρωση – κινητοποίηση των μαθητών για την αντιμετώπισή του.
https://www.boroume.gr/programmata/
παρ. 8 ενημέρωση & εκπαίδευση για πρόληψη αποβλήτων τροφίμων
Η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση για την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων είναι καθοριστικής σημασίας για την αλλαγή στάσης και την υιοθέτησης –περιβαλλοντικά και κοινωνικά- υπεύθυνης συμπεριφοράς (μεταβολή κοινωνικών κανόνων), δεδομένου μάλιστα ότι εκτιμάται πως σε επίπεδο Ε.Ε. άνω του 50% της συνολικής σπατάλης τροφίμων προέρχεται από τα νοικοκυριά.
Πέραν της εκπαίδευσης των μαθητών, απαραίτητη είναι η εκπαίδευση εν γένει των πολιτών. Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης, όπως υλοποιούνται από τις αρχές άλλων κρατών μελών, θα πρέπει να έχουν διαρκή χαρακτήρα.
Αναμένεται τα εξαιρετικά σημαντικά αυτά εργαλεία (μη νομοθετικά μέτρα) να προβλεφθούν στο επικείμενο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την πρόληψη των αποβλήτων τροφίμων.
παρ. 6 δωρεά τροφίμων
Στο πλαίσιο της ενθάρρυνσης της δωρεάς πλεονασμάτων τροφίμων, όπως προβλέπεται και από την Οδηγία 2018/851, είναι εξαιρετικά σημαντική η αποσαφήνιση υποχρεώσεων δωρητών και δωρεοδόχων ως προς την ασφάλεια & υγιεινή των τροφίμων (σύμφωνα και με τις Κατευθυντήριες Οδηγίες της Ε.Ε. για τη δωρεά τροφίμων, και τις πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες σχετικά με την αναδιανομή των τροφίμων / ενωσιακή νομοθεσία), καθώς και της κατανομής ευθύνης (αρμοδιότητα κράτους μέλους).
Άρθρο 20 Απόβλητα τροφίμων
• παρ. 1 ιεράρχηση στην πρόληψη & διαχείριση αποβλήτων τροφίμων
Η ιεράρχησης πρόληψης και διαχείρισης αποβλήτων τροφίμων είναι σημαντική και το παρόν ν/σ πρέπει να την κατοχυρώσει νομοθετικά.
Είναι ανάγκη να υπάρξει ουσιαστική διευκόλυνση δωρεάς πλεονασμάτων τροφίμων η οποία ήδη πραγματοποιείται επί χρόνια από την Κοινωνία των Πολιτών. Το κράτος πρέπει να τείνει ‘ευήκοα ώτα΄στα προβλήματα που ήδη έχουν εντοπιστεί από τους εν λόγω φορείς και να τα επιλύσει,συμβάλλοντα στην συνέχιση της δράσης τους.
Από όλες τις απόψεις, η απόρριψη τροφίμων στην χωματερή πρέπει να αποκλειστεί ως επιλογή, αξιοποιώντας κάθε δυνατότητα χρήσης τους για ανθρώπινη τροφή
• παρ. 4 – καταχώριση στο ΗΜΑΤ ανά τρίμηνο τόσο των αποβλήτων τροφίμων, όσο και των πλεονασμάτων τροφίμων, κατάλληλων προς δωρεά ή άλλη αναδιανομή για ανθρώπινη κατανάλωση (από 01.01.22)
Προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την μέγιστη απλοποίηση των απαιτούμενων διαδικασιών, η οποία μπορεί να επιτευχθεί, εφ’ όσον τεθεί ως κεντρικός στόχος η διευκόλυνση των επαγγελματιών και η παροχή των κατάλληλων εργαλείων. Νομίζω ότι ένας σχεδιασμός στα πρότυπα του εμβολιασμού κατά της Covid-19 (με κίνητρο την διευκόλυνση του πολίτη) θα μπορούσε να εγγυηθεί την επιτυχία και αυτού του εγχειρήματος.
• παρ. 8 ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης – ΥΠΕΝ, Υ.ΠΑΙ.Θ. – Ι.Ε.Π
Η Πράσινη Μετάβαση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, γεγονός που αναγνωρίζεται από τις ηγεσίες της ΕΕ και τις σχετικές αποφάσεις τους, οι οποίες προτρέπουν τα κράτη-μέλη να συνεργαστούν στενά με τις ενώσεις καταναλωτών και τους άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών.
Στα πλαίσια αυτά, το ν/σ θα μπορούσε να προβλέψει πλήρη αξιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού που ήδη έχει παραχθεί και εφαρμόζεται διαχρονικά με μεγάλη επιτυχία από φορείς-μέλη της Συμμαχίας για την Μείωση της Σπατάλης των Τροφίμων
παρ. 4 – καταχώριση στο ΗΜΑΤ ανά τρίμηνο τόσο των αποβλήτων τροφίμων, όσο και των πλεονασμάτων τροφίμων
Είναι κρίσιμο ζήτημα πώς οι ελληνικές αρχές θα συλλέξουν στοιχεία για το έτος αναφοράς 2020, δεδομένου μάλιστα ότι βάσει αυτών των στοιχείων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ορίσει τιμή βάσης και δεσμευτικούς στόχους μείωσης σε επίπεδο Ε.Ε.
Συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη Ε.Ε. υποχρεούνται έως τις 30/06/2022 να υποβάλουν στην Επιτροπή ποσοτικά στοιχεία για το έτος αναφοράς 2020 (και στη συνέχεια να υποβάλλουν τακτικά), βάσει της κοινής μεθοδολογίας, χωριστά για τα ακόλουθα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού (και τελικής κατανάλωσης) τροφίμων – α) πρωτογενής παραγωγή, β) επεξεργασία και μεταποίηση, γ) λιανική πώληση και διανομή, δ) εστιατόρια και υπηρεσίες εστίασης, και ε) νοικοκυριά.
Επιπλέον, θα πρέπει να προβλεφθεί πώς θα γίνεται η συλλογή δεδομένων για τα στάδια -που δεν εμπίπτουν στο ΗΜΑ- α) πρωτογενής παραγωγή, και ε) νοικοκυριά.
παρ. 4 – καταχώριση στο ΗΜΑΤ ανά τρίμηνο τόσο των αποβλήτων τροφίμων, όσο και των πλεονασμάτων τροφίμων
‘Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω («Ορισμοί») θα πρέπει να αποσαφηνιστούν περαιτέρω ο ορισμός «απόβλητα τροφίμων» και το πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας, δηλαδή να καθορισθεί επακριβώς τι εμπίπτει στην υποχρέωση καταμέτρησης και τα προς καταχώριση δεδομένα για τις υπόχρεες επιχειρήσεις και εγκαταστάσεις, καθώς και η ακολουθητέα ενιαία μεθοδολογία (αντίστοιχα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – EUROSTAT προς τα κράτη μέλη για την εκπλήρωση της δικής τους νομικής υποχρέωσης συλλογής και υποβολής).
Σχετικά με τα «πλεονάσματα τροφίμων» δεν ορίζεται ρητώς εάν θα πρέπει να καταχωρούνται αυτά που πράγματι διατέθηκαν για δωρεά ή άλλη αναδιανομή για ανθρώπινη κατανάλωση, που συνιστούν δηλαδή πρόληψη αποβλήτων τροφίμων.
Σημειώνεται ότι στο αρχείο της EUROSTAT “Annual reporting on the level of food waste – template” για την υποβολή της σχετικής αναφοράς από τα κράτη μέλη, και συγκεκριμένα στον Πίνακα 2 «Δεδομένα για τη διαχείριση των πλεονασμάτων τροφίμων για την πρόληψη των αποβλήτων τροφίμων», στα στοιχεία για τα οποία προβλέπεται προαιρετική υποβολή συμπεριλαμβάνεται η «επανάχρηση: δωρεά ή άλλη αναδιανομή για ανθρώπινη κατανάλωση».
Επίσης, η καταχώριση των εν λόγω δεδομένων από τους υπόχρεους δεν θα πρέπει να είναι πολύπλοκη διαδικασία, η οποία θα λειτουργούσε αποτρεπτικά για τη δωρεά πλεονασμάτων τροφίμων αντί να τη διευκολύνει, σύμφωνα και με τους στόχους που προωθεί η ενωσιακή νομοθεσία.
παρ. 1 ιεράρχηση στην πρόληψη & διαχείριση αποβλήτων τροφίμων
Η νομοθετική κατοχύρωση της ιεράρχησης πρόληψης και διαχείρισης αποβλήτων τροφίμων είναι σημαντική.
Σημειώνεται σχετικά ότι σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της EUROSTAT, «πρόληψη σπατάλης τροφίμων» συνιστούν α) η επανάχρηση – δωρεά ή άλλη αναδιανομή για ανθρώπινη κατανάλωση, β) διάθεση μη κατάλληλων για ανθρώπινη κατανάλωση τροφίμων σε αδειοδοτημένες επιχειρήσεις παραγωγής ζωοτροφών και γ) διάθεση στην αγορά «πρώην τροφίμων» ως ζωοτροφή από επιχειρήσεις αδειοδοτημένες για παραγωγή τόσο τροφίμων όσο και ζωοτροφών.
Σχετικά με τη διαχείριση αποβλήτων τροφίμων, κρίνεται σκόπιμο να ληφθεί υπόψη η επικαιροποιημένη / εξειδικευμένη «πρακτική εφαρμογή της ιεράρχησης ως προς τα τρόφιμα», που έχει δημοσιεύσει (2020) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Προκειμένου να διασφαλισθεί η εφαρμογή της ιεράρχησης (και συνακόλουθα η ουσιαστική συμβολή στην πρόληψη και μείωσης της σπατάλης τροφίμων), όπως προβλέπεται και στο Παράρτημα ΙVα της Οδηγίας 2018/851 σχετικά με τα προκρινόμενα κίνητρα, θα πρέπει να υιοθετηθούν κατάλληλα μέτρα (π.χ. ουσιαστική διευκόλυνση δωρεάς πλεονασμάτων τροφίμων).
Επιπλέον, η αποτροπή με κάθε τρόπο της -έσχατης- λύσης απόρριψης στη χωματερή προϋποθέτει τη διαθεσιμότητα των επιλογών που βρίσκονται υψηλότερα στην «αντίστροφη πυραμίδα» (υλοποίηση συστημάτων χωριστής συλλογής αποβλήτων σε όλη την επικράτεια, διαθεσιμότητα υποδομών, π.χ. λειτουργία μονάδων για την αξιοποίηση βιοαποβλήτων κ.α.).
1. Στην Οδηγία 2018/851 παρ. 10 άρθρου 1, αναφέρεται: …για μείωση κατά 50 % της κατά κεφαλήν παγκόσμιας σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης και καταναλωτή, και για μείωση των απωλειών τροφίμων κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού μέχρι το 2030 (Στόχος Βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών). Οι εθνικές δράσεις μείωσης των αποβλήτων τροφίμων εντάσσονται στο πλαίσιο της συμβολής στην επίτευξη του στόχου που έχει τεθεί στην Οδηγία. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιδιώξουν την επίτευξη σε επίπεδο Ένωσης του στόχου για μείωση των αποβλήτων τροφίμων κατά 30% έως το 2025 και κατά 50% έως το 2030 (σκέψη 31 Οδηγίας 2018/851).
2. Σε σχέση με τον υπολογισμό των ποσοτήτων η αναφορά στο Σχέδιο Νόμου: Ο υπολογισμός των ποσοτήτων γίνεται με βάση την απόφαση (ΕΕ) 2019/1597 (L 248) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 3ης Μαΐου 2019, «για τη συμπλήρωση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά στη θέσπιση κοινής μεθοδολογίας και ελάχιστων απαιτήσεων ποιότητας για την ομοιόμορφη μέτρηση των επιπέδων αποβλήτων τροφίμων», δεν είναι αρκετή για την κατανόηση της μεθοδολογίας που θα χρησιμοποιήσουν οι επιχειρήσεις για τη μέτρηση των αποβλήτων. Θα πρέπει να υπάρξει εξειδίκευση (πιθανά μέσω υπουργικής απόφασης) για την κοινή μεθοδολογία και για τον τρόπο υπολογισμού.
3. Σε σχέση με το σημείο γ της παρ. 4, που αναφέρεται στις υπεραγορές τροφίμων, θα πρέπει να διευκρινισθεί ποιες εννοούνται και ποιες τελικά είναι υπόχρεες, διότι η αναφορά όπως ορίζονται στην παρ. 5.Γ του άρθρου 2 της υπό στοιχεία 47829/23.6.2017 (Β΄ 2161) απόφασης του Υπουργού Υγείας, είναι ασαφής.
4. Η καταχώρηση στο μητρώο ποσοτήτων αποβλήτων τροφίμων ανά τρίμηνο, θα δημιουργήσει πολλές δυσκολίες στις επιχειρήσεις (αντί της μίας φοράς το έτος), ιδίως ως προς την αναφορά των τρόπων διάθεσής τους. Θα πρέπει να προσδιορισθεί με ακρίβεια η λειτουργία της πλατφόρμας και οι απαιτήσεις καταχώρησης / και να αποφευχθούν αλληλεπικαλύψεις με υφιστάμενες καταχωρήσεις (βλ. καταχώρηση ΖΥΠ σε πλατφόρμα ΥΠΑΑΤ).
5. Για την ενθάρρυνση της δωρεάς και αναδιανομής τροφίμων κρίνεται σκόπιμο να προσδιορισθεί με περισσότερη ακρίβεια το πλαίσιο υποχρεώσεων δωρητών και δωρεοδόχων και κυρίως να προσδιορισθούν οι προϋποθέσεις που κρίνουν κατάλληλο ένα τρόφιμο προς δωρεά.
Που προβλέπεται να γίνεται η απόρριψη των βιολογικών αποβλήτων;
Άρθρο 20, Απόβλητα τροφίμων
Στο ‘άρθρο αυτό δυστυχώς δεν καταγράφεται καμία αναφορά στον ουσιαστικό ρόλο της συσκευασίας για την μείωση των απωλειών τροφίμων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Ο ΣΥΒΙΠΥΣ ως τακτικό μέλος της διεθνούς πρωτοβουλίας SAVE FOOD,.που βρίσκεται από την αιγίδα των οργανισμών FAO και UNEP (FAO: Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας, UNEP: Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας), παρέθεσε τις υφιστάμενες απώλειες τροφίμων στην Ευρωπαϊκή αγορά, που επαρκούν για τη σίτιση επιπλέων 200 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η οριζόντια κατάργηση ή και ο περιορισμός διάθεσης ορισμένων κατηγοριών συσκευασιών τροφίμων και ποτών θα πολλαπλασιάσει τις υφιστάμενες απώλειες, αυξάνοντας παράλληλα τις εκπομπές ρύπων. Είναι μη επιστημονικά τεκμηριωμένη η αποσύνδεση της συσκευασίας και των συσκευασμένων αγαθών μη λαμβάνοντας υπόψη τον πλήρη κύκλο ζωής στην εφοδιαστική αλυσίδα. Είναι επίσης επιτακτικό για οποιαδήποτε εναλλακτική πρόταση, που συχνά επικοινωνείταi ως ‘φιλική προς το περιβάλλον’, να διασφαλίζεται η λειτουργικότητα του προσφερόμενου προϊόντος στην αγορά.
Πριν την επιβολή περιορισμών σε οποιαδήποτε κατηγορία συσκευασίας τροφίμων και ποτών να παρατεθούν μελέτες περιβαλλοντικού αποτυπώματος για τα διαθέσιμα εναλλακτικά υλικά (case-by case approach). Σύμφωνα με το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, για μια πιο καθαρή και πιο ανταγωνιστική Ευρώπη (παράγραφος 2.2 Ενδυνάμωση των καταναλωτών και των αγοραστών του δημόσιου τομέα) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει στις εταιρείες να τεκμηριώνουν τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς τους με τη χρήση μεθόδων περιβαλλοντικού αποτυπώματος προϊόντων. Η Επιτροπή θα υποβάλει σε δοκιμή την ενσωμάτωση των μεθόδων αυτών στο οικολογικό σήμα της ΕΕ και θα συμπεριλάβει πιο συστηματικά την ανθεκτικότητα, την ανακυκλωσιμότητα και το ανακυκλωμένο υλικό στα κριτήρια απονομής του οικολογικού σήματος της ΕΕ.
Νομοθετική πρόταση σχετικά με την τεκμηρίωση οικολογικών ισχυρισμών αναμένεται εντός του 2022. Η Ευρωπαϊκή επιτροπή θα προτείνει τις ελάχιστες απαιτήσεις για τις ετικέτες και λογότυπα βιωσιμότητας αλλά και την κατάργηση ορισμένων εκ των υπαρχόντων ετικετών / λογοτύπων ως παραπλανητικων, ώστε να διασφαλιστεί η προστασία των καταναλωτών.